CELT document G201001

Lives of the Saints from the Book of Lismore

Witness list

  • BN: MS in Paris, Bibliothèque national, fonds basques et celtiques 1

Lives of the Saints from the Book of Lismore

unknown

Edited by Whitley Stokes

Lives of the Saints from the Book of Lismore

 p.1 42ra

1. BETHA Patraic inso, ⁊ tabrad gach aon legfas bennacht for anmannaibh na lanamhna dar' scríbad in lebhar so.

‘POPULUS qui sedebat in tenibris uidit lucem magnam’ (Is. 9:2, Mt. 4:16) .i. in pobul dessidh i n-dorchaibh at-connairc soillse móir, et in foireann ro bui i bh-foscudh báis fuarutar soillsi dia tainig a n-inshorcugud. IN Spirut Naemh immorro, an Spirut as uaisli cech spirut, in Spirut do-rinfidh ⁊ ro thecuisc in eclais ceachtardhai, petarlaice ⁊ nu-fhiadhnaisi, o rath h-ecnai ⁊ fhaitsine, IS h-e in spirut sin ro raidh na briathra-so tria gin in prím-fatha Ysaias mic Amois, de cuius laude loquitur Hieronymus dicens: ‘Potius dicendus est propheta 10 quam euangelista’ (). IS dia molad sidhe at-beir Cirine faidh conadh cora 11 suiscelaigthe do radha friss ina faidh, ara foillsi ⁊ ara imchuibhdhe frisin nua-fiadnaise12 ro innis scela Crist ⁊ na h-ecailsi noeimhe, cuna budh doig la nech 13 cu m-badh taircetul ro-fhet etar do neth, acht aisneis ret rem-thechtach 14 cena iar bh-forbhthiugud in gníma.

15 Oen didiu dia taircetluib foillsigthib inni it-fiadhar sunn tria aisneis 16 sechmadachte. ‘Populus qui sedebat in tenebris uidit lucem magnam’ (Is. 9:2, Mt. 4:16). IN 17 pobul didiu dessidh i n-dorchaibh at-connairc soillsi moir. IS e didiu leth 18 atoibe in n-aisneis-sea lasin bh-faidh cu du i n-debairt remhe in suiscelaigthe 19 cetnai: ‘primo tempore eleuata est terra Stabulon et terra Neptalim’ (Is. 9:1). 20 Tainic didiu la h-athnuadhugud na h-aimsire gloiri mhor ⁊ indocbail do treib 21 Zabulon ⁊ do treibh Neptalim. Conudh for slicht na h-aisnesean-sin at-beir: 22 “Populus qui” et cetera. IN popul deissidh i n-dorchaibh. Madh iar sdair 42rb23  cipinnus popul Israel sin ro boi i n- dorchata na daeiri la h-Asardhaibh.24  At-connairc soillsi na taithchreca don daeiri-sin .i. EstrasNemiasIosue25 Zorbobel. Madh iar sians immorro is e popul it- berur sunn, popul na 26 n-gennte ro bui a n-dorchaib aineoluis ic adhradh idhal ⁊ arracht, cu ro arthraigh27  in fhir-shoillsi dhoibh .i. Íssu Crist cona apsalaib, air bui dorchata mhor for 28 cridhib na n-gennte cein co ro scail grian na firinne .i. Íssu Crist a ruithne fo29  ceathra h-airdib in domain dia inshorchugud.

30 Oen iarum dona ruithnibh ro eisreid grian na firinne isin n- domun-sa, in 31 ruithen ⁊ in lasair ⁊ in lia loghmhar ⁊ in lochrand lainderdha ro shoillsigh p.2 32 iarthar in bhetha, inti uasal dia ta lith ⁊ foraithmet a n-ecmhong na ree-sea 33 ⁊ na h-aimsire .i. noemh Patraic mac Calprainn, aird-esbul iarthair domuin, 34 athair bathais ⁊ creitmhe bh- fer n-Erenn.

35 IS ann iarum cheleabrait lucht na h-ecailsi lith ⁊ foraithmhet inti noem 36 Patraic, ⁊ innister ni dia fertuibh ⁊ mhirbhuilib i ndh-ecalsaib na Cristaidi, 37 isin séssed la dec Kl. April arai laithe mis grene isin bliadain i tam cipinnus, in 38 margreit ⁊ in leg loghmhar isa lithlaithe so .i. sanctus Patricius episcopus.

39 Ad-fiadhat ind eolaig ba do Iudaidib dho iar m-bunadus, air is follus 40 as na mirbhuilib do-rinne Dia air-sium conad do clainn Israel dó, air is 41 dibh ro batar Iudaidi arcena; air in tan tucad in digal la TitVespesan 42 ro h-esreideth Iudaidi fon m-bith ⁊ tainic a chinél bunaidh-sium Phatraic cu 43 Bretnu, ⁊ do-gabhadh foirb leo ann, uair at-fet Patraic fein sin i n-aroili leabur 44 dia epistlibh: ‘Nos dispersi sumus per multas regiones terrarum propter 45 peccata nostra eo quod Domini praecepta et mandata eius non custodiuimus’ (cf. Conf. 1). 46 Cunad don eisreideth-sin do-rocht a chenel bunaidh-sium cu Bretnu.

47 Patraic didiu do Bretnaib Al Cluaide a athair, Poduig deochain a shenathair, 48 Conches ainm a mhathar, ingen Ochmais do Frangaib 42va49 siur do Mhartan h- í, ⁊ i Nemhtor ro ghenair, ⁊ in leac fors ro genair in tan 50 do-berar lugha n-eithig foithi do-fussim uisqui amal bhidh oc caíneadh in 51 gu fhoircill. Madh fir immorro in lugha tairisidh in cloch 'na h- aicnidh fein.

52 Ceit fhirt Patraic inso ⁊ a m-broinn a mháthar do-roine .i. mac righ 53 Breatan tainic co h-airm i m-bui in ben, co ro innail si dho ⁊ ro ghabh greim eisdi: 54 co tuc a shetich-siumh dig neme do Chochmais tria ét, co nus-ibh, cu ro ghab55  Patraic in neim ina ghlaic, ⁊ do- righne cloich di ina laimh, conidh amhlaid sin 56 rucadh-sum. Ro morad ainm De ⁊ Patraic de sin.

57 O ro ghenair didiu Patraic rucadh dia bhaithius cusin mac n-dall claireinech, 58 Gornias a ainm, et ni bui usce oca as a n-dingned in bathius, cu tard 59 sigin na croichi do laim na nuidhin tarsin talmain cur' mebaidh topur as; 60 ⁊ nighidh Gornias a einech assin topur, ⁊ ro errslaic a ruscu dho; ⁊ ro 61 erlegh in m-baithius, inti na ro fhoghlaim litir riam. Do- rine Dia tra firt 62 treda annsin .i. topar as in talmain ⁊ a rusca don doll ⁊ airleghiunn uird in 63 bhaithis donti nach faca litir riamh. Ro fothaiged immorro eclais forsin 64 topar sin in ro baistedh Patraic, ocus is ann ita an topar oc unn altoir, ⁊ 65 techtaidh fuath na croichi, amal it-fiadhat ind eolaig.

66 Ron-gabh dano siur a mháthar ind altramh, áir ba h-aimrit h-i fein. p.3 67 Ro n-alt iarum Patraic i Nemptor cur' bhó gilla, et is lia a tuirium ⁊ a ais- neis a 68 n-do-rindi Dia do fertuibh ⁊ mhírbhuilib aire ina naidin ⁊ ina gillaighecht; 69 ár bui rath Dé 'na comuidecht in cech aeis.

70 Fect didiu do Phatraic a tigh a muime a n-aimsir gheimrid do-thoet tola 71 mor ⁊ linad usce forsin n-árus i rabutar, cur' bhaidh in tene, cu m-batar na 72 leastra ⁊ fointreabh an tighi for snamh. Ro chai-sium dano for a mhuime, 73 oc cuinghidh bhidh amal is bes do noidinuibh. “Ni h-e sin snim fil oruinn”, ol 74 in muime. “Dous-fuil didiu ní is toisechu dhuin inas biadh do denumh 75 duit-si, áir ni beo cidh in tene”. O ra-chuala Pátraic sin, ro cuinnig loc isin tigh 76 in bhail nach rainic in t-uisqui, ⁊ ro thum a laimh isin n-uisqui. Na coic 77 banna iarum do-bruinndis as a meruib batar cóic oeible teined fo cétoir. 42vb78  Ro las didiu in tene, ⁊ ní ro arthraigh in t-usce iar sin. Ro mórad ainm De ⁊ 79 Pátraic don moir-mirbuil-sin.

80 Fecht a n-aimsir geimrid con-aitecht a muime brosna connaidh cur' 81 tinoil lan a urtlaig do phisibh oighridh, ⁊ tuc lais dia thig co a muime. 82 “Ro bad fhearr dhún”, ol a muime, “brosna connaid chrin do thabairt diar 83 n-gorad inas a tucuis”. As-bert-som fria muime: “Creit-si conad sochma do 84 Dhia cu ro lasat na pisi amal crinach”. Amal ro suidhighed forsin teinid 85 ro lassat fo cétoir {}

86 Feacht do Phatraic ⁊ da shiair Lupait oc ingaire caerach. Atn-aigset87  na h-uain cu h-opunn, amal ba bes doibh, docum a maithrech do ól lomma. 88 O 't-connuic Pátraic ⁊ a shiúr in ni-sin, ro reithset co dian dia terpadh. Ad-rochair 89 an ingen, ⁊ ro ben a cenn fria cloich cur' bo comhfhocus bas di. Luidh 90 Pátraic dia saigid cu tard airrdhi na croichi tarsin crecht, ⁊ ba slan fo cétair.

91 Feacht aili do Pátraic oc na caeirib co ruc in cu allaid chaeirig uadh, cu ro 92 chairig a muime gu mor. Luid didiu in cu arabháruch cusin maigin cétna,93  ⁊ in chúra imlan leis; et fa h-ingnad in ní-sin .i. aisec a fiaclaib in con allaid 94 immon m-biadh n-gnáhach. Morthar ainm Dé ⁊ Pátraic de sin.

95 Feacht ann luid a mhuime-sium do bleagun a bó. Luid-sium do ol dighi 96 leamhnachta lé. Dasachtaighter immorro im boin isin m- buaili .i. Demon 97 do-chuaidh innti, ⁊ do-beir a h-adharc isin m-boin ba nesa dhi ⁊ nos-marbhann. 98 Ro marbh dono .v. bú ba dech isinn indis, ⁊ luidh iar sin isin n-dithreibh. 99 Teid iarum an noem .i. Sucait, tre comairle in Spirta Noeim docum na .v. 100 m-bo, ⁊ dos-fuisigh iat a b-bas. Bennachais in m-boin n- dasachtaig ucut, ⁊ ba 101 cennuis iar sin amal chaeirig.

 p.4

102 Bui dal mhor la Breatnu. Luidh-sium don dail-sin la aidi ⁊ laa muime. 103 Tecmaing tra co n-erbailt a aite isin dail-sin. Ro shochtsat na h-uili dhe sin, 104 ⁊ ro chiset a comnesomh, ⁊ ro chí a com- mam, ⁊ adubairt: “A gilli, cidh 105 umar' leicis h-imarchoirthidh do ec”? Luid iar sin Patraic docum a aidi106 do-rad a lama ima bragait 42vb ⁊ at-bert fris: “Eirigh co n-dighsium 107 asso”. At-raigh fo cétoir la breithir Patraic ⁊ ruc for a muin dia thig inní Patraic.

108 Feacht n-aill do-bertis meic beca in phuirt mil dia maitribh as na miltenaibh. 109 Co n-debairt a muime fris- sium: “Ni thabraisi mil dam-sa, a meic, 110 amal do-bearuit meic in baili dia maithribh”. Teit-sium iarumh docum in 111 uisqui, ⁊ leastar lais, ⁊ senais an t-uisqui cur' bo mil, ⁊ co n-dernta cretre 112 don mhil-sin, ⁊ no icad cech teidm.

113 Feacht ann at-bath lenam alaile bannscaile no cungnadh la muime 114 Patraic ic bleagun a bo. As-bert iarum muime Patraic: “Tuc lat do mac 115 inniu isin n-innis feib no berthea cech dia”. Do-ghní samlaid. A m-batar 116 iarum na mna oc on bleagun, ⁊ in mac marbh for lar na buaile, do-breath 117 a mhuime leamlacht do Patraic ⁊ is-bert fris: “Gairm cucatt in mac aile 118 co n-eisbhiudh comaidh friut”. “Táre, a naidhiu”, oul se, “ille”! At-racht fo cedair 119 in mac a bas la togairm Patraic co n- eisbetar commaid iarum. Ro morad 120 ainm De ⁊ Pátraic de sin.

121 Feacht aili do-chuaidh rechtaire in righ da fhuacra for Patraic ⁊ for a 122 muime co n-dighsitis do glanad theallaig in righ-thigi i n-Al Cluaide. Teit 123 iarum Pátraic ⁊ a muime, co tainic in t-aingeal co Pátraic, co n- debairt fris: 124 Guidh in Coimdhi, ⁊ ni ba h- eicin duit ind obar-sin cu brath”. Glanais in 125 t-aingel in teallach iar sin, ⁊ at-beir ce no loiscthea a bh-fil do chonnudh i 126 m-Bretnaib isin tealluch ni bheth luaithne arnabharach ann, ⁊ comuillter fos sin.

127 Feacht aile didiu do-luidh rechtuiri in righ do chuinghidh chisa grotha 128 ⁊ imme co muime Patraic, ⁊ ní raibhi aici ní do- berad ind isin gaimredh. 129 IS and sin do-righne Pátraic gruth ⁊ imm don t-snechta co rugad don righ, 130 ⁊ o ro taisilbhadh don righ ro soadh a n-aicned snechta doridisi. Ro maithedh 131 iar sin do Phatraic on righ in cis-sin.

132 Becc tra de mhor annso do mac-fertuibh inni noem Pátraic.

133 IS h-e tra tuirthiudh toid- hechta Pátraic docum n-Eirenn. Batar .iiii. 134 meic rig Bretan for longius. Rancatar 43rb cu n-dernsat orcuin i nn- 135 Urmarc Leathu, ⁊ do-recmaing lucht do Bretnaib Al Cluaidhi for turus p.5 136 n-Urmarc Lethu in tan-sin, ⁊ ro h-orta isin orcuin sin. Ro h-ort ann cetamus137  Calpurnus mac Potaidhe athair Patraic ⁊ a máthair .i. Conces. Ro ghabhsat 138 Pátraic ⁊ a dhi siair .i. LupaitTigris. IS ed didiu leth lotar meic rig 139 Bretan, timcill Eirenn atuaidh, cu ro rensat ini Patraic fri Miliuc mac h-ui 140 Bhuain cona triur brathar. Ba h-esidhe ri Dal n-Aruidhi, et ro rensat a shiair 141 leth n-aili ⁊ ni ma-fitir daibh. Ba de tra ro lil- sium in t-ainm as Cothruighi 142 ar foghnum do cethrar muinntire.

143 Bai tra do dhichracht in fhoghnuma i m-bai Pátraic co toimniudh cechae 144 dona cetheora muinteruib dia bh-foghnad cumad do a oenar foighneth, et 145 bai gidh in anmcairdine ele fair-sium .i. cét slectain matan ⁊ cét fescor ⁊ 146 oen-proind on trath co araili.

147 Batar didiu .iiii. h-anmanna fair .i. Sucait a ainm o thuistidhibh: 148 Cothraighi dia m- bui ic foghnum do cheathrar: Magonius oc German: 149 Patricius .i. athair na caitherdha, a ainm la Selistinus .i. comarba Petuir

150 O 't-connuic Míliuc gur' bo mogh irisiuch, ro cennuigh on triur aili cu 151 fognadh dó a oenar, ⁊ ro fhoghain fo bes na n-Ebraidhi fria re .iiii. 152 m-bliadne, uair ba deithber dhó iar n-aili genealaig; et iss ed ro h-erbadh do, 153 ingaire muc; ⁊ ro cesair mór n-imned i n-ditribh Slébi Mis, amail it-fet fein 154 i liubar a eipistlech.

155 IS lia tra tuiriumh ⁊ aisneis a n-do-roine Dia air-sium isin ditribh. 156 IS ann sin don-athuiged-som Victor aingel ⁊ no fhorchanad im ord n-ernaigthi. 157 Tictís dono chuici-sium meic ⁊ ingena Milcon cona cnamat do, ⁊ nos-forchanadh158  im chrabud cristaidi do reir forcetuil in aingil.

159 IS inn inbaidh-sin it-connaic Miliuc fís .i. Cothraighi do thuidhecht cuca, 160 ⁊ lasair theined as a ghion, cu ro lái-seom uadh in teinid na ro loiscedh, ⁊ 161 ro loiscc a meic ⁊ a ingina comdar luaithred, ⁊ ro h-esreided a luaith fo Eirinn. 162 Ruc iarum Cotraigi breith 43va forsin n-aisling, ⁊ at-bert ba h-e tene in 163 raith diadha asa coimlaifed uad-sum iardain co Miliuc, ⁊ ni creitfedh do. 164 No loiscfed immorro pectha a mac ⁊ a ingen, ⁊ no creitfitis, ⁊ bidh irdraicc 165 a n-ainm fo Eirinn.

166 I n-araili aidchi didiu isin du sin ro- cuala guth in aingil, ⁊ at-bert fris 167 i fis: ‘Bene, serue Dei, ieiunas et oras, et cito exiturus eris ad patriam tuam’ (). 168 Ro comhfhaicsigh tra aimsir fuaslaicthi Patraic a daire, air no clechtatais na 169 gennte soerad a moga cecha sechtmad bliadne. Ro imraidh iarum Miliuc 170 cinnus no fhastfadh a mhogad ocai .i. Patraic. Crenaidh didiu chumhail p.6 171 .i. Lupait siur Patraic. Dos-bert Miliuc dia mhogaid. Ro tinoiltea i teach 172 fo leth aidhche a m-baindsi. IS annsen ro pritchai Pátraic don cumail cu 173 ro thocaitetar in aidhchi oc ernaigthi. ISin maduin iarnamharach at-connuic 174 Pátraic in gelchrecht i n-dreich na cumaile, cu ro fhiafraigh fochunn in crechta. 175 As-bert in cumal: “In tan ro bhasa i Nemptor i m-Bretnaib rot- ecmaing gur' ben 176 mu cheann re cloich gur' bho comfhocus bas damh. O at- connaic mu brathair 177 Sucait in crecht do-rat airrdhe na croiche cona laimh tar mo cenn, 178 ⁊ ro h-ictha fo cétoir”. Ro raidh Pátraic: “Misi do brathair, ⁊ is me rot-íc, ⁊ 179 is trocaire De fo-dera ar n-accomal doridhisi iarnar n- esreideadh”. Ro ghniset 180 iar sin atlaigi buidhi do Dhia, ⁊ do-cuatar isin n- dithrub iar sin.

181 O ro bui Pátraic isin dithrub at- cuala guth in aingil ica radh: “IS fuiridhe 182 didiu in long co n-dighi-sa innti cusin n-Eatail do fhogluim na screptra noime”. 183 IS ed ro raidh Pátraic frisin aingel: “In duine dia bh-foghnaim-si fria re .uii. 184 m-bliadne ni fharcabh-sa h-e cen a airle dam”. IS-pert didiu in t-aingel: “Eirc-si 185 co bh-fesair”. Do-roine Pátraic amlaid sin. As-bert Miliuc na comarleicfeadh 186 muna thardad tallann oir dia chinn. “IS tualang Dia cidh eadh on”, ol 187 Pátraic. Do-riacht Pátraic isin dítreibh ⁊ at-cuaidh don aingel briathra 188 Milcon. At-bert in t-aingel fris du i tat Foillichta in Aingil: “Coimhet-sa 189 amarach araili torc ic claidhi in talman, ⁊ do- cuirfea bruth oir dhuit ass, ⁊ 190 tabhuir ar do shaeire”. Ro comailled amlaid ⁊ ro leicedh 43vb Sucait 191 do imthecht soer iar sin. Aithrech immorro la Milcoin deonugud dia192  mhogad imthecht, ⁊ fuid- hius a muinntir 'na dhegaid dia thabairt for culai; 193 sech ni tharra-sum Patraic ⁊ ni tharraid in t-or ar n-impod.

194 Luid didiu Patraic i crich h-Ua Neill for aighidhecht co Sein Chianan. 195 Is h-e ro fheall fair. Rod-rir ar chaire n-umai. Suidhighidh a coiri for fraighidh196  a theghduisi co ro lensat a lamha don choire iar sin. Luidh a ben dia chabair. 197 Ro leansat a lamha-sidhe don coire. Luidh in mhuinnter uili cusin coiri, ⁊ 198 ro leansat a lamha uili don coiri, ⁊ ro lean in coiri don froigid. IS annsin 199 ro raidhset: “Is mogh righ mhor-chumhachtaig ro rensam. Gairmter duin200  doridisi”. Do-lluidh Pátraic iar sin cuca, ⁊ do-lleic a l-lamha dhoibh trena 201 n-aitrighi, ⁊ ro laiset in coire for culai.

202 Luid Pátraic iar sin la Gulla for muir ⁊ dus-fobair ainbhthine moir. 203 Ro ghuidh Pátraic a Dhia leo ⁊ ba raeithinach in muir. IAr n-gabail tiri 204 dóib do bhatar tredenus i nd-oine iar scithlim a l- loin. Guidhset Pátraic iarum 205 im cuinghidh bídh doibh co Dia. IAr sin do-rat Dia dhoibh muic n-uir p.7 206 fhonaithi, et do-breath mil choillidi do Pátraic amal Iohain Babtaist. 207 Scarais friu-saidhe ⁊ do-lluidh co Nemptor. O rainic iarum a athardha 208 ro ghuidhset h-e im anad acu, ocus ni frith uadh, uair cech tan at-codlad 209 indar lais ba h-i inis na n-Gaeidel at-ceth co cluineth claiscetul na macraidi 210 o Chaill Fochlad.

211 Do-luidh didiu tar Muir n-Icht i n- airrterdeiscirt na h-Etailli docum Germain212  .i. sai-eascop na h-Eorpa uili in tan-sin, cu ro legh in canoin n- eclusdai lais.

213 DO-LUIDH co Martan iar sin cu Torinis, cu tart berrad manaig fair.

214 .XXX. bliadne didiu a aoes in tan ro- siacht gu German, xxx. bliadne oc 215 foghlaim oca iarum, ⁊ xl. bliadne ic proicept a n-Eirinn.

216 Ro fhaidh German iar sin inhí Patraic do Roimh do airidin graidh 217 espoic fair, ⁊ senoir sruith lais .i. Egedius prespiter, dia theastugud fiadh218  Romanchu.

219 Luidh iarum for muir, nonbur a lin, co rala an innsi cu n-fhaca in tech nua 44ra220  ⁊ lanamain ann; ⁊ at-bert frisin oclach bui isin tigh, cia fot ro batar221  annsin. “O aimsir Íssu”, ar se, “⁊ is e ron-bennach conar tegduis, ⁊ bemait222  amlaid co brath, et timarnai Dia duit- si”, ol in t-oclach, “dul do proicept i tír223  n-Gaeidel, et for- fhacaibh Íssu bhacaill lindi dia tabhairt duit- si”. Do-breat 224 iarum Patraic bachaill Íssu leis, ⁊ do-luidh co Germán for cula. As- pert 225 Victor fris. “Timarnai Dia doit-si dul do proicept i tir Ghoidel”. “Dia 226 cloisinn dam”, ol Pátraic, {}ad dó no raguinn. “Tair-si”, ol 227 Victor, “dia acallaim- seom i Sliab Herimon”.

228 LUID Pátraic iar sin, ⁊ ron- ecain fri Dia dúrcraidhitaid na n- Gaoidel. 229 As-pert Dia: “Biat-sa”, ol se, “oc furtacht duid”.

230 LUID iarum Pátraic do Roim co ro-et gradh esbuic o comarba Petair .i. 231 Selestinus .xl.ú. o Phetur. IS e ro fhaidh Palladiam espuc docum n-Eirenn, 232 acht ni ro gabhsat Gaeidil a proicept-side, ár ni dó ro cinn Dia a comhshódh, 233 acht is do Patraic. Luidh iarum Palladius for cula co n-erbailt a m-Bretnaib. 234 Luidhset a caeimthechtaidhi co Roim.

235 IN tan luidh Pátraic fo gradh n-espuic is ann do-breth in t-ainm is Patricius 236 fair. Do-radad grad for Pátraic iar sin o German ⁊ o Shelistinus237 ó Mhatha o righ Romhan. IN tan tra ro bas occ tabuirt graid espuic fair 238 ro freacairset na teora classai .i. class muinteri nime ⁊ class na Romanach239 class macraidhi Cailli Fochlaid. Et is ed ro cansad uile: Ibernienses omnes p.8 240 clamant ad te puer” (cf Conf. 71). Ro fhaidh didiu comarba Petair inhí Pátraic do proicept 241 do Ghaeideluib.

242 A m-bai Pátraic for muir ic ascnamh docum n-Eirenn co n-acai an clamh 243 forsin carraic oc cuinchidh inaidh ar Dia isin curach. IS ann sin rola Pátraic 244 a leic isin muir resin clam, acht in tan do-rochtatar Eirinn fuaratar in lec 245 ara cind isin purt.

246 Luidh iarum Pátraic co n-geibh Innber De i Crich Cualunn, ⁊ nibdar 247 failtigh na h-iascaire fris. IS ann sin do-rad-sum breithir forsin n-innbhir 248 cu nach biadh torad ann cu brath. Et is e thainic a n-agaid Patraic .i. Sínell 249 mac Finnchada. Is h-e cedna fer do-chreid 44rb do Dhia ⁊ do Pátraic. 250 Et facbhuidh bennachtuin fair ⁊ for a shil.

251 .XL. bliadne on ló tainic Pátraic a n-Eirinn co la a etseachtai.

252 Fo-cerd a luing iar sin sech Eirinn soir co h-Inis Pátraic. Luid i tír.

253 Aroet araili fer for áighidecht i suide ⁊ creitis dó. Luidh Pátraic cum 254 a luingi d' acallam Laeghairi co Temhraig. Ro imir as-sidhe co h-Innber na 255 m-Barc, ⁊ do-gní aoighidhecht a tigh fhir mhaith annsin. Sescnech a ainm. 256 Pritchaid Pátraic breithir n-De dhó, ⁊ creidid do Dia ⁊ do Pátraic. Baister 257 h-e iarum. Bai mac bec aigi. Ro toltnaigh-sidhe do Patraic ⁊ ro char gu mor 258 intí Pátraic. Gabhuis in mac cos Pátraic 'na ucht, ⁊ ní r' aemh codlud le 259 a máthair na a athair in aidhchi sin, acht ba toirrsech ⁊ no chaifedh muna 260 leicthi i fochair Pátraic h-e. Ar madain immorro, in tan do-chuaidh Pátraic do 261 imthecht fora set, tucad a carpat cuice. Cuiris Pátraic a chois isin carbat. 262 Iadhaidh in mac bec a dhi laimh im chois Pátraic, ⁊ is ed ro raid: “Rom-leicid 263 aroen fria Pátraic, ár is e Pátraic m' athair dileas”. Do-raidh Patraic: “Baistter 264 in mac ⁊ do-berur isin carbut”. Co n-ebert Pátraic iardain: “Bidh comarba 265 dam-sa in mac-sin”. Et do-breth Pátraic ainm fair, Benignus .i. Benén.

266 Teit iar sin a coeimthecht Pátraic co Ferta bh-Fer bh-Feic i Muig Breg 267 adaig chasc. IS annsin ro celeabair Pátraic ord na casc, ⁊ adaiter tene 268 cosecartha acu do oifreann. Ba h-i sin aidhchi fhele Laeghuiri meic Neill, 269 ár ro gnithea la Laeguiri feil a gene do gres gacha bliadne i Temraig Breg, ⁊ 270 ni lamhtha la Laeguiri tene d' fatudh in Erinn resiu no h-aduighthea tene 271 lais-sium i Temraig.

272 IS annsin ro mhallach Pátraic Innber n-DomnannInnber n-De, ⁊ 273 ro bennach Innber m-Boinne ar fuair iasc ann.

274 LUIDH iar sin co h-Innber Slainghe cu ro fholuigh a lunga isin du-sin. p.9 275 Conidh ann do fhuair mucaid Dichon meic Trechimh, bhail ita Sabull 276 Patraic inniu, co n-ecidh dia thigerna. Luidh Dichu co n-greis a choin fona 277 clerchiu. IS ann sin do ghab Pátraic in fersa: ‘Ne tradas bestis animam 278 confitentium tibi’ (cf. 1 Kings 13:4) et cetera. IAr sin sochtais in cu ⁊ ni ro urchoidig doibh. 279 O 't-connaic Dichú inhi Pátraic ro fhuasluicc a claidhiub dia orcain. Seacais 280 a laim os a cinn 44va acedoir, cu n-derna atach Patraic ⁊ ron-gabh congain 281 cridi, ⁊ ro creit, ⁊ ron-baist Patraic iar sin, conid h-e tóisech ro ghab baisde282 creidium la h-Ulltu o Pátraic. IS annsin ro idbair Dichu do Pátraic in 283 Sabull. Senoir immorro Dichu in tan-sin. Do-rat traic a rogha dó, a 284 athnuaideged i n-aeis trichtaigi a dhul i flaith nime fo cétoir. “IS ferr leam” 285 ol se, “mo athnuaigeded ind aes trichtaig”. Bendachais Pátraic Díchoin 286 gu n-deachaid i n-oitiud as a h-aithli.

287 Feacht do Pátraic isin t-Sabull oc oifreann. Luidh araili drai sech in 288 eaclais. Fo-cerd a eachlaisc dar senistir na h-ecailsi isin coileach. Sluicid 289 in talam in drai fo cétoir.

290 LUID Pátraic do proicept do Miliuc mac h-ui Bhuáin, ⁊ ór lais ar gabail 291 in chreidme uadh, áir ro-fhidir cur' bhó sanntach um crudh ⁊ um ór h-e 292 do sunnraid. O 't-cuala Miliuc Pátraic do techt cuigi nir' bo failid dhe, ar ba 293 meabhul lais creidium dia mogh ⁊ dia fhogantaidh. IS i didiu comairli 294 ro aslag Demon fair .i. tene do tabairt fair ina thigh bodein, cu ro loisced ann 295 co n-dechaid dochum n-ithfirn. Ro foillsiged do Pátraic inní-sin, ⁊ is ed296  ro raidh: “Ní bia na righdamhna uadh, ⁊ is ac foghnum dhaine ele bias 297 a shil ⁊ a seimeth do gres, ⁊ ni tharga a ainim a h-ifirn cu bráth na iar m-brath”.

298 IS i sin aimser do-rala ri feochair for Eirinn .i. Laeghaire mac Neill. 299 IS ann didiu bai a shosad ⁊ a greim rigda i Temraig. Teora bliadni re 300 tuidhecht do Pátraic i nn-Eirinn ro terchansat na druidhi a taidhecht301  .i. LuccatmhaelLuccra. Et is ed ro raidhset:

  1. 302 Ticcfat tailcinn tar muir meirceann,303 
    a m-bruit .i. a cocaill oifrind toillceann,304 
    a crainn .i. a m-bachla croimcenn,305 
    a miasa .i. a n-altoire a n-airrther a tigi,306 
    friscerat uile amen.

307 IAr sin is-pert Pátraic ria Dichoin: “Eirg uaim”, ar se, “co Laegairi mac 308 Neill co n-ebre mo aithiusc fris, cu rabh flaith ⁊ eclais isin tir”. “Dia n-deochus-sa p.10 309 cu Laeguiri”, ol Dichu, “itat .ix. n-geill dam-sa occa i Temraig. Muirbhfiter 310 mo geill ⁊ nom-muirbfiter fein in lín raghat.” “Ternaife-sa fein ⁊ ternaifeat 311 do geill 44vb {}sum{}mdid{}ge {}gingu terno”, ol Dichu, 312 “ragat ar do bennachtain”. Luidh iarum Dichu co Temhraig. “IS e tra in 313 fer”, ol Laeguiri, “ceta ro creit don Tailcenn ria feru Eirenn. Beridh”, ol se, 314 “in fer-so a n-aen-tech re giallu, ⁊ tarduidh biadh saillti doibh ⁊ na tardaid 315 digh”. Do-ronad samlaid. Dosn-ainic {} macdhacht ⁊ do-breath 316 drolmhuigh fhina dhóib {}ae Pátraic ⁊ {} dáil doib ⁊ do-breth soillsi 317 {} doibh {}. Dosn- ainic cleirech cu casal lin uime ⁊ tall na glasa ⁊ na slabhrada 318 dib, ⁊ tuc a n-eochu do ba for lár in lis ina srianuibh, ⁊ ro oslaic doirrsea 319 na Temrach reompa. Leangait iar sin for a n-eochu ⁊ ti {} co Pátraic i tir 320 n-Ulad. At-fet iarum Dichu a scel do Pátraic. “IS doigh”, ol Pátraic, “ní icfut 321 fáithe nait fir fessa in fer-sin co rissa fein”.

322 O ro comfocsig sollumun na casc ro midir Pátraic nach raibhi baili in bud 323 cora dhoib ard-shollumun na bliadne do cheileabrad ina i Muig Bregh baile i m-bui 324 cenn druidechta ⁊ idlachta na h-Eirenn , ⁊ i n-ard-dingna na h-Eirenn .i. i Temraig.

325 Ro cheleabair do Dhichoin, ⁊ do-rad a luing for muir, ⁊ luidh co h-Indber 326 Colptha ⁊ co Ferta b-Fer b-Feic for tir, ⁊ saidhidh a phubull ann, ⁊ ro beanad 327 in tene chascda coisecarta lais. Ba h-i sin aimser no ceileabraitis na gennte 328 in t-sollomun-sin, ⁊ ba geis do righ Temhra tene d' fatud re teinid na Temrach 329 in adaig-sin. Ni fhidir didiu Pátraic in geis-sin, ⁊ cia ro-fesadh ni tairmiscfed. 330 A m-batar ann lucht na Temhra co bh-facatar in tenid ro atta Pátraic, air 331 ro soillsigh Mag m-Breg uile. Ro raidh in ri didiu: “Is coll cana ⁊ gesi dham sud,332  ⁊ finnta dhun cia do-rine in tene ut”. “At-ciam in tene”, bhar na druidhe “⁊ 333 ra-fhetamar in aidhche a n-dernad h-i acht mina didbhuigther re maduin ni 334 baithfiter co brath”. Ro gab ferg in ri iar sin, ⁊ ro h-innled a carpat do, ⁊ do-dechaid 335 co Ferta b-Fer bh-Feic. Do raidset na druid fria Laeghaire: “Na h-eirc-si 336 cusna fira ucut air do-ragat-som cucat”. Do-deochaid didiu Pátraic cu h-airm i m- bui Laeghaire. At-bert Laeghaire. {}

 47ra

337 Luidh iarum Pátraic co Sith n-Aeda et ro bennach Conall 338 Fergus a mac. IS annsin do {} ar a lamha for cenn an meic. Ingnad 339 la Conoll inni-sin. As-bert Pátraic:

  1. 340 Gignidh macan dia fine,341 
    bidh sai, bidh faidh, bidh file,342 
    inmhain lespaire glan glé,343 
    nat ebera imarbhe.

 p.11

344 Colomb Cille mac Feilimthe insin.

345 Ro bennuch Pátraic didiu Conull mac Neill ⁊ a cenel, ⁊ for-fácuibh 346 bennacht for a n-dáinibh ⁊ for a n- innberuibh ⁊ for a ceallaib.

347 LUIDH Pátraic i Tir n-Eogain ⁊ as-bert fria muntirFomnid nach 348 for-tair in leo uathmhar .i. Eogan mac Neill”. IM-atarraidh doib frisin set .i. 349 Muiredach mac Eogain ro bui i tosach luirc na n-occ, Sechnall immorro do-bhui 350 i n-dereth luirc na clérech. IS ann as-bert Sechnall fria Muiredach. “Rat-fia 351 a logh leam da creidi h-athair do Dhia”. “Cia logh”? ol se. “Righi uait”, ol352  Secnall. “Do-ghena amh”, ol Muiredach. A bh-Fidh Mhor is ann con-rainicc 353 MuiredachEogan fria Pátraic. Ro creit didiu Eoghan do Dia ⁊ do 354 Pátraic. “Damadh a tigh no creit- tea”, ol Pátraic, “do-ticfatis geill Eirenn 355 dod tigh. Uair nach edh, ni ticfat co tisat tria nert airm”.

356 LUID Pátraic cu h-Oiliuch na Righ cu ro bennuch in dún, ⁊ for-facuibh 357 a licc ann, ⁊ ro tarrngair righi ⁊ ordan re h-edh for Eirinn a h-Ailech, ⁊ do-rat 358 beannachtain gaiscidh for Eogan, ⁊ at-bert Pátraic:

  1. 359 Mu bheannacht for na tuatha360 
    do-biur o Bealach Ratha,361 
    ocus for Cinel Eogain362 
    deoraidh co laithi m-bratha.
  2. 363 Cein bes macha fo toruibh364 
    beit a catha for feruibh,365 
    cenn sluag bh-fer bh-Fail dia maigin,366 
    saigidh daibh for cech tealaigh.

367 LUIDH Pátraic iar sin a n-Dail Araidhi cu da macuibh déc Caelbaidh, 368 ⁊ do-rat beannachtain foraib acht Sarán a oenar, ⁊ do-rat mallachtain fair sein 369 cu nach gabhtha righi uadh cu brath.

370 Luidh Pátraic i n-Dail Araidhi cu ro baist espac Olcán fil in airrter 371 Maigi Cobhai, ⁊ cu ro legh Mac Nisse Conaire a shalma lais. 372 Luidh Pátraic co h- Eochaig mac Muiredaigh, co righ Ulad, dia m-bui oc 373 damnad 47rb ⁊ oc pianad da naemh- ogh ro edbradair a n-oighi do Dhia, 374 ica timturgud i l-lanamhnus i n-adhrad idhal. Ro ghuidh Pátraic itghi leo arna 375 ro phiandais, occus ni etas. Do-rat didiu Cairill mac Muiredaigh .i. brathair 376 in rig, impidi la Pátraic, ⁊ ni ro aemh in ri fair. At-bert Pátraic fria h-Eochaig:377  “Ni bhiat righ nait rigdamna uait co brath ocus a n-oidhidh fort bhudhein. 378 Do brathair immorro .i. Cairill bhidh ri é budhein ⁊ beit righa uaidh ⁊ p.12 379 flaithi os do claind-si ⁊ os Ulltaib uili co brath”, conud iat sin sil na righi .i. sil 380 Demmain meic Cairill tre breitir Pátraic.

381 Luidh didiu seitig in righ ⁊ slechtais fo chosaib Pátraic. Do-rat Pátraic 382 bennacht dí, ⁊ ro bennaig in gein bui ina broinn, conud h-e Domhanghart mac 383 Eochach insin. IS e for-facaibh Pátraic ina churp fesin i Sleibh Slanga384 bíaid ann co brath. Uair is h-e sin in sechtmad fer for-facuibh Pátraic 385 ana bhethaid oc coimet h-Eirenn.

386 Luidh Pátraic iar sin a Dail Araidhi tar Fertais Tuama co h-Uaibh Tuirtre. 387 Do-dechaid iar sin a n-Uaibh Meith Tire. IS ann tallsatar triar do Uaibh 388 Meith in dara boc no bidh oc tabhairt usci do Pátraic, ⁊ do-dechatar do luighi 389 eithich do Pátraic cu ro mheichleastar in bocc fesin a bragait in tres fear dos-tall. 390 “Mo de broth”, ol Pátraic, “aisneidhidh in boc fesin a bhaile ar' h-ithed. 391 Et o aniu cu brath”, ol Pátraic, “leanat buic fort claind ⁊ chenel”, ⁊ is ed on 392 comalltur fos.

393 LUID Patraic co Firu Rois iar sin. IS ann sin ro soe i clochu na faiscre 394 grotha cosin nemh. Et ro baithtea isin ath uile laich ro mhidhatar orcain 395 Patraic.

396 LUIDH Patraic iarum tar Magh m-Breg i crich Laighen co Dun Nais.397  Ata lathrach pupla Pátraic i fhaighthi fria sligid anair, et ita tipra fria dun 398  atuaidh du in ro baisd Patraic da mac Dunlaing .i. AilillIllanndi ingin399 1Ailill .i. MugainFedhelm ro idbertatar 47va a n-oighi do Dhia, ⁊ 400  senais Pátraic caille for a cenn. IS annsin do-cuas o Phatraic for cenn rechtuire 401 Náis, Faillén a ainm. Ro doilbh-sein cotlud fair, ⁊ adubhradh bai in rechtaire 402 'na chodlud. “Mo Dhe brath”, ol Patraic, “ni h-ingnad cidh tiug chotlud”. 403 Do-chuatar a muinnter iar sin do duscud in rechtairi. Et frith marb h-e ar 404 an anumaldoit do-rine do Pátraic, conid de sin is athiusc m-breithri la Gaedelu: 405 codlud Faillein i n-Dun Nais.

406 Dricriu didiu is e ba ri O n-Garrcon for cinn Pátraic in tan sin, et inghen 407 Laegaire meic Neill do mnai oca. Et do-diultsat fre Pátraic immon 408 bh-fleidh oc Raith Innbhir. Et do-rat Cilline foilti dhó, ⁊ ro marbh a 409 aen-boin do, ⁊ do-rat dó i n-airmed mine fo-ghebadh dia fhulung i tigh in righ. IS 410 ann sin at-bert Patraic fria mnai fhuine, ⁊ si oc derchainedh a meic:

  1. 411 A ben, taisigh do macan!412 
    to-taet torc mor do orcan: p.13413 
    is do aibhell do-taet breo,414 
    bid beo, bidh slan do macan.
  2. 415 IN t-arbur416 
    is dech do losail talman:417 
    is se Marcan mac Cillin418 
    duini bus dech d' Ibh Garrcon.

419 Fothaighis Pátraic iarum cealla ⁊ congbala imdha i Laignib, ocus for-facuib 420 bennachtain forru ⁊ for h-Uibh Cennselaig sainriudh, ⁊ for-facuibh 421 h-Uasailli i Cill h- UasailliMac Tail i Cill Cuilinn, et ro oirdnestar Fiachu 422 Finn i Sleibtib in espocoidi in cuicid. Ro mhaidh dano Failge Berraidhi 423 co muirbhfedh Pátraic du i comhraicfed fris a n-dighuil an idhail Cinn 424 Croich, ar is eisidhe ro ba dia do Fhailgi. Ro ceilset tra a muinnter ar425  Pátraic inni ro raidh Failghe. Laa n-ann as-bert Odhran a aru fre Pátraic: 426 “Ol atusa fri re cian og aruidecht duit-si, a popa, a Pátraic, nom-leic-sea 427 isin prim-shuidi inniu, ⁊ ba tusu bus ara”. Do-rine Pátraic samlaid. 428 Luid Pátraic i crich Ua Failghi iar sin. Teit Failghi cu tard fuasmadh 429 triaOdran i rict Pátraic. Nir' cian iarum co n-erbail Failghi co n-dechaid 430 a ainim a n-ithfern. Teit iar sin Demun i curp Failghe co m-bui eter 431 dainibh 47vb amal b{} Teit Pátraic iar céin mair iar sin co 432 Failghe, ⁊ ro thoiris an dorus in dunaidh i muigh, cu ro fhiafraig do aen do 433 mhoghuibh Failghi cait i m-bui Failghi. “Ro fhacbas-sa ina thigh”, ol in 434 mogh. “Raidh fris”, ol Pátraic, “tuidecht dom acallaim”. Teit in mogh 435 ar cenn Failghi, ⁊ ni fuair dhe isin tigh acht a cnamha lomai cen fhuil, cen 436 feoil. Tic in mogh co Patraic cu m-bron ⁊ toirrsi ⁊ at-fet dó amal do-connuic437  Failghi. As-bert Pátraic: “On lo ro ghon Failge mo araid am fhiadhnuisi 438 do-chuaidh a ainim a n-ithfern isin gnim do-rinne, ⁊ do-choidh demun ina 439 corp”. Conid h-i oided Fhailghi insin.

440 Failghe Rois immorro issi a clann fil isin tir inniu, ⁊ ro bennuch 441 Pátraic, ⁊ is uadh flaithius in tire co brath.

442 LUIDH Pátraic iar sin for Bealuch n-Gabrain i tir n-Osraigi, ⁊ for- fothaig 443 cella ⁊ congbhala ann, ⁊ adubairt no bhetis oirdnidi laech ⁊ clérech dibh 444 co brath, ⁊ ni biadh furail nach coicid forru cein no beitis do reir Patraic.

445 Ceileabhrais Pátraic dhoibh iar sin, ⁊ for-facoibh martra sruithe ocu ⁊ 446 foirenn dia muntir du ita Martarthech inniu i Muigh Raighne.

447 LUIDH Pátraic iar sin i crich Mhuman do Chaisiuil na Righ. Co tarla do p.14 448 Aenghus mac Nat Fraich ri Muman, ⁊ feruis failti fris, ⁊ nos-beir lais dia 449 thigh don dun cusin maigin i ta Leac Pátraic inniu, ⁊ creitis Aengus do Dia 450 ⁊ do Pátraic annsin, ⁊ ro baisdeth h-e ⁊ moran d' feraibh Muman maille fris. 451 IS ann sin tra tinnscnamh baithis bh-fer Muman, conadh ann as-bert 452 Patraic:

  1. 453 Muimhnigh dia nom-sáruighet454 
    um Chaisil cenn a m-baithis455 
    imghuin leo ar lar a tire456 
    beit a righi fo aithis.
  2. 457 A Caisil ro bennachus458 
    Eirinn co n-ic a h-ura:459 
    co mo dhá laimh ro ben- nachus460 
    conna bia cen maith Mumha.
461  IN tan tra ro bai Pátraic oc ben- nachad cinn Aenghusa luidh foghrain 462 na bacla trena traighidh. Iar bh-foirchinn immorro in bennachaid co n-accai 463 in crecht i cois Aenghusa. As-bert Pátraic: “Cidh ro m-bai nad ebris 464 frium”? “Atar lem”, ol Aengus, “rop h-e corus in creitmhe”. “Rat-fia a logh” 465 ol Pátraic. “Ni ragha do chomharba 48ra aidheadh n-gona onniu 466 cu brath acht oen-fer nama”. As-beir Pátraic co m-biad a rath i Caisil, ut dixit:
  1. 467 Eisseirgi Patraic a n-Dun,468 
    a ordan a n-Ard Macha,469 
    i telchan Chaisil cheolaig470 
    ro dheonaig trian a ratha.

471 Luidh Patraic a Muscraighi Breoghain. Laa n-ann didiu boi oc innlat 472 a lamh i n-áth ann cu torchair fiacail as a chinn isin n- áth. Luidh iar sin isin 473 telcha frisin ath anair, ⁊ do-tiaghar uadh do cuinghidh na fiaclu, et do-raitne 474 fo cétoir in fhiacail isin ath amal grein. Et Ath Fiacla ainm inn atha et Ceall 475 Fiacla ainm na cille i farcaibh in fhiacuil. Et ro fhacuibh cethrar dia muntir 476 ann .i. CuircheLoscan, CaileachBeoan.

477 Luidh iarum i tir Ua Figinti co n-derna Lonan mac Erca ri O Figeinti 478 fledh do Pátraic, ⁊ deochain Mantain do muntir Pátraic leis ica fur. 479 Do-lluidh cliar aesa dana co Patraic do cuinghidh bídh. Fuid- hius Pátraic 480 techta uadh co Lonan ⁊ co Deochain Mantain do chuinghidh neich don 481 oes dana. As-bertatar side napdis druith no bernfad a bh-fleidh ar tus p.15 482 As-bert Pátraic na biadh na espoc o Lonan ⁊ na biad ard congbhail 483 deochain Mantain i talmain. IS ann sin do dechaid araili moethoclach, 484 Nesan a ainm, ⁊ molt ⁊ tanagtri faiscre grotha for a mhuin do Pátraic. 485 As-bert Pátraic:

  1. 486 IN macan do-toet atuaidh487 
    is do do-berbadh in bhuaidh,488 
    cona moltan for a muin489 
    docum Cotraighi do-fuil.
490  Co nus-tuc Pátraic dona caintibh. Amal batar iarum na cainti oc ithe in 491 muilt notas-sloicc in talam fo cedair cu lotar i fudoman ith- frinn, ⁊ marait fos 492 na faiscre iarna sodh i clocha. Do-bert iarum Pátraic bennachtuin do Nesan, 493 ⁊ do-bert gradh deochain fair, ⁊ is e fil i Mungharait.

494 Luidh Pátraic iar sin i Findine fri Domnach Mor aniartuaith, telach 495 asa n-aicter in tuath fri Luimnech atuaidh, co tart bennachtain for Thuadmumain 496 ar a dhuthrachtaighi do-dechatar co n-imat innmhuis leo ar cinn Pátraic. 497 Cairthenn macc Blait, 48rb sen Clainne Tairrdealbhuigh, ro creit 498 don Choimdhid, ⁊ ro baist Pátraic i Saingil .i. sain aingil do-dechaid dia 499 acallaim annsin, ⁊ ni h-e Victor. Ní berthe dano clann do Cairthenn co sin. 500 IS ann sin rucadh Eochu Baillderg do Chairthenn. Patraic do-chruthaig 501 don phairt croa, et co rabha in ball sin in a churp do comhartha ind fherta. 502 Ni dhechaid Pátraic fesin isin tir acht at-ceth o Luimnech siar ⁊ budh 503 thuaid, ⁊ bennachais ind airet ad-connaic. Et prophetauit de sanctis qui in504  eis fierent, nominibus et tempore quo peruenissent.

505 “IN t-ailen glas tiar”, ol Pátraic, “i m-belaibh in mhara ticfa caindeal do 506 muntir Dhe ind bus cenn athchomhairc dona tuathaib-sea, .i. Senan Innsi 507 Cathaig”. Diagh .lx. vel .vi.xx bliadne iarum Senan mac Gerrginn meic 508 Dhubhthaig.

509 Ni dhechaid dano Pátraic dar Luachair ind Iarmhumhain. Prophetauit 510 de Brenainn mac h-ua Alte, qui nascetur .cxx. anno. Quod impletum est.

511 LUID Pátraic i Muscraighi Thiri baptisare et fundare fidem. Ibi inuenit 512 tres fratres .i. FuircMuinechMechar, tri meic Forait meic Connla. 513 Creitidh Muinech protinus, et ro m-beir as Pátraic ⁊ ron- bennach ⁊ for-fhacuibh 514 oirdnidi laech ⁊ clerech uadh cu brath ⁊ airdrighi a thiri uadh515  do gres.

516 Ro bhui tra .uii. m-bliadnii i Mumain, ⁊ iss ed do-rimet ind eolaig co n-derna 517 aifrenn cacha sechtmad imaire do neoch im-rulaidh i Mumain. IArsanni tra p.16 518 ro fhothaigestar Pátraic cealla ⁊ congbhala la Mumain, ⁊ ro oirdnesdar 519 "áes gráid"aes cecha graidh, ⁊ ro ícc aes cecha tedhma, ⁊ ro thodhuisigh marbhu. 520 Ceileabhrais doibh iardain, ⁊ facbhus bennachtain forru.

521 LUIDH iar sin co h-Ele. Lotar fir Muman ina dhiaidh feib don-ucsat cach 522 dibh di alaile i n-degaid Patraic. IS ann sin do airtetar fir Mumhan, feruibh, 523 macuibh, mnaib, inhi Pátraic .i. oc Brosnachaibh, cu ro lasat mor-ghair ⁊ 524 mor-broscar ar fhailti fheghtha for Pátraic. Et is de sin ro h- ainmniged 525 Brosnachu Ele.

526 IS ann sin ro ceileabuir d' feruibh Muman, ⁊ do-bert bennacht forru: ut 527 dixit:

  1.  48va528 Beannacht De for Mumain,529 
    feruibh, macuibh, mnaibh,530 
    bennacht forsin talumh531 
    do-beir taradh dhaibh.
  2. 532 Bennacht for cech n-innmhas533 
    gignes for a m-brughaibh,534 
    cen nach foiri cobair535 
    bennacht De for Mhumain.
  3. 536 Bennacht for a m-bennu,537 
    for a leacu loma,538 
    bennacht for a n-glenna,539 
    bennacht for a n-droma.
  4. 540 Gainiumh lir foa longnibh541 
    roppat lir a tealluig,542 
    i fanuibh, i reidhibh,543 
    i sleibhibh, i m-bennib.
    Ben.

544 Luidh Pátraic for cul co Firu Rois cu ro thriall congbail in Druim Mor. 545 IS ann sin tainic in t-aingel ⁊ at-bert fris: “Ni sunn do-raid Dia friut airisiumh”. 546 “Ceist, cia h-airm”? ol Pátraic. “IS in Mhacha thuaidh”, ol in t-aingel. 547 Do-lluid Pátraic iar sin do Ard Pátraic fria Lughbhadh anair, ⁊ ro triall 548 congbail ann. Ticedh Patraic cech dia o Ard Pátraic, ⁊ ticedh Mochta 549 o Lughbadh aniar cu comraicdis imacallaim cech dia oc Lic Mhochta. Laa 550 n-oen ann tuc in t-aingel eipistil eatarra. Airleghuidh Pátraic h-i, ⁊ iss ed 551 bui innti:

  1. 552 Mochta craibhdech credhal553 
    bidh airm in ro gabad,554 
    Patraicc la breithir in righ555 
    h-i Macha non-anadh.

 p.17

556 TEIT Pátraic iar sin don Macha la breithir in aingil co du ita Ráith Daire 557 inniu. Bui araili fer soimm airmhitnech ind inbaidh-sin a n-Airteraibh, Daire 558 a ainm. Ro ghuidh Pátraic intí Daire ar co tartadh inadh a reclesa do i559  n-Druim Sailech, du ita Ard Macha inniu. As-bert na tibhreth in tealaig dho. 560 Do-breth immorro inad do isin glinn, du ita ind Fherta inniu. Fothaigius 561 didiu Pátraic fria re cian ann. Laa n- ann tuctha da ech Daire do ithe 562 feoir in du sin. Ro fergaiged Pátraic de sin curro marb na h-eochu fo cétoir. 563 Fergaigther Daire umma h-eochu do mharbad, ⁊ at-bert in clérech do mharbad.564  Dos-fanic tamh ⁊ tregat opunn cu Daire, cur' bo focraibh bas dou. “Tocradh 565 in cleirig fo-dera sin”, ol in ben bui oca, “⁊ ríaruidh fris”, or si. Do-cuas 566 iar sin do chuingidh uisqui ernaigthi for Pátraic do Daire. “Ni sechmaid”, ol 567 Pátraic 48vb {} “minbadh in ben didiu ni biad eseirgi do Daire co brath”. 568 Bennuighis Pátraic in t-uisqui, ⁊ raidhis a tabairt do Dhairi ⁊ tar na h-eochu. 569 Do-gniter amlaid, ⁊ at-racht Daire cona eochu fo cedair. Rucad didiu coiri umha 570 a n-edbairt do Patraic o Dhaire. “Deo gracia”, ol Pátraic. Ro fhiarfacht 571 Daire dia muintir cid as-bert an cleirech. “Gratiam”, or in muinter. “Ni 572 maith in luach deghcoiri”, ol Daire. “Tabhur uadh doridhisi”, ol Dáire. 573 Tucsat in coiri uadh doridhisi. “Deo gracias”, ol Pátraic. Indisit a munter 574 do Daire a n-as-bert Pátraic. “IS e cét briathar aici-siumh in graciam”, or 575 Daire, “.i. gratiam ica tabairt do ⁊ gratiam ica breith uadha”. Luidh Dáire 576 cona sheitig iardain do oighréir Pátraic, ⁊ ro edbairset in coiri do ⁊ in tealach 577 con-aiteach fair ria sunn dan ainm Ard Macha inniu, et Ard Soilech a ainm 578 cosin.

579 IS amlaid immorro ro thoraind Pátraic in raith, ⁊ in t-aingel reme ⁊ 580 esiumh 'na dhiaidh cona muntir ⁊ cona shruithibh, ⁊ in Bhachall Issu i l-laimh 581 Pátraic.

582 At é annso na sruithe at-cuaidh ferta Patraic .i. Colum CilleUltan583 Adhomhnan mac Tinde, ⁊ Airenan ind ecna, et Ciaran Bealaig Duin, et 584 espoc Airmedach o Clochar, et Colman Uamach, ⁊ Cruimther Collait 585 o Druim Relgech.

586 Fear fír tra in fer sin o glaine aicnid amal uasal- athair. Fir ailither 587 amal Abraham. Cennais dilgedach o cridhi amal Moysi. Sailmcetlaid588  molbtach amal Dabid. Estudh h-ecna ⁊ eoluis amal Sholmoin. Lestar 589 toghai fri fogra firinni amal Phol n-apstal. Fer lan do rath ⁊ deolaidhecht 590 in Spirata Naim, amal Eoin. Lubhghort cain co clannaib sualach. Gesca p.18 591 finemna co tairthigi. Tene thaeidhlech co n-gris n-gairthe ⁊ tesaigechta na 592 mac m-bethad um fhatudh ⁊ t-soillsiughadh dhesherce. Leo ar mharnirt ⁊ 593 chumachta. Colum ar chennsa ⁊ diuite. Naithir ar thuaichli ⁊ treabaire. 594 Fer maeth, cennais, umal, ailgen ria macuibh bethad: ainmin, ecennuis fria 595 macaib bais. Mogh saethair ⁊ foghnama do Christ. ri ar ordan ⁊ cumachta 596 fri cuibriuch 49ra ⁊ tuaslucud, fria soerad ⁊ dhoerad, fria bethugud 597 ⁊ marbad.

598 IArna moir-mhirbuilib-si, tra, ⁊ iar todhuscud marbh, ar n-íc dhall ⁊ clamh 599 ⁊ bacach ⁊ aosa cacha tedhma olcena, iar bh- forcetul bh-fer n-Eirenn ⁊ iar 600 m-baithius, iar fothugud cheall ⁊ mainisdrech, iar coscrad idhal ⁊ arracht ⁊ 601 ealadhan n-druidhechta, ro comfhoicsigh laithi a eitsichta inhi noebh Patraic 602 ⁊ a dhula dochum nime. Et iss ed ro triall, dul do Ard Macha ar 603 cumad ann no beth a eiseirghe. Do-riacht Victor aingel chuige, ⁊ is ed ro raidh604  fris: “Eirc fortculai don bhaili as a tudhcaduis .i. don t- Sabhall, ár is ann 605 at-bela ⁊ ní a n-Ard Macha do-rat Dia duit h-eiseirghi. Th' ordan ⁊ th' oirechus, 606 do chrabudh ⁊ t' forcetul amal do-bhethea beo a n-Ard Macha. Do-gealluis do607  Dichoin comad aigi no beth h-eiseirghi”, ol in t-aingel. Do-raidh Patraic: “as 608 i n-daeiri co crích dam-sa in tan nach cumngaim mo adhnacul isinn inad 609 is tol dam”. Ro raidh in t-aingel: “Ná bidh bron fort, a Pátraic, ár biaidh610  h-ordan ⁊ h-oirechus a n-Ard Macha, gid a n-Dun bias h-eserghe; ⁊ do-rat Dia 611 maithiusa imdha duit. Or do-rat duit nemh do Dhichoin cona clainn. Do-rat 612 duit moirseser gacha sathairrn d' feraibh Eirenn do breith o phein docum 613 nimhe. Do-rat duit gach aen ghebhus do ymonn i l-laithi a eit- seachta conach 614 bé ind Ithfern. Do-rat duit cu m-ba tu bus breithium bratha ar feruibh Eirenn”.

615 Do-roine Patraic comairle in aingil, ⁊ ro thoiris i crich n-Ulad.

616 IN tan tra tainic uair a eitsechta Pátraic do-rat espoc Tassach corp Crist 617 do, ⁊ ro fhaidh a spirut docum nimhe isin dara bliadain .xxx. ar cét a aoisi. 618 Tancatar immorro aingil nime ar ceand anma Pátraic ⁊ rucsat leo h-e docum 619 nime gu n-anoir ⁊ airmitin moir. Et gidh mor a anoir coleic bidh mo a 620 n-dail bratha in tan ad-reset fir dhomain la forcongrai Michil archaingil. Et 621 raghait fir Eirenn a comhdail Pátraic co Dun Lethglaisi co n-dichset maroen 622 friss co Sliab Sion, baili i n-dingne 49rb Crist mes for clainn n-Adhaimh 623 isin laiti-sein: in tan, didiu, suidfes Crist for righshuidhi a mhiadamla ac meas 624 na tri muinnter .i. muinter nimi ⁊ talman ⁊ ithfirn. Et suidhfit in da esbal 625 déc imaille fris for dibh righ- shuidhibh dec oc mes for dibh trebaibh dec 626 clainni Israhel. Suidhfidh didiu Patraic in tan sin for righshuidhi a brethemhnachta p.19 627 ⁊ midhfidh for feruibh Eirenn, ár is e Pátraic is esbal for Eirinn, 628 ⁊ is athuir forcetuil ⁊ irsi doibh, ⁊ is e bus bretheamh forru i l-lo bratha. Et 629 is maille fris ragait iar bh-fuighiull bratha in fhaireann ro com- haillset a timna630  ⁊ a fhoircetal a n-aeintibh, a n-errnaigthi, a n- almsanuibh, a trocuire, a cennsa, 631 a n-dilghitaidh ⁊ isna timnaibh diadhaibh olcena isin bh-flaith nemhdhai.

632 Ro fhacuibh in t-aingel comhairle la Patraic amal no h-adhnachta, ⁊ is ed633  as-bert fris: “Tucthar”, ar se, “da óc-dam dhisciri do cethrib Conaill a Finnabair 634 .i. o Clochar, ⁊ suidigter do corp a cethurraen, ⁊ cibe leth dhighset ⁊ 635 i tairiset a n-aenur bidh insin nod-adnasta”. Et do-ronad amlaid iarna 636 eitsecht. Et fri re da oidhchi dhéc.i. airet ro batur sruiti i Eirenn ica aire, 637 ni raibhi adaig i Maig Inis acht soillsi aingelacda ann. At-berat araili is co 638 cenn m-bliadne ro bui in t-soillsi ann. Conid de ita Tricha Cét na Soillsi.

639 Bui tra triall cuiblingi moiri ⁊ cata itir Ulltu ⁊ h-Ua Neill ica cosnam 640 do Ard MachaUlaid ica fhastud acu fein. IS ed didiu tarfas doibh uili 641 breith in cuirp do cách dibh docum a thiri, cu ro etarscar Dia fonn innus sin 642 tria rath Pátraic.

643 Arroét didiu comunn ⁊ sacarbaic o espac Tassach, ⁊ ro fhaidh a spirut 644 docum nime isin t-Sabhall.

645 Ro h-adhnacht immorro Patraic a n-Dun da Lethglas co n-anoir ⁊ co 646 n-airmhitin, co bh-fertaibh ⁊ mirbhuilib cech- laithidhi. Cidh mor, didiu, a 647 anoir colleic, bidh mo a n-dail bratha ind oentuidh apstaldescipul Íssu, ind 648 oentuidh .ix. n- gradh nimhe, i n-oentuidh dheachta ⁊ daenachta Meic De, 649 a n-aentaid na naem-trinoidi .i. Athair ⁊ Mac ⁊ Spirut Naem.

650 Ailim trocuire De ulicumhachtaigh co risium ind aentaid sin IN saecula651  saeculorum, amen.

 p.20 49va

2. Betha Coluim Cille annso 653 ⁊ tabrad gach legfas a bheannacht for anmannaib na lanumhan 654 do cuir da scribenn h-í.

652 

655 ‘EXI de terra tua et de domo patris tua, et uade in terram quam tibi 656 monstrauero’ (Gen. 12:1) .i. Facoibh do thir ⁊ do thalamh ⁊ do coibnesom 657 collaidi ⁊ t' athardha n-dilis eram-sa, ⁊ eirc isin tir faillsigfet-sa duit.

658 IN Coimdhi fein do-rat an comairle cairdemail sea do chenn na h- irsi 659 foirphthe ⁊ na creitme comlaine .i. do Abraham mac Thara, cu ro fhacbad a 660 thir fesin .i. tir Caldea ⁊ cu tised dia ailithri isin tir no fhaillsighfed Dia dho 661 i. Tir Tarrngaire. Moysi, immorro, mac Amhrai taisech tuaithi De, in fear 662 ro linad o rath ⁊ o deolaidhecht in Spirta Nóimh, is e ro scribh in coibdhe 663 coisecartha tall i n-Genisis in Rechta cu ro maradh do gres oc on eclais in 664 chain chomhairle cairdemail-sea in Coimded fadesin, do Abraham, do erail 665 ailitre fair, co n-epert fris: ‘Exi de terra tua’ (Gen. 12:1). Facoib do thir ⁊ do talmain 666 erum-sa.

667 IS ed scel erdraicighter on Coimdid fein da irail for Abraham facbáil tire 668 Caldea rop athardha dhiles do ⁊ toidhecht da ailithre i Tir Tharrngaire 669 ar daigh in mhaithiusa no bhiath do fein de ⁊ dia clainn ⁊ dia cineadh da eisi.

670 IN fer immorro dia tard Dia in comhairle-sea .i. Abraham, IS esidhe 671 airmither isin scriptur mar athair don a h-uilib iriseachaib, amal deimnighes 672 in t-apstal co n-apair: “AS iat meic Abraham iar bh-fir”, ar in t-apstal, “na 673 h-uili nos-inntsamhlaighet o iris forbhthi”.

674 IN mhaith didiu ro erail Dia sunn for athair na n-irisech .i. for 675 Abraham, dleghar da macuibh na dhiaid .i. dona h-irisechaibh uile a 676 comhall .i. a tir ⁊ a talam, a n-innmhus ⁊ a n-airfited saeghulla d' facbail ar 677 in Coimdid na n-dula, ⁊ dul 49vb i n-ailithre fhoirbhthi iarna inn 678 t-samail-som.

679 Ó thrí moduibh immorro to- chuirter na daine co h-aithnius ⁊ co muinnterus 680 in Coimded. IS e in cétna modh, gresacht ⁊ adhannadh na n-daine on 681 rath diadha co tecait do fhoghnam don Coimdid iar n- deismirecht Phoil p.21 682 Antoin manaig ⁊ na n-uili manach n-irisech olcena no fhognad do Dia thall 683 is in Eghipt. To-chuirter na daine on mudh thanusti tria proiceptoiribh 684 noemaibh pritchait in scriptur n-diadhai dona dainib iar n- deismirecht Poil 685 apstail ro pritchai do genntibh co nus-tuc tre lin in t-soscéla docum puirt 686 bethad. To-chuirter dano na daine on treas mudh tre ecentaidh .i. in tan coimeicnigther 687 fria foghnum De tria treabhlaiteibh ⁊ tre guassachtaibh báis, no tre 688 deiliugud frisna maithibh aimserdaibh i m-bit, iar n- deismirecht sin popuil 689 Israel ro comshoi cusin Coimdhe o adhrad idhal ⁊ arracht iarna coimeicnigud 690 ona treablaitibh ⁊ o na documhlaib fuair cach a cinélaib echtrannaib, amal 691 innister isin scriptuir. Conid da forcell sin at-beir in faid Dauid: ‘O fo-ghebut 692 popul Israel treablaide ⁊ guasachta mora not-gessiut ⁊ not-aitcet in Coimdhe 693 cu soerad in Coimde iar sin iat o na documlaib sin’ ().

694 Abraham, didiu, cenn na h-irsi foirbhthi ⁊ na creidmhe comlaine, o 695 ra greisedh on rath diadha ro comaill an timna ro for-congradh fair on696  Coimdid .i. do-chuaid i tir Caldea co rainic airm a n-derbailt a athair, ⁊ 697 tainic as-side i Tir Tarnngaire.

698 Atait immorro tri h-ernaili o bh-facuibh duine a athardha in tan teit ind 699 ailithri, et ita aen dibh-side arna fagur focraicc o Dhia, ⁊ ata a dho ara fagur. 700 Uair tan ann facaibh nech a athardha o curp namá, ⁊ ni etarscarann a 701 menma ria pecthaibh ⁊ duailchib, ⁊ ni sanntaigh sualach na so-ghnimh do 702 denamh. IN ailithri, iarum do- gniter amlaid sin ni fhasann torad na tarba 703 don anmuin, acht saethar ⁊ imluadh cuirp co dimhain, ár is suaill a tharba 704 do neoch deirghi a atharda mina derna maith 'na h-ecmais. Uair cid 705 Abraham fein 50ra is iar bh-facbhail dó a thire dilsi ⁊ iar n-etarscarad 706 fris iar curp do-rat in Coimdi in comairli so co n-debairt: ‘Exi de 707 terra tua’ (Gen. 12:1): Ben do cheill budhesta dot tír ⁊ dot talmain, ⁊ na bidh do 708 menma re h-impódh fris doridhisi. Amal bidh edh at- bereadh Dia fein cu 709 follus re h-Abraham: Imgaibh o churp ⁊ o anmain o sunn immach it ailithri. 710 pectha ⁊ duailche in tire in ro aitreabuis anallana iar curp, uair is inann 711 do neoch ⁊ no aitreabadh ana atharda dia n- indtsamhlaigi bes a athardha ina712  ailithre, uair nochon ó shet choss nach o coimimluadh cuirp comfhoicsighes nech 713 do Dia, acht is tria denum sualach ⁊ so-ghnimh. Feacht aili immorro 714 facbaidh nech a atharda o duthracht cridhi ⁊ o mhenmain cen cu 715 facaibh o curp, amal do-cuirethar dona h-oirdnidibh tóchaithiumh a m-bethad 716 ina tiribh fein cu bas ar ros-fastat tuatha ⁊ h-ecalsa isna ferannaib p.22 717 i m-bit, ar mhét a tarbha dhoibh, uair nach ar chollaidecht tairismhighit 718 'na n-athardha, gebidh a caein n-duthracht greim n-ailitre dhoibh ic on 719 Coimdhi.

720 Feacht aili facoibh neach a athardhai cu comlán o curp ⁊ o anmain, 721 feibh ro fhacsat in da apstal dec ⁊ lucht na h-ailithre foirbhthi dar' tarrngair in 722 Coimmde mor-maith dia n-ebairt isin t-soscél: ‘Dénuid áirithe dhe so, ár ó 723 uathad co sochaidi ro treicseabhuir orum-sa bar tir ⁊ bar coibhnesa collaidi, 724 bur sealbh ⁊ bar n-aibhnis saegulla co bh-fuighbhidh a cét coibheis do 725 mhaith uaim-si i bhus isin t-soegul ⁊ in betha shuthain tall iar b-fuighiull 726 bratha’ (cf. Mt. 19:29).

727 IS iat so lucht na h-ailithre com- laine iar bh-fír isa persainn at-beir in faidh: 728 ‘Berim a buidi riut, a Dhe, is ailithre ⁊ is deoraidecht dam in soegul iar 729 n-intsamail na sruithe remthechtach’ (cf. Ps. 39:12).

730 Sochaide, tra, do mhoghaibh dilsi in Coimdhed, itir petarlaic ⁊ nu-fhiadnissi, 731 ro comullsat co forbhthi in comairli caen-dutrachtach-sa ⁊ for-fhacuibhset 732 a tir ⁊ a talmain ⁊ a n-athardha ⁊ a coibnes collaidi ar in Coimdid na n-dula, 733 ⁊ do-chuatar ind ailithre i tiribh ciana comuighthi. Feibh ro comuill ⁊ 734 ro fhacoibh a duthchus talmanna ar gradh ⁊ uamun in Choimdhedh 50rb735  an t-ard-noebh ⁊ in t-aird- ecnuidh ⁊ in mac togaidi do Dia 736 dia ta lith ⁊ foraithmet i n-ecmong na ree-sea ⁊ na h-aimsire .i. uasal-shacart 737 innsi Góidel, in choer com- raic ro h-ecradh o thaillnibh ⁊ o danuibh ecsamla 738 in Spirta Nóim .i. inti noem Colum Cille mac Feidhlimid.

739 IS ann ceileabrait na Cristaidi lith ⁊ sollomun eit- sechta Coluim Chilli,740  h-i cingtidh Iuin arai laithi mis grene cacha bliadne isin laithi-sea inniu 741 ⁊ rl.

742 INdisit h-ecnaidi na n-Góidel ind inbaidh-sin cacha bliadne becan cumair 743 d' foillsiugud shochair ⁊ shoerclanndachta Coluim Cille, ⁊ dona fertuibh ⁊ 744 dona mirbhuilibh diairmhidi do-roine in Coimdhi aire i bhus isin t-soegul, 745 ⁊ don fhorbadh ⁊ don fhoircenn shainemail do-rat fadeoidh for a rith746  m-buadhai .i. rochtain co a fhír athardhai ⁊ co a dhuthchus fein .i. cu h-aitreibh 747 parrduis i frecnarcus De tre bithu sir.

748 Uasal immorro a ceneol Choluim Cille i l- leth risin soegul uair do cenel 749 Conaill maic Neill ata- comnaic. Toich dó righi n-Eirenn iar n-genelach, ⁊ 750 tarcas dó mina leiged uad ar Dhia. Follus cu m-ba mac togha do Dia h-é, ár 751 ro bhatar suithi Eirenn ica thairchetal ríana gheinemhuin.

 p.23

752 Do-rairngert cetus sinnser shacart Eirenn Sen Mochta Lugbaid inti 753 Colum Cille bliadain riana gheineamain. Uair fechtus do-lluid a choic, 754 Mac Rith a ainm, ⁊ coadh cno ina laimh, co n-ebairt Mochta fris: “Ni leam-sa”, 755 ar sé, “an ferann asa tucad na cno so: taisigh iat co ti intí asa ferann”. “Cuin 756 do-rega se”? or in coicc. “I cinn cét bliadne”, or Mochta. No gnathaiged 757 dano Mochta a aigheadh budhtuaid oc ernaigthi. Ro fhiafraighset a 758 muinter dhe cidh ara n-denad sin. Ro raidh Mochta:

  1. 759 Macan gignither atuaidh760 
    ic turcabail na m-bithó761 
    toirithnighed Ere in breo762 
    ocus Alba dhainech dhó.

763 Do-rairngert immorro athair baitsi ⁊ forcetuil na n-Goeidel .i. noem 764 Phatraic, dia m-bui occ bennachad Conuill a Sidh Aedha in tan ro fhuirim a 765 dhi laim for Conull ⁊ for a mac, for Ferghus .i. a lamh dhes for cenn Ferghusa 766 ⁊ a lam chlé for cenn Conaill. Ro mhachtad Conall sin, ⁊ ro fhiafraig de 767 cidh ar ro shamhuigh a lamha amhlaid sut. Ro gabh 50va Patraic in rann-sa:

  1. 768 Geinfidh macan dia fhine769 
    bidh sai, bhidh faidh, bidh file,770 
    inmhain lespaire glan gle,771 
    na h-ebera imarbhe.
  2. 772 Bidh sui ocus bhidh craibdech,773 
    bidh dalbh la righ na righ-rath,774 
    bidh buan ocus bidh bith-mhaith,775 
    ron-fia in bith-fhlaith dia dhidhnad.

776 Ra thirchan dano Bec mac De dia n-debairt:

  1. 777 Macan Eithne Toebhfhota778 
    sech is bail is bláthugud,779 
    Colum Cillecan cen on780 
    nir' bo romh in ráthughadh.

781 Do-rairngert dano esboc Eogan Arda Sreath co n-ebairt:

  1. 782 Mac beruir do Fhelimid783 
    bidh minn for cech cleir,784 
    Felimid mac Fergusa,785 
    maic Conuill, maic Neill.

 p.24

786 Do-rairngert Baide mac Bronaigh a n-uair a eitsichta inti Colum Cille, 787 co n-eibirt ria muintir: “Ro genair isinn aidhchi-sea innocht mac n-uasal 788 n-airmheitnech fiadh Dia ⁊ daine, ⁊ do-ragha sunn i cinn .xxx. bliadne 789 ónnocht. Dá fher dhec a lín, ⁊ is e fhoillsighfes mu lighi-sea ⁊ toirrnebhus 790 mu relec, ⁊ biaidh ar n-aenta in nimh ⁊ i talmain”.

791 Amail ro tirchanad o sruithib Eirenn gein Coluim Cille, is amlaid ro fiugradh 792 i bh-fisibh ⁊ i n-aislingibh feibh ro fiugrad isin taidhbh-sin tarfas dia793  máthair .i. dar le brat mor do tabairt di cu rocht o Indsi Modh co Caeir n-Abrocc, 794 ⁊ ni bhui dath nat bui ann: co n-acca óglach ind étach thaitnemach cu ruc 795 uaithi in brat isin n-aer, ⁊ ba toirsech Eithne dhe sin. Et atar le tainic in 796 t-oclach cétna a dochum doridisi, co n-ebairt ria: “A ben mhaith, ni rice a leas 797 bron na toirrse do denam, acht is cora duit subhai ⁊ forbhfailti: uair in 798 brat-sa iss ed do-forne co m-bera-sa mac, ⁊ bid lan EreAlba dia forcetul”.

799 At-connuic dano a ben imthasi aislingi eathaite in aeir ⁊ na talman atar le 800 do breith in athair Eithne fo crichaib EirennAlban. Ruc Ethne breith 801 na h-aislingi sin: “Berat-sa mac”, ol si, “⁊ ro- sia a forcetal fo crich Eirenn802 Alban”.

803 Amal ro tirchanad iarum o sruithib Eirenn ⁊ amail it-ces i bh-fisibh, 804 ro genair Colum Cille amlaid sin. Gortan dano ainm an inaidh in ro genair.805  h-I septit Decimbir dano arai laithi mis grene, ⁊ dardain arai laithi 806 sechtmhuine.

807 Amra tra in mac ro genair ann sin, mac do righ nimhe ⁊ talman. .i. 808 Colum Cille mac Feilimid meic Fergusa meic Conuill 50vb Gulban 809 meic Neill Naighiallaig. Do Corpraighi Laigen a máthair .i. Ethne 810 Ollmhar ingen Dimai meic Naei. Baisdter iarum in mac la Cruithnechan 811 mac Ceallaig in t-uasal-shacart, ⁊ ros-ail iar- dain arna radh d' ainglib De fris.

812 O tainic tra aimser leiginn dó, luid in clérech co araili faid bui isin tir 813 da fiarfaigi dhe cuin bud choir tinnscetal don mhac. O ro fhegh in faidh 814 in nemh is ed ro raidh: “Scribh innosa dho aibghitir”. Ro scribad in aibghiter 815 i m-bairgin ⁊ is amlaid do-romailt Colum Cille in bairgen .i. a leth fri h-uisce 816 anair ⁊ a leth fria h-uisci aniar. As-bert in faidh tria rath faitsine: “IS 817 amlaid bias ferann in meic-si, a leth fri muir anair ⁊ a leth fri muir aniar” .i. 818 ind Eirinn.

819 Nir' chian iarum, luid ⁊ a aidi ar notluic gu Brogach mac Dega cusan 820 esboc do Rathaibh Enuigh a Tír Enna. Ro h-erbadh ria aidi-sium risin clérech p.25 821 ord sacairt do dhenamh isin inad-sin ar in sollamun. Ro gabh imnaire eside 822 cor' éimidh in salm do rocht do do gabail Misericordias. Gabhuis immorro 823 fer in raith .i. Colum Cille in salm dia raith acht cena ni ro legh-som acht 824 aibghiter nama cosin. Ro morad ainm De ⁊ Coluim Cille tresan mírbhuil sin.

825 FEACHT aili luid-sium ⁊ a aidi do thoruma dhuine galair. Ic dul doib 826 tria chaillid tuislidh cos in cleirig don carraic, gu torchair co n-erbailt cu h- obunn. 827 Do-rat-somh a cochull fo cinn in cléirig ár ni fhitir nach ina chodlud ro bui. 828 Et ro ghabh for mebhraghadh a aicepta cu cualatur araile caillecha a urleghiunn 829 co rice a reclés. IS ed do-rimhet ind eolaig, mile co leith do beth etarra, et 830 cluinti co menic fogur a ghotha in airet-sin. Tancatar na caillecha iar sin, ⁊ 831 fuaratar in clérech marbh ara cinn, ⁊ ro raidset ris-seomh dúscad in cleirig 832 doibh. Do-cuaidh-sium acétor docum in clérigh da dhuscud. At-racht dano 833 in clérech a bas la breitir Coluim Cille amail bidh 'na chodlud no beth.

834 IS AND sin ro n-edbair Colum Cille don Coimdid na n-dula ⁊ conatuigh teora 835 itghi uadh .i. oighi ⁊ h-ecna ⁊ ailithri. Do-ratait do na triur cu comlan.

836 CEILIBRAIS iar sin dia aidi, ⁊ do-rat in t-aidi deonuchud ⁊ bennachtain do837  co dicra. Luidh iar sin d' foghlaim ecna cusan uasal-shacart .i. cusan esboc, 838 co Finnen Mhaighi Bile.

839 FEACTUS ann teasta fín ⁊ bairgen ar Fhinnen oc onn oifriunn. Bennachais 840 Colum Cille 51ra in t-uisqui cu ro-soidheth i bh-fin cu tart isin cailech 841 n-oiffrinn. Ra morad ainm De ⁊ Coluim Cille tresin bh-firt-sin.

842 CEILIUBRAIS iar sin do Fhinnen i Maigh Bile ocus luidh cu Gemmán 843 Maighister. FECTUS oc denamh aicepta ac German co n-accatur ingin 'na n-dochum 844 oc teiched re araili dun-oirgnid, cu torchuir 'na bh-fiadhnuse gur' bhó 845 marbh. Ro fhuirim Colum breitir n-escaine fair co n-erbhailt fo cedoir.

846 CEILIBRAIDH iar sin do German ⁊ luid co Finnen Clúana h-Eraird. 847 Ro fiafraig-sium d' Finnen cia airm i n- dingned a bhoith. “Denaid a n-dorus na 848 cille”, ar Finnen. Do-ghní-sium a bhoith, ⁊ nir' bó dorus na cilli in uair sin. 849 At-bert-sum cena ro bud h-e dorus na cathrach iardain. Et iss ed ón ro comhailled.

850 FEACHTUS do-mheiled broin gach fer dona h-espocaib arnuair. Aingeal 851 do nim immorro no mheiled do-raith Coluim Cille. Ba h-i sin anoir do-bereadh 852 in Coimdi do-sum ara shochenelaigi seoch cach.

853 TAIDBSI tarfas fechtus do Finden .i. da esca do turcbhail o Cluain 854 Iraird .i. esca órdhuidhi ⁊ esca aircdidi. Luid in t-esca orduidi i tuaiscert 855 na h-indsi .i. cu ro las EreAlba de. Luidh an t-esca aircdidi gu ro ghabh p.26 856 o Shinainn, gur' ro las Ere ar medhon. Colum Cille sin cona rath soceineoil ⁊ 857 ecna et Ciarán co taitnemh a shualach ⁊ a sho-gnim.

858 CEILEABRAIS iar sin Colum Cille do Finden ⁊ luidh co Glais Naiden, ár 859 ro bui coeca oc foghlaim isinn inadh-sin ac Mo Bhi im Chainnech ⁊ im 860 Comgall, ⁊ im Ciaran. A m-botha fria h-uisqui aniar. Adhaig ann ro beanad 861 in cloc im iarmérghi. Luid Colum Cille don eclais. Lia mor isinn abuinn. 862 Luidh araidhi Colum Cille cona étach trethe. “IS calma tecar annsin inocht, 863 a h-uai Neill”! ar Mo Bhi. “IS tualang Dia”, ol Colum Cille, “in soetar do 864 dingbáil dinne”. Icc tiachtuin doib didiu isin eclais co n-acatar na botha fria 865 h-uisqui anair re comhfhocraibh na h-ecclaisi.

866 FECHTUS ann do-ronad eclas mhor ac Mo Bí. Batar na cleirig ica imradh 867 cia lan bud maith la cach dibh do beth acu isinn eclais. “Robo maith leam-sa”, 868 ol Ciaran, “a lan do macuib ecalsa 51rb do tathaighid na trath”. 869 “Robo maith leam-sa”, ar Cainnech, “a lan do leabhruibh ocum do foghnam870  do macuibh bethad”. “Robo maith leam-sa”, ar Comgall, “a lan do shoeth ⁊ 871 do ghalar do beth am curp fadesin dom traethad ⁊ dom timargain”. 872 Do-raega dano Colum Cille a lan do ór ⁊ argut do chumhdach minn ⁊ 873 mainisdrech. Ad-rubhairt Mo Bhi na bhudh shamlaid, acht ro bhudh saidbre 874 sámhud Coluim Cille inas cech sámud etir EirinnAlbain.

875 ADUBHUIRT Mo Bhi re dhaltuibh derge ann inaid i r-rabhutar, ár don- icfad 876 teidm anaithnid ann .i. in Buidhe Conaill. Adubairt dano ra Colum Cille 877 na ro ghabadh ferann cu ro deonuige-som.

878 LUIDH Colum Cille a Cenel Conaill. Do-chuaid tar an abhuinn dianad ainm 879 Biur. Annsin adubairt-sium: “Bir fri fochaide”; ⁊ ni luid in teidhm secha 880 sin, et is firt bithbeo beous sin, ar cech teidhm acht co tiagur tairis ní lean 881 secha sin tre breithir Coluim Cille.

882 LUID iar sin do Daire re dun Aeda meic Ainmirech: as eside ba for 883 Eirinn in tan sin. Ro idhbair in ri in dun-sin do Colum Cille. Roob-side fo bith 884 timna Mo Bhi. Ac toidecht immorro dó as in dun amach con-ric fria dís 885 do muntir Mo Bhi, ⁊ criss Mo Bhi acu dho-som, ⁊ deonugud ferainn do ghabáil 886 iar n-ec Mo Bhi. IS ann adub- huirt Colum:

  1. 887 Cris Mo Bhi888 
    nipdar simne imm lo:889 
    nír' h-osglad um shaith,890 
    nír' h-iadhadh im ghó.

 p.27

891 Gabais Colum Cille iar sin dún Aeda ⁊ fothaighis eclais ann co bh-fertuibh 892 imdha do denum innti.

893 FEACHTUS ann ro fhaidh-sium a manchu isin chaillid do bein caelaig do 894 cumhdach eclasi acu i n-Daire. IS ann ro boingedh, a bh-ferunn araili oglaich 895 ba comhfhocraibh don eclais. Ba tocradh do-sidhe in fidhach do bein ina 896 fherann cin deonugud dó fein. O ra-chuala Colum Cille inní-sin do-raidh re 897 mhuinntir: “Beridh lógh a fhidhaich dó do gran eorna, ⁊ cuirid isin talmain”. 898 Do-chuaidh immorro tar medhon samhraid in tan sin. Rucad iar sin in gran 899 don oclach. Ro lai-side isin talmain. Ro fhas cur' bó abuidh am lugnasadh.

900 FEACHT do-sum a n-Daire do-breth leanamh bec cuigi da bhaisded 51va .901  Ni raibhi uisce i comhfhocus do, co tard-som sigin na croiche tarsin carraic 902 bai na fhiadhnaisi, cu ro mhuidh tobar uisce eisdi ⁊ gur' baisded in leanamh as.

903 FECHTUS do-sum n-Daire, no imraideth dula do Roimh ⁊ do Iarusalem. 904 Luidh-sium fechtus iar sin a Daire cu Toirinis Martain, co tuc in soiscél bai for 905 Martain cét bliadne i talmain, co nus-facaib i n-Dairi.

906 MOR, tra, do fertuibh ⁊ do mhirbhuilib do-roine Dia ar Cholum i n-Dairi. 907 Ro char-som cu mor in cathraig sin, co n-ebairt:

  1. 908 IS aire caraim Dairi,909 
    ara reidhi, ara ghlaini,910 
    ár is lomlan aingeal bh-finn911 
    on chinn co ric araile.

912 Fothaigidh iar sin Raith m-Botha. Annsin ro thodhuisc-seomh in soer 913 iarna bhadhadh a linn in muilinn.

914 FEACHT ann i Raith Bhoth, teasta socc ona mhuinntir, cu ro bennach-som 915 lama in meic bhic boi 'na fharrad, Ferghna a ainm, co n-derna sidhe in soc; ⁊ 916 ba h-eoluch n-gaibnechta h-e o sin amach trena bennachad-som.

917 LUID iar sin for cuairt co righ Tefa, co tard sein do an t-inad danad ainm 918 Dermach iniu, et do- roine recles ann. A n-Dermhuigh dano tuctha ubla serbha 919 dho-som, cu ro bhennach iat comdar soimhillsi.

920 IS o Dermhaig ructha uadha-som claidhiub senta do Cholman Mor 921 mac Diarmada. IS e rath ro bui fair na h- apladh nech ina freacnarcus, con-atuich 922 iarum araili duine bui a n-galar in claideb. Tucad do cu m-boi oca. 923 Bliadain tra don claideb oca sech nír' bó beo, nír' bo bó marbh in airet-sin. 924 Co rucadh in claideb uadh iar sin co n-erbailt fo cétoir. IArsinní tra ro bheannach-som p.28 925 Dermach, et for-facuib coimeduidhi da muintir ann Cormac 926 u Liathain.

927 LUID-SIUMH iar sin co h-Aed Slaine mac n- Diarmada. Taraill cusin maighin 928 risa raitter Cenannus inniu. Dún rig Eirenn eisein in tan sin .i. dun Diarmada 929 meic Cerbhuill. O ra fhuirig didiu Colum Cille in dorus in duine do-ghabh 930 for tairchetul in neich do-biad don baili iardain, 51vb co n-ebairt iar sin 931 fria Bec mac n-De .i. faidh Diarmada meic Cerbaill:932 

  1. A Bhicc an, innisi dhamh, ⁊ rl.

933 Ro raidh Bec: 934 

  1. Cleirigh fileat for ar lar, ⁊ rl.

935 Toirnidh iarum in cathraig, ⁊ bennachais h-i do leir, et adubairt ro bad h-i 936 congbhail budh airdi no bhiadh aca isna talmandaibh gen gub innte no beth 937 a eiseirghi. Oc denam na faitsine sin do-som do-rat a agaid siardhes, ⁊ 938 ro fhaitbeasdar cu mor. Ro fhiafraig Baithin fath na foilti. “L. mac bethad”, 939 ar Colum Cille, “gheinfes i n-aen-oidhchi don Coimdhi isinn imarach so thiar”.940  Grafann Cille Scire ro thircan annsin feib ro comuilled iardain. Dair mhor941  immorro foa raibhi Colum Cille cein ro bai isin maigin sin ro mhair cusna 942 h-aimsera déidhincha cu tor- chair tria dheilm n-gaeithe moire, co ruc araile 943 duine ní dia rúsc do coirtedh chuaran. O ra ghabh immorro na cuaranu uime944  ro benadh o claime o bhonn co a bhaithis.

945 LUID-SIUMH iarum co h-Oedh Slaine co n-derna faitsine do, co n-ebairt fris 946 ro bad slan saeghlach acht munbhat finghalach. Da n-derna finghal ní bhia 947 acht ceathra bliadni i m-bethaid. Ro shenastar dano cochall do, ⁊ do-raidh 948 nat gonfaithi cein no beth in cochall uime. Do-roine immorro Aed Slani 949 finghal tar breitir Coluim Cille for Suibne mac Colmain i cinn cethra m-bliadan. 950 Luid-sium for fecht: dermatus a chochull: marbhtar isin lo-sin.

951 FOTHUIGIUS Colum Cille cealla imda i m-Breaghaibh, ⁊ facbhus sruithi952 minna imda inntibh. Facbus Ossene mac Ceallaig i Cluain Mor bh-Fer 953 n-Ardai. Luidh iar sin do Mainistir. IS ann sin ro ben a bachall-som risinn 954 arradh n-glainidhi fris ro freasghabh Bóiti docum nime, cu clos a foghar955  fon cill uili, et ro fhoillsigh lighi m- Boiti ⁊ do-rinne amail do-rarngert Báide 956 fadhesin i l-lo a eitseachta. Ba mor, tra, do cheallaib do- thorainn-sium ⁊ do 957 leabraibh ro scribh .i. ccc. ceall ⁊ .ccc. lebur. IN leabur ro scribhadh a 958 lamh, cidh foda no beth fo uisce ni báitte cid aen-liter ann.

 p.29

959 Fothaighis eclais i Recrainn airthir Breagh, ⁊ facbais Colman deochan 960 innti. Fechtus 52ra batar isin eclais sin Colum CilleComghall961 Cainnech. As-bert Comgall co n-dernad Colum Cille idhpairt cuirp Crist ⁊ a 962 fola 'na fhiadnusi. Do-roine Colum umuloid doibh ime sin. IS ann at-connaic 963 Caindech colomna teinntidhi os cinn Coluim Cille cein ro bai oc onn 964 edhpairt. Ro indis Cainnech do Comgall sin, ⁊ at-conncatar diblinaibh in 965 colomna. Fothaighis eclais isin inad ita Sord inniu, ⁊ facbus fear sruith 966 dia muintir ann .i. Finan Lobur, ⁊ facbus an soiscél ro scribh a lamh fadesin.967  Toirneas dano an tiprait danad ainm Sord .i. glan, ⁊ senais crois. Uair ba 968 bes do-som crosa ⁊ polaire ⁊ tiagha leabur ⁊ aidhme eclusdai arcena do 969 denum. Senais immorro ccc. cros.ccc. tiprat ⁊ .c. polaire ⁊ .c. bachall ⁊ 970 .c. tiagh.

971 LAA n-oen bui Colum CilleCainnech for bru mara. Bui anfadh mor972  forsin fairrce. As-bert Cainnech fri Colum: “cid chanus in tonn”? As-bert 973 Colum: “Do munter-sa bai i n-gabhudh anallana forsin bh-fairge co n-erbhailt 974 aen dibh, ⁊ dos-bera in Coimdi cucainne isin maduin imarach isin purt-sa 975 i tam”.

976 FEACHT do Bhrighid oc imthecht Churrig Life. O 't-connaic in noemh-ogh 977 in magh aluinn scoit-shemrach 'na fiadhnuse, is ed ro raid aice 'na menmain, 978 da mad le comus in muighi co n-idhberad don Coimdid na n-dula. Ra foillsiged 979 do Cholom Cille ⁊ se 'na recles i Surd, co n-ebairt o ghuth mhor: 980 “As inann di oc on Coimdid ⁊ comad le fein do dilius an ferann do 981 idbair dhó”.

982 LUID Colum iar sin cu Laighnib co farcaibh cealla imda iarna bh-fothugud 983 leo im Druim Monach ⁊ im Maen ⁊ cealla imda aile.

984 LUID iar sin cu Cluain Mac Nois cusinn imainn do Chiaran lais, uair 985 do-ríni molta imda do muntir Dhé, amail ro raid an file:

  1. 986 Soer tri coecca uaisli ina gach apstal,987 
    at lin ferta fér,988 
    aill tri Laidin dobasoebail, 989 aill tri Gaeideilg, cain in scel.

990 IS a Cluain immorro do-luidh mac bec 'na dhocum-somh cur' thall 991 brotairne beg da etach cen airiugud dó. Ra foillsiged 52rb o Dhia 992 do Cholum inni-sin, ⁊ do-rarrngair don mac cu m-ba sui ⁊ comad craibhdech. 993 Et iss e Eirnin Cluana Deocra insin.

 p.30

994 LUID Colum iar sin i crich Connacht for cuairt procepta gur' fhothaig 995 cealla ile ⁊ congbala isin coiced sin im Es Meic Eirc ⁊ im Druim Cliabh, 996 ⁊ facbhais acu in bachaill do-rine fesin.

997 LUID Colum dar Es Ruaid, ⁊ fothaigis cealla ilarda la Conall ⁊ la 998 h-Eogan, ⁊ fothaigis eclais a Toraigh, ⁊ facbais fer sruth dia muintir innti 999 .i. Ernine.

1000 O ROLA Colum cuairt Eirenn uili, ⁊ ro shilasdar iris creidmhe, ⁊ ro baisd 1001 sloigh imda, ⁊ ro fhothaig cealla ⁊ con- gbala, ⁊ ro fhacaibh sruithi ⁊ minda ⁊1002  mairtire inntibh, tainic iar sin for a menmain an cinnedh ro cinn o thosach a 1003 bethad, techd a n-ailithri. Ro imraith iarum dul tar muir do procept bréthre 1004 De do Albanchaib. Luidh iarum for fect .xlu. bliadne do inn Alpain .lxxuii.1005  m-bliadne a aeis comhlan. IS e immorro lin do-chuaidh .i. xx. espoc, .xl. sacart, 1006 .xxx. deochan, .l. mac leighind.

1007 LUIDH iarum fo sheol shoinmech cu rocht an t-inad danad ainm h-Í 1008 Choluim Cille aníu. Adaig cingcdise is i immorro ro-siacht. Tangadar da 1009 espoc batar isin tir do ghabhail a lamha ass. Acht ro fhaillsigh Dia do 1010 Colum Cille napdar esbaic iar bh-fir, conad aire sin for-fhacoibhset an indsi 1011 o ro indis a tinnrum n-dilius ⁊ a tuirthecht. Adubhairt Colum Cille rea 1012 muintir: “IS maith dhun ar fremha do dul fon talmain sunn”, ⁊ do-raidh:1013  “As cead duib nech eicin uaibh do dul fon talmain sunn, no fo h-uir na 1014 h-innsi-sea, dia coisecrad”. Ad-racht suas Odran erlathad, ⁊ is ed adubairt: 1015 “Diam-gabthasa”, ol se. “As errlam leam sin, a Odhrain”, ar Colum Cille. 1016 “Rat-fia a logh. Ni tibirter idge do neoch icom lighi-se minab fort-sa iarfaigter1017  ar tos”. Luid iarum Odran docum nime. Fothaigis Colum eclais aice iar sin.1018  Tri .l. ri teoir a máinchine aici-sium in h-I, ⁊ .lx. ri achtail, amail adubairt 1019 in file:

  1. 1020 Amhra ocbhudh bai in h-I,1021 
    tri cóicait a mainchini,1022 
    ima curchaibh iar sin ler,1023 
    oc imram tri fichit fer.

1024 O ro fothaig Colum Cille 52va h-Íí, luidh for cuairt proicipta fo 1025 AlbainBretnuSaxanu, ⁊ dos-fuc docum n-irsi ⁊ creidme iar bh-fertuibh 1026 ile ⁊ iar toduscud marb a bás. Bai immorro araili duine isin tir dia1027  ro pritcha Colum Cille co ra creit cona muintir uili don Coimdid. Ba formut 1028 la Demon inni-sin, cu ro ben-se mac in duine út o galar thromm, co n-erbhailt de. p.31 1029 Ro badar na gennti og ecnach CristCholuim Cille. Luid Colum iar sin 1030 a n-ernaighthi dicra co Dia, co ro dhuisich in mac a bas.

1031 DIA m-BAI Colum i n-araili laithi ic procept dona sloghuibh, luid arali 1032 duine tar an abhuinn bui i comfhocus doibh, ria m-beith oc eisdecht re1033  m-breitir n-De. Nos-benann in naithir h-e isinn usqui ⁊ nos-marbhunn fo cétoir. 1034 Do-beruir in mac i bh-fiadnusi Choluim. Dos-beir-sein crois dia bhachaill dara 1035 bruinne co n-erracht fo chedair.

1036 GALAR trom tainic dia thimtirid-seom .i. Diarmait a ainm, co n-erbailt, 1037 co n-derna-som ernaighthi leis cu ro thodhuisc a bas. Et ni nama acht ro chuinigh 1038 soegul .uii. m-bliadne do dara eis bud- hesin.

1039 FEACHT ann tainic Cainnech uadha-somh a h- I. Dermatais a bhachaill tair. 1040 In tan tainic ille fuair a bachaill ara chinn abhus, ⁊ léne Coluim Cille maille 1041 ria .i. cuid Cainnigh sin dia rachall-som i, et is airi do-righne-sium sin ár 1042 ro-fhitir cur' bho comfhocraibh dia eitsecht.

1043 LOISE mor tainic do-sum fecht an h-I. Ro fiarfocht de-sium fath na loisi.1044  “Tene Dhe do nim”, ar eisium, “tainic for teora catracha isin Etail, cu 1045 ro marbh teora mili d' feruibh cenmotat mna ⁊ macu ⁊ inghena”.

1046 GAIRM ro-chuala sum fechtus a purt h-I. Ann sin at-bert-sum:

  1. 1047 Bachlach 'san purt1048 
    cona bachaill 'na chrob,1049 
    do-aidhlebha mh' adhaircín,1050 
    do dhoirtfe mo dhubh.
  2. 1051 Tairnfidh-som sis1052 
    d' innsaiged mu pháx,1053 
    is benuidh fria mh' adhaircin,1054 
    nos-faicebha fass.

1055 FEACHT n-aill do Colum for-facbhudh h-e ag bruith mairt do mheithil. 1056 Bui athlaech d' feruibh Eirenn .i. Mael Umha mac Baedain. Ro fiafraig 1057 Colum Cille cia meit a loingthi in tan ba oclaech? “In tan baam oglach”, ol 1058 Mael Umha, “no chaithinn mart meth am shaith”. Ro for-congair Colum Cille 1059 fair cu ro thoimled a shaith 52vb . Do-roine Mael Umha airesium sin. 1060 Ro chaith in mart uile. Tainic Báithin iardain ⁊ ro fiafraig in ba h-errlamh 1061 in esair. Ro fhor-congair Colum for Mael Umha cnamha in mairt uile do 1062 timarcan ind oen-bhaile. Do-ronad amlaid. Bennachais Colum na cnamha, 1063 ⁊ ro bai a n-uili fheoil impuibh co rucad don mheithil.

 p.32

1064 FEACHT do Cholum Cille i mís Mái luidh d' fios scel na n-airemhon 1065 i tuaisciurt na h-indsi. Ro bhui ica comdhidnad ⁊ ica forcetul. “Maith”, ol se, 1066 “fon caisc do-chuaidh i mís Aipril, is ann sin do-bail dam-sa thecht docum nime. 1067 Acht nir' ail dam bron na toirrse duibh-si iar bhur soethar, conadh aire sin 1068 ro anass acuibh o caisc gu quingcigis”. O ro chualatar na manuigh na briathra-sin, 1069 roptar toirrsigh co mor.

1070 RO-SSOI tra iar sin a agaid siar, ⁊ at-bert, “Ro bhennacha in Coimdhe 1071 an innsi cona h-aitreabhthaib”, ⁊ ro innarbu loiscinn ⁊ natracha aisdi. O ra bennach 1072 immorro an innsi, tainic da recles. Nir' bó cian iarum tancatar 1073 cricha na saboidi ⁊ tosach in domnaig, et o ro thocuibh a rosc a n-airdi táinic 1074 loisi mor dia ghnúis ⁊ agaid, ⁊ at- conncatar na braithre sin. Aingel De 1075 immorro tarasair ann sin os a cinn.

1076 LUID-SIUMH iar sin do bennachad in t-sabhaill et at-bert fria Diarmuid co1077  n-escomluifedh adhaig domnuigh docum nime. Ro shuidh iar sin an senoir 1078 airmitnech .i. Colum Cille for or na conaire; air tainic scis do, ger' bhó gairit1079  a uidhe, áir .lxxuii. m-bliadne a aes in inbhaid sin.

1080 LUID a dhochum in gerran do-bui occ na manchuibh annsa n-inis, ⁊ cíidh 1081 a n-ucht in cleirig cor' bo fliuch a etach. Ro triall in fos .i. Diarmuid 1082 innarba in gerrain uadh. “Leicc dhó, a Diarmait”, ol Colum Cille, “gu 1083 n-derna a dhaethain der ⁊ toirrse acom cháinedh-sa”.

1084 IS LIA tra tuirium ⁊ aisneis a n-do-roine Dia do fhertuibh ⁊ do mirbuilibh 1085 isna talmannaibh ar Colum Cille, uair ni fil nech co n-icfedh a thuirium co leir 1086 acht mina thisadh a ainim fein, no aingel do nimh dia n-aisneis. Conadh lor, 1087 didiu, duin so do thabairt ar dheismerecht.

 53ra

1088 Ní ro geinir tra do Goidelaib gein bud uaislea, na bud eaccnaide, 1089 na bud soiceineilce inás. Ni tainicc dib araile bud bec- cda, na bu umla, na bu 1090 inisle. Mor eim an inisle do Colom Cille conad é fein do-benad a n-iallacranna 1091 da manchuib, ⁊ conad e do- indmad doib. Do-beiread a cuid arba go menic ara 1092 muin don muilend ⁊ no meiled, ⁊ do-beired lais dia toig é. Ni geibed lin na 1093 olonn ria cnes. No comruicced a taeb ria h-úir nocht. Coirthe cloiche 1094 no bid fo a cind do fhrithadart, ⁊ ni denad cid do codlad eitir acht airet no bidh 1095 Diarmait a dalta ag rádh tri caibdel don Biaid. Atraiged fo cedoir iar sin, 1096 ⁊ do-gnith gol ⁊ basgaire amail máthair buid ag cained a h-aein-mic. No geibed 1097 na tri coécta a n-gainem na traga ria-siu no turccbad grian. ISin lo immorro 1098 no athaiged na tratha. No idhbrudh corp Crist ⁊ a fhuil. No pritchadh p.33 1099 soiscelu. No bhaisted, no choisecrad. No iccad clamhu ⁊ dullu ⁊ bachacha 1100 ⁊ oes cacha tedma arcena, ⁊ no dhuisced marbhu.

1101 O THAINICC gusna déidhenchuibh do Colum Cille, et o ro benadh clocc 1102 iarmerghi adhaigh domnaigh cingcdhighisi, luid-siumh ria cach docum 1103 na h-ecailsi, ⁊ do-roine slechtain ⁊ ernaighthi dhicra iconn altóir. Ro lín 1104 in tan sin soillsi ainglecdha in eaclais uime da gach leith, ⁊ ro fhaidh ann sin 1105 in sruith airmhitnech a spirut dochum nime i subhai ⁊ i bh-failte mhuinteri 1106 nimhe. Ata immorro a chorp i talmain abhus cu n-anoir ⁊ cu n-airmhitin 1107 o Dia ⁊ o dhainibh, co bh-fertuibh ⁊ co mirbhuilibh cech laithi. Et gidh mor 1108 a anoir coleic bidh mo a n-dail bratha in tan taitnebhus amail ghrein 1109 nemh-thruailnidi a chorp ⁊ a anum.

1110 IS ann, immorro, bias in mor-ghloir sin ⁊ in mor- innocbhail do-somh, 1111 a n-aontuidh naoi n-gradh nimhe na tairmdhechatar, i n-aontuidh apstal1112 deiscibul Íssu Crisd, i n-aontuidh deeachta ⁊ daenachta Mheic Dé 53rb1113  isin n-aentuidh is uaisli cech aentaidh, i n-aentaid na naemh-trinoidi uaisli 1114 airmhitnighi .i. Athair ⁊ Mac ⁊ Spirut Noemh.

1115 Ailim trocuire Dhe uilechumachtuigh tre impidhe noemh Choluim, co rosium 1116 uile in aentaid sin. Roissem, ro aitreabhum, in saecula saeculorum! Amen.

 p.34 53rb

3. Betha Bhrighdi. Tabrad gach nech legfus in betha-sa Brigdi bennacht for anmannaibh na lanoma dar' scribad in lebar-so

1117 

1118 ‘HII SUNT QUI SECUNTUR AGNUM QUOCUMQUE IERIT’ (Rev. 14:4). IT iat so lucht 1119 leanuit in t-Uan neimelnidi cipe conair dech. 1120 Eoin mac Zebedei, bruinne- dhalta Íssu, comarba na h- Oighi, is é ro scribh 1121 na briathra-sa ⁊ ro fhacuibh a cuimne lasin n-Eclais don fhochraic ⁊ don 1122 logh ro thidnaic Dia don tres grad na h- Ecalsa .i. do lucht na h-oighe .i. 1123 tochoisceim inn uain neimhelnidhe.

1124 IS e immorro leth ataoibhi in n-aisneis-sea la h- Eoin cu dú a n-debairt: 1125 ‘Nemo potest dicere cauticum nisi illa .c.xl. iiii milia qui redempti sunt de1126  terra’ (Rev. 14:3). Ni thic do neoch molad na claiscetul do denum don Coimdhid 1127 acht nech écin do comhlanus na h- Ecalsa ro congbhad a n-genus ⁊ a 1128 n-oighe ⁊ do-cenngad do logh fola Crist.

1129 Áir is iat sin na h-ogha co deimhin. Conad for slicht na m-briathar-sin 1130 ro raidh Eoin: ‘Híí sunt qui secuntur agnum’ (Rev. 14:4) .i. is iat lucht leanait in t-Uan 1131 cipe conair theit.

1132 IS e leanmhain in Uain, Crist do in t-samail ⁊ do thocoisceim tria 1133 comallad rechta ⁊ t-soscéla gan sainnt na talmandai, gan grad na n-erchraidhe, 1134 imghabhail na h-anoire, dinsium in domhain, tarmnugud dona h- uilibh, 1135 neimhdhenum indlighidh na aincridhi do neoch, fulang cu foidhideeh na 1136 n-ammus dianechtair, dilghudh do tabairt do lucht na h- ingreama. Gach 1137 maith done nech gurub ar metughud De do-ghne ⁊ narup ara anorugud 1138 budein. 53va “INtshamlaid, didiu”, ar an t-ecnaid, “amail bis an t-uan 1139 neimheilnidhe ind oigi colla, as inann on ⁊ corp neimh- thruailnidi Meic 1140 in Athar Nemda.” IN t-samlaid, dano, in t-uan rundai .i. Crist, a n-oighi ⁊ a 1141 naeimhe menman amail ro raidestar fein: ‘Bidh cu noem ⁊ cu genmnaidh’ (Levit. 11:44), ar 1142 in Coimdi, ‘ár am noebh-sa fein ⁊ am ennac’ (Levit. 11:44). Ár ni ferdi genus an cuirp 1143 madh anfhoirbhthe ⁊ mad eilnidi ind ainim.

1144 Sochaidhe tra do noemhuibh ⁊ do fhirenuibh ro comuillset in timna-sa na 1145 h-oighi a nu-fhiadhnuisi feibh ro comuill in noemh-ógh dia tá lith ⁊ foraithmet 1146 i n-ecmhong na ree-seo ⁊ na h-aimsire .i. Sancta Brigida uirgo Dei .i. 1147 noemh Brighit ogh in Coimdheadh na n-dula.

 p.35

1148 IS and iarum ceileabhrait na cristaidhi feil ⁊ lithlaithi na h- íí noemh 1149 Brighdi, i kalainn Febrai arai laithe mis grene iss iniú arai laithi sechtmhuini 1150 isin bliadain i tam.

1151 INnister sunn iarum ní do fhertaibh ⁊ do mhirbhuilibh na h-ii noeb1152  Brighdi, ⁊ dia geinealach collaidi .i. Brigit ingen Dubthaig, meic Dhemre, 1153 meic Bresail, do slicht Echach Finn Fuath n-Airt.

1154 IN Dubhthach-sin immorro o ro genair naemh Brigit ro cennaig-sein 1155 chumail, Broicsech a h-ainm, inghen sein Dallbronaig do Dail Concubair 1156 in deiscert Breag. Ros-aentaigh Dubhtach dó i l-lánamhnus in 1157 cumail-sin cur' bo alachta uadh. Ro gab ét seitich Dubhthaig imon cumhuil 1158 co n-ebuirt fria Dubthach: “Mine renusa in cumhail út i tiribh ciana 1159 toicebhut-sa mu thinnscrai dhit, ⁊ ragat uait”. Arai sin nir' bo ail do 1160 Dubthach reic na cumhaili.

1161 FEACHT ann do-luid Dubthach ⁊ in cumal immaille fris i carput seoch 1162 thegduis araili druadh. O ro-chuala in drai foghar in carpait is ed ro raidh: 1163 “A ghilla”, ar se, “fegh cia fil isin carput, ar is fogur carpait fo rig inso”. 1164 Ro raidh in gilla: “Dubthach”, ar se, “fil ann”. Luidh in drai ara cinn ⁊ 1165 ro fhiafraig 53vb cuich in ben bui isin carput. “Leam-sa”, ar 1166 Dubthach. Maithgen, dano, ainm in druadh, is uad Ros Maithgin. Imcomaircidh 1167 in drai in rob alachta o neoch? “Is alachta uaim-si”, ol Dubthach. 1168 As-bert in drai: “Bidh amhra in gein fil ina broinn, ni bhia a cosmuil isna 1169 talmandaib”. “Ni leig dhamh-sa mu shetig”, ar Dubthach, “gan a reic na 1170 cumaili-si”. Adubairt an drai tria rath faitsine: “Foighena sil do mhna-sa 1171 do sil na cumuili, áir beraid in cumal ingin reil taitnemaich thaitnighfes 1172 amail grein itir renna nimhe”. Ba buidech Dubthach don aithiusc-sein, ár ni 1173 rugad ingen dó cosin.

1174 Tiagait iar sin chum a tighi, ⁊ do-gniset altugud buidi diblínaibh.

1175 Ba suaichnidh tra gradh na h-ingine ag Dia, ár do-dhechatar da espoc 1176 do Bretnaib otha Elpu dia taircetul ⁊ dia bennachadh, MelMelchu a n-anmanna. 1177 Do-rat Dubthach failti dhoibh, ⁊ do- roine in chumal umhuloit ⁊ 1178 timterecht doib. Ba bronuch ⁊ ba toirrsech seitig Dubthaig. IMcomaircid 1179 espoc Mel di fath a toirrsi. Do-raidh in ben: “ár do-roisc Dubthach a 1180 chumail dím”. Ro raidh espoc Mel: “Dethber ge no dherrscaighed, ár foigenaidh 1181 do sil-sa do sil na cumhaile, acht tarnnaighfidh a sil-si dot shil-sa”. Ba p.36 1182 fergach si de sin. IS and sin do-rala file de h-Uaib Meic Cuais o thochur 1183 maine do thig Dhubthaig. O ro-fhitir in fili fochunn feirgi na mna 1184 adubairt: “In recai in cumail”? “Reacfat”, ol Dubthach, “ár is eicen damh”. 1185 Ro raidhset na h-espuic: “Ren in cumail ⁊ na ren in coimpert”. Do- roine 1186 samhlaid. Teit as an file cona chumail. I n-adaig iarum rainic in fili a 1187 thech, is ann do-rala fer noemh isin tigh og atach in Coimdhed ⁊ oc errnaigti. 1188 Ro foillsiged do-somh lasair ⁊ coloma tenntidhi don inad a m-bai in cumal. 1189 Do-dhechaid araile drai a Crich Conaill do thigh an fhiled remhraitte. 1190 Ro luaigh modhud na cumaile. Ro rec in file ris in chumail ⁊ ni ro reac in 1191 coimpert bai ina broinn. Teit in drai cona chumail leis dia thig.

 54ra

1192 IS ann do-rala don drai fleadh mhor do dhenum a Conaille, cu 1193 ro gart an ri cuice docum na fleidi. IS ann rop aimser tuismeda do mnai in 1194 righ. Boi faidh i comaidecht in righ, cu ro fhiafraig cara don righ dhe, “cuin bud 1195 maith sen don righain tusmhedh”? At-rubhuirt in drái: “Gein no tuisimhthea 1196 imaruch la turcbail grene na bud imuich na itigh no berta no fhoruaislighfead 1197 cech n-gein ind Eirinn”. Reimhdheachaid tra tusmhed na rigna in uair sin, co 1198 ruc mac marbh. IN tan immorro do-choidh in cumal aramharuch la 1199 turcbail ghrene, ⁊ leastar lan do leamhlacht 'na laimh, in tan tuc in dara 1200 coisceim tara tairrsiuch an tighi ⁊ a cos aili imuich, is ann ruc inn ingin .i. 1201 noem Brigit. Ro nigset na bantairsi inhíí noeb Brigit don lemlacht bui i l-laimh 1202 a mathar. Ba cubaid immorro sin re h-airilliudh m-Brigte .i. re 1203 deallrad ⁊ re taitnium a h-oighi. Rucadh an ingen acétair iarna breith cu mac 1204 marbh na rigna, ⁊ o ra-siact anal na h-ingine in mac ad-racht a bas.

1205 LUIDH iar sin in drai cona chumailcona ingin i crich Connacht, ár do 1206 Connachtuibh a mháthair, a athair immorro don Mumain.

1207 I n-araili laithi do-luid in cumal do bleagun a bo, ⁊ for-facuib an ingin 1208 'na h-oenar 'na cotlud ina tigh. At-conncatar araili com- fhoicsig in tegduis i 1209 raibhe an ingen for lasad, co n-derna aen-breo dhi o thalmain co nem. IN tan 1210 tancatar do cabair an tighi ni ro artraig in tene, acht ro raidset ba lan do 1211 rath in Spirta Noeimh an inghean.

1212 Laithi n-ann deisidh in drái cona chumail i n-araile inadh, co n- acatar in1213  cannadas bui for cenn na h-ingine for lasadh. O ro shínetar a lama cuige, 1214 ní ro artraigh an tene.

1215 FEACHT ann ro cotail in drai co n-aca triar cleirech ind etuighibh taitnemachaib, p.37 1216 cu ro imretar ola for cenn na h-ingine, cu ro fhoirbhthighset ord in 1217 baitsi on beus gnathach. Tri h-aingil insin. Adubairt an tres aingel risin 1218 drai ba h-e ainm na h-ingine 54rb Sancta Brigida .i. noem Brigit. 1219 Ad-racht an drai ⁊ ro innis inní at-connaic.

1220 I n-araili lo ro-clos guth na naidhen oc diucaire, ⁊ iss ed ro raidh: “Meum 1221 erit hoc” .i. bidh leam so. O ro-chuala an drai sin iss ed ro raidh: “Comaillfider 1222 inní at-beir an ingen .i. bidh leam an ferann iar- dain”, et iss ed on ro comhailled. 1223 O ra-chualutar aitreabhthaigh an feruinn sin ro fhuacratar in drai 1224 as in tir, gu n-dechaid-siumh dochum a athardha fein.

1225 Ro alt tra in noeim-ingen-so .i. Brigit, o chomairbhirt bid ecsamail fria 1226 a comaosu, áir bithe ina cech náidhi. Ni thoimhleth biadh n-eisidan. 1227 No frithbhruidheadh biadh in druadh ⁊ no sceidhed. Ro imraith in drai cidh 1228 ro m-bui an ingen. Doigh lais ba h-inglaine ⁊ corpad a bhidh. Ro erbh iar sin 1229 bhoin n-o dheirg do bleagun foleith do Brigit, ⁊ ro leic bhannscail n-irisigh 1230 dia bleagun. Toimleth an ingen noebh sin, ⁊ ní sceidhed.

1231 Ro alt iarum an ingen noeb-sa gur' bó timthiridh, et cech ní risi comhruicedh1232  a l-lamh no fhoirbreadh. No lesaigheadh na caercha: no shasadh na h-elta: 1233 no bhiathad na bochta. O tháinic calmatus ⁊ nert ⁊ meit do Brigit accobhrastar 1234 techt do torruma a h-athardha. Ro fhaidh in drai techta co Dubthach ar co 1235 tissed ar cenn a inghine. Tiaghait na techta co Dubthach, ⁊ innisit fearta ⁊ 1236 mirbuili na ingine. Teit Dubthach ⁊ ba failid leis. Do-roine in drai failti 1237 fris, ⁊ do-ratt a ingin soer dhó. Tiagait iar sin DubthachBrigit dia tir i crich 1238 Ua bh-Failghi, ⁊ a muime malle fria Brigit, cu ro ghab galar a muime ar toidhecht, 1239 cor' faidhed Brigit ⁊ ingen aile do chuinghidh dighi do coirmm dhí co 1240 araile fer oca n-dernadh fled mhor. Baethchu a ainm-sidhe. Do-rat era for Brigit. 1241 Taraill Brigit iar sin co araili topur gur' lin leastar as, ⁊ ro beannach cu ro soudh 1242 i m-blas corma, ⁊ do-bert dia muime, ⁊ ba oghshlan fo cedair. IN fhleadh 1243 immorro icár' h-eimdhed isi, tiagur dia h-ól ⁊ ni frith banna dhi.

 54va

1244 FEACHT da n-dechaid Dubthach ar turus cu farcuibh 1245 a ingin ica mhucaib, co tancatar da meirlech cuice, co rucsat da thorcc don 1246 tred. O dho-chuatar treall iar sin cond-ric Dubthach friu. Benais na muca 1247 dhibh. Do-thaet iarum co Brigit, “In marut na muca, a ingen”? ar Dubthach. 1248 “Airim lat”, ar Brigit. Ro airimh Dubthach na muca, ⁊ ni teasta nach muc 1249 dibh.

1250 Nir' bho cian iar sin tainic áighe uasal do tigh Dubthaig, co n-dernad p.38 1251 fóidhi dó, co tartad coic thocta saille do Brigit da m-berbad. Do-choidh1252  Dubthach amach. Do-thoet cu goirt ellscothach isin tech co Brigit. Do-rat 1253 Brigit dó in coiced tocht saille ar trocaire. Nir' bo saithech in cu dhe. Do-rat 1254 Brigit tocht aili dhi. Doigh le-si ba codlud don aighidh ⁊ nír' eadh on. 1255 Tainic Dubthach ⁊ ro raidh re Brigit: “In ro bhearbhais in t-saill ⁊ in marat 1256 na h-uronna”? “Airimh-si iat”, or si. Ro áirimh Dubthach. Ní testa ni dhibh.1257  At-cuaid in t-áighi do Dhubthach a n-do-roine Brigit. Ni ro chaithset na 1258 h-aighidh in biadh-sin, ár ro batar eisinnraic, acht ro fodhladh do bhochtaib 1259 ⁊ aidhilcnechaib.

1260 FEACHT ann do-rothluigh araili bannscal irisech co tised Brigit le i Magh 1261 Life, ár ro bui coimhthinol senaid Laigen ann. Ro foillsighedh d' espoc 1262 Ibhair bai isin dail Muire Ingen do thecht isin dail. Teit in bannscal 1263 arnamharech, ⁊ Brigit maille fria, docum na dala. IS ann ro raidh espoc 1264 Ibhair: “As i so in Mhuire ad- connac-sa”. Ro bennachsat in uile shlógh inhi 1265 noemh Brigit, conad h-i Brigit Muire na n- Gaeidel o sin ille.

1266 IAr sin do-chúaid Brigit do torruma a máthar bui i n-doeire. IS amlaid 1267 ro bhui in máthair a n- indlobrai ara cind-si, ⁊ bui for airghi, ⁊ da bai dhec 1268 aice, ⁊ si oc tinol ime. Ro fhoghuin immorro an ingen co h-umail tar eis a 1269 máthar, ⁊ ro gabh for leasugud na h-airghi. In maisdred do-ghnith no rannadh a 1270 n-dibh cuibhrennaibh dec i n-anoir in da esbal dec in Coimdhed, ⁊ ro shuidhiged 1271 in treas cuibrinn dec 54vb cu m-ba mo inás cech cuibhrenn i n-anoir 1272 Crist, ⁊ do bereadh do bochtuibh ⁊ do aigheadhuib. Ar at-bereadh-si 1273 bidh Crist i persoin cech aighedh irisigh. Ba h-ingnad lesin m-búachail sin1274  co n-dechaid la do acallaim in druadh. Ro fhiafraig in drai ⁊ a ben: “In maith 1275 leasaighius an ingen”? Tainic ann na bu. “IS maith”, ar an buachail. “Am 1276 buidhech-sa cipinnus ⁊ at reamra na laeigh”, ar ni ro-lamhair cassait Brigte 1277 'na h-ecmais. Do-chuaidh in drai ⁊ a sheitig don airghi, ⁊ rusc mor leo a 1278 rabhutar ocht n-duirnn dec dia linad do im. Do-rine Brigit foilti friu, ⁊ 1279 ro innail a cosa, ⁊ do-rat biadh dhoibh. IS ann adubairt séitigh in1280  druadh re Brigit: “IS do thancamur dia fhis in ro gab greim inni 1281 ro h-erbad friut. Cid fil ocut do im”? Ni raibhi immorro aici-si ind erluime 1282 acht torad cu leith maistertha. Do-chuaidh iar sin Brigit isin cuili, ⁊ 1283 iss ed ro raidh:

  1. 1284 A MO ruire-sea1285 
    conic inna h-uili-sea p.391286 
    bennuch, a Dhe, nuall gan gheis,1287 
    cot laim dheis mo cuili-se!
  2. 1288 Mo chuili-sea!1289 
    cuile Fiadhat finn,1290 
    cuili ro bennach mo ,1291 
    cuile ica m-bí imm.
  3. 1292 Tic Mac Muire mo chara1293 
    du bennachad mo chuile,1294 
    flaith in domain co h-imeal1295 
    ron-be immet la suidhe.
1296  Et tuc leath torad maistirtha aniar. Ro fhaitbheastar ben in druadh, ⁊ iss ed 1297 ro raidh: “IS maith do linadh ruisc mhoir in cobhes ime- sea”. “Linaidh1298  bhur rúsc”, ar Brigit, “⁊ do-bera Dia ní inn”. No theigheadh si beous ina 1299 cuili ⁊ do-beread leath torad gacha fechtais le aisdi, ⁊ do-gheibedh rann dona 1300 rannuibh út ag dul siar. Dia tucdais dano a raibhi do rus- cuibh oc feruibh 1301 Muman di no linfad iat uile. Ro adhamhraig an drai ⁊ a ben an fhirt ad-conncatar. 1302 IS ann at-bert in drai re Brigit: “In t-imm-sea ⁊ na bu ro blighis 1303 eadpruim-si duit, et ni bhia og foghnam dam- sa, acht foghuin don Choimdhidh”. 1304 Ro raidh Brigit: “Ber-si na bu, ⁊ tuc dam-sa soeri mu mháthar”. Do-raidh 1305 in drai: “Ac sud do máthair soer dhuit ⁊ na ba, ⁊ cibedh at-bera do-génsa”.

 55ra

1306 Ro fhodhuil Brighit iar sin na bu do bhochtaibh ⁊ aid- hilcnechaib, 1307 ⁊ do-baistedh in drai, ⁊ ba h-irisech ⁊ ba i comhuitecht Brighdi co a bhas.

1308 Tainic Brigit iar sin ⁊ a máthair le co tegh a h-athar. Cacha bh-faghbhaitis 1309 immorro a lamha-si do chrudh ⁊ bhiadh ⁊ airilliudh a h-athar do- bereadh do 1310 bhochtaibh ⁊ aidilcnechaib in Coimdhed, cur' bhó dimdhuch a h-athair dhi 1311 aire sin, cu ro acobhrastar a reic na h-i noemh Brighdi. Luidh i carbat ⁊ a 1312 ingen malle fris, ⁊ adubairt: “Ní ar anoir ná ar chataidh duit dot-berur isin 1313 carput, acht is dod breith dot reic ⁊ do bleth bron do Dhunlaing mac Enna, 1314 do righ Laigen”. O rancatar co dun in righ, luid Dubhtach isin n-dun cusin 1315 righ ⁊ fácbhais a claidhiub i bh-fail Brigte isin carput. Do-thoet clamh co 1316 Brighit, ⁊ aitchidh ainm n-De re Brigit um ní do tabairt do. Tairberidh1317  Brigit claidiub a h-athar dhó. Raidhidh Dubthach risin righ iar toid- hecht 1318 anunn: “In cennechtha mh' ingen dím”? “Cidh ara reccai h-ingin fein”? ar1319  Dunlaing. “Ni anse”, ar Dubthach, “ar bheith ac reic mh' indmhais ⁊ ica 1320 thabairt do droch-dhainibh truagha”. “Tucthar cucainn con n- fhacamar”, ar p.40 1321 Dunlang. Teit Dubthach ara ceann. O rainic do bhai oc fegad in charbait ocus 1322 ni fhacai a claidiub. Ro fhiafraig do Brigit cid do-roine don claidib. 1323 “Do-ratus”, ar Brigit, “do bhocht tainic dom ghuidhi”. Ro fhergaigh Dubthach 1324 gu mor friasi ar an claideb do tabairt i l-leth n-aili. O thainic Brigit 1325 i fiadhnusi in rig raidhis in ri: “Cidh ara n-gatai crodh ⁊ airilliud h-athar, 1326 ⁊ anas mesa ann, cidh ara tucuis in claideb i l- leth n-aile”? IS ann ro raidh 1327 Brigit: “Ro-fhitir Mac na h- Ingine, diamadh leam-sa do commus-sa cot uile 1328 innmhus ⁊ cot Laighnibh uile do-bherainn don Coimdid na n-dulai”. Do-raidh 1329 an ri re Dubthach: “Ni comadhais dún cunnradh na h-inghine-sea, ár is uaisli 1330 a h-airilliudh fiadh Dia innámne”. Conud amluidh sin ro soerudh Brigit dia 1331 dáire.

 55rb

1332 Nir' bo cían iar sin cu táinic araile fer sochenelach go Dubthach 1333 do chuingidh a ingine. Ba tol do Dubthach ⁊ dia macuibh in ní sin. Ro opastar 1334 Brigit immorro. Do-raidh brathuir dia braithribh ria- si: “IS esbach in 1335 t-suil glan fil at cind-sa gana beith for adhart i bh-fail fhir eicin”. “Ro-fhitir 1336 Mac na h-Inghine”, ar Brigit, “ni beodha dhun massi do-beir pudhur foruinn”! 1337 Do-rat iarum a mer f'on suil co nas-tall as a cinn, cu m-bui for a gruaidh. 1338 O 't-connaic Dubthach ⁊ a braithre sin ro gheallsat nach ebertha ria-si dul co fer, 1339 acht an fer budh mhaith le fein. Tuc Brigit annsin a dernainn fria a rosc ⁊1340  slanaighter fo chétair.

1341 LUID Brigit ⁊ araili ogha maille fria do ghabail chaille o espoc Mel i 1342 Telcha Mhidhe. Ba faeilid sein friu. Anais Brigit for umhaloit co m-bad h-i 1343 déidhinach for a tartta caille. At-racht columa teintidhi dia cinn cu 1344 clethe na h-ecalsa. IS ann ro raidh espoc Mel: “Tair, a noem Brigit, co 1345 ro sentar caille for do chenn riasna h-oghuibh aili”. IS edh do-rala ann tria 1346 grasa in Spirtoimh gradh n-esbuic do eirleghiunn for Brigit. As-bert 1347 Mac Caille nar' bho ord gradh n-espuic for bannscail. Adubhairt espoc Mel: 1348 “Ni leam a commus. O Dhia do-ratad in anoir-sin do Brigit seoch cach 1349 m-bannscail”, conidh anoir espuic do-berat fir Eirenn do comarba Brigte o sin 1350 ille.

1351 I n-ochtmadh uathaid ro genair Brigit, i cedain sainriudh: i n-ochtmad 1352 dec ro gabh caille: i n-ochtmad .lxxx. do-choidh docum nime: i n-ochtmad 1353 ro coisecradh Brigit fo lin ocht m-biaidi in t-soiscela ro comallastar, ⁊ biaid 1354 in trocaire do-roega Brigit dib-saidhe.

 p.41

1355 FEACHT o ro chomfhoicsigh sollaman na casc duthracair tria dhesheirc 1356 coirm do denamh dona h-ecalsaibh imdhaibh ro batar impe, et ro bhui terca 1357 arbha in inbhuidh-sin h-i Midhe, ⁊ ni ro thecht Brigit acht oen-criathar bracha. 1358 Ni rabhutar dano 55va leastair ac muinntir Brigte, acht da lothar. 1359 Do-ratsat a m-braich isin dara lothar. Ro linsat araile don chuirm. Ro fodhlad 1360 iar sin o Brigit in chuirm do .uii. n-ecalsaibh dec bh-Fer Tulach, cu 1361 ro fherastar toradh in oen-mheich bracha iat tre shobharthan Brigte o 1362 chaplait co minchaisc.

1363 FECHT ann do-luidh araile clamh co Brigit do chuinghidh bhó. Do-raidh 1364 Brigit ris: “Cia dhibh is ferr lat, bó do breith leat, no h-íc don claimhe”? 1365 Do-raidh in clamh ba ferr leis a ícc on claimi ina do- bertha righi in domuin 1366 dó. Do-roine Brigit ernaighthi co Dia, cu ros-íc in clamh, ⁊ ro fhoghuin 1367 do Brigit iar sin.

1368 ARAILE caillech do muinntir Brigte do-rala a n-galar trom cu ro mhianaigh 1369 leamhlacht. Ni tharla bo isin recleis ind inbhaidh-sin, cu ro linadh leastar lan 1370 d' uisce do Brigit, cu ros-bennach, cu ro soudh i l-leamhnacht. do-rat don 1371 caillig ⁊ ba h-oghshlan h-i fo cedair.

1372 O dho-cuaid immorro clu ⁊ oirrdhercus Brigte fo Eirinn, tancadar da 1373 dhall do Bretnaibh ⁊ clam ica remthus dia n-íc co Brigit. Do-raidh Brigit: 1374 “Bídh imuigh colleic cu ro a in ceileabhrad”, ár deinmnedhaigh iat-sein. 1375 “Ro ícais daine dot cheniul fein ané, ⁊ ní ro fuirighis cen co n-icai sinne 1376 inniu”. Do-righne Brigit ernaigthi, ⁊ ro h-íctha a triur fo cétair.

1377 O ro forbhudh sollaman na casc do-fhiafraig Brigit dona h-inginaib in 1378 roibhi fuidheall acu o linn na cascc. Do-raidhset na h-ingena: “Do-bera Dia”, 1379 ol siat. IS annsin tainic dias ingen istech, ⁊ dronglach lan d' uisci leo. 1380 “Ro-fhitir Mac na h-Ingine ata maith ann”, ol Brigit. Doigh le-si comad 1381 coirm. Amal adubairt si sin ro soud a coirm toghuidi fo cedair. Do-ratad 1382 iar sin d' espoc Mel ⁊ dona h-oghuibh arcena.

1383 ISANn aimsir cétna tainic galar sula do Brigit, ⁊ ba tiachair le a cenn 1384 cu mor. O ro-chuala espoc Mel sin, iss ed ro raidh: “Tiagham aroen do 1385 cuingidh legha 55vb cu rot-léicter fort cenn”. Do-raidh Brigit: 1386 “Min badh anumhaloit duit-si, ni bhudh ail dam-sa liaigh corpdai etir, acht 1387 araidhe do-ghenam anní at-bera-sa”. O ro batar oc imthecht do-rochair Brigit 1388 as a carput co tarla a cenn fria cloich cu ro crechtnaiged cu mor ⁊ cu ro theiper 1389 in fhuil. Ro h-icta dano don fuil-sin di bannscail amhlabrai ro batar for in p.42 1390 conair. Do-rala dhoibh iar sin for a set in liaigh ica rabhatar iarraidh. 1391 O ro fhegh-sidhe in crecht at-bert: “Ni ro chuingea-sa liaigh aili o so amach 1392 acht in liaigh rot-íc don cur-sa; ár cia no bheitis leagha Eirenn icot leighius 1393 ní dingnidis ni bhudh fherr”, conad amhlaid sin ro slanaighedh Brigit.

1394 FECHT ann do-rala ri Teafa i comfhocraibh doibh ar fleidh. Bai leastar 1395 cumdachtta i l-laim in righ. Gabhais araile fer anfhaitech as a laimh cu 1396 torchair co n-derna blogha dhe. Do-gabhadh an fer la righ Tefa. Do-choidh 1397 espoc Mel dia cuing- hidh ⁊ ni h-etas on righ acht a bhas, co n-atuigh 1398 espoc Mel in leastar m-brisde ⁊ tuc leis co Brigit. Do-rat Brigit a h-anal1399  uime ⁊ ro h- athnuaighed a cruth ba ferr. Rucadh iar sin don righ, ⁊ 1400 ro fuaslaiced in cimbid. Et adubairt espoc Mel: “Ni h-oram-sa do-roine Dia 1401 an firt-sa, acht ar Brigit”.

1402 FEACHT ann do-dhechaid Brigit do thigh araile oighi .i. Brighit ingen 1403 Conaille insin. In t-uisqui do-ratadh dara cosaibh do Brigit iar taidhecht 1404 ro íc araili ógh ro bai istigh a n-galar. O dho- chuadur immorro Brighit cona 1405 h-oghuibh do chaithium a proinne ro ghab Brigit for fegadh na méisi co fada. 1406 Ro fhiafraig an Brigit aile: “Cid rathaigi-sea”? Do-raidh Brigit: “At-ciu 1407 Deman for in meis”. “Ro badh maith leam-sa a fhaic- sin”, ar an ogh aile. 1408 “Tabair crois Crist ar h-agaid ⁊ ar do shuilib”, ol Brigit. Do-rat in ogh, ⁊ 1409 do-connaic-si in Satan re toeb na meisi, a chenn sis ⁊ a cosa suas, a dhe ⁊ a 1410 lasair as a craes ⁊ as a shroin. Ro raidh Brigit: “Tabair freacra duin, a 1411 Diabuil”!

1412 “Ni chumngaim, a chaillech”! ar an Deman, 56ra “gan fregra 1413 duit, a coimeduidhe timnai De, ⁊ a trocaireach fri bochto ⁊ fri muindtir 1414 an Choimdhedh”.

1415 “INdis duinn iarum”, ar Brigit, “cid dia tangais cugaind 'nar 1416 caillechaib”?

1417 “Araile og craibdech fil sund”, ar Deaman, “is 'na coimiteacht atussa 1418 ag furail leisce ⁊ maindeachtnaige uirre”.

1419 Adubairt Brigit frisin oig h-isin: “Tabair cros Crist tar th' agaid1420 tar do t-shuilib”. Do-ratt fo cetoir. At-condairc an og an torathar n-granna. 1421 Ros-gab ecla mor an og o at-condairc an Demon. Adubairt Brigit: “Cidh 1422 ara n-imghaibhe in dalta icá tai leasugud fria re cian”? Do-righne inn 1423 ogh aithrighi iar sin, ⁊ ro h-icadh on Demon.

1424 Araile bannscal tuc rúsc lan d' ubhluibh co Brigit. IS annsin do-raladur p.43 1425 claimh ic faighdhe ubhall co Brigit. Do-raidh Brigit: “Tabair dhoibh na 1426 h-ubla”. O 't-cuala in bannscal sin ruc a rusc uball chuice, ⁊ is ed ro raidh: 1427 “Duit-si fein tucas-sa na h-ubla ⁊ ni do chlam- haibh”. Ba tocradh do Brigit 1428 tairmeasc na h-almsaine uimpe, ⁊ ro mallach na cronna dia tucad. O rainic 1429 in bannscal da tigh ni fhuair oen-ubhull ina h-ithlainn giar' bhó lan in tan 1430 ro fhacuibh ⁊ batar etairthigh o sin immach.

1431 FEACHT ann do-luidh Brigit co Tefa, ⁊ sloigh mora 'na comhaideacht, 1432  clamh 'na diaidh cu tarla deabhaid etarra. In tan rob ail do clamh 1433 dibh araile do bhualad ro shec a lamh uasa ⁊ ro crap lamh indalanai. 1434 Do-ronsat aithrighi iarum ⁊ ros-íc Brigit dia claimhe.

1435 Do-chuaidh Brigit co araili eclais a tír Thefa do cheileabhrad na casc. 1436 Do-raid ban-airchinnech na h- ecalsa fria h-inghenaibh neach dhibh do umhaloit 1437 dia dhardáin cennla dona senoiribh ⁊ dona dainib fannaibh inlobhraibh 1438 batar isin recles. Ni frith nech dhibh don umhaloit. Do-raidh Brigit: 1439 “Do-gensa aníu in umaloit”. Cethrar do dhainibh galair batar isin recles 1440 .i. anbhfabrachta ⁊ dasachtach ⁊ dall ⁊ clamh, ⁊ do-righne Brigit a fos a 1441 cethrar, ⁊ ro h-ictha o gach teidm bui forru.

1442 FEACHT ann do-chuaidh Brigit i n-araile tech 56rb for áighidhecht. 1443 Do-rala co n-dechaid in muinnter uili immach acht aen-ghilla bec 1444 anbhfhabracta, ⁊ se balbh, ⁊ ní fhitir Brigit a bheith amlaid. IS ann 1445 tancatar áighid co Brigit isin tech do chuingidh bhídh. Do-fhiafraig 1446 Brigit don gilla bhalbh út, cáit i raibhi eochair na cuile. Do-raidh in gilla: 1447 “ro-fhetar-sa baile i ta”. Do-raidh Brigit: “Eirg ⁊ tabair damh”. Ro eirigh 1448 fo chedair ⁊ ro timthirigh do na h-áigedhaibh.

1449 IS AND do-rala coimthinol bh-fer n- Eirenn i Tailltin, airm i raibhe Patraic 1450 senadh Eirenn uime. Do-cuatar docum na dala Brigitespoc Mel, 1451 ⁊ fuaratar caingin doilig ara cinn 'san oirechtus .i. araile ben ruc leanbh ann, 1452 ⁊ is ed ro raidh, cor' bhó la h-espoc m-Bron do muintir Patraic, an leanp. 1453 Ro diult espoc m-Bron nar' bo lais. Tucadh in ceist-sin co Brigit dia 1454 tuaslucud. Ro fhiafraig Brigit don mhnai, cia o ra coimprestar a gein, 1455 ⁊ do-raidh ria ná h-abradh breic. Do-raidh in ben: “is ó espoc Bron”. Ro lín 1456 att ⁊ borrfad a tenga ina cinn cu na caemnacair labhra. Do-rat Brigit airdhi 1457 na croichi dar ghin na náidhiun ⁊ ro fiafraig: “Cia h-athair”? Do-fregair in 1458 naeidhi: “Duine duthair deroil fil a n-imeal ind airechtais, is e sin m' athair-si”.1459  Cu ro saerad espoc Bron amlaid sin tre rath Brigte.

 p.44

1460 IS AND sin do-chuaidh fer ar cenn Brigte co n-dighsedh do coisecrad tighi 1461 nua do-righned aige. O ro erlamhaigh biadh do Brigit is ed ro raidh Brigit1462  re a h-ingena: “Ni h-adha dhúin biadh ind fhir genntlidi sea do tomailt, ár 1463 ro fhaillsigh Dia dam-sa na ro baisted etir h-e”. O ro- chuala in fer maith sin1464  ron-gaibh congain cridhi, ⁊ ro baist espoc Bron. Iar sin ro for-congair Patraic 1465 for Brigit ⁊ for a comharba co nach beth do gres gan fer graidh 'na 1466 comhuidecht. IS aire ro ghabh Nat Fraich gradha sacairt.

1467 ISinn aimsir cétna tuc fer do dheiscert Breagh a mháthair for a mhuin 1468 co Brigit dia h-íc, ár ba h- anfhabrachta, co ros-lai dia mhuin for foscad 1469 m-Brigdi, ⁊ o tharaill in foscudh rob óghshlán acétair.

1470 I n-ARAILE aimsir ann ad-conncatur Patraic chuca. 56va Senadh 1471 mor maille fris. Do-raidh Lassair re Brigit: “Cidh do-ghenam frisin sochaide 1472 tangatar chucaind”? “Cidh do biudh fil ocuibh”? ol Brigit. “Ni fhil”, ar 1473 Lasair, “acht aen- chúra ⁊ da bhairghin déc ⁊ becan loma”. Do-raidh Brigit: 1474 “Ata maith ann. Do-gentar proicept bhreithre De dhun, ⁊ non-sasfaiter 1475 uadh”. O thairnic do Phatraic in proicept tucad an biadh co Brigit dia 1476 roinn, ⁊ ro bennach, ⁊ ro sasta in da phopul De .i. samad Brigtesamad 1477 Pátraic, ⁊ ro ba mhó cu mor a bhfuidheall ina in t-adbar ro bhai ann ar tús.

1478 ARAILI fer ro bhai i cill Lassaire, ⁊ ro bui a ben occá fhacbhail, ⁊ 1479 nís-geibheadh cuit na codlad imailli fris, cu tainic co Brigit do chuinghidh 1480 eptha cu ro charadh a bhen h-e. Ro bennach Brigit usqui dhó ⁊ is ed at-bert: 1481 “Tabair in t-uisci-sin tar in tech ⁊ tar bhiadh ⁊ tar digh dhuibh fein ⁊ tar 1482 an leapuid a n-écmais na mna”. O do-ríne amhlaid do-rat in ben sheirc 1483 n-dímhoir do-som conná faghbhadh bheith 'na ecmais cidh i l-leth in tigi fris, 1484 acht for a leath-laim eiccin. Laa n-ann do-chuaidh-sium for turus ⁊ ro fhacuibh 1485 in mnai 'na codladh. O ra dhuisigh in ben at-racht co h-anbhfhail ⁊ do-chuaidh 1486 a n-degaid an fhir cu bh-facuidh uaithe h-é ⁊ gabhal mhara etarra. Ro ghairm 1487 sí a fer, ⁊ iss ed ro raidh, no ragad isin fairrce mina thised som cuice.

1488 ARAILE bannscal d' Uib Maic Uais tainic do fhaighdhe co Brigit, ⁊ bui 1489 i tercu do gres roime sin. Co tard Brigit a criss di, ⁊ adubairt Brigit, gibe 1490 teidm nó galar cusa m-bertha no ícfad; ⁊ do-ronta samlaid, conadh amlaid sin 1491 do neth a bethamhnus o sin imach.

1492 FEACHT ann tancatur caraid co Brigit araile sollumun ⁊ edhpairt leo, co p.45 1493 farcabhsat a teach dia n-eis cen choimhetuidhi. Tancatar merligh iar sin, ⁊ 1494 tallsatar na damhu ro bhatar isin tigh. Ad-racht abhunn Life friu, cu tardsat 1495 a n-eduighi for adharcuibh na n-dam, cu ra impaset na daim otha sin cusan 1496 inad a m-bui Brigit cusna h- étaighibh leo.

1497 FEACHT aili luidh Brigit: i Magh Lemna do acallaim Patraic. Bui ic 1498 procept shoscela and 56vb . IS ann sin ro chotuil Brigit risin 1499 proicept. At-bert Pátraic: “Cidh ar ro codlais”? Ro slecht Brigit fo tri1500 ro raidh: “Fís at-connac”, ol sí.

1501 “Innis in fhís”, ol Pátraic.

1502 “At-connac”, ol Brigit, “cethra h-arathra anairdeas ro airsetar an indsi 1503 uile; ⁊ resiu thairsedh a silad, ro aipthighedh in bhuain, ⁊ tancatar topuir 1504 gheala ⁊ srotha taitneamacha as na h-etrighibh. Eduighi geala um na 1505 síltoiribh ⁊ um na h-aireamnaibh. At-connac cethra h-arathru aili atuaidh, 1506 ro airset an indsi tarrsna, ⁊ ro soeiset an bhuain doridhisi, ⁊ ro fhas in corcai 1507 ro shilsat fo chedair gur' bo h-abaidh, ⁊ tancatar srotha duba as na h-eitrighibh,1508  ⁊ eduighi dubha um na siltóiribh ⁊ um na h-airemhnaibh”.

1509 “Ni doiligh sin”, ol Pátraic. “Na .iiii. h-arathru toisecha ad-connacuis, 1510 misi ⁊ tusa sin, silmaid cethir leabur in t-soiscéla co silad irsi ⁊ creidmhe ⁊ 1511 crabhuidh. An bhuain at-connacais, na h-íí thecat docum n-irsi ⁊ creidmhe 1512 sin trianar fhoircetal-ne. Na ceathra h- arathra ad-connacais atuaidh, na 1513 saebh-fhoircetlaidi ⁊ na bregaire sin, laifid dar cenn in forcetul shílmid-ne”.

1514 FEACHT do Brigit a n-Ard Macha do-lluidh dias secce ⁊ dromlach 1515 uisce forro. Tancatar do bennachadh do Brigit. Do-rochair in dronglach 1516 dia n-eis, ⁊ do-chuaidh druim tar ais otha dorus ratha co Loch Lapháin. 1517 Acht ni ro brisedh ⁊ ni thorchair banna aisdi. Ba follus do chach bennachad 1518 Brigte forro. Iar sin adubairt Pátraic: “Fodhail ind uisqui for Ard Macha 1519 ⁊ for Airthera”, ⁊ ro-icadh gach n-galar ⁊ gach n-ainces bui isin tir.

1520 LUID Brigit i crich bh-Fer Rois d' fuascalad chimedha bui isin crich. 1521 Do-raidh Brigit: “In lece orum-sa in cimid út amach”? As-bert in ri: 1522 “Gia no berthea dam-sa righi bh- Fer m-Breagh uili, ni thibhrinn duit in cimid 1523 acht na dighis-sea fó era do-berthur anmchoimhet oen-oidhche erut-sa dhó”. 1524 Ro artraigh Brigit deodh lai don cimidh ⁊ do-raidh fris: “In tan tuaslaicfiter 1525 in slabradh dhit geibh in n-ymmonn so, ⁊ ela for dha laimh dheis”. Do-gniter 1526 amlaid. Elaid in cimidh la breithir m-Brigdi.

 p.46 57ra

1527  FEACHT do-luidh Brigit tar Sliabh Fuait. Bui dasachttach 1528 issin t-sleib no oircedh na cuitechtna. O 't-conncatar na caillecha h-e ros-gabh 1529 ecla ⁊ uamun mor iat. Adubairt Brigit risin n-dasachtach: “O dhat-rala 1530 ann pritchai breitir n-Dé dhun”.

1531 “Ni cumngain”, or se, “gan umhaloit duit, ár it trocar fria muinntir in 1532 Coimded etir truagha ⁊ bhochta”.

1533 IS ann sin do-raidh in dasachtach: “Car in Coimdi, a chaillech, ⁊ 1534 not-carfa cach. Airmhitnigh in Coimdhe ⁊ not- airmhitnighfea cach. 1535 Ataigh in Coimdid ⁊ not-atuighfea cach”.

1536 FEACHT do-ghuidh a h-athair naemh Brigte co n-dighsed co righ Laigen 1537 .i. co h-Ailill mac n- Dunlaing do chuinghidh dilsighthe in chlaidhib do-rat 1538 dó fecht aile. Do-thoet Brigit ar forcongra a h-athair. Tainic mogh don 1539 righ do acallaim Brigte ⁊ adubairt: “Dia nom-soertha don fhog- namh ica tu 1540 don righ ro budh am cristaidhi, ⁊ no fhoighenaind duit-si ⁊ don Coimdhidh”. 1541 Luidh Brigit isin dun ⁊ conatuigh di ascaidh cusin righ .i. dilsiugud in 1542 claidib do Dubhtach ⁊ sóire don mhogaid.

1543 “Cidh ara tiber-sa sin duit-si”? ar an rígh.

1544 “Do-bérthar clann t-soineamhail duit”, ar Brigit, “⁊ righi dot macaib 1545 ⁊ nemh duit fein”.

1546 Adubairt in ri: “Flaith nimhe, ár níis-faicim, nís-chuingim. Righi 1547 dano dom macaib ni chuinghim ar am beo fein ar aird ann, ár gniat cach a 1548 aimsir. Tabair dhamh cena fot soeghuil a righi, ⁊ cath-bhuadhaighi for 1549 Leth Cuinn, ár is menic cocadh eadrainn”.

1550 “Do-berthar”, ar Brigit, ⁊ isedh ón ro comailled, ár .xxx. cath ro mhebadh 1551 roime ind Eirinn ⁊ a nai a n-Albain tria bennachtain Brigte. Tancatur 1552 h-Ui Neill i Laighnibh iarna ecaibh-sium. Tucsat Laighin a corp docum 1553 in chatha, cu ro mhebadh rompa fo cedair.

1554 FEACT do Brigit ica caerchuibh isin Currach co n-acai mac leighinn 1555 ana rith sece .i. Nindedh scolaighi esein.

1556 “Cidh dot-gní anbhfhorusta, a meic leiginn”! or Brigit, “⁊ cidh innsaighi 1557 amlaid sin”?

1558 “A chaillech”, ol in scolaighi, “teighim docum nime”.

1559 “Ro-fhitir Mac na h-Inghine”, ar Brigit, “is mo-ghenar theit in turus, ⁊ 1560 ar Dhia dena ernuighthi leam-sa cu rab reidh dham dhul”.

 p.47

1561 “A Chaillech”, or an scolaigi, “nochan-uain dam, ár atat 57rb1562  doirrsi nimhe osluicthe innosa ⁊ ad-águr a n- dunadh frium. No mas acom 1563 thairmesc dhuit, guidh in Coimdhe leam gurub soraidh dhamh dul docum 1564 nime, ⁊ guidhfet-sa Dia fort-su cu rob reidh dhuit, ⁊ co r- ruca il-mhile lat 1565 docum nime”.

1566 Ro ghabh Brigit pater leis, ⁊ ba craibhdhech o sin imach, ⁊ is h-e do-rad1567  comman ⁊ sacarbhaic dhi iardain. Conid as sein do-rala cumthanus mac 1568 leighinn in domuin re Brigit, co tabair in Coimdhi doibh tria atach Brigte 1569 gach maith fhoirbhthi chuinghid.

1570 LUIDH Brigit co h-espoc Mel co tised do thorainn a cathrach dhi. O 1571 do-chuatar iar sin co dú i ta Ceall Dara inniu, ba h-í sin inbhuidh do-rala Ailill 1572 mac Dunlaingcét marclach do fhinnchaeluch leis dar lar Cille Dara, 1573 Tancatar dano inghena o Brigit do chuinghidh neich don caelach, et do-ratad 1574 era forro. Ro beanaid na h-eich fo a marclaighibh fria lar. Ro gabhtha 1575 iarum suinn ⁊ slipredha dhoibh, ⁊ ni errachtatur no gur' eadbair Ailill in cét 1576 marclach do Brigit. Conid de do-ronad tech mor sancta Brigte i Cill Dara, 1577 ⁊ is e Ailill ros-biath na soeir ⁊ ros-íc a dulchinne. Facbhais Brigit cu 1578 m-badh o Ailill mac Dunlaing no bheth righi Laigen co brath.

1579 FEACHT ann tancatar da clamh co Brigit do chuinghidh almsaine. Ní1580  rabha araill isin coitcenn acht aen- bhó. Do-rat Brigit dona clamhaib in 1581 m-boin sin. Do-rinne in dara clam atlugudbuide don Coimdhidh. Dimdach 1582 immorro in clam aile, ár ba diumsach. “Do- choidh”, ar sé, “cid mh' airi-si 1583 m' oenar ria boin. Cu n-ice aníu, dano, ni rom- comhairmeadh-sa riam etir 1584 celiuda Dé ⁊ bhochta ⁊ lobhrai. Ni bhiu dano i commaidh imon m-boin-sea”. 1585 Do-raidh Brigit risin clamh n-umhal: “Ansa i bhus co bh-faghthar ní dhuit, 1586 ⁊ teit as in clamh dimsach út guna bhoin”. IS ann sin tainic fer co Brigit 1587 gu m-boin leis di, co tard don clam umal. O dho-chuaidh immorro for set in 1588 clam diumsach forfheimidh imáin a bhó a oenar, co tainic for cula co 1589 Brigit ⁊ co a fher cumtha, co raibhi ic glamhudh ⁊ ic imdergad Brigte. 1590 “Ni ar Dhia”, ar se, “do-ratuis t' eadhpairt, 57va acht is ar lisdacht ⁊ 1591 tromdhacht rot-gaibh frium-sa”. Tiaghuit iar sin in da clamh cum na1592  Berbha. Ad-racht inn abunn friu. Elaidh in clamh umal cona bhoin tria 1593 bennachtain Brigte. Tuitid in clam diumsach cona bhoin for a tharr risin 1594 n-abhuinn cor' baithedh.

 p.48

1595 FEACHT ann tainic righan Crimhthain mheic Enna Cennsealaig 1596 Laigen, ⁊ slabrad aircit le i n-edhpairt do Brigit. Fuath deilbhe duine isin 1597 dara cenn de ⁊ ubhall aircit isin cinn n-aile. Do-rat Brigit dona h-oghuibh. 1598 Ro thaiscset na h-ogha gan fhis do Brigit, ár ba mor no ghatadh a crodh1599 do-beiredh do bochtuibh. Do-riacht clamh co Brigit, cu tard Brigit in 1600 slabhrad dhó cen fhis dona cailleachaib. O ro-fhedatar na h-oghu is ed 1601 ro raidhset co bh-fheirg ⁊ lonnus: “Bec a mhaith duinne”, ar siat, “do 1602 trocaire-si do chach, ⁊ sind fein i riachtanus a leas bhidh ⁊ eduigh”!

1603 “Ataidh for antacadh”, ol Brigit. “Eirgidh isin eclais in baile a 1604 n-denaim-si ernaigthi, ⁊ fo-ghebhthai ann bhur slabhrad”. Do-chuatar la 1605 Brigit. Gia do-ratad do bocht fuarutur na caillecha in slabhrad.

1606 FEACHT ann tainic ri Laigen d' éistecht re proicept ceileabhradh dia1607  casc cu Brigit. Iar bh-fhorbhudh an cheileabhraidh do-chuaidh in ri for sed.1608  In tan do-chuaidh Brigit do chaithimh a proinne adubairt Loman clamh 1609 Brigte nach caithfedh ní no gu tuctha dhó armghaiscedh righ Laigen, etir 1610 ghai ⁊ sciath ⁊ claideb, cona bheirt foithibh. Do-chuaidh techtaire o Brigit 1611 a n-diaidh in righ. O mhedhon immorro cu nonai don righ for merugud, ⁊ 1612 ní rancatar oen-mhile ceimenn co tuc in t-armghaisced uadha ⁊ co tucadh don 1613 clamh.

1614 FEACHT ann at-connaic Brigit araili duine secce ⁊ salann for a mhuin. 1615 “Cidh fil fort mhuin”? ol Brigit. “Clocha”, ol an duine. “Bidhat clocha 1616 dano”, ol Brigit. Do-ronta fo chedoir clocha don t-salann. Tainic doridhisi 1617 an fer cétna sech Brigit. “Cidh fil fort mhuin”? ol Brigit. “Salann”, ol se. 1618 “Bidh salann dano”, ol Brigit. Do- ríne fo chedoir salann dona clochaib tre 1619 breitir m-Brigte.

1620 FEACHT ann tancatar clamh co Brigit dá n-íc 57vb don 1621 claimhe. Adubairt Brigit risin dara clam nighi araile. Do-roine amhlaid. 1622 “Dena-sa”, ar Brigit risin clamh aili, “fosaic ⁊ nighe h-fir cumtha amal 1623 do-roine-seom umhaloit duit-si”. “Acht airet co n- facamar”, ol se, “ni co n-faicfium. 1624 Cidh on, in coir lat-sa, a chaillech, mhisi slan coam ballaib nuidhibh 1625 ⁊ com etach nua do nighi in claim granna út, ⁊ a bhaill dubhghlasa ic 1626 toitim de? Ni fiu leam-sa in nos a leitheit sin”. Ro nigh immorro Brigit 1627 fein in clam umul truag. Adubairt in clam dimsach ro glanad ar tus on p.49 1628 claime: “Atar leam-sa”, ol se, “is oeible teined mhoidhid triam croicenn”. 1629 Ro linadh h-e do claime o a mhullach co a bhonn ara anumaloit.

1630 FEACHT ann do Brigit oc techt do laimh in espuic cu tarfas di cenn puic 1631 do beith annsa chailiuch oifrinn. Ro opastar Brigit in cailech. “Cidh ara 1632 n-opai”? ar an fer graidh . “Cenn puic foillsighter dam ann”, ar Brigit. 1633 Ro ghairm in t-espoc in gilla tuc ind imaltoir, ⁊ adubairt ris tabhairt a 1634 choibhsen. “Do-chuadhus”, ar in gilla, “i tech a n- gabhar puic, cu tallus poc 1635 méth as ⁊ ad-uadhus mo sáith de”. Ro phend in gilla ⁊ do-roine aithrige. 1636 Do-chuaidh iar sin Brigit do laim ⁊ ni co n-facai in fuath.

1637 FEACHT ann tancatar áighidh co Brigit: at iat uaisli craibdecha .i. na 1638 secht n-espuic fileat a tilaigh ind airrter Laigen. IS ann sin for-congair 1639 Brigit for araili fer dia muinntir techt dochum in mhara co n-dernad iasgach 1640 dona h-aighedhuibh. Teit in fer ⁊ a mhurgha lais ⁊ tecmhaing ron dó. 1641 Saidhidh inn in rónghai ⁊ cenglaid a theit dia laim. Tairrngidh in ron 1642 leis in fer tar in bh-fairrce co traigh mara Breatan, cu bh-farcuibh annsin h-e 1643 for carraic iar m-brisiudh na téta. Ro cuired dano in ron for culai, ⁊ a ghai 1644 ann, cu ro laa in mhuir h-e forsin traigh ba comfhocraibh do Brigit. Do-ratsat 1645 immorro iascaire Bretan curach do iascaire Brigte o ro indis a scela dhoibh. 1646 Tainic iar sin tar muir co bh-fhuair a ron i traigh mhara Laigen i bhus, co ruc1647  leis co h-áigeda Brigte. 58ra ISin maduin do-chuaidh tar muir ⁊ 1648 do-rocht dar muir m-Breatan doridisi dochum Brigte medhon lai. Ro mhorsat 1649 na h-aeighedha ⁊ in slúag arcena ainm De ⁊ Brigte triasin bh-firt-sin ⁊ 1650 triasan n-adhamhra.

1651 FEACHT ann do-ghabh mian araile caillech do muintir Brigte im shalann. 1652 Do-roine Brigit ernuighthi cu ro soudh na clocha i salann, ⁊ ro h-icad in caillech.

1653 FEACT ann ro bui bachlach do muintir Brigte oc bein chonnaid. 1654 Do-rala dho gu ro mharbh peta sinnuigh la righ Laigen. Ro h-irghabhudh in 1655 bachlach lasin righ. Ro fhor-congair Brigit for an sinnach taidhecht as in1656  caillid. Tainic dano cu raibhi oc cleasaibh ⁊ oc cluiche dhoibh ⁊ don righ 1657 la forcongra Brigte. O dho-roine in sinnach a ghnímha do-chuaidh fon coill 1658 slan, ⁊ slogh Laigen etir chois ⁊ eocu ⁊ chona 'na deghuid.

1659 FEACT ann tancatar espuic co Brigit, ⁊ ni raibhe aice ní do-berad doibh 1660 'ar m-bleagun na m-bó fá dhó. Tucait na bai in treas fecht don baili ⁊ rop 1661 uilli leo in loimm annsin inas cech m-blegun.

 p.50

1662 FEACHT ann ro bui meithiul ag Brigit ic buain. Feraid fleochud mor 1663 i Muigh Life uile ⁊ nir' tuit banna ina gort-si.

1664 Ba dia fertaibh immorro, ro bennach in dall clairenech co tuc a súili dó.

1665 FEACHT ann do-rala Brigit cusin m-baintreabthaigh, cu ro marb laegh a bo 1666 do Brigit ⁊ ro loisc a garmain fai. Do-ríne Dia ar Brigit ba h-oghslan in 1667 garma arnamharach ⁊ bui a máthair og lighi in laeig.

1668 FEACHT do Brigit ⁊ d' espuc Eirc i Laignibh. Do-raidh Brigit re1669  h-espoc Eirc: “Ata cathugud itir do thuaith-si, ⁊ innosa comraicid”. Adubairt 1670 mac-clérech do muintir espuic Eirc: “Ni doigh linn”, ar se, “conid fír sin”. 1671 Senais Brigit a ruisc in mac-cleirig. Do-raidh iar sin in mac-clérech: “At-cím-si”, 1672 ar se, “mo bhraithre icca marbad innosa”, ⁊ do-rine aithrighi moir insin.

1673 FEACHT do Brigit oc inghaire chaerach. Tainic gataidhi chuice ⁊ tall 1674 .uii. multa uaithe. Arói ro h- airmhedh in tret, ⁊ frith na multa a n-oighe tre 1675 ernaigthi Brigte.

1676 FEACHT do-ríne araile fer 58rb do mhuinntir Brigte midh do 1677 righ Laigen. In tan tancus dia ol ni frith bainne ann, ar ro caithed re Brigit. 1678 Ad-racht Brigit do thesarcudh an truaigh, ⁊ ros-bennach na leastra, ⁊ frith 1679 an midh a comhlanus, et ba firt amhra eis- sein.

1680 FEACHT ann tancatar na .uii. n-espuic a h-Uaibh Briuin Cualunn o 1681 Thealaig na n-Espac, co bh-fuaratar Brigit i l-luc re toebh Cilli Dara atuaidh. 1682 Do-fhiafraig Brigit da coic .i. do Blathnait, in raibhe biadh aice. Adubhairt 1683 nach raibhe. Bá nár la Brigit gan biadh aice dona noemhuibh, ⁊ ro ghuidh 1684 in Coimdhe co dicra co n-debairt in t-aingel ria na bai do bleaghan in tres 1685 fecht. Do-bligh Brigit fein na bu, gur' linsat na dabhcha donn ass, ⁊ 1686 ro linfatis cidh leastra Laigen uili, co n-dechaid in loim tar na leastraibh 1687 imach, co n-derna loch dé, unde Loch in Ais .i. Loch Leamhnachta inniu. 1688 Ro morad ainm De ⁊ Brigte dhe sin.

1689 Ár cach ní con- aighedh Brigit forsin Coimdhi do-berthe di fo cétoir, ár 1690 ba h-e a sainnt: sasad bocht, dichur gacha documla, air- chisecht gacha truaigh. 1691 Ni raibhi immorro bhudh naraighi, na bhudh fhele, na bhudh cennsa, na bhudh 1692 umla, na bhud cunnla, a bud cuibdi ina Brigit. Ni ro nigh riamh a lamha 1693 na a cosa na a cenn etir fhiru. Ni ro dhech gnuis fherscail. Ni labhradh 1694 cen loisi. Ba h-aintech, ba h-annac, ba h-ernuightech. Ba foidhidech. Ba 1695 foilidh i timnuibh De. Ba cobhsaidh. Ba h-umhal. Ba dilghed- hach. Ba 1696 dercach. Ba comra choisecartha coimeta chuirp Crist ⁊ a fhola. Ba teampul p.51 1697 De. Ba righshuidi tairismhe don Spírut Noebh a cridhe ⁊ a menma. Ba 1698 diuid ⁊ ba toirrsech do truaghaibh. Ba h-edrocht i bh-fertuibh ⁊ mirbuilibh. 1699 IS airi sin is é a h-ainm itir duilibh, colum etir enuibh, finemain itir fhedhaibh, 1700 grian etir rennuibh. IS é athair na noem-oighi- sin, in t-Athair nemhdhai. 1701 IS é a mac, Ísu Crist. IS é aoidi, in Spirut Noem, 58va conid 1702 aire sin do-ghní in noemh- ogh-sa na mirbuile mora ⁊ na ferta diairme.

1703 IS í furtachtaiges da gach aen bis a cuimgi ⁊ a n-guasacht. IS h-i tracthus 1704 na tedhmanna. IS í tairnes feirg ⁊ anfadh an mhara. IS í ban-taircetlaid 1705 Crist. IS i righan in deiscirt. IS sí Muire na n- Gaeidhel.

1706 IS e Colum Cille do-righne an imann-sa do Brigit, ⁊ is a n-aimsir Aedha 1707 mic Ainmerech do-roine h-i. Et ba h-e fath a denmha. Anfud mor tainic 1708 do Cholum Cille in tan do-choid tar muir, co tarla i Caire Breacan, cu ro atuigh 1709 Brigit co tised feth dó, ⁊ co n-ebairtBrigit be bhith-mhaith”. is e 1710 Brocan Cloen do-roine, ⁊ as inann aim- ser a n-dernad ⁊ “Ni char Brigit 1711 buadach bith”. No as triur do muintir Brigte do-roine h-i in tan do-chuatar 1712 do Roim cu rochtatar Blasantiam. Co tarla fer do muintir na cathrach 1713 dhoibh imuig, cu ros-fiafraig dibh in rancatar a leas aighidhecht. Adubratar-som 1714 cu rancatar. Rous-fuc leis iar sin dia thigh, co tarla doibh 1715 scolaigi ar toidhecht o Roimh, cu ro fhiafraig dibh can as tangatar, ⁊ 1716 ced ara tancatar? Adubratar-somh conadh ar áighidecht. “IS pudhar 1717 sin”, ar se, “ar is h-é bés in fir-sea marbad a aeighedh”, ⁊ ro fhiafraighset-som 1718 sin tria thinchosc in scolaigi. Tucadh tra neimh doib i linn, cu ro mholsat 1719 Brigit dia soeradh ⁊ cu ro chansat “Brigit be bhith-maith” ⁊ rl. Atibhset an 1720 linn cusan neim, ⁊ ní derna pudhur doibh. Tainic iarum fer in tighi 1721 dia fegad dus in ros-marbh in neim, ⁊ at-connaic iat 'na m-bethaid, ⁊ ad-connaic 1722 ingin t-sochraid etarru. Tainic iar sin isin tech, ⁊ ro bui for iarair na 1723 h-ingine ⁊ ni fhuair, ⁊ ro fhiafraig dibh cidh do-choidh an ingen, ⁊ adubratar-som 1724 ni facadur etir h-í. Do-ratad tra cuibrech forro- som co marbhdais 1725 iarnamharach mina foilsighdis an ingin. Tainic dano in scolaigi cétna 1726 chuca arnamharach dia bh-fis, et inuenit cos in uinculis, et interrogauit eos 1727 quomodo euascrunt et cur ligati sunt.

1728 No cumad h-e Brenainn 58vb do-righne in n-imunn-sa. Tainic 1729 dano Brenainn co Brigit co bh-fesadh cidh ara tuc in bheist isin mhuir anoir p.52 1730 do Brigit sech na noemhu arcena. O ro-siacht tra Brenainn co Brigit 1731 ro chuinnigh co tartad a coibhsina cinnus ro bhai gradh Dé oicce. Adubairt 1732 Brigit: “Tabair, a cléirigh, do coibhsena prius ⁊ do-ber-sa iar sin”. Adubhuirt1733  Brenainn: “on lo ro ghabhus-sa crabhudh nocha dechadhus tar .uii. n-immairibh1734  cen mo menmain i n-Dia”. “As maith in coibhsen”, ol Brigit. “Tabair-si 1735 dano, a chaillech”, ol Brenainn, “do choibsin”. “Do-fhitir Mac na h-Ingine”, 1736 ar Brigit, “on uair do-ratus-sa mu menmain i n-Dia ni thucus ass”. “Dar linn, a 1737 chaillech”, ol Brenainn, “as coir do bhiastuibh gia no berut anoir duit sechainne”.

1738 No is é Ulltan Arda Breacain do-roine an ymonn-sa ar molad do Brigit. 1739 Ár ba do Dail Concubair do- som, ⁊ rop edh dano do máthair Brigte .i. 1740 Broicsech ingen Dallbronaigh. I n-aimsir immorro da mac Aedha Slaine 1741 do-ronad fesin, ár it e ro marbhsat Suibhne mac Colmain Moir, for leth- laim 1742 Ulltain, do-ronad:

  1. 1743 Brigit be bhith-mhaith, bruth ordhai oibhlech,1744 
    don-fé don bhith-fhlaith an ghrian tind toidlech.
  2. 1745 Ron-saera Brighit sech dhrunga demhna,1746 
    ro raena remhainn catha gach tedma.
  3. 1747 Do-rodhbha indonn ar colla cissao1748 
    an chraebh co m-blathaib, an máthair Íssu.
  4. 1749 An fhirógh inmain go n-ordan adhbhuil,1750 
    bum saer gach n-inbaid lam naemh do Laighnibh.
  5. 1751 Leth-colbha flatha la Pátraic Primhdhai,1752 
    an tlacht uas lighaib, an righan righdha.
  6. 1753 Ro bet iar sinet ar cuirp a cilicc1754 
    dia rath ron-braeno, ron-saera Brighit.
    B.

 59ra

1755 Mor tra do fertuibh ⁊ do mhírbuilib fon n- innus sin 1756 do-righne in Coimde ar Bhrigit. IS sé a mhet cunná cumhaing nech a fhaisneis 1757 acht mina thised aspal fein no aingel De dia fhaisneis: acht cena is lor 1758 so ar dheismirecht dibh.

1759 O thainic tra cusna deidhinchaibh do Brigit, iar fothugud ⁊ iar 1760 bh-furtacht cheall ⁊ eclas ⁊ altorach n- imdha iar bh-fertuibh ⁊ iar mirbuilibh 1761 imdha at lir gainemh mara no renna nimhe, iar n-desheirc ⁊ trocuire, do-ruacht 1762 iar sin Nindedh Laimhidhan o Roim Letha. IS aire dano at-berthea Nindidh1763  Laimh-idan frissein, ár ni tard a laim fria thaebh o ro ghabh Brigit pater leis. 1764 Cunad h-e do-rat comman ⁊ sacarbaic do Brigit ⁊ ro fhaidh a spírut dochum 1765 nimhe. Atait a taisi isna talmandaibh gu cataidh ⁊ gu n-ordan ⁊ gu p.53 1766 n-airechus, gu bh-fertuibh ⁊ mirbhuilibh. Ata a h- ainim amal grein isin 1767 bh-flaith nemhdha etir claiscetal aingelarchaingel. Et gidh mor a h- anoir 1768 abhus coléic bidh mó gu mor in tan ad-rae ina lochrann lainnerdha i comlanus 1769 cuirp ⁊ anma i mor-dail lai bratha, ind oentuidh hyruphinsaruphyn, in 1770 aentuidh Mic Mhuire óighe, ISann aentuidh is uaisli cech n-aentuidh, ind 1771 aentuidh na noeim-trinóite, Athair ⁊ Mac ⁊ Spirut Noem.

1772 Ailim trocuire De uasail uilecumachtaig tre impidi noeimh Brigte: 1773 ro airiltnigim uile in aentaidh sin, ra-issam, ra-aitrebam, in saecula!

 p.54 59ra

4. Betha Shenain meic Geirrginn

1774 

1775 ‘MIRABILIS DEUS IN SANCTIS SUIS’ (Ps. 67:36) ET CETERA. IN Spirut naom 1776 do roisce cech spirat, in Spirut ro lesaigh in eclais cechtardhai 1777 .i. petarlaic ⁊ nu-fhiadhnaisi o rath ecna ⁊ fhaitsine, is h-e ro raidh na briáthra-sa 1778 a gin in righ-fhatha Dabid meic Iese don molad ⁊ don adhamhrughadh fil 1779 do Dhia triana noemhu ⁊ triana fhirenu, amal at-beir ‘Mirabilis Deus in 1780 sanctis’ (Ps. 67:36).

 59rb

1781 Oen didiu dona naemhuibh ⁊ dona firénuibh triasa tainic 1782 molad ⁊ adhamhragud in Choimdedh fiadh dainibh triasna fertuib ⁊ triasna 1783 mirbuilib do-roine Dia aire i talmain, IN noemh uasal airmitnech 1784 dia ta lith ⁊ foraithmet i n-ecmong na ree-so ⁊ na h-aimsire .i. sanctus Senanus 1785 espocus.

1786 IS ann didiu erdharcaigit in cristaidi lith ⁊ sol- lumun a eitseachta inti 1787 noeimh Shenan in ochtai Kalainn Marta arai laithe mís grene, is indiu arai 1788 laithe sechtmaine isin bliadain frecnairc i tam. At-fiadhat na h-eolaig do 1789 bunad ⁊ do gheinemain anti noem Shenan, o ghuidhi ⁊ o forcetal do rath 1790 in prim-fhatha ⁊ in aird-espuic innsi h- Eirenn .i. noemh Patraic, gein t-Senain 1791 ⁊ dona mirbhailibh do-rine Dia aire .i.

1792 Seanan mac Gerrginn meic Cobhthaig meic Builc meic Dece meic 1793 Imchada meic Cuirp meic Roduind meic Luigdech meic Aililla meic 1794 Echadha meic Aenghusa meic Fiachra Find meic Coirpri Bhaschain meic 1795 Conaire meic Mogha Lamha meic Luigdech Allaid meic Cairpri Croim- cinn 1796 meic Daire Dornmair meic Cairpri Finnmhair meic Conaire meic Etersceoil 1797 meic Eogain. Coimgheall didiu ingen Ernaig meic Golbine máthair Shenain, 1798 do Alltraighiu. Do-rairngair immorro in primh-fhaidh ⁊ in prim-apstal ro fhaidh 1799 Dia do proicept d' feraib Eirenn .i. noemh Patraic, gein t- Senain. Air 1800 in tan bái Pátraic ic proicept do h-Uaib Figeinti ⁊ ic a m-baithius i n-Domhnach 1801 Mor tancatar Corco Bhaiscind gona righ .i. Bolc mac 1802 Decce, mur-choblach mor tar Luimnech atuaidh cu Patraic, ⁊ ro guidhseat 1803 Pátraic fa próicept doibh in la-sin ⁊ a m-baisted fo cedair. Do-raidh Pátraic 1804 friu-som airisiumh co maduin ár ba scith in la-sin. Ro raidset Corca Baiscinn p.55 1805 re Patraic: “Ni cumhgamait, ar is fas ar crich dar n-eis cen ocu ica h-imchoimhet, 1806 ⁊ ita ar coblach cen nech oca recmait a leas1807  tindenus docum ar criche”. Do-luidh Pátraic iar sin ina carput 1808 co faiced cach h-e ⁊ cu ro-cluindis a guth ⁊ proicept brethri De uadha, 59va1809  et ro creitset annsin do Dhia ⁊ do Pátraic. Canuid didiu Pátraic 1810 in baithius doib forsin abhuinn bui a comhfhocus doibh, ⁊ baistter innte na 1811 sluaigh uile. Et do-ratsat almsana mora do Pátraic. Bendachaid Pátraic 1812 iat-somh, ⁊ do-raidh cu m-biadh imad ana ⁊ innmhusa i Crích Baiscinn co brath. 1813 Ro áilset Corca Bhaiscinn for Pátraic toidhecht leo do bendachadh a criche 1814 ⁊ do baisted a m-ban ⁊ a leanamh ⁊ a mogad for-fhacsat dia n-eis. Ro raidh 1815 Pátraic friu: “Nidam uain-siu do thuidhecht libh ⁊ imluadh mu mhuinnteri 1816 tar in sruth-sa inunn”. Ro raidset Corco Baiscinn: “Ata”, ar siat, “coblach mor 1817 linne dod timochar tar in muir, ⁊ not-berum tairrsi cot uile mhuinnteraib 1818 cosaibh tirmaibh, ⁊ dot-berum aris for culai”. Ro op Pátraic aris dul leo, ⁊ ro 1819 raidh: “Ni fhetaim-si”, ar se, “facbhail na criche i tu no gu tair a coisercadh ⁊ 1820 a m-bennachad uile”. Et do-rat Patraic bennachtain for Corca Bais- cinn, ⁊1821  for-fhacaib buaidh cabluigh forro. Conid de sin ro chan Pátraic in rann-so:

  1. 1822 Ní ró1823 
    do Chorcco Baiscind, ní gó;1824 
    gen beth cloidim for a cliu1825 
    ni gébtar riu ni beas mó.

1826 Do-raidh Pátraic re Corco Baiscinn; “In fil i focus duin airm as budh reill 1827 damh-sa bar crich co ros-fegainn fein om shuidhi ⁊ co rous-bennachainn as in 1828 maigin-sin”? “Ata eicin”, ar siat, “in tealach thall” .i. Findine. Luid 1829 Pátraic leo iarum for mullach Findine ⁊ ro raidh friu: “An h-í so bar crich 1830 fria Luimnech i tuaidh co rice in n- oician siar”? “As si”, ar iat-som. “In 1831 roich”, ar Pátraic, “in sliabh tall tuaidh .i. Sliab Ellbe, i crich Corca Mruadh 1832 in Nindois”? “Ni roich”, ar siat. “Ro-sia re m-brath”, ol Pátraic. “In roich 1833 dano bur crich in sliabh thall tair .i. Echtgi i crich na n-Desa”? “Ni roich”, 1834 ar siat. “Ro-sia iar cein”, ar Pátraic. Beannachais Pátraic iarum Corca 1835 Baiscinn ⁊ do-raidh riu: “Ni ricthe a leas techt dam-sa libh an bhar tír, ár ita 1836 gein ocuibh i m-broinn mhna, ⁊ is dó do-radadh o Dia bur tir-si: is iarnachul 1837 bheithi, is dó fhoighentai ⁊ foighenus in cenel-sa Ua Figennte. IS e bus 1838 Patraic duibh. Et bidh mór a cata in gein gignither lib. Mo- genar bias 'na p.56 1839 aircill. Et ann inis tall tiar a m-beluibh in mara, in fil 59vb aitreabh 1840 innte”? ar Pátraic, .i. Inis Cathaigh. “Ni fhil”, ar siat, “ar itá peisd adhuathmur 1841 innte nach leicc a h-aitreabad .i. Cathach a h-ainm”. “IS amra”, ar 1842 Pátraic, “an mind ordain ⁊ in lia loghmur ⁊ in mogh airmitnech sain-shercach 1843 oc Dia ⁊ oc dainibh in macan gignither ocaibh, ár is ara chinn coiméttar 1844 talam na h-innsi út i n-óighe, ár is ann bias a eiseirghi ⁊ eiserghi shloigh moir 1845 do noemuibh maille fris”. IS ann sin ro raidh Patraic oc taircetal gene 1846 Senain:

  1. 1847 Gignidh macan 'san tir thiar1848 
    isin oilen os aician,1849 
    biaidh Corca Baiscinn fo láimh,1850 
    feruibh, macaibh ocus mnaibh.
  2. 1851 Bid án, uasal, ordnidi1852 
    ac Dia ocus ag daínibh:1853 
    mo-ghenar tuath ocus ceall1854 
    bias ar cul in meic-sin,
1855 2Bidh urdraic airmhitnech in mac-sin ar Pátraic, “uair do-bhera dhoibh sídh 1856 co n-imat gacha maithiusa ⁊ dichur gach teadhma indlighthigh dia n-dernat1857  reir in meic sin .i. noimh Shenán gu n-dechmhadaibprimitib ⁊ almsanuibh 1858 do Dia ⁊ do Shenán. Mairg dia manchaib immorro do-ghenat 1859 aimhreir in meic-sin, ár do-bera Dia dighla troma forro in tan sin, cu m-bia 1860 dith for a n-daínibh ⁊ for a n-indilibh, ⁊ bérthar ith ⁊ blicht ⁊ gach torad 1861 uathuibh iar sin, co m-beit fo gorta ⁊ dith, chu recfa cach a mac ⁊ a ingin a 1862 crichaib ciana ar a m-bethugud, mina rabhut do réir Shenáin. Bidh urgna, 1863 oirdnidi a clanna isin bith freacnairc dia rabhut da reir”.

1864 O ro raidh Pátraic na briathra-sa, oc tairchetal gene Senáin, ⁊ o ra bennach 1865 crich Corca Baiscinn, faeidhis uasal- shacartdeochan do Romanchaib 1866 batar maille fris, MaculatusLatius a n-anmanna, immaille re Corca Baiscinn 1867 da m-baithius. Et i n- adaig do-rochtatar co Pátraic,is é sin aimser 1868 do-pritchaiset iris ⁊ creidium Crist ⁊ do-ronsat baithius ⁊ comna i crich 1869 Corco Baiscinn. IS ann dano ro thoghsat na noeimh-sin recles doibh ⁊ port 1870 a n-eiseirghi do thaeibh puirt Innsi Cathaig don leth tuaidh i n-ercomair Reilgi 1871 Aingil Dé, ár ro-fhetatar ba h-i Relic in Aingil i n-Inis Cathaig no biath esseirghi 1872 Shenáin, ⁊ ba maith leo-som a n-eiseirghi do beith i comhfhocus d' eiseirghi p.57 1873 Senáin cumadh 60ra aroen re Senán ro dechsatais do 1874 mhor-dail bratha.

1875 Nir' bho cian iar sin in tan boi mor- dhal Corca Baiscinn ind oen-bhaile. 1876 Tainic dano lanumain docum in airechta. Amal do-rochtatur in t-airecht 1877 ad-racht in drai boi isind airectus rompa. O 't-conncadar cach sin ad-racht 1878 in t-oirecht uile rompa, ár ba mor anoir in druad acu-som isin aimsir-sin. 1879 Faitbis in t-airecht imon drai, ⁊ at-bertsat fris. “Ba linn”, ar siat, 1880 “do-deachaid dhuit Gerrginn aithech ⁊ a sheitig do-ghní do ureirghi”. 1881 At-bert in drui: “Ni do aithech do-ghniu-sa ureirghi, acht mac fil 1882 a m-broinn na mna thall, ár ad-resset Corcu Baiscinn uili roime. IS dó 1883 fhoighenat. IS e bus flaith doibh co brath”.

1884 IN tan tra thainic aimser ghene in meic-sin .i. Senán, tairisidh a 1885 mhathair ina h-oenar ina lubhghort fria deiseabhair na grene, ⁊ tainic aingel 1886 De dia furtacht cona raibhi docair di a tuismed a meic, ⁊ bennachais in 1887 t-aingel in mac rucad ann. IN t- uaitne caerthuinn bai ina laimh oc tuismed 1888 a meic gabais talam cu m-bai fo blath ⁊ duille fo cedair, ⁊ maraidh beous 1889 in crann-sin.

1890 Nir' bho cian dóib iar n- gein in meic-si luidh a thair do uisqui ⁊ a 1891 mac le 'na h-ucht. Tarasair iarum in mháthair for lomrad a smer don 1892 mhuine bui i comhfocus in topair, ár ba i tus fhogham- hair ro genair Senán. 1893 Do-raidh in mac remhraidte asa h-ucht: “An de sin, 1894 a mháthair, ár is proinn riana trath coir insin”.

1895 Oc Muig Lacha dano ro bhai ar tus aras ⁊ orba do thustidhibh 1896 Senáin riasíu ro genair Senán. Bai dano orba n-aill doibh oc Tracht 1897 Termainn. Ata didiu ré cian eter in da fhorba sin. IN tan dano ba h-áil1898  do thustidhibh Senáin imeirghi do dhenam no thicedh Senán la no da la 1899 rempaibh do denamh thighi ⁊ lias ⁊ mhachad ⁊ gach comhnacal cena ricdis 1900 a leas da bheith urrlamh ara cinn. Senán immorro is ed ro gnith-saidhe ar 1901 dhesheirc cabhair da gach oen ricedh a les, ⁊ no bith urlam ar cinn a muinteri 1902 tech nua aigi-sium.

1903 Feacht ann fergaighis a már fris-sium imon ní-sin, ⁊ is ed ro raidh: 1904 “A meic claindi ⁊ ceniuil”, ar si, “as beg do tharbha dhuin”. “A 1905 mháthair”, ar se, “dena 60rb airisiumh ⁊ rat-fia comnacal”. “Do-aircebha 1906 dhuinne inni-sin”, ol in mháthair. “Do-aircebha co fir”, ol Senán. 1907 In tan tra batar for na briathraibh-sin con n-acatar cuca isind aer na liasa ⁊ na p.58 1908 machadha ⁊ na nascu ⁊ ind uile comnacal ran- catar a leas for-fhacaibset isin1909  baili asa tancatar. Cu ro fuirmeadh na bh-fiadnusi isin maighin robo des leo a 1910 suidhiugnd. Ro moradh dano ainm De ⁊ Senáin triasin firt-sin.

1911 Feacht dano lotar Corca Baiscinn for sluagad a Corca Mruadh i Ninduis. 1912 Beridh dano nert foireicnech na flatha Senán isin crich sin. O ro-siactadur na 1913 sluaig crich Corca Mruadh geibid for innred na criche. Senán immorro is ed 1914 do-roine: teit i sabull n-arbha bai i comfhocus dó, ⁊ cotlaidh ann cein batar na 1915 sluaig oc innred an tire. IMpoit na sluaig docum a tire fein iar n-indredh 1916 Corca Mruadh doibh. Facuibter Senán isin t-sabhull ana chodlud ait a raibhe. 1917 O thainic tra cach isin crich deis in t-sluaig día n-duthaig fein, is amhlaid 1918 at-ces in sabhull i m-bui Senán, ina thor teineth for lasad. O at-ces inni-sin 1919 tainic socraiti mhor dia thesarcain. O thancatar i bh-focus don t-sabhall i m-bui 1920 Senán con n-acatar ba slan don teinid. Lotar araile dibh isin t-sabull con n-facatar 1921 ind oclach ina chotlud. Ro triallsat araili dhibh a ghuin. 1922 “Anaidh fris”, ol in fer maith “bes is cara no is coibhdealach 1923 dúinn fil ann, ⁊ is h-e ros-anacht in sabhall”. Ro fiafraigset can dó. 1924 Do-raidh Senán ba don t-sluag ro innredset in tir do, ⁊ ni bui cara na 1925 coibhdealach dhó isin tir. O ro airigset iarum curbo duine cu rath De h-e ro 1926 anaicset ⁊ ro idhnaicset uatha as in crich co h- imlan. Luidh-sium co 1927 tech araili fir mhaith i crich na n-aicme do chuinghidh dhighi, ar ba scíth ⁊ 1928 ba h-itadach oc imdeacht a n-diaidh in t-sloig. Bui dano fleadh urlamh isin 1929 tigh sin do ri na tuaithi. Ro h-eradh dano Senan ⁊ luidh cen biad cen dig 1930 as in tigh. Tainic in ri docum an baile do chaithimh na 1931 fledhi 60va 'ar n-imthecht do Shenán. IN tan dono at-cós dó taispenad 1932 an bhídh ⁊ in leanna frith, na uisqui bren ⁊ na biadh bren. Ro ingantaighset 1933 na sluaig in gnim-sin. Do-raid in ri: “Inn dechaid nech uaibh fo 1934 era bhidh leanna”? “Ni dhechaid”, ar siat, “acht oen-gilla do lucht no aes 1935 na creach tainic sunn do chuinghidh dighi, ⁊ ni tardad dho”. Do-raidh in ri: 1936 “Tiaghar a n-diaidh in duine sin, ár is duine co rath De h-e”. Do-cuas a n- diaidh 1937 Senáin, ⁊ tucadh dochum an tighi, ⁊ ro bennach in biadh ⁊ in linn, ⁊ do- dhechaid 1938 a m-blas coir dhoibh, ⁊ ro ingantaighset na h-uili do connuic in 1939 mirbuil-sin.

1940 Laa n-aill do-luidh Senán co n-damhaib a athar leis a h-Urrus aniar da 1941 m-breith sair do Mhaigh Locha co n-faca in muir lan ara chinn. Ba focus dano p.59 1942 adhaigh in tan sin. Luidh do chuing- hidh thighi aeighed co Dun Mechair bai i 1943 comfhocus do. Ni raibhe dano Mechar ina dhún in adaig sin, ⁊ ro dhiultsat 1944 a muntir fria Senán. Luid Senán for cula docum in mara, 1945 do fhunnraidi tragha, ⁊ ní raibhi i comfhocus dó tech ele dia rachad annsin. 1946 Amhail lotur a dhaimh reme a tracht in mara co n-fhaca in mur-traig ara chinn. 1947 Imanaid a dhamha iarum tár in traigh. Amal ruc Senán a chosa 1948 tarsin adhart suas for tir co forcluin in tonn oc bein ria shaluibh. 1949 Sóaidh a menma fris in tan sin, ⁊ iss ed ro raidh: “IS lor dam a fhat i tú occ on 1950 loechdhacht-so”. Brisidh iar sin in gai bai 'na láim, ⁊ do-righne crois de, ⁊ 1951 saidhidh i talmain, ⁊ slechtaid fo tri aice do Dia. Luidh dana caibhdhen 1952 ⁊ ro aircset in aidchi-sin dún Mechair, ⁊ ro ortsat a mac, ⁊ rucad a ben a 1953 m-braid; ⁊ ni ro h-aitreabhad o sin ille in dún, ⁊ nicon dingentar co brath.

1954 Luidh Senán co farcuibh a dhamha oc a athair, ⁊ teit iar sin, ⁊ 1955 geibhidh bachaill o Cassidan ancharadro gabh recles i crich Urrais. Do 1956 Chiarraigi Chuirchi dano, do Cassidan. Leghaidh dano Senán a shalma ⁊ 1957 a ord ecalsa la Cassidan.

1958 Luidh dano Senán do legad cu Notail cu Cill Manach Droichit i crich 1959 Osraigi. Ba h-e, immorro ord bai oc un scoil .i. no theighedh cech fer don 1960 scoil in la ro-soigsed dó 60vb inghaire laegh na cille. IN lá dano 1961 do-rala do Senán techt do inghaire na laegh in tan no imaineth a laeigh roime 1962 i l-leth-sea ticdis na bai ina n-diaidh. In tan no imanad na bai i l-leth n- aill 1963 ticdis na laeigh 'na n-diaidh. IS h- i comhairle do-roine Senán fris-sodhain. 1964 Do-rad tóruinn dia bachaill etarra ⁊ na laeigh ⁊ tar in m-brugh a m-batar, ⁊ ni 1965 lamad nechtar dhe techt do shaiged araili tar in torainn- sin, ⁊ ro ghnith1966  Senán amlaid sin gach la ro-soiched dó ingaire na laegh. Téighedh dano Senán 1967 do denum a leighinn iar sin co ticedh trath tabarta na m-bo dia n-innis.

1968 O ro-chuala Senán a radh do Crist fria apstalu, ‘Si quis inter uos uult 1969 maior fieri, sit uester minister et seruus’ (Mt. 20:26) ro ghabh do laim don scoil 1970 athaighidh in muilind. Bliadain dano núna ⁊ gorta moiri in bliadain sin. 1971 Batar da latrainn isin crich oc slait chaich. Ro raidhset i n-araile 1972 aidchi: “Cidh do-ghniaid innocht do iaraidh neich dún”? “Raghmait”, 1973 ar fer dhibh, “do mhuileann Cille Manach, ár bidh aein-fer ann cech n- aidchi 1974 oc bleith arbha, ⁊ oircfimit an fer-sin, ⁊ do-beram cucainn in t-arbur”. Lotar 1975 cu m-batar a n-dorus in muilinn. Fegait tria tholl na comla co n-fhacatar p.60 1976 in dias isin muilinn, indalanae oc leighiunn, araile oc trathairecht an 1977 mhuilinn. At-berut iar sin eturra: “Cidh do-ghenum? In bh- foiberam na 1978 fira”? “Ni fhoiberam”, ol siat, “ár in fer fil oc bleith is leis fesin in t-arbur 1979 mheilius, ⁊ ni h-inann muinter dhoibh, ⁊ raghaidh dia thigh acht cu roisc dhó 1980 a bleithech, ⁊ raghmait 'na dhiaidh, ⁊ oircfimít h-e, ⁊ bermait linn a arbhur 1981 ⁊ a fhodhbh, ⁊ do-ragham iar sin docum in muilleora ⁊ oircfimit h-é, ⁊ bermait 1982 a arbur uadh”. Ro ansat iar sin gu tairnic in bleithech. Scoiris in 1983 t-oclach bui og bleith in arbha issin muilinn. Iadhais dano Senán a 1984 leabhur ⁊ contuil. Bui dano a chele cen codlud. Anuid na ladrainn 1985 a n-dorus in muilinn co maduin. O thainicc in madan osluicid Senán 1986 in muilenn. Tecuid na ladrainn chuige isin muilenn ⁊ do-raidhset 1987 fris: 61ra “Cia ro bui itt farrad cein ron-boi ic leiginn ⁊ ic codlud”? 1988 “Nir' bo machtnadh”, or Senán, “cid h-e no beth ann, inti dia n-ebhradh” ‘Non 1989 dormitabit neque dormiet qui custodit Israhel’ (Ps. 120:4). “Caide-sidhe”? ar siat-sum. 1990 “Atá i bh-fogus”, ar Senán, ut dicitur: ‘Praesto est dominus omnibus 1991 inuocantibus se’ (Ps. 144:18). Do- ghniat immorro aithrighi na latrainn, ⁊ ro laiset1992  in aentaidh re Notail, ⁊ ro fheidhlighset iar sin ina chomhaidecht cein batar 1993 beo, ⁊ it iat fein ro innis in scél-sin.

1994 Aidche n-aill do-luidh Senán do cuinghidh cainnel cusin coic do bleith 1995 in arbha. “Ni fhileat coinnle tumtha agam”, or an coic, “acht aen-chainneal, 1996 ⁊ ber-si lat coleic, ⁊ berthar cainnli duit acht co tumthar”. Luid as Senán 1997 dia muilinn ⁊ a aen-chainnel lais. Fo-cerd dano menma in coca thairis cur' bhá 1998 slan a sechtmain. IS ann do-raidh in coic: “IS machtnad linn na tic in 1999 muilleoir do chuinghidh cainneal ⁊ se ic bleith gach n-aidhchi”. Luid didiu 2000 i tosach aidche dia fhis cinnus no meileadh cech n-aidhchi, ⁊ fegaidh tria 2001 tholl na comlad co n-acca in cainnealbra occa ⁊ in muilenn for bleith a oenar, 2002 ⁊ sesium oc denam a leighinn. Luidh as in coic iar sin dia thigh. Do-thoet 2003 dano arís arabaruch im iarmheirghi dia fhis cinnus dom- both isin mhuilinn. 2004 Co n-aca in cainneal cetna for a cainnelbra feibh ro bhui tosach aidhchi.2005  Luidh dano in coic dia thigh in fecht- sin, ⁊ do-toet doridisi co n-acai samlaid. 2006 Ro scaich la sodhain in bleith, ⁊ scoires in muilenn a aenar ⁊ do-berur in 2007 cainnel don coic. Ba derbh immorro lasin coic ann side ba sí in cainnel 2008 tucadh uad ro bhui oc Senán ar caithimh cech n-oidhchi co cenn sechtmaine 2009 ⁊ ní ro didhbhadh. Teit in coic dano ⁊ at-fet do Notail inní sin. “As mac p.61 2010 raith do Dia”, ar Notail, “in fer isa scela sin. Timaircfidh muinntir do Dhia. 2011 Do-gena Dia mor do fertuibh ⁊ do mhirbuilib aire. As coir bheith 'na fhaitchius, 2012 áir bidh mairg donti do-gena a aimreir. Mo-genar dontí bus riarach dhó”.

2013 Luid Senán laithe lá aidi, la Notail, for tirus 61rb co Cill Mhóir 2014 Arad Tire. Amal rancatar dorus na cille co n-fhacatar in sochraite n-dermhair 2015 oc cáine ⁊ oc toirrsi .i. aen-mac tuisigh na tuaithe robo marb acu ⁊ se ica 2016 breith dia adhnacul. O 't-conncatar na cleirig a n-docum ansat ara cinn, ⁊ 2017 ro raid in ben friu: “Ar an Coimdhi dia n-adhraidh, a clérchu, to-dhúiscidh 2018 dam-sa mo mac marbh”! “Monuar dhuit, a ben”, ar Notail, “a n-at-bere: is 2019 la Dia a chomus in gnima sin ⁊ ni la duine”. “Ar bháide ⁊ ar trocaire”, 2020 ar in ben, “áilidh-se lem-sa an Coimdi-sin cu ro thod- huisce dam-sa mh' aen-mac”; 2021 ⁊ do berad in mac a bh-fhiadhnusi Notail. “Na tuc ille in mac”, 2022 ar Notail, “acht tabair do Shenan”. “A mo shruith”, ar Senán, “ni coir a 2023 n-at-beri”. “As coir eicin”, ar Notail, “ar is duit ro ceduigh Dia to-dúscadh in 2024 mheic, et geibh in mac fot coim, ar as ced duit”. Ni lamhair dano Senán 2025 friththairisium friá aidi. Gaib- hidh in mac fo a coim, ⁊ ro dhluthaig 2026 fria cridhe, ⁊ do-ghni ernaighthi n-dicra air maille deruibh. Nir' bhó 2027 cian tra gu cualatar in mac oc labhra fa coim Senáin, ⁊ do-rat in 2028 mac beo do Notail. Do-rat Notail i l-láimh a mháthar. Ro morad ainm 2029 Dé ⁊ Notail ⁊ t- Senáin triasin bh-firt-sin. Lotar iarum na cleirig dia cill 2030 fein o ro gleset in les frisa tancatar.

2031 Ro leth tra clú Senáin fona cricha da gach leth ara mhet d' fertuibh ⁊ 2032 do mirbuilibh do-ghnith Dia aire. Ticdis na tuatha ⁊ na cenela as gach aird 2033 ina dhócum: foirenn dibh co n-almsanaibhco n-duthrachtaibh, foirenn aile do 2034 chuinghidh almsan, foirenn do cuinghid a n-ictha o gallraib, foirenn do 2035 ghabhail a anmcairdiusa, foirenn da cur a n-aentad fris ⁊ do ail cu ro ghabad 2036 inad reampaibh. O ro airigh Notail inni-sin ro raidh fria Senán: “A brathair 2037 inmain, as mithig duit dul do ghabail inaidh riasin popul fuil 'god togha”. 2038 Do-ráidh Senán: “A athair, a Notail, ni coir inni it- berid, ár 2039 ni h-edh sin domidar-sa acht bheith i mainchine acut-sa do gres”. Do-raidh 2040 Notail: “Ni h-amhlaid bias, acht eirg ⁊ geibh baile 61va risin popul 2041 fil 'gut furnaidhi”. “A athuir thogaidhi”, ar Senán, “cidh no rag ⁊ cia h-airm2042  i n-gebh inadh”? Do-raidh Notail: “A meic inmain, faillsighfidh duit inti fil 2043 'gud togha in maigin a n-gebha”.

2044 LUIDH Senán do comhairli a aidi .i. Notail i cenn shéta ⁊ p.62 2045 do-beir Notail a bennachtain dó, ⁊ geibhidh Senán a n-Inis Coirthe do 2046 thaeibh na Slaine i crich Ua Cennsilaig. Do-ghni dano aentaidhM'oedhoc 2047 Ferna Moire. Timnuid M'aedoc a baili dia eis do Senán ⁊ a bachaill, ⁊2048  geibhidh aipdine Fherna déis M'oedoc.

2049 Teit as a apdhaine do Roim. Teit o Roim d' acalduim Martan cu 2050 Torinis. IS ann ro bhui Martan oc scribhiunn t-soscelai ara chinn-som. IS2051  ann ro raidh Senán: “Ropadh amra lium comtais iat na lamha ut at-cím 2052 oc on scribenn do-berad sacarbaic dam i laithe mo éitsechta”. “Bidh iat 2053 ecin”, or Martan. Et do-ghniat a n-aentaid ann sin, .i. SenánMartan, ⁊ 2054 do-beir Martan do Senán i comartha a n-aentad in soiscéla ro scribh ara cinn. 2055 IS essidhe soscél Senáin inniu.

2056 Luidh Senán iar sin do saiged Eirenn co toracht cu Cill Muine co2057  Dabid. Do-ronsat a n-aentaid annsin DabidSenán, ⁊ do-rat Dabid a bachaill 2058 do Senán a comartha a n-aentad.

2059 Luidh iar sin Senán for muir do shaiged Eirenn, ⁊ gabais ind ailen Arda 2060 Neimidh i crich Ua Liathain, ⁊ anaidh annsin fria re .xl. la ⁊ aidhchi, gur' 2061 fhaillsigh Dia do inad a eiserghi. Tainic dano Raphel archaingel d' agallaim 2062 Senáin, ⁊ do-raid fris: “‘Viriliter age et con- fortetur cor tuum, quia ad te 2063 Dominus tantam familiam congregabit’ (Ps. 30:25). Eirg dano, ⁊ geib inad risin mor- popul 2064 fil agut furnuidhi”. “Ceist”, ol Senan, “cia leth no rag, ⁊ cia baili2065  i m-bia mo eiserghi”? “Ni tainic duit cu sodhain”, ar in t-aingel, “ar ita do lín in 2066 popuil do-rinolat chucat cu nach tallat ocut ind oen-bhaili. Conudh aire sin 2067 gebha-sa congbhala imdha ar tús, ⁊ ro seis iar sin cu maighin i m-be h-eiserghi”.

2068 Facbus Senán drecht dia muntir ann sin, ⁊ luid for forcongra in aingil 2069 cu rainic Inis Cara i toibh Luae, ⁊ fothaigis eclais do Dia ann. IS ann 2070 tancadar lucht luinge a tiribh Letha dia n-oilithre ind Eirinn, cóic deichnebuir a lin 2071 uili 61vb do aes foirfe. Ro tog didiu gach dechnebar dib a men- marc 2072 do naemuib Erenn, ⁊ ro laiset for a muinterus riasiu tistais asa n-duthaig fein, ⁊ 2073 ro laiset forro ainecrus a n-indtige ⁊ a n-imtechta co toirsitis Erinn .i. la co 2074 n-oidce do gach ceitirn gusa naom asa muindterus no togad do luamairecht 2075 a n-imramo co roised cach gusa noem do-raega. It e dono naoim do-raegatar2076  .i. FindiaSenanBrenainnCiaranBairrei. A l-lá dono do-ralo do 2077 muindtir t- Shenain enechrus an imrama, ro raid an luamaire: “Cuich an la-so p.63 2078 aniu”? “Lá muindtere Senain”, ar siat. “Torced cobair co luath uadaib 2079 ma ta ocaib nech nos-toire, ar do-rala an gaeth anarnagaid”. At-racht 2080 espoc Mula dib fo cétoir, ⁊ as ed do- ralo ana laim cnaim na lairge air, áir as 2081 í uair ro batur ag proindechad; ⁊ bendachuis in aer ⁊ at-bert: “A t-Senain, tiged 2082 cobair go luath, ⁊ taet an gaeth ina coir”. O ro raidh espoc Mula na briathra-so 2083 tarla in gaeth ina n-diaidh isin bhrut, co nus-tarla 'na feth choir, cu ro ghabhsat 2084 ic Corcaig. Anuit a mhuindter la Barrae. Lotar olcena cu Senán, co h-Inis 2085 Cara, ⁊ ba foilid friu, ⁊ ansat aice a muinter fein .i. espoc Ioháinespoc 2086 Mula a n-deichenbur, ⁊ tiagur uadh la muintir co FinniaCiaranBrenainn.

2087 IS AND sin tancus o righ Raithlind .i. o Lugaid Cíchech, do cuingidh 2088 arrad co Senán. Do-raidh Senán frisna techta nach biath fo chis do righ 2089 talmanda. Ba lonn la Lugaid ind aithesc- sin, ⁊ do-raidh re muintir: 2090 “Beiridh mo each m-buadha cusin clérech, ⁊ biattar ar arbur aice h- i”. 2091 Tucadh iar sin in t-ech co Senán, ⁊ tucadh a lind in proinntighi dia fothracad, 2092 ⁊ baitter acétoir in t-each isin linn, conná ces di acht a cara uasin lind; 2093 conadh de do-garar Inis Cara, ar ba Tuaim n-Aba a h-ainm co sin.

2094 O ro h-indisedh do Lugaid a ech do bhadhud do-luidh co bh-feirg ⁊ 2095 lonnus co Senán, ⁊ baghaidh fris cu mór. Fergaighius Senan fria Lugaid 2096 ⁊ do-raidh na gebhtha righi cu brath uadh for Uaib Echach, et do-raidh 2097 beous no ghetad nem ⁊ talmain aire mina thugad a reir dho. Do-batar immorro 2098 da dhalta ag Lugaid .i. AedhLaeghaire, ⁊ do-raidhset-side ris: “Tabhuir a 2099 oighreir don clérech”. Do-rat iar sin Lugaid a oighreir doibh-sen ⁊ do Senán, 2100 ⁊ facbhuidh Senán ordan 62ra do gres for cloinn Luigdech. Do-rat dano 2101 AedhLaeguiri a oighreir do Senán, et for- facuibh Senán doib-sium rigi h-Ua2102  n-Echach ocu do gress cen tiactain eatarra cein do- ghneat reir Shenáin. Cunad 2103 de sin ro chan an file co rath n-De .i. Colman mac Lenin, an laidh:

  1. 2104 Aeinis Senan tes ind ailen Arda Neimidh,2105 
    fria crabudh ceart, cídh nach co m-maith ba feacht feidhil.
  2. 2106 Feidhligius ann cethracha la la fir-fiadhait2107 
    no gu tainic Raphel aingel cruth ad-fiadhait.
  3. 2108 As-rubart ris Raphel aingeal ro ataire2109 
    ára tesseadh, taghraim sonae, do Tuaim Aibhe.
  4. 2110 Fothaighius altoir iar suidhiu isin tuaim-sin2111 
    la breithir n-De feidhligius isin ruaim-sin.
  5. 2112 Raitti ris-sium o Lugaid lonn lith co maithgreim2113 
    arradh co m-brigh cen nach drochrainn do righ Raithlenn.
  6. 2114 As-bert Senán frisna techtaibh tograim n-allmhar p.642115 
    nach beth fo chis, na fa fhoghnam do righ talmhan.
  7. 2116 Lotar a techta co Lughuidh cosin n- aithesc:2117 
    fochtais forro cen nach n-aithiusc coir a cleithescc.
  8. 2118 Búi ech amra lassin Lugaid, fer co n-déine,2119 
    aille da each ni frith ara m-beth a nd-Éire.
  9. 2120 Beiridh mh' ech-sa cusin clérech, lith no labhrad,2121 
    tré breithir m-brais cu ro biattar lais ar arbur.
  10. 2122 Cosin anall ba h-edh a h-ainm, Tuaim na h-Abha,2123 
    cunudh de ata iar suidhiu, Inis Cara.
  11. 2124 Do-luid anes riu ri Raithlenn, ruathar nuallach,2125 
    ar beluibh caich gur-rabáidh fria Senán sluaghach.
  12. 2126 IS edh is-bert risin cleirech Lugaid Cícheach2127 
    tre labhra lonn a bhreith a n-uisci trom thirech.
  13. 2128 Fo bith a n-as-bert fris Senan, sasadh n-allmhar:2129 
    ní seol sidhe, ni gebhthar uait righi talman.
  14. 2130 Ni gebhthar uait righi rathach, ruathar creachach,2131 
    tre breithir naeim ni bat suthach ar Ib Eachach.
  15. 2132 Acht mina thabra mo reir-sea, gnim gu n-glanbhail,2133 
    radh as-robhart gétad orat nemh is talmain.
  16. 2134 Nocha maith do-ghni-si, a Lugaid, gnim gu n-gartghail,2135 
    Senán soer sreidh tabair do a reir, ar a daltaibh.
  17. 2136 Tabair a oighreir don clérech, cruth ro techta,2137 
    cen labra len, curap scel co deireadh m-beatha.
  18. 2138 Do-rad Lugaid reir do Sheanan ara bh-fuighled, 62rb2139 
    do-breth fír ordan fonn foghlach do clainn Luigdech.
  19. 2140 O do-ronsat ógreír Shenáin, sássad sainricht,2141 
    in dís máraen Aed ocus Laegaire laindreach.
  20. 2142 O do-ronsat oighreir Shenáin sloindti aiffrinn2143 
    do-bert doibh la sídh is so- chlainn righe Raithlinn.
  21. 2144 As-rubhairt briathar ind apstail shaerus saetha2145 
    righi nat baeth d' Aedh is do Laeguire laechdha.
  22. 2146 O ro clai-sium cath for deman ni len claoine2147 
    mór do ghradhaibh do-ratad dhó daltaibh aine.
    Ainius

2148 FOR-facuibh Senán iar sin ochtur dia muintir a n-Inis Caro im Cillín 2149 ⁊ im Fheichin, mac-saidhe righ Múscraighidalta do Senán h-é. LUID 2150 Senán iar sin la forcongra n-De cu ro ghabh a n-Inis Luinge, ⁊ fothaigis eclais 2151 innti. IS ann sin tancatar na noemh- ógha a dhochum .i. ingena Brenainn 2152 righ O bh- Figeinte, ⁊ ros-idbrait do Dia ⁊ do Shenán. Ba h-i sin primit 2153 Eoganachta Gabra do Senán. Facbaidh Senán iarum in recles leo-som.  3 2154  p.65 2155 LUID Senán as-side co h-Inis Moir i nd-Irrus Deiscirt. Nous-beir in gáeth 2156 seice cu ro gabsat a n-Inis Tuaisceirt. Anais dano Senán i suidhiu ⁊ fothaigis 2157 eclais do Dhia innte ⁊ facbais drecht dia muintir innti.

2158 LUID Senán iar sin cu ro ghaibh a n- Inis Moir ⁊ fothaigis eclais innti. 2159 Tipra asa tabartha usce doibh, do-luidh ben do lucht na h- indsi do nighe 2160 eduigh a meic ina docum. At- connaic espoc Sétna inní-sin, ⁊ ro raidh: 2161 “IS olc in gnímh út”. “Cía gnímh sin”? ar Libern mac Daill. “Bannscál 2162 ag nighi eduigh a meic as in tiprait asa tabarr usce oiffrind dún”. “Do-choidh 2163 a mac uaithi dar or n-Éirenn”, ar Libern. IS ann bai in mac in tan sin 2164 oc cluichi for bru inn aille i bh-fiadhnuse a máthar. Do-fhuit in mac isind all. 2165 Goilis in bannscal a n-diaidh a meic. “IS olc dhaibh in dun-orcuin do 2166 denumh”, ar Senán. “At-damam pen- nait forainn”, ar siat. Do-raidh Senán: 2167 “Eirigh-si, a escuip Setnai, ar ita fochunn duit a m-basugud in mheic, ⁊ beir 2168 lat Libhernn, ⁊ facaib é for an carraic gu ruca Dia breith fair, ⁊ tuc lat 2169 a mac don mhnái”. Luidh espoc Setna cu farcoibh Libern in a carraic, 2170 ⁊ luidh for iarair in meic, cu bh-fuair isinn orcel i raibhi, 62va ⁊ se 2171 oc cluichi frisna tonna .i. do-roicdis na tonna a dochum cu tibhtis uimme. 2172 No thibhedh-som frisna tonnuibh, ⁊ do-bereadh a bhais fria h-uan na tonn, 2173 ⁊ ro lighedh amal uan lemhnachta, et bui in mac annsin on trath co araile. 2174 Geibhidh espoc Setna in mac chuigi isin noi, ⁊ do-beir do Senán, ⁊ do-beir 2175 Senán dia máthair. Do-raidh Senán fria h-espac Setna: “Eirg ⁊ tuc Libern 2176 as in carraic, ar at-ciu is coindircleach a breithium fris. Ni tic in muir chuice 2177 fot a bhachla gacha lethi uad”. Luidh iar sin espoc Setna, ⁊ do-beir Libern 2178 lais as in carraic co h-airm i m-bui Senán.

2179 Do-raidh Libern: “Ni má dhun cia no beimis inn aice neich im usce sunn”. 2180 “IS ara fíad duit-si”, ar Senán, “ár ita tipra fot cosaibh isin bhaile i tái. Saidh 2181 do bhachaill ra taebh do coisi isin talmain ⁊ do- theperfea usce duit”. Saidhid 2182 Libern a bhachaill la taebh a choisi isin talmain, ⁊ do-eiprinn fo cétoir topur 2183 firuisce as in maighin-sin, ⁊ is h-e a h-ainm, Tipra Libernn.

2184 Do-raidh espoc Dalann: “As criata brisc in talam: nochnaife in muir2185  ⁊ beraid leis ar reilgi-ne: ni maith in baili eiseirghi dun”. “Nib amlaid sin 2186 bias”, ar Libern, “acht tabhair mu da bhonn-sa frisin muir in tan do-ghenaidh 2187 mo adnacal, ⁊ nom-bia-sa o Dhia na brisfe in muir in talmain sin o sin amach”; 2188 et ro comailled amlaid.

2189 FACBAIDH Senán espoc Dalannespoc Setnaiespoc EircLibern p.66 2190 mac In Daill ⁊ araili fir noemu maille friu a n-Inis Moir, et do-luidh Senán 2191 cor' ghabh a n-Inis Caeirech ⁊ facbuidh drecht dia muintir indti. Do-luidh 2192 Senán as sin cu ro ghaibh a n-Inis Connla i crich Ua Setna, ⁊ fothaigis 2193 eclais ann, et facbaidh dís dia muntir ann .i. espoc Fiannaiespoc Findein.

2194 IS AND sin tainic Raphel archaingel d' acallaim Senáin, ⁊ ro raid: “Tair 2195 leam co ro faillsigiur duit bhaile i m-bia h-eseirghi, ár is mithig la Dia a rochtain 2196 duid”. Lotar iarum Senán ⁊ in t-aingel cu m-batar for mullach Feis. IS 2197 annsin do-raidh in t-aingel fris: “Feg lat in n-indsi tall: is innti bias 2198 h-eiseirghi 62vb ⁊ eiseirghi shlóigh mhoir do naemhuib maille frit. Ni 2199 fhil a n-iarthar betha ailen is noeime. Ni dernad tocradh Dé ann. Ro fhaidh 2200 Día péisd adhuathmhur da imchoimhet cona ro aitreabdaiss coraidh náit meic 2201 mallachtan innti, acht gu m-beth a naeime ar do chind-sa. Do- cuirfither romat-sa 2202 in bhéisd út as inn ailen na ro craide do muintir a comaitriubh frie, ar is 2203 mithig la Dia do dhul-sa do chumhdach ecalsa isin n-oilen sin. Bidh uasal 2204 airmheitnech an eclais-sin. Bidh cenn crabhuidh ⁊ bidh topur ecna iarthair 2205 betha”. Bid dín attaig do Gallaib ⁊ do Gaedealaib. Ro raid Senán frisin 2206 n-aingel: “As mithig leam-sa inní is mithig la Dia, ár is ed connaigim-si do gres, 2207 inní is tol do Dia”. La sodhain tocbhait na h-aingil leo h-e cusin licc cloichi 2208 for a m-bídh ina shuidhi do mhullach Fessi, cu ro fhuirmit for tulaig aird a 2209 medon na h-indsi, conudh de sin itá Ard na n- AingelLec na n-Aingel a 2210 n-Inis Cathaig. Canait molad do Dhia isin maighin-sin .i. Senán ⁊ na 2211 h-aingil, ⁊ lotar iar sin do shaigid na piasda cusan inad a raibhe an péisd.

2212 O 't-chuala an peisd iat, ro craith a cend, ⁊ ad-racht a guairi fuirre ⁊ a gairbh-driuch, 2213 ⁊ ros-feg co h-ainserg ainniardhai. Nir' bhó ciuin, cairdemail, cennais2214  in fegad do-rat forro, ar ba h-ingnad le nech aile da h- indsaigid ina h-indsi. 2215 Do-ching dono a n-a n-dochum co tren ⁊ co tairptech, cu ro crithnuigh 2216 in talam fo a cosaibh. Ba h-eitigh, anaithnid, angbhuidh, adhuathmhar an 2217 míl doeirig ann. Airrter eich lé: rosc 2218 loindrech lasamain 'na cinn os sí feigh feochuir fichda fergach faebhrach 2219 for-dherc fuilidhe firamhnus forluaimhnech. Ba doigh la nech is trit 2220 no theiged a rosc in tan ro shilled fair. Da chois urgrana imremra foithe 2221 iar n-airrter. Ingne iarnaidi fuirre do-boingdis frasa teinedh as na h-ailchibh 2222 cloiche airm i cingdis tarrsa. Anal tenntidhi le, no loiscedh amal gris. 2223 Midhbolg aice cosmhuil re bolg-sidhe. Eithre muirmhil fuirre iar n-iartar. 2224 Ingne frithrosca iarnaidhi 63ra forra-saidhe. No lomraitis forrúsc in p.67 2225 talmhan leo in conuir no theighdis a n-deghaidh na píasta. IS cuma no imthighedh 2226 muir ⁊ tír in tan ba h-al dí. Ro fhiuchad didiu in fairrce ar mhét a brotha 2227 ⁊ ara neimhnigi in tan no cingedh innte. Ní is n-etfaitis ethra, ni térnai 2228 uaithi ó sin inall nech at-fessed a scéla. O do- rocht iarum an péisd cu feochair 2229 cusin maigin i m-bui Senán, oslaicidh a craes cu m-bó reill a h-inathar 2230 tar in croes docum in cleirig. Do- thocuib Senán a laimh la sodhuin, ⁊ 2231 do-bert sigin croichi Crist ina h-aghaid. Sochtais in pheisd iar sin, et is edh 2232 so ra ráid Senán fria: “At- berim friut”, ar sé, “ind ainm an Athar ⁊ an Maic 2233 ⁊ in Spírto Nóib, facuibh an n-indsi- sea, ⁊ ni derna urchoit isin crich tarsa 2234 raghai na isin crich cosa ricfa”. Luidh acedair in péist la breithir Senáin 2235 as ind ailén gu riacht Dubloch Slébi Collain, ⁊ ni derna urcóid do neoch 2236 co rainic sin na iar rochtain, ár ni lamhair techt tar breithir Senáin.

2237 LOTUR dano iar sin Senán ⁊ na h-aingil for deisil timcheall na h-indsi cu 2238 rancatar aris Ard na n-Aingel iar coisecrad doibh na h-indsi, do-raidh 2239 Senán frisind aingel: “Is amhnus in muir fil imon indsi, as doigh popul 2240 imnedach indti”. “Gidh amhuus”, ol in t-aingel, “gebe manach co n- umla 2241 craidhe raghus fri h-erlathar uait-si ni baithfidir co tora cucat doridhisi”. 2242 “Roir Dia duit”, or in t-aingel, “ni ba h-ithfernach iar m-brath anti dara ragha 2243 úir na h-innsi-si”. 2244 Is ann at-bert in t-ai̇ngil in rann-so:

  1. 2245 Muir n-ard n-áinbtheach seoch a taeb.2246 
    debrad nocha rigda dúil2247 
    ní blaisfe pendaid acht ecc2248 
    intí tara tét a h-úir.

2249 O RO-clos fona tuatha an scel-sin .i. Senán do aitreib a n-Inis Cathaig2250 d' innarba na péiste aisdi, O Ro-cuala immorro Mac Tail, ri h-Ua Figeinti, an 2251 scel-sin, ro fherguigh, ⁊ is ed ro raidh: “Cia ro- lamhair”, ar se, 2252 “aitreb mo thire-sea cen deoin damh”? Faidhis a rechtaire uadh cu ro ghaibh 2253 ar braithribh Senáin .i. ar Chael ⁊ ar Liath, co n-dingbhaitis a m-brathair asinn 2254 innsi. Lotar-saidhe don indsi co Senán, ⁊ do-raidhset fris: “IS dot 2255 breith-si as in innsi-si thancamur-ne, 63rb ar ro thubh ri h-Ua Figennte 2256 frind. At-beir is leis an indsi-sea ⁊ innse Luimnigh olcena”. “IS deimhin”, 2257 ol Senán, “ni ba leis an indsi-sea, ⁊ ni ba mó a chuit dona h-innsibh olcena 2258 oldas mo chuid-si”. “IS deimhin, tra”, ar a braithri fris-sium, “is eicen duinne 2259 do bhreit-si as in indsi”. Geibidh iar sin cechtar dhe a lámha ⁊ ro tairrngit leo p.68 2260 ar eicin tar an carraic sis. Ba fergach didiu boi fris-sium, Cael oca sreing 2261 fris frisna clocha cur' brisedh uile. “Cidh tai”, ar Cael fria Liath, “na tairrnge2262  in fer-so maille frium”? “Ni dhigen”, ol Liath, “as aithrech leam a n-dernas 2263 fris”. “Da mad do dhenam gnima ele thista is amlaid do- genta. Cidh 2264 armadh ferr lat do thir diles do breith uait inas breith an gilla-so as in tír 2265 nach leis”? “As usa liumsa”, ar Liath, “cidh facbhail na h- Eirenn inás sárugud 2266 ind fir-si”. “Ni ba h-eicen”, ol Senán, “áir aitreabhfuidh do clann ad diaidh 2267 an tír. In fer út charus an tír ni aitrebha fein na a clann dia eis, ⁊ bidh 2268 tusa nos-melfa”. Lotar iarum as, ⁊ facbhait Senán ina innsi. Amal ro-siacht 2269 Cael dorus a lis ind Ochtar Maigi Fochailleach luidh do dhian-bhas. O 't-connaic 2270 Liath inní-sin luidh co Senán arís ⁊ do-ghni aithrigi. Do-raidh 2271 Senán fri Liath: “Ni sechbhaidh duit cen aentaidh fria Cael, 2272 ár ni bhadh shia do shaegul ina Coel, ⁊ ro bad didhbad do clann”. Do-raidh 2273 Liath re Senán: “In tibhirter corp in truaigh út cucat”? “Ni tibirter”, ar 2274 Senán, “ár ní cubaidh a ainim ag Diabhul ⁊ a corp lium-sa: acht adnaicter 2275 isin tulaig i torchair”. Ro h-adhnacht iarum Cael isin maigin-sin, ⁊ ro didhbat2276  a clann dia eis, ⁊ ata a thir la Senán.

2277 LUIDH dano a rechtaire co Mac Tail, ⁊ at-fet a scéla dho. Ba bronach 2278 Mac Tail dona scelaib-sin, ⁊ ro raid: “IS saoth lium”, ar se, “in bachlach ut 2279 do ghabail form ar éicin”. Adubairt a dhrúidh frisin righ: “Ni rice a leas a 2280 shnímh fort, ar do-ber-sa sén chuigi, ⁊ at-bela no fuicfidh do thír lat-sa”. Ba 2281 faeilid in ri don aithiusc sin, ⁊ luidh in drai iarum, ⁊ do-beir chairpthech in 2282 righ i n-eccor for Senán, ⁊ scorais isin maighin ba togha lais isinn innsi. 2283 Luid iar sin co h-airm 63va i m-bai Senán, ⁊ ro chan brechta ina agaid, 2284 ⁊ do-raidh: “Facuib an tír lasin sén- sa”. Do-raidh Senán:

  1. 2285 “Do-ro at cenn do shena.”2286 
    is fort-sa bus mela.2287 
    ba at tru cen deilm n-dina.2288 
    is tusa not-béla.

2289 “IS treisi an sen tucus-sa lim”, ar Senán, “⁊ is ferr mo dhan”. “Biaidh 2290 ní dia fesamur”, ol in drai, “ár do-ghen-sa innousa ní nach dingne-siu”. 2291 “Ni dingne-sa ní do maith etir”, ar Senán, “nach dingen-sa. Cech olc 2292 do-ghena cuirfidh Dia leam-sa for cúlai”. Do-rat in drai doirche darsin 2293 n-grein conach faicedh nech aighedh a chéli isind innsi. Senais Senán 2294 na dorcha co n-dechatar as fo cétoir cu m-ba solus. Do-rat an drai toirnech 2295 ⁊ saignenu imdha ⁊ cumasc mor isind aer. Senais Senán sin uili, ⁊ p.69 2296 berthe for culai. O nar' chumhaing in drai tra ní do Senán, luidh as ind inis 2297 ⁊ do-raidh re Senán: “Nachat-aicim-sea ar mo chinn sunn in tan tíos aríss”. 2298 “Cidh theighi-siu”? or Senán. “I l-leth téighim”, ol in drai, “ni fhedrais-si 2299 ⁊ ni fheisir cun ticabh,” ⁊ can do-rrag do dócum arís. “Má ro-fhetar-sa”, 2300 or Senán, “ní ticfa tusa aris, san tír asa téighi, ⁊ ni ba soinmhech duit2301  isin tir i ricfa”. LUIDH as iar sin an drai la feirg, ⁊ dolbhais chiaigh uime2302  ar na h-aiceasda cu m-bai i n-Dairinis .i. inis bui ar belaib Innsi Cathaig 2303 anairdhes. IS airi do-chuaidh innti, co n-dighsedh i formnai a dhana 2304 innti, ⁊ cu ro thochuiredh demhna dia fhoiridhin, ár nir' lamhsat demhnai 2305 techta dia fhoiridin i n-dagaid Senáin. O ro-siact tra an drai cu m-boi isind 2306 inis tic in muir tairrsi ⁊ baitter in drai cona muintir innti, conad h-í sin 2307 Carrac na n-Druadh aníu. At-ces do Mac Tail an drai do bhádhadh, ⁊ 2308 ro fhergaig de co h-adhbhal.

2309 BOI dano in tan sin comhdhal forsin righ i Corca Mruadh. Taraill lais co 2310 h-Inis Cathaig, ⁊ raidhis fria Senán: “IN tusa gheibhes mo thir frim-sa2311  ar eicin, ⁊ ro mharbh mu drai? IS deimin bidh inann adnacul daib, áir leicfiter 2312 cloch fot braghait i fudhomhuin na fairrgi do dighuil fort in gnima do-ronuis”. 2313 “Ni leat a chomus”, ol Senán. Do-raidh dono an ri 63vb fria Senán: 2314 “Na tiaghat mu eich i mudha ocut”. “Ni ba misi bus echaire duit”, ol 2315 Senán. “IS chugut-sa tucus-sa mo eocha cu tisar dom thurus”. “IS tualaing2316  Dia”, or Senán, “connach ticfa-sa arís is-tir-sea, ⁊ cun ná rís cenn do sheta”. 2317 Sluicid dano in talam na h-eochu isin maighin a m-batar, i bh-Fán na 2318 n-Each, a n-iartur Innsi Cathaigh. Do h-indised don righ inni-sin, ⁊ ni ba 2319 ferdi lais a menma. “Nir' choir duit”, ar a mac frisin righ, “a n-dene frisin 2320 cleirech, ⁊ do-fhetamur do- ghebha dígail fort ind”. “Ni mo lem a brigh”, ol 2321 in , “inas cúra mhael lachtnai”. “Gin ghub nertmur sin”, or Senán, “as 2322 tualaing Dia co ticfa h' aided-sa dhi”.

2323 Luid iar sin in i cenn t-seda la feirg ⁊ diumus. IN tan dano ro-siacht 2324 cu m-bai oc imtecht ra taebh n-aille i tuaiscirt Chriche Baiscind, fo-ceird in 2325 cura mháel lachtna bedhg fo chosaibh na n-ech batar fon carput, co n-dernsat 2326 na h-eich cuclaigi moir fon carput roim in caeirig, cun rala in as in carput, 2327 cur' ben a cenn fria cloich, co n-eipilt de, ⁊ co n- dechaid la miscaidh Senáin 2328 fo dhimbuaidh martra docum ithfrinn isin maigin-sin, la dilsi a thire do2329  Senán ó sin imach. p.70 2330 LUIDH dano Dondan mac Leith, dalta do Senán, ⁊ da mac becu batar ic 2331 leighiunn imaille fris do bhuain duilisc leis ar tír. Beridh in mhuir a naei 2332 uadha, cu na búi oca naei ar cenn na mac, ⁊ ni raibhe noi ele isin innsi do 2333 cabair na mac. Ro baidhit dano na meic isin carraic. Tuctha dano a cuirp 2334 arnamharach cu m-batar i tracht na h-indsi. Tancatar a tuistidhi co 2335 m-bátar isin tracht ⁊ do-chuindighset a macu do tabairt doibh a m-bethaid. 2336 Do-raidh Senán fria Dondan: “Abair frisna macuib eirghi dom acallaim”. 2337 Ro raidh Donnan frisna macuibh: “As ced duibh eirghi dh' agallaimh bar 2338 tustidhi, ár it-beir Senán fribh”. At-rachtatar fo chedoir la forcongra Senáin, 2339 ⁊ do-raidset fria tuistidibh: “IS olc do-ronsaidh rind, oc ar tabairt as in 2340 tír rancamar”. “Cid armad fherr lib-si”, ol a máthair friu-som, “anadh isin2341  tir-sin anas tuidecht cucaind-ne”? “A mháthair”, ar iat-som, “gia do-bertha 2342 cumachta ind uile dhomuin duinne, ⁊ a aibhnes ⁊ airphiteadh, ro budh inann 2343 linne ⁊ no bhemis i carcair 64ra ic feghain bheith isin bethaid ⁊ isin 2344 tír rancamur. Na fuirghidh sinn, áir is mithig linn rochtuin arís an tíri asa 2345 tancumar, ⁊ do-ghena Dia fornne cona bia ar cuma foruibh díarneis”. Do-berud 2346 dano a tustidhi deonaghadh doib, ⁊ lotar aroen ra Senán docum a reclesa, ⁊ 2347 do-berur sacarbhuic dhoibh, ⁊ tiagait docum nimhe, ⁊ adnaicter a cuirp 2348 a n-dorus in reclesa a m-bai Senán. Et it eat sin cét mhairb ro h-adhnacht a 2349 n-Inis Cathaig.

2350 TANCATAR dano BrenaindCiaran cu ro ghabsat Senán do anmcharuid 2351 doibh, ár ba sine inait fein, ⁊ ba h-uaisli a gradh .i. espoc Senan, ⁊ sacairt in 2352 dias aile. Ni raibhi dano biadh indairithi isin coitcenn in tan do-ríachtadar. 2353 Ro bhátar dano tredhenus cin bhiadh idir aeigeda ⁊ mhuinntir, ⁊ ni thoract 2354 biadh o neoch. Ro h-indised dono do Nechtain Cenn- fhada, do righ Ua 2355 Fighennti, BrenainnCiaran a n-Inis Cathaig oc acallaim Senain, ⁊ ba lan 2356 a treidhinus cen biadh. Ro raidh Nechtain fria rechtaire: “IN tairnic ocut 2357 fúr na fleidhi oca rabhadhuis denumh dam-sa”? “Tairnic”, ol in rechtaire. 2358 “Beir lat cu leir do Senán cona aeigedaib fileat cin biadh a n-Inis Cathaig”. 2359 do-ronad amhlaid sin, ⁊ tainic in ri fein cu m-bai i purt na h-indsi, ár ni2360  lamhair in ri techt on purt cen deonugud Senáin. Ro taispenad in fhled don 2361 choic, ⁊ ro-fuc leis cu m-bui isin cuicind. Ro thochuired na clérigh dano 2362 d' agallaim an righ cu port na h- indsi, ⁊ iss ed ro raidh friu: “IS eadh is ail 2363 damh más airichthe mo dhuthracht curub airichthe mo manche la Senán”.2364  Slechtuid Nechtain do Senán in tan sin, ⁊ ro udhpair cona shil ina dhiaidh p.71 2365 i m-bith-dilsi cu brath do Dia ⁊ do Senán i bh-fiadhnaisi BrenainnCiarain. 2366 Do-ratsat na cleirig iar sin ben- nachtuin for Nechtain ⁊ for a shil cein no comalldais 2367 reir Senáin, ⁊ do-raidhset na clérig .i. BrénaindSenán ná roissed 2368 righi na airechus na feibh thochusa inte do shil Nechtain ná dingned reir Senáin. 2369 LUID iar sin in ri dia crich, ⁊ berid bennachtain 64rb ona noemhuibh. 2370 Tancatar dano na cléirigh dochum a reclesa, ⁊ ro bennachsat in fhleid thucad 2371 dhoibh. IS annsin do-raidh Brenainn: “As deimhin”, ol se, “biaidh dígal 2372 Dé i bhus ⁊ tall forsinti tomela torad aeine ⁊ urnaighthi Senáin co deolaidh 2373 in tan is damh-sa a caithium ⁊ Ciaran na ro comarleiced co n-dernsam a luagh 2374 do aeine ⁊ urnaigthi ar tus”.

2375 BLIADAIN tarta móir tháinic ann iar sin. Acainit a muinter re Senán 2376 beith cen usce occu. Tainic iar sin aingel De do acallaim Senáin iar n-ernaigthi 2377 dó ina iarmheirghi, ⁊ is ed at-bert: “IS mór acainit do muintir friut 2378 bheith cen uisqui. Eirigh co n-accamur in bhaile i ta uisqui i bh-focus2379  doibh”. Ad-rachtatur fo cétoir Senán ⁊ in t-aingel, ⁊ do-chuatar cusin maighin i tá 2380 in t-uisci inniu. Do-raidh in t-aingel fria Senán: “Tochuil sunn”, ol se. 2381 Geibhidh cuaille cuill bui i comhfhocus dó, ⁊ tochlaid an talam amal ro raidh2382  in t-aingel fris. Amal ro claid- headh Senán do-glanad an t-aingel. Do-raidh 2383 an t-aingel: “As lor a dhoimne thochlai, ni bhia urcra ar uisci isin tiprait-si 2384 cein bias aitreib isin cill-so, ⁊ icfaidh cech n-galar do-berthar cuici”. Saididh 2385 dano Senan an cuailli bui ina láimh for bru na tiprat cu raghaibh talam 2386 fo cétoir. Amhuil ad-rachtatar na braithri ar maduin co n-fhacatar an tiprait 2387 lán d' uisqui ⁊ in bili cuill for a bru.

2388 FEACHT ann luidh Ciaran d' agallaim Senáin cu tarla clamha dhó in 2389 Ochtur Sceith. Gabhsat ailgius de cu tart a chasal doibh. Luidh iarumh 2390 ina enshnaithi cu m-bui for bru na h-indsi athuaidh. Ro faillsiged do Senán 2391 Ciaran do beith isin phurt. Berur dano naei cen chodhuil ar cenn Ciaráin, 2392 ár ní raibhi noi eli isin innsi. Luidh Senán cu m-bui 2393 isin purt, ⁊ a chasal leis fo a coim da thabairt do Ciarán, ar na budh imdergad 2394 do beith cen cochull. Amail do-rocht Ciarán in port do-raidh 2395 Senán la faitbedh: “Ciarán cen cochull”, or se. “Bidh gairit mu nochta”, 2396 or Ciaran, “ita casal damh fot coim-si”. Gabuidh Ciarán 64va2397  in casal uime, ⁊ is amlaid sin tancatar cusan recles, et is e sin casal Ciaráin 2398 iníu.

2399 BRIGHIT ingen Con Cathrach de h-Úaibh Maic Tail, naemh-ingen ógh, p.72 2400 gabhais reicles i Cluain Infide for bru Shinna. Ro bui aici-side casal i 2401 n-almsain do Senán, ⁊ ni bhui aice techtaire leis, co n-derna cliab bec do fhleascaib 2402 cuill ⁊ co tart cúnnach friss, ⁊ co tuc an casal inn, ⁊ cu tard a rinde 2403 do chuinghidh shacarbaice, ⁊ fo-ceird iar sin in cliabh for Sinainn, ⁊ at-bert: 2404 “As ced duit sin do breith let co h-Inis Cathaig”. IN la iarum rainic in casal 2405 co h-Inis Cathaig ra raid Senán fria deochain: “Is cead duit má fo-gheibhe2406  ni isin traigh a tabhuirt lat”. Luidh in deochain co bh-fuair in cliab isin 2407 traigh, ⁊ do-beir leis co Senán. Benaidh as in casal ⁊ nus-geibh Senán uime. 2408 Do-berar íar sin dá cloich t-salainn isin cliabh cétna, ⁊ do-berar in rinde co 2409 sacarbaic, ⁊ cuirter for an uisqui cetna, ⁊ do-raidh Senán fris: “As ced duit 2410 so do breith cu ro thaispenu an rinde ⁊ an salann cu Brighit, cu Cluain 2411 Infidhe, ⁊ in salann aili do Diarmait, co h-Inis Clothrann”. O ra-siacht 2412 in cliabh co Cluain Infidhe, luidh Brigid chuigi ⁊ geibhidh chuce as 2413 an rinde ⁊ in dara salann. Do-beir sruth Sinna beim uaithe forsin cliabh 2414 conid farcuibh oc Diarmait a n-Inis Clothrann. Do- ghni dano Brighit2415 Diarmait altughadh buidhe do Dia ⁊ do Sheanan iar sin.

2416 CANIR Craibhdech, naemh-ógh do Benntraighe deis- ceirt Eirenn, gabhuis 2417 disert ina crich fein. Bai adaig ann iar n-iarmeirghi oc ernaigthi co tarfas 2418 dí cealla Eirenn uili, ⁊ tor teined dá cech cill dibh docum nime. In tene 2419 thurgaibh a h-Inis Cathaig as í ba mó dibh, ⁊ ba h-edrochta, ⁊ ba dirgha 2420 docum nime. “IS cain in recles ut”, ar si: “iss ed ragat-sa curub aice bias mo 2421 eiseirgi”. Tainic roimpi acétair cen eolus acht in tor teined at-connaic oc2422  lasad cen cumsanad etir la ⁊ aidhchi co toracht cuice. O 2423 dho-rocht immorro cu m-bai for bru Luimnigh andes luid iarum 2424 cosaibh tirmaibh amal bid ar talamh 64vb réidh, cu m-bai i purt 2425 Innsi Cathaig. Ro-fhidir dano Senán inní sin, ⁊ luidh cu m- bui isin purt 2426 ara cind, ⁊ feruidh failti fria. “ISs ed do- rochtus-sa”, ol sí.

2427 “A Chanir, eirigh”, ol Senán, “docum mo máthar do shethar fil isin indsi 2428 út tair, co n-derntar h' áighidhecht ann”.

2429 “Ni h-edh do-rochtamar”, ol Canir, “acht is aire do-rochtus, co nam-raibh2430  aighidhecht lat-sa isin indsi- seo”.

2431 “Ni thiagat mna a n-indsi-sea”, ol Senán.

2432 “Cid dia ta lat-sa sin”? ol Canir. “Ni messa Crist, ar ni lugha thainic 2433 do thathcreic ban inás do thathcreic fher. Ni lugha ro ces ar daigh ban inás p.73 2434 ar daigh fher. Ro bhatar mná oc umaloid ⁊ oc timterecht do Crist ⁊ dia 2435 apstalaib. Ní lugha, dano, thiaghuit mna isin bh-flaith nemhdha inait fir. 2436 Cidh, dano, ar na gebhtha-sa mná cucat at indsi?”

2437 “IS talchar atai”, ar Senán.

2438 “Cidh on”, or Canir, “in roa inní connaigim, inat mo thaeibh isin indsi-sea 2439 ⁊ sacarbhaic uait-si damh”?

2440 “Do-bérthar”, or Senán, “inat eiseirghi duit sunn for brú thuindi, ⁊ is ecal 2441 lim in mhuir do breith do taisse as”.

2442 “Rom-bia-sa la Dia”, ol Canir, “ni ba h- edh toisech béras an mhuir as 2443 don inis in maighin a m-biu-sa”.

2444 “IS cet duit-si, tra”, ol Senán, “techt a tir”.

2445 Ár is amhlaid ro bui sisi cein ro batar oc imacallaim, ⁊ sí 'na sesamh 2446 forsin tuind, ⁊ a trosdan fo a bruinne amal bidh for tír no bheth. Tic iarum 2447 Caneir for tír, ⁊ do-berur sacarbhaic di, ⁊ teit docum nimhe. Ro ir 2448 Día Canir cibe thaidhles a recles ria n-dul for in muir ni baithfider no gu 2449 ti aris.

2450 IS lia, tra, tuirium ⁊ aisneis a n-do-roine Dia do fhertuibh ⁊ do mhirbuilib 2451 ar Shenan, ár ni fhil nech dia tissed a fhaisneis uile, acht mina tissed aingel 2452 Dé dia fhaisneis. IS lór tra in bec-so dhibh ar deismirecht .i. a betha 2453 inmhedhonach, a airbhirt bhith-bhuan cech laithe, a umhla, a chennsa, a caeinfhuarraighi, 2454 a ainmne, a ailgine, a dhesheirc, a trocuire, a dhilghidhche, a 2455 aeine, a apstanait, a ernaigthi, a frithaire gresach, a menma indfhethmech in 2456 Dia do gres. Ni fil nech do-fhetfad a innisi acht nech o Dia.

 65ra

2457 Batar ile tra buadha Senáin. Ba h-é in topur glainide triasa 2458 nighter ind uile popuil ro erb Dia fris do glaine a fhoir- cetail. Ba h-e, dano, 2459 in nell nemhdhai triasa bh-fursanntar talam na h-ecalsa ⁊ anmunna na firen o 2460 braen a forcetuil co n-astudh sualach. IS h-é, dano, in locrann órdha ro h-adhnad 2461 on Spírut Noemh triasa teichet dorcha cinudh ⁊ targabhal a tegdais Eculsa 2462 Dé. IS é in barc bith-bhuadhach berius slóghu na firian tar ainbhthine in 2463 domuin cu tracht na h-Ecalsa nemhdha. IS é so in fetal coisecartha 2464 in Righ nemhdha do-gní sidh ⁊ set ⁊ corae eturro ⁊ meic dhaine. IS e 2465 so maerrechtaireronnaire ro fhaidh an t-Airdri nemdhai do thabhuch 2466 císa sualach ⁊ so-gnímh do ilclannuibh Gaeidhil. ‘IS é in lia loghmhar o 2467 cumhduighter an richedh nemhda’ (Jn. 15:1) do sloghuibh na talman. IS é in leastar 2468 glan triasa n-dailter fín breithre De dona popluibh. IS é in mor-briughaidh p.74 2469 sona so-fhoircetuil no shasadh bochta ⁊ nochta. IS e gesca na fír fhinemna 2470 tuaraidh bheathaid ⁊ sasad don domon. IS e in fír-liaigh icas gallra ⁊ teadma 2471 anma cech dhuine irisigh isin eclais cristaidhe.

2472 O RO chomhfhoicsigh tra laithi a eitseacta in noim-sin .i. Senan, ar2473  n-íc dall ⁊ bodhur ⁊ bacach ⁊ amhlabhar ⁊ gacha h-aimhreidhi arcena, IAr 2474 fothugud cheall ⁊ recles ⁊ mainistreach do Dhia, ⁊ iar n-oirdnedh indtibh-sein 2475 espoc ⁊ t-sacartáes gráidaes gacha graidh arcena fo ongad ⁊ coisecrad ⁊ bennachadh 2476 tuath, tainic ina mhenmain do Senán techt do dhenam ernaighthi oc relcibh 2477 Cassidain a aidisethar a athar .i. Scath Craibhdheach ingen Dubhthaigh. 2478 Luidh iarum i leth-sin ⁊ aidhleadh leis co Cill Eochaille d' acallaim ingen 2479 Neir ro batar ann .i. naemh-ogha craibhdecha ro ghabhsat caille fo láimh 2480 Senáin ⁊ ro batar for a anmcairdius. Ailit-sidhe dano do Senán co tardta 2481 corp manaigh umhail dá mhuinntir cuca-somh “da adhnacal ocainn co rabdais 2482 a reilce oc ar n-imcoimet”. “Do-bérthar cucaibh”, ar Senán, “nech dia 2483 targha bar n-imcoimét na bídh a shnim foruibh”. 65rb Ceileabhraidh 2484 iar sin dona noemh-oghuibh, ⁊ do-ghni ernaigthi oc reilcibh Cassidain, ⁊ 2485 tic arís cu torocht in sceich fil isin fiadh re Cill Eochaille aníar. Cu cuala 2486 ann-sidhe in guth fris dona nemhaibh, ⁊ is ed ro raidh: “A Shenáin noeimh! 2487 tair docum nimhe”. Do-fhrecair Senán, ⁊ is ed ro raidh: “Cex”, ar sé. Deisidh 2488 fo cétoir isin maigin-sin. IS annsin ro tocbait aingil De Martan o Toirinis 2489 i neoll nemhdha, ⁊ fuirmidhset isin maigin a m-bui Senán, ⁊ do-rat comna ⁊2490  sacarbaic dhó. Amar thairnic dó sin ro dheonuigh Dia ro tocbaiset na 2491 h-aingil Martan manach isin neoll cetna cu ro fhacuibset i Toirinis isin ló 2492 cetna. Ro raidh dano Senán fria mhuinntir: “Bídh mu corp-sa sunn cu 2493 mochtrath”. Et faididh Senan a spirut docum nime etir airbhribh aingel 2494 for cuiredh na Trinoidi i medhon lai i kl. marta. Bái dano corp Senáin innsin 2495 co aramharach, ⁊ gia theasta soillsi na grene in aidhchi-sin uatha som ni 2496 theasta freacnarcus aingeal na soillsi nemhdha uathaibh. Tancatar tra ar 2497 madain a muinter assan indsi ar cenn cuirp Senáin .i. OdhranMac Inill2498 espoc n-Iuilespoc Mula Segda mac Baith ⁊ na noeimh arcena, ⁊ ro adhnaicit 2499 corp Senáin gu n-anóir ⁊ airmhitin móir, ⁊ rucsat aingil a ainim cusan 2500 cumsanad suthain a n-aentaidh na naeim-trinoidi ⁊ muinnteri nime. Ailim 2501 trocaire Dhé tre impidi Senáin co roisem in aentuidh-sin. In saecula saeculorum. 2502 Amen.

 p.75 65rb

5. Betha Fhindein Clúana h-Eraird

2503 

2504 AT-FIADAR DIDIU A CUMAIR FERTA ⁊ MIRBUILI in craibhdhigh-seo ⁊ in 2505 forbhadh do-rat for a rith m-buadha i bhos isin bith frecnairc: at-fiadhar2506  sin ar airfited anma na n-irisech .i. Findian mac Findtain, meic Conchraid, 2507 meic Dairchealla, meic Senaigh, meic Diarmada, 65va meic Aedha, 2508 meic Fherghusa, meic Aililla Taulduibh, meic Cealtchair, meic Uithechuir. 2509 In Findtan-sin, didiu, do-ráidh-sem, tuc-side setig socenelaig, Teluch a 2510 h-ainm-side. Do-rala cu m-ba alachta isidhe uadha-som. A n- aimsir a 2511 h-imtruma co tarfas dí araili lasair theined do dul ina beola ⁊ a tiachtain 2512 a n-deilb eoin edrochta for cula for in conuir cetna, dula don eon co n-essidh 2513 for barr crainn, eoin ⁊ enluithi Leithi Mogha do thiachtain cuigi isin 2514 crainn-sin co n-asta uile aca-som, a tiachtain in eoin i l-Leith Cuinn co 2515 n-eissed ann-sidhe for barr chroinn ele. Eoin ⁊ énluithe Eirenn do2516  thiachtain cuice cu ros-fhasta ocai. At-cuaidh didiu in aislingi-sin dia 2517 céli. “Coimpert craibhdhech eicin fil ocut”, ar se. “Scaram coimleapuid 2518 cein bhia-sa fon n-indus-sin”. Do-ronsat amhlaid. Ni chaitheadh didiu 2519 Teluch fésin biadha inmarra acht luibhe ailghena ⁊ airera etroma, cu 2520 ro genair in ghein buadha sin.

2521 Rugad iarum inti noeim Finden cu h-Abban mac h- úi Chormeic cu ro m-baist. 2522 Batar didiu thopar isin mag in ro baisted-somh, BalDimbal a 2523 n-anmanna. As an topur dia n-ainm Bal ro baisted-som amail ba cubaidh dia 2524 airilliudh. O ro forbair intí noeimh Fhinden rucad co h-espoc, cu Fortchernn, 2525 cu ro legh salma ⁊ in t-ord n-ecclasda occa. Ro fhothaig-siumh immorro tri 2526 h-ecalsa asa ghillacht .i. Ros CuireDruim FiaidMagh n-Glas.

2527 O ra-siact immorro co h-aes trichtaighi luidh tar muir. Taraill co Tairinis. 2528 Fuair senoir ara cind innti, Caemhan a ainm. Batar seal immalle ⁊ do-ronsat 2529 aentaid. Luid Finden iar sin cu Cill Muine. Fuair tri suithe ara cind annsin 2530 .i. DabidGillasCathmael a n-anmanna. Rob e fath a comthinoil 2531 annsin, cosnum cennachta ⁊ apdaine innsi Bretan etir dís díbh .i. etir 2532 DabidGillas. Do bretheamh choitcenn ro aentuighseatt eatarra Cathmhael. p.76 2533 O 't-connaic immorro Cathmhael noemh Finden ro fhegh co h-innfheithmech: 65vb2534  “Cia h-innithemh romhor”, ar Daibhith fria Catmael, “do-beri forsan 2535 oclach n-anaithnid do-dechaid isin tech”? “Rath mor”, ar Cathmhael, “airighim 2536 air”. “Ma ata”, ar Daibhith, “rath fair, labradh innousa as in bérla 2537 Bretnach et etercertad in caingin ima taím-ne”. Do-rat Finden airrdhe na 2538 croiche tara ghin, ⁊ ro labair as in m-Bretnais amail bhud h-é a berla bunaid, 2539 et do-rat an indse do Daibid ar senserecht.

2540 Luidh iar sin FindenCathmhaelDaibidGillas d' agalduim righ 2541 Breatan do chuinghidh inaidh reclesa fair. At-bert saidhe ná raibe oga. 2542 At-bert co h-essomain immorro araili duine istigh: “Madh ail”, ar se, “dona 2543 clerchib, cuiret ass in loch mor-sa imuich a toebh in dúine ⁊ denat recles 2544 doibh 'na inat”. “Dia n-dernat-somh sin”, ol in ri, “rot-biat cidh an dunad-sa 2545 la toebh inaidh in locha”. Luidh Finden immorro ⁊ aithinne 'na láimh co 2546 rathum isin loch, cu ro theich roime isin muir: cu ro morad ainm De ⁊ 2547 Finnein triasin moir-mirbuil-sin. Ro h- edpartha tra na feranna-sin do Dia ⁊ 2548 d' Fhinnian. Do-rat-sidhe iat dona sruithibh Bretnachaib batar malle fris. 2549 Ro fothaiged tri cathracha ocu-side inntib. As dib-sidhe Lann Gharban no 2550 Gabran aniu. Bui immorro Finden .xxx. bliadne oc foglaim immalle frisna 2551 sruithibh Breatnachuibh batar malle fris.

2552 LAA n-aen ann lotar manuigh isin caillid do bhuain chrann 'chum 2553 ecalsa. Ni ro leicset Finden leo ar chadhus dó. Tainic in secnap tara n-eis 2554 co Findén, co n-ebert friss: “Cidh ro m-bai”, or se, “ná dechadais isin caillid”? 2555 “Cidh o chianaibh”, ar Finnén, “at-berthea frind no raghmais: in tan dano 2556 at-berur frind no ragam acht fo-gabhur a comadhbhur dhún”. “Atat”, or in 2557 secnap, “ óg-dhamh amuigh isind achad; timairc-si lat iat ⁊ eirg isin caillid”. 2558 Luidh Finnén leo isan caillid, ⁊ ba h-e feidhm toisech do-riacht an eclais a 2559 fheidhm. Ni fes immorro dil in t-secnap rota-cursaigh-seom. Ro morad 2560 ainm DéFindéin tresin moir-mirbuil sin.

2561 FEACHTUS tancatar Saxain d' innarba no d' innred Bretnach. 66ra2562  Ro gabhsat longphort i taebh shleibhi aird. Do-chuatar Bretain i muinighin 2563 Findein im chuinghidh osaidh doibh o Shaxanchaib. Luidh Findén forsin 2564 n-umuloit. Do-ratsat Sachsain era fair. Do-rat Finen buille dia bachaill 2565 isin sliabh, cu torchuir in sliabh for Saxanchaib, cu na térno fer indisdi scel 2566 dibh.

2567 TAINIC iar sin tocra do Fhinnen dula do Róimh iar forbhadh a fhoglama. p.77 2568 Tainic aingel Dé chuigi co n- ebert fris: “A n-do-bertha dhuit icc Roim”, ol 2569 sé, “do-berthar i bhos. Eirg ⁊ athnuidhig iris ⁊ creidium a n-Eirinn tar eis 2570 Patraic”. Do-dhechaidh iarum Finnén do thoil De dochum n-Eirenn. 2571 Luidh Muiredach mac Aenghusa ri Laigen dochum puirt ana frithshet co n-do-fhuc 2572 for a mhuin a tri h-uidedaib tar na tri h-achdu roptar nesa don phurt. 2573 Ann-side at-bert fer do mhuinntir in righ: “Is tromdai atai, a cleirig, forsin 2574 righ”. “Easpach sin”, ar Finnén, “ár in lín fechtus nom- gebhudh-sa for a 2575 mhuin no bhiath in lín righ sin for an cuicid dia shil. Uair as fo tri dano”, ar 2576 se, “nom-gabh, gebuit tri rig dia shil coiced Laigen”. Ro bennach Finnén 2577 iar sin Muiredach bhadein, ⁊ at- bert: “Amail fuair”, ar se, “mogh De faeilti 2578 ocut, cu bh-faghbhu-sa faeilti ac muinntir nimhe i Tír na m-Beo”. Ro bennach 2579 dano broind a sheitche co ruc-side mac sainemail, Eochu a ainm .i. athair 2580 Branduibh iar sin. At-bert in ri re Finden: “Gebe inad”, ar sé, “i Laighnib 2581 bus maith lat do-berthar dhuit do dhenam do reclessa”. Tainic aingel2582 ria bh-Finnen cusan sliabh danad ainm Condal. Ro imchuirset aingil Dé h-é 2583 cona mhuindtir i n-adhaigh-sin do mhullach in t-slébi isin glinn ba nesa dhó. 2584 At-bert-somh isin maduin ria muintir techt isin caillid do bhuáin crand do 2585 cumhdach reclesa. Do-dhechaid aen dibh cuici-sium ar cula, ⁊ geg do abhuill 2586 cona torad 'na láimh. Luidh-siumh amalle fris-side cusan inadh i m-bai in 2587 abhall. “Dentar”, ar essium, “in recles isunna”. Dia m-batar forsna briathraib-sin 2588 co n-fhaccatar chuca Bresal mac MuiredaigCremhthann espoc a 2589 bhrathair. Luid Breasal co ra ghaibh 66rb co slatra laimh in 2590 cléirig do deoin in espuic. Feargaighter iarum in clérech, co n-debairt: “In 2591 lámh”, ar se, “ro sinedh do dlomad dam-sa, resiu dorua in trath so imarach 2592 ind ingnibh seabaic, cu ro fuirmidter am fhiadhnaisi. In t- espoc dano dia 2593 n-dernadh deoin, ní ba h-ard a congbhail isna talmandaibh, ⁊ ni festar cidh 2594 inadh a eiseirghi”. Tangatar immorro Osraighi for creich isin tír 'arnamharach. 2595 Luidh Bresal dia fuapairt, cu ro marbad and, cu tucad lasin seabac 2596 a lamh, co rus-fuirim i bh-fiadhnuse Findéin, cu ro mórad ainm De ⁊ Finnein 2597 don mhóir-mhirbuil-sin.

2598 TAINIC iar sin Muiredach athair Bresail, gu tard do Finnén in magh as 2599 radlomh Bresal dó. Ro leasaiged lais- sium, conad h-e Achadh Abhall aníu. 2600 Bai-sium .ui. bliadni dec isin inad-sin oc foghnum don Coimdid na n-dula, 2601 co n-debert an t-aingel fris: “Ni h-é so inadh h' eiseirghi”, ar se. “Bid h-e p.78 2602 cena inadh do comdhala riat mhanchuibh i l-lo bratha”: conudh desin ita Sliabh 2603 Condala .i. sliab comdhala Finnein ria manchaib i l-lo bratha.

2604 Ceileabhraidh Finnén iar sin dia mhanchaib ⁊ tainic i crich h-Ua 2605 n-Dunlainge. IS ann-sidhe ro edhbair in ri Coirpri Mugna Salcain do-sum. 2606 Bui-sium se bliadni ann-sidhe. Tainic iar sin co h-Achad Fhiacla: ann-side do-rochair 2607 fiacal as a cind-som, cu ro fholaig i muine dresa. Ic tiachtain 2608 doibh-sium iar sin as cun-aitchetar na braithre uadh afhiacuilcomurtha d' facbhail 2609 acu, cu n-debairt-seomh friu: “Eirgidh”, ar se, “cusin muine n-dreasa út 2610 at-ciche, ⁊ tucaidh as in fhiacuil for-facbhas-sa ann”. Do-thiaghat iarum ⁊ 2611 fuaratur in muine ar lasad, ⁊ tucsat in fiacuil leo, ⁊ is uaithi ro h-ainmniged 2612 in baile .i. Achadh Fiacla.

2613 TAINIC iar sin Finnen cu Cill Dara co Brighit, cu m-bui ic tiachtuin leiginn 2614 ⁊ proicepta fri re. Ceilebrais iar sin do Brigit, ⁊ do-breth Brighit fainne oir 2615 dho. Nir' bho santach-som imon saegul. Ni ro ghabh in fainne. “Ce no 2616 optha”, ar Brigit, “ro-ricfea a leas”. Tainic Finnen iar sin cu Fotharta 2617 Airbrech. Do-rala uisce do. Ro innail a lamha as in usqui: 66va tuc 2618 lais for a bhais as an uisqui in fáinne targaidh Brighit dó. Táinic iar sin2619  Caisin mac Nemain co faeilti moir fri Finden, ⁊ ro n-eadhbair fein 2620 dó, et ro acain fris Fotharta ic cuinghidh oir fair ara shaeire. “Cia 2621 mét”, ar Findén, “connaigheas”? “No ghebhudh uingi n-oir”, ar Caisin. 2622 Ro thomhuis sé iar sin in fainne, ⁊ frith uingi oir ann. Do-rat Caisin h-i ar 2623 a shaeiri.

2624 TAINIC Findén iar sin tar Bóinn co h-Eiscir m-Branain, ait ita Ard Relec 2625 iníu. Ro fothaig eclais isin maigin-sin. Tainic duine etrocar chuigi-sium, 2626 Baeth a ainm. At-bert frisin cléirech na bíat isin maighin-sin. Ro berthea 2627 a rosc uadha achedoir. Do-roine aithrigi iar sin ⁊ tucad dó arís a shúili.

2628 Crech do-dhechaid an inbhaid-sin a Feruibh Tulach sech recles an 2629 cleirig, co tarla d' áraile gilla don creich cu n-dechaid i sorn na h-atha bui i2630  focus in reclesa. Ro faillsiged do Finnén inní-sin. Luid-side ⁊ aidhme in 2631 berrtha leis, cu ro coronaighedh aca in duine-sin fon n-ecosc n- eclasda, cu 2632 ro légh ac Finnén, co tart gradha fair iarumh, conad h-e espoc Senaigh .i. 2633 cetna comharba ro ghabh iar Finnén.

2634 FEACTUS d' Finnen oc glanad thiprat oice. Tainic aingeal cuigi co n-ebairt: 2635 “Ni h-e so inad na tiprat”. Do-beruinn”, ar Finnén, “gusan inad a n-dlegur. p.79 2636 Luidh in t-aingel roim Finnén seal soir on eclais gu ro foillsigh dhó inadh 2637 na tipraiti”. “A mo coimdhi”, ar Findén, “in saethar-sa do-ronsam-ne o 2638 chianuibh cidh bias de”? “Cibe tara ragha in uir ro claidhis”, ar an t-aingel, 2639 “do-geba trocaire on Coimdhid”.

2640 TANCATAR iar sin noéimh Eirenn cuca-som as gach aird d' foghlaim eccna 2641 oca, cu m-batar tri mile do naemuib imalle fris, conad dibh-sidhe ro thogh-sum 2642 na da aird-espoc dec na h-Eirenn, amail do-fhindat ind eolaigh. Ocus 2643 at-fiadhat ind eolaig ⁊ na scribenna conna dechaid nech dona tri mhile-sin 2644 uadha-som cen bhachail no soiscél no comartha suaichnidh eiccin, 2645 cunadh impaibh-sin ro gabsat a reclesa ⁊ a cathracha iardain.

2646 FEACHTUS ro faidh-sium a dhalta .i. espoc Senaigh, do taiscelad for lucht 2647 a scoile dus cidh do-ghnítis. Ba sain, tra, an ní ica bh-faghbhaithe cach 2648 dibh, acht battís maithe uile. Frith, tra, Colum mac Crimhthain ⁊ a lama 2649 a sinedh 66vb úadh, ⁊ a menma indithmheach a n-Dia, ⁊ eoin oc 2650 tairisium for a lamhu ⁊ for a cenn. O 't-cuas do Fhinnen inní-sin at-bert: 2651 “Lámha ind fhir-sin”, ar se, “do-bera comunn ⁊ sarcarbhaic dam-sa frisna 2652 déidhenchu”.

2653 TAINIC aingel De co Finnén co n- ebairt fris: “Ni h-e so inad th' eiseirghe, 2654 ár biaidh duine maith dot muindtir i sund”. Tainic aingel co Findén, 2655 cu Ros Findchuill, is eisidhe Les in Memra inniu. Ann sein gabhus Finnén 2656 in fersa fathachda, Hec requies mea. Annsin tainic Fraechan drui a docum-som. 2657 Ro fhiarfocht-sum: “In ó Dia”, ar se, “ata dhait-si in fis fil ocut”? “A 2658 fhromhudh duit-si”, or Fraechan. “Abair cetamus”, ar Findén, “inadh mo 2659 eiseirghi-sea. At-cim a nimh ⁊ ni fhaicim i talmain”. At-racht Finnén. “In 2660 t-inad asa n-errachtair innósa”, or Fraechan, “is as ad-reis do mór-dhail bratha”.

2661 TANCATAR iar sin a dha shiair co Finnén .i. RighnachRichenn, ⁊ a 2662 mathair .i. mathair Ciarain, cu ra gaibhset i Cill Righnaigi. Luid Finnén2663 Ciaran dia torruma. Batar na caillecha oc acaine beith cen usce. “A choimdhe”, 2664 ar Finnén fria Ciaran, “cait i bh-fhuighbhium uisqui doibh sut”? “IN budh 2665 leasc lat-sa”, or Ciaran, “eirghi as an inad i tai”? At-ract Finnén. “An t-inadh 2666 asa r' eirghis”, ar Finnén, “as é inadh na tiprat”. Ro fhiarfocht Finnén do Righnaigh 2667 cindus bai in chaillech a máthair. “Ni cumangar ced n-dul i n- aicsighudh 2668 di ar tromdhacht a h-anala”. Ro imderg cu mor imon cleirech ⁊ at-bert-somh: p.80 2669 “In Coimdhe”, ar se, “airchesas cech aen don chinedh daena dia h-airchisect”! 2670 Luidh Righnach iar sin dia taigh. Fuair a máthair n-óghshlain la breitir2671  in noeim.

2672 Molad thuc Geman maighister fechtus donti noimh Fhinden, iarna 2673 dhenum tria rithimm. “Ni h-ór tra, ná airget, ná étach loghmar”, ar Geman, 2674 “chuingim-si fort ar an molad-sa, acht oen ni, ferann bec fil ocam, is h-e 2675 étairthech, co n-dernta-sa ernuighthe cu rub toirthech”. “IN t-immann do-righnis”, 2676  ol Finnén, “geibh ind uisqui, ⁊ sreith in t-uisci-sin tarsin bh-ferann, 2677 ⁊ bidh toirthech”. Do-righnedh samhlaid, ⁊ ba toirtech in ferann.

2678 CRAND leimh bai ic Rúadhan Lothra, crann o sileadh linn shomblasta 2679 for a faghbhudh cach in blas ba maith lais, conad de no lesaighdis na manaig 2680 na h-áighidh, conadh do sin 67ra batur manuigh Eirenn ac togra 2681 gu Rúadhan. Tangadar a dhaltae co Finnén cu m-batar ica acaine fris a 2682 dhaltada icá fhacbhail. Ron- gáidetar im dula leo co Rúadhan cu m-beth 2683 Rúadan i coitchinne m-bethadh amail cach. Luid Finnen immaille friu gu2684  Lothra. Ba h-edh toissech do- chuatar cusan crann cu tard Finnén crois dia 2685 bachaill tarsin crann, conná ro sil banna ass. O ro- chuala Rúadhan inní-sin 2686 do-raidh uisqui a thopair do thabairt dó. Do-rigne ernuighthe. Do-soud uisqui 2687 na tiprat a m-blas lenna. In lind rucadh do Finnén cona noemhuibh do-rat-sidhe 2688 airrdhe na croiche thairis. Ro sóud fo cedoir a n-aicned uisqui. “Cia 2689 tarba sin”? ar na cleirig fria Finnén, “mina choiscir in tiprait”? “A braithre 2690 inmuine”! ar Finnén, “cidh táithe do Rúadhan, ár cidh a bh-fhuil d' uisce isin 2691 monaidh-sea i taeibh in reclesa bhus ail leis do shoudh i lind shomblasta, 2692 do-gena Dia aire”. Ro gádatar iarum diblinaibh Finnén ⁊ na noeib inhí 2693 Ruadhan co m-beth a betha amal chach. At-bert Rúadan do-ghenadh sein 2694 ara aidi, ar Fhinnen. Ro cesnuigh cena ferann beag bui imon recless 2695 do bheith etoirthech. Ro bendachai dano an ferann sin, conadh toirthech.

2696 Luid Finnén iar sin i crich Connacht co Druim Eitir Da Loch i nh-Úaibh 2697 Oililla. Fuair MuisiAinmire ann ara chind ⁊ siat toirrsech do écaib a 2698 sethar an lá-sin. O ro airigh Finnén inni-sin luidh isin tech i m-bai corp na 2699 sethar. Do-righne depraccoit n-dicra n-dedhghair fri Dia, cu ro thodhuisc in 2700 caillig a báss, cu m-bui ica fherdhaighis, et cu ro mharbh in laegh bui fo a 2701 h-aen bhoin, ⁊ cu tuc drolmaig n-englaisi dhó, cu ro bennach Finnén an englais 2702 curra soudh a m-blas fina. Frith didiu in laegh beo 'arnamharach fo a p.81 2703 mhathair. Ro morad ainm De ⁊ Finnéin triasin moir-mhirbuil-sin. Ro edbair 2704 iar sin MúisiAinmire a reclés do Día ⁊ d' Finnen.

2705 LUID Finnén iar sin isin Corunn i crich Luighne. Tainic Crumtir 2706 Dathi co m-bai amalle friss. Tainic aingelco n-ebairt fris: “In bhaile”, 2707 ar sé, “in debera fer dot muindtir frit “is caein in t-achad-so”: 67rb2708  fothaig eclais ann”. Nir' bho cian co n-debairt fer dia mhuinntir-seom: “As 2709 cain”, ar se, “in t-achad-so”. Ro fhothaig-siumh iar sin eclais isin inadh-sin. 2710 For-fhacaibh cruimthir Dathi isin dú-sin. Ita innsin tipra Fhindein ⁊ a lecc. 2711 Geb e duine othair dhech isin tiprait ticfa slan eisdi. Geb e dámh dhuilech thí 2712 cusin n-airchindech ni berthar a einech acht gu ro ghabha a phater oc on leic-sin. 2713 Sic Tipra FhinneinLeac in Pupail ic Achad Abla.

2714 TAINIC iar sin Finnén i Coirpri Mhoir. Aengus ba an inbhaidh-sin i 2715 Coirpri. Tainic a mac-saidhe .i. Nechtain, do dlomad don cleirech. Ro leansat 2716 cosa a mhuinntiri don talum ⁊ at-bath fein. Táinic Aenghus iar sin 2717 cu tard a reir don clérech, co rus-dúisigh a mac do a bás, et co tard inad 2718 reclesa dhó. For-fhacaibh-siumh Grellan mac Nat Fraeich annsin.

2719 O ra fhothaig tra Finnén cealla ⁊ congbhala fon n-innus-sin, et o ra proitche 2720 breitir n-De do feruibh Eirenn, do-dechaid docum a reclesa gu 2721 Cluain Iraird. LAA n-oen ann-side do espoc Senaigh, dia dhalta-somh, ica 2722 fhégad, amlaid at-connaic a caeile ⁊ a troighi mhoir h-e, in meit co n-airmitís 2723 a esnae triana étach inmhedhonach amach. At-connaic dano in cruimh do 2724 thechta as a thaebh, et ba h-e in fath, ón uar-chris iarainn búi uime ardaigh 2725 pennaiti don curp cu ro thesc gu cnaimh. Caíis iar sin espoc Senaigh. 2726 “Cidh dot-gni toirsech”? ar Finnen. “Do chaeili-siu”, ar espoc Senaigh. 2727 “Ferfaidh cruimh for h' asnaibh-si in chaile-sin”, ar Finnén. Moidi ón rochái 2728 espoc Senaig. “Cuma dano duit”, ar Finnén, “toirrsi dho sin. Beruidh 2729 aen duine do corp docum n-adhnacail”.

2730 IS lia, tra, tuiremh ⁊ aisneis a n-derna in Coimdhe do fertuibh ⁊ mhírbhailib 2731 ar noemh Fhinden: áir mina thisadh a spirut fein no aingel de nim 2732 dia n-indisi, ní caemhnacair nech aile a mhiadhamhla, a bhetha inmhedonach, 2733 a comhairbirt bith-bhuan in cech lithlaithe, acht is Dia nama rodus-fidir. 2734 Ba sí immorro a proinn lai .i. boim do ar an eorna ⁊ deogh do uisce: i 2735 n-domhnaighibh immorro ⁊ i sollumnaibh boim do ar an cruithnechta, ⁊ orda 2736 do bradan fhonaithi, 67va ⁊ lán copain do mhidh ghlan no do chormaim. 2737 No chairighedh na daine at-ceth ac craesachad ⁊ no ciedh ⁊ na p.82 2738 pendedh a pecad. Ni chodlad for clúimh na for colcaidh, co comhairsedh 2739 a thoebh re h-uir noicht, ⁊ cloch do fhrithadhart fo chind.

2740 Glan-edhbartach do Dhia amal Aibel mac Adhaimh. Diprocoitech amal 2741 Enoc mac Iareth. Luamhaire lan-toltnaightech do airec no do fhollamnacht 2742 na h-ecalsa eitir tonnaibh in t-saeguil amal Noe mac Laimhiach. 2743 Fir-ailitir amal Abraham. Búidh bláith amal Moysi mac Amra. Feidil 2744 fodhailtech amal Iop. Eacnaid eoluch amal Sholam mac n- Daibhíth. Primh-proiceptoir 2745 coitcenn ⁊ leastar togaide amal Pol apstal. Et cosmailighter o 2746 mhodhaibh imdhaibh fria Pol, áir amal ro genair Pól tes a tir Cannan, a cenel 2747 ⁊ a bhunadas tuaidh a tir Caldea, as amhlaid sin ro genair Finnen i bhus, i 2748 Laighnib, a cenel ⁊ a bhunadns tuaidh a n-Ulltaib. Et amal ro legh Pól ic 2749 Gamaliel, ic sui in reachta, fri re .xxx. bliadne cur' bhó sui, as amlaid ro legh 2750 Finnén ag na suidhib Bretnachaibh adubramar fria re .xxx. bliadne cor' bó2751  sui. Et amal ra tairmesc an t-aingel Pól na dighsed do Damaisc, acht cu 2752 tised do shiladh irsi ⁊ creitmhe do chách, is amlaid sin ro tairmisc in t-aingel 2753 Finden na dighsed do Róimh, acht co tised do shilad irsi ⁊ cretme do feruibh 2754 Eirenn. Et amal ro nertadh o Dhia Pól, iar fothugud ceall ⁊ eclas2755 cathrach isin athardha in ro ghenair, co tisedh do forceatal irsi ⁊ creidmhe 2756 do Roimh, as amlaid ro gressedh o Dhia noeibh Fhinnen, ar fothugud ceall 2757 ⁊ cathrach 'na athardha, co tised do mhúnud ⁊ d' foircetal noemh Eirenn gu2758  Cluain Iraird. Et amal ro tharrngair aingel do Pól na bhadh ithfirnach 2759 cu bráth nach aen no ragad a n-uir Romha, as amhlaid ro tharngair in t-aingel 2760 do Finnén na bhadh ithfirnach iar m- brath cach aen tara ragad uir Arda 2761 Relec. Et amal at-bath Pól i Roimh dar cenn in popuil Cristaidi, arna 2762 h-erbailtis uili a pianaibh ⁊ i todhernaibh ithfrinn, as amlaid at-bath Finnén 2763 i Cluain Iraird dar cenn popuil na n- Gaeidhel, arna h-eplitis uili don Buidhi 2764 Chonnaill.

 67vb

2765 Et is annsin ro tharrngair in t-aingel do-somh co n-indarbfad 2766 gach teidm ⁊ gach galar coitcenn a Cluain Iraird tre irnaighthi in t-samhail 2767 ⁊ co n-indarbfadh a h-Eirinn uili tre troscudh shámhaid Finnéin isin 2768 pupull ic Ard Relic ⁊ ic Achad Abhull ⁊ i Condail.

2769 O do-dechaid immorro cusna deidhinchaibh dontí noeimh Fhinnen, 2770 ro fhaidhestar a aingel comuidechta co h-Inis Mac n-Indeirc fri Luimnech, 2771 co tuc-side Colum mac Crimhthain cona theigh liubhar fo dhuibh nellaib p.83 2772 cu Cluain Iraird, cun ro ghaibh Finnen coman ⁊ sacarbhaicc dia láimh, cu 2773 ro fhaidh a spirut dochum nimhe i cinn .xl. ar cet bliadne.

2774 Ata immorro intí noeimh Fhinnén i n-aibnes ⁊ i n-airfitedh etir muntir 2775 nimhe i bh-fhiadhnaisi Dhe dia ro fhoghain. ITat a relce ⁊ a thaisi gu 2776 n-anoir ⁊ gu n-airmhidin i talmain, co fertuibh ⁊ co mirbhuilib gach laithe, co 2777 traeth gach aen tic friu ⁊ coimhedaid gach aen cungnus leo.

2778 Gidh mor immorro intí noeim Fhinnen i n-etarscarad a chuirp ⁊ a anma 2779 on mhudh-sin colleic, bidh mo a anoir iar n-eiseirghi ind oentuidh noemh 2780 nem-truaillnidi, i mor-dhail bratha, in tan bus bretheamh for fheraibh Eirenn2781 for a mnaibh imalle fria Patraic Issu Crist. Taitnighfidh insin amal grein. 2782 Biaid isin mhor-mhaith-sin, ind aentuidh noemhnoem-ogh in domuin, i n-aentaidh 2783 naei n-gradh nimhe na dernsat imarbhus, isan aentaid is uaisli cech 2784 n-aentaid, i n-aentaid na naeimh-trinoidi, Athair ⁊ Mac ⁊ Spirut Noem.

2785 Ailim trocaire Dhé, ro airiltnigem in aentaid sin! In saecula saeculorum. 2786 Amen.

 p.84

6. Betha Finnchua Bri Gobunn inso.

2787 

2788 BOI BRUGAIDH AMRA A n-ULLTAIB FECHT n-AILL do Mhughdhornaibh 2789 do-shunnraid .i. Findlogh mac Setna meic Abruinn meic Branain 2790 meic Dubhda meic Aenghusa meic Erca Deirg meic Briain meic Echach 2791 Muighmedhain. Bai baincheli oca fria ré .xxx. bliadne, co nus-tarraid bás 2792 in tan-sin .i. Caemeall ingen Aedha Fogarta do Feruib Breg 68ra .2793  Ro fhurail a chara ⁊ a chomhalta féin fair .i. Fiacha Súidhe mac righ 2794 Eirenn, techt do thocmarcc bainchele eili conná beth i serg galair amal 2795 ro bhai do chumhaid a mhná fesin. Et ba h-i sin Idhnait inghen Fhlainn 2796 Leith-deirg do Chiannachta Glinde Geimhin o Chomar Cinn t- Slebhe. 2797 Tochmaircidh-sium iarum in n-ingin-sin cu m-bo torrach uadh. Urailidh 2798 immorro Finnlogh cona mhuindtir for a comhalta .i. for Fiacha Suigdhe 2799 feall for righ Temra .i. for Blathmac mac Aedha Slaine. Do-gniter in feall, 2800 et geibhidh Diarmait mac Aedha Slaini righi Temra déis a brathar. Di-chuirter 2801 atuaidh lucht an fhill .i. Fiacha mac righ TemraFindlogh a chomhalta 2802 mile teinntech lais-sein.

2803 IS ann sin do-rala Mael Tuile mac Cuilchi, anmchara Findlogha, ⁊ 2804 faillsighter dhó an ingen do bheith torrach, ⁊ cumad gein amra diamad lán 2805 beoil bh-fer n-Eirenn in gein bai 'na broinn; ⁊ at-bert Mael Tuile:

  1. 2806 INdsaighfidh gala,2807 
    traethfaidh bidhbhaid,2808 
    saighfidh mind-righa,2809 
    bidh crann cuisc Temra,2810 
    lesaighfes Life,2811 
    fhoirfes Laighne.
2812  IAraidh immorro an cleirech an gein bai i m-broinn na h-inghine do idpairt 2813 do Dhia ⁊ a thabairt docum leiginn, ⁊ geallait-sium do-som sin. IDlaicter 2814 iarum iat cu righ Connacht, cu h-Eochaig Tirmcarna, ⁊ idlaicter o Eochaig p.85 2815 cu righ Muman .i. gu h-Aenghus mac Nat Fraeich, gu Caisiul, et orduighidh-sein 2816 ferann doibh i Crich Mhogha Ruith, ⁊ toirrnid-siumh ráith amra ann .i. 2817 Raith Ua Cuile. Do-gniat didiu a mhuindter fleadh mhor do rígh Fer 2818 Muighi .i. do Mhellind mac Tuirc, isin ard fria Raith Ua Cuile aniar. Luidh 2819 máthair Fhindchua, ⁊ si torrach, cu ro chuinnigh digh don linn for na 2820 scoairib, ár ros-gabh mían don linn, et ro h-erad h-i. Ro labair in gein 2821 bai 'na broinn, ⁊ it-bert so ann:
  1. Gerthit gurthit
    erail-sium sala2822 
    mor muincille melsedar Ulaidh uir
    amal melis milchu
    for mhil cu rossam.2823 
    Gertit

2824 LUIDH iarum an ingen dia tigh, et scailit a cercalla dona dabhchaibh 68rb2825  acedair dia h-eis, ⁊ teit in fhlaith dimhain fo lár. Do-roich ri 2826 Fer Muighi .i. Meleand, cusin tech i m-bui in fhlaith, et o ro-chuala an scel 2827 gabhuidh cona bhuidhin lais for lurg na h-ingine dia marbad. Do-berur 2828 celtchair dhichlethi imon ingin o rath na gene bai 'na broinn, co rocht 2829 imshlan Raith h-Ua Cuile. Tainicc iar sin inbhaidh na h-ingine, ⁊ tecat 2830 idhain da h-indsaigid, cu ro thusimh in mac idhan ro bhui 'na broinn.

2831 BErar iar sin in mac thairrngertaigh co h- Ailbhe Imlech Ibhair dia2832  baistedh, ⁊ do-berar screaball dó ara bhaisded .i. sect pinginne oir. Bennachais 2833 Ailbe iar sin in ghein, ⁊ do-berar ainm fair .i. Finnchua, ⁊ at-rubairt 2834 Ailbhe a thabairt fria leighenn i cind a secht m-bliadne. LOtar iarum lucht 2835 in bhaistte ⁊ in mac leo cu Raith Ua Cuile.

2836 Teacar iar sin o Chumuscach mac Cuind, o righ bh-Fer Tefa, mac sethar 2837 d' Finnchua e fein, do cuinghidh in meic dia altram; ⁊ do-berar dó, ⁊ ailter 2838 an mac i tigh Cumascaigh a n-Ard na Rigraidhi os brú Locha Ri, gu cenn2839  secht m-bliadne, cu toracht Comhghall for cuairt Clainni Neill, co tarla do 2840 thigh Chumuscaig, co facaid in macamh óg isin tigh ara chind ⁊ spirut 2841 aingil 'na comaidecht. Do-breth Comgall gradh do, ⁊ imchomaircidh cuich h-e? 2842 Findchua sin”, ar siat, “mac Findlogha”. “Ocus misi ron-alt”, ar Cumuscach, 2843 “⁊ Ailbhe ron-baisd”. Cuinghidh Comhghall in mac for a aidi, ⁊ do-berur dó 2844 h-e. Do-rad in mac seirc do Chomhgall, ⁊ teit leiss co árus, co Bennchar 2845 Ulad, ⁊ do-ghni leiginn oca amal cech n-dalta ele.

2846 Bui didiu ferghort cluana in tan-sin ac Comhgall, ⁊ mogaid no bhidis ica 2847 coimet cu toracht Findchua. O r'ptar toirrsigh iarum na mogaid at-bert 2848 Findcua: “Leagar duinne 'mar n-daltuibh in ferghort do choimhet gach lai 2849 timcheall”. At-bert Comgall: “Coimhet-sa aníu h-e ria cach”. Teit iarum p.86 2850 Findchua do coimet in fheoir. Tic ri Ulad .i. Scannlan mac Dunadhaigh, 2851 cona sluag do Bennchar, 68va ⁊ cuirit a n-eocha isin bh-fergurt co 2852 Findchua. Dí-chuiris Findchua fo tri uada iat. Feargaighther friu fa deoidh, 2853 ⁊ escainid iat, cu ro soudhait na h-eich i clocha, conad Gort na Liag at-berur 2854 fris ó sin ille. Férgort na Mogad h- é cosin. Lonnaighter in ri de sin, ⁊ 2855 tiaghar uadh ar cenn Comghaill dia fhis uadh cia do-genad in gnim út. Tic 2856 Comgall guna dhaltaibh cusin righ, ⁊ Findchua i cuma chaich. Do-breth in 2857 ri aithne fair-siumh, conud h-é do-roine in gnim út triasin tuarascbáil tucsat 2858 na h-araid do fair, ⁊ ruamnais rosc in righ 'na cinn comtar derga teinntidhi. 2859 Rathaigius Finnchua inní-sin ⁊ fergaighius frisin righ, cu ro eirig in talam uimi, 2860 cu riact co a ghluinibh. Ad-chi Comhghall inní-sin, ⁊ sillaid tara ghualuinn, 2861 ⁊ at-bert fria Finnchua: “As fearr lat-sa do beith fein mór innúsa”, ar 2862 Comgall. Imdergthar im Findchua dhe sin, ⁊ cuiris a cheann fa chochall 2863 Comgaill, cu ro loisc in cochull. “Ar Dia rit, a meic bic”! ar Comhgall, 2864 “nachat-geibhedh ferg, ⁊ rat-fia do breth fein o righ Ulad ⁊ uaim- si”. “Cidh 2865 ar nacham-gebhudh ferg”, ar Finnchua, “umat shárugud-sa ⁊ umam 2866 sharugud fein don aen-gurt gabala bui ocuinn? Beir-si do breith”, ar 2867 Findchua fria Comgall. “Berat”, ar Comhgall, “acht gur' bhat buidech- sa”.2868  Sillis Comgall forsin righ, ⁊ at-bert an ri: “Gach ni uma m-bia biat-sa fair”. 2869 “IS sí mu breth”, ar Comhgall, “na secht fichit bo blichta do-berur dam-sa 2870 uait-si gacha bliadne a tabairt do Fhindchua cu cenn .xxx. bliadne tarmheissi, 2871 abdhaine Bennchair, ⁊ darabh a cinniud do dhula i l- leith n-aili leath 2872 na cuarta-sin do-som ⁊ a leth n-aili i bus”. Ba bhuidech Finnchua de sin, ⁊ 2873 cuirid in talam on righ tarais ana áit, ⁊ loiscter uili cochall Comgaill, conad 2874 aire sin nach dleghar cochall um comharba Comhgaill. Cunad iat tri ferta 2875 Finnchua iar rochtain co Bennchar .i. liaga cloch do dhenamh d' echaibh2876  righ Uludh, 68vb ⁊ an talam dh' eirghi imon righ có a gluinibh, ⁊ 2877 cochall a aidi do loscud tria bruth a fheirge.

2878 Bai Comghall iar sin a m-Bennchar co cenn .ix. m-bliadne. Et foillsighter 2879 dó bás do beith 'na ghoiri, ⁊ tiagait teachta uadha ar ceann Ailbhe co 2880 Imliuch Ibhair, comad dia láimh no dhighsed dochum nime. Foillsighter 2881 do Ailbhe inní sin, ⁊ teit-sein cona dhírim cleirech cu rocht Bennchar. Et 2882 do-ghniat a n-aenta ⁊ a codach ann sin a triur .i. AilbheComgall2883 Finnchua. Teit Comhgall docum nimhe innsin do laimh Ailbhe, ⁊ facbhaidh 2884 Finnchua i n-apdhaine Benncair tara eisi co cenn secht m-bliadne, ⁊ p.87 2885 erbaidh do Ailbe co m-beth Finnchua ria udhacht ceb é tan no ghebhudh dia 2886 lámh fair.

2887 IAr caithimh na secht m-bliadne di- chuirter Finncua o Bennchar ⁊ a 2888 h-Ulltaib uili tria cuimhgi fherainn. Tic iar sin Finnchua a h-Ulltaib atuaidh 2889 cu toracht la greasacht aingil cu fira Muman ⁊ co a righ .i. co Cathal mac 2890 Aedha, gu Caiseal, et feruidh in ri failte fris, ⁊ ordaighidh a rogha ferainn a 2891 Mumain dó. AS-bert Finncua: “Ní cetuighter dhamh ferunn acht in bhaile 2892 a freicera mu cloc mhe a n-oenar gan cungnum duini aigi”. At-bert Cathal: 2893 “Sir-si Mumain cu ro freagra do clocc thu, ⁊ in bhaile a n-gebha rat-fia gan 2894 imrisan friut”. Tic Finnchua roime o Chaiseal co crich Fer Muighi .i. h-i 2895 cenn iarthurach Maigi Maistertha, et siridh cain in maighi dús in freicerad2896  a clocc h-e, et do-freagair isin maduin arnamharach i bh-Fán Muilt. Scoirit 2897 a n-eochu annsin, ⁊ leicit a foroire dhibh, ⁊ scailit a m-buar ⁊ a tainte fona 2898 ferannuibh ba coimnesa dhoib. Do-gniter iarum comhaighthes friu ⁊ diultad, 2899 ⁊ gerrtur a n-indile ⁊ buailter a n-aeghairedha. Acaínit a mhuinnter fria 2900 Finnchua. As-bert Finnchua fria coic .i. Dronan mac Dronbic: “Eirg2901  cusan m-baili as comfhocus duinn annso, ⁊ tabair tene lat ass”. Luid iarum 2902 an coic ar cenn na teined cu tech rechtairi righ Muman .i. Baeth Brughai 2903 Som ingen Mhothla a bhaincheli. IMcomhaircis in rectaire: “Cia h-airm 2904 asa tanacais ar cenn teined”? As-beart an coic: 69ra “O Fhinnchu, 2905 o dhalta Comhghaill”. “In annsin bia fuirech fair”? ar an rechtaire. “Ni 2906 fhetar amh”, ar an coic, et cuinghidh an tene. Do-breath an rechtaire tria 2907 thoghdacht urchar d' aithinne dho. Gabhuidh in coic ana ucht, ⁊ iss ed bui 2908 uime, cochall Finnchua. Timaircidh-sium in cochall imon teinid, ⁊ beiridh 2909 lais h-í. Cuiridh in rechtaire nech dia muintir cen fhis don coic co fesadh in 2910 loiscfedh an cochull. Cuiridh in coic asa ucht an tene a fiadhnuse Finnchua, 2911 ⁊ ní ro loisc finna na brothairne don cochall. Indisidh an techtaire anní sin 2912 don rechtairi gur' thaeidhligh a mhenma ind aithrigi, co n-ebairt cu tibhred 2913 failti dho gengu tucadh nech aili. Lotar iar sin in rechtaire ⁊ a baincele 2914 d' agallaim an cleirig fesin, ⁊ riaraighit h-e, ⁊ slechtait do, ⁊ bhiathait an 2915 cleirech in adaig-sin da gach bhiudh acht linn nama. At-fiadar do righ Muman 2916 conidh ann ro ghabh Finnchua, i Fan Mhuilt, etir a portaibh-sium ⁊ a 2917 airgeda. Fergaighther baincheli in righ de sin .i. Mughain ingen Fhiachrach 2918 Finn ri Eoghanachta Locha Lein. At-bert si na toillfitis a n- en bhaili .i. 2919 muindter Finnchua ⁊ a muinter- si. Fiafraighis in ri cá cís do-bertha don p.88 2920 righain ⁊ do fesin as in ferann-sin. “Ni anse”, or an rechtaire: “oen chúra fhinn ⁊ a 2921 furrthain d' fholcadh ⁊ d' únadh, ⁊ airmhed bracha as gach baili do nái m-bailib 2922 at coimhnesa dhamh. Eirgedh techtaire uainn”, ar in , “cu Finnchua, dia2923  fhis in bh-faemhann an cis-sin, ⁊ mina faemhann eirgead leth nn-aili”. Faemhuidh 2924 Finnchua in cís-sin ⁊ geallaid a thabairt uadh, áir is ann sud ro faillsiged2925  do a árus do beith ⁊ a thaisi ⁊ a eiseirghi i l-laithi bratha. Toraindter 2926 iarum in baili la Finnchua .i. Cuil Muilt, ⁊ orduighter a airles, ⁊ cumhduighter 2927 a thighi, ⁊ fodhailter a muindtera do na nai m-bailib ele batar ind 2928 arus ag righ Muman. Feidligid iarum Finnchua gu cian isin baili-sin. 2929 Cu tainic Conaing mac Marcain, na n-Deisi, do 69rb slechtain do, ⁊ 2930 co tart Finnchua a sheut anmcharut a inad fein ar nimh dho-somh.

2931 Tugad tra cuigi-sium annsin secht n- ollumain ghabhunn batar i comhfhaicsi 2932 co n-dernsat secht corrana iarainn dó for a m-biadh co secht 2933 m-bliadni co faghbad inadh a nimh, ár do-rat a inad bunaidh do righ na 2934 n-Deisi. Bennachaid-siumh gaibhne in bhaile-sin, ⁊ facbhais buaid lamdai 2935 .i. n-gresa dhoibh do ghres acht cumad isin baili-sin do-ghendais no do-tinnscainfitis 2936 h-e, ⁊ buaidh n-olluman dibh. Cuinghit na gaibhne fair-sium a 2937 n-ainm forsin m-baile a lógh a n-gresa .i. Brí Gobhunn. To-chaithidh 2938 Finnchua secht m- bliadni for a corranuibh acht aen-adaig nama. Et iss ed fo- dera 2939 eisein .i. Ronan Finn Maighe Lainde, mac sethar máthar do Finnchua, 2940 sennser noemh bh-Fer m-Breg do toidecht dia atach-somh co tised do 2941 chabair Clainni Neill Naighiallaigrigh Midhi .i. Sechnusach mac 2942 Aedha Slaine, áir ro bhui cogad allmharach don mhuir forro, ⁊ ba do 2943 Fhinnchua ro boi in dán a bh-fhoiridhin. Et ba h-iat do-roine in cogad-sin, 2944 Breasal Bern-bhel Buaid-ealtachTuire TortbhuilleachTinde Tren- mhor: 2945 do Breatnaib iar m-bunadus iat-sein. Et ba h-iat eicne do-ghnítis an loingius-sin2946  gacha bliadne i crich Ua Neill in deis- cirt, port gacha luingi do loscud, ⁊ 2947 crechad gacha tuaithi, ⁊ giall gacha fine do breith leo. Do-berut iarum 2948 Clanna Neill bennachta dontí do-thicfad ar cenn Fhinnchua co Feruibh 2949 Muighi dia cabair. Ro ghabh Ronan Find Maigi Lainde do laim an 2950 umaloit sin. Faillsighter d' Finnchua, ⁊ se for a chorranuibh, sennser noem 2951 Clanni Neill do beith for sligid chuigi, et erailidh for a dhaltuibh freastal ⁊ 2952 frithailimh na techtairedh n-uasal-sin do dhenum. “Tabhur”, ar se, “ian 2953 measctha .L. do lind doibh, ⁊ proinn céit do biudh, ⁊ mad bec leo sin fuillter p.89 2954 fris”. Do-riachtatar na cleirig iar sin, ⁊ ro frithailit amal as-bert Finnchua. 2955 Et ni thormailt Ronán ní don biudh-sain no gu tised Finnchua dia chorranuibh 2956 chuice, dia acallaim. O ro-siacht a fhis co Finnchua Ronan do beith i 2957 troscadh, ailidh Finnchua in Coimdhi 69va cumhachtach cu ro 2958 fhaillsiged do an ní bhudh coir do dénamh, uair nir' bo áil dó dhula dia 2959 corranuibh comtais comhlana a shecht m- bliadna forro. Tic iar sin spirut 2960 aingil do nertad Fhinnchua co n-dechad d' agallaim an cleirig aili do ced 2961 Issu Crist. Luidh iarum Finnchua am trath proinne d' acallaim Ronain, gér' 2962 imnár lais a corp tretholl iarna treaghdad ⁊ iarna thollad do dhaeluibh ⁊ 2963 do phiasduib d' faicsin do neoch etir; et feruid cach dhibh failti fri araili, et 2964 at-fét Ronan d' Finnchua in toisc imma tainic. “Bidham umhal-sa frisin 2965 toisc-sin”, ar Finnchua. Lotar iar sin rompa cu rancatar tuatha Teamra. 2966 O at-conncatur Clanna Néill na cleirig chuca do-bhi do mhett a n-eicne cu 2967 r' eirighset uile ar fhailti fria Findchua. IN adaig immorro do-rocht 2968 Findchua co Temraig ba sí adaig do- rochtatar na dibergaigh, ⁊ tucsat agaid 2969 a long gu Clannaibh Neill an deisceirt co Dubhcomar. At-cuas inní-sin do righ 2970 Temhrach ⁊ d' Finnchua. Eirghid iarum idir laech ⁊ cleirech, ⁊ impóit ar 2971 deisil tria thecasc Finnchua, ⁊ tecait rompa ina foram-rith co n-acatar na 2972 dibergaigh uatha. Eirghidh iarum aicned an cleirig friu cu ro mhemhatar 2973 spongcaibhle teined trichemhruaidhi as a dhetaibh sechtair, cu ro loisc in 2974 tene-sin cronna na sleg ⁊ doite ⁊ righthe na n- dibercach, gur' bo toi tuaith-gerrtha 2975 iat. “Eirghit”, ar Finnchua, “fesa uaibh dia saigid da fhis in tibritis 2976 slan dia bh-foghail”. Lotur na techta cuca. As-bertsat na tibritis slán 2977 doibh tria bhithu. Lonnuighter Finnchua don aitheasc-sin na n-allmurach. 2978 Eirghit iarum a n-aein-fhecht chuca, etir laech ⁊ clérech, conad h-e olc déidheanach 2979 do-rónsat friu a n-gilladha do mharbad ⁊ a longa do loscud ⁊ carn 2980 dia ceannaibh ⁊ dumha dia n-eduighibh; conadh amlaidh sin ro dhichuir 2981 Finnchua na dibercaigh. Do-berur a breth fein d' Finnchua .i. Dun Dubchomair 2982 cusna secht n-dolaidhib batar fris, ⁊ corn lámha righ cona thimthacht do or 2983 derg, ⁊ a thabairt sin dó gacha sechtmad bliadne o righ Mide. Gealltar sin 2984 uili d' Finnchua, ⁊ ceileabraidh do Clannaibh Neill iar sin, ⁊ facbhaidh 2985 bennachtain acu, ⁊ tic 69vb dia árus féin iardain. Conad h-i sin 2986 fóiridhin Fhinnchua ar Clannaibh Neill ⁊ ar Fheruibh Midhe, ⁊ cain uatha-som2987  d' fhir a inaidh da eis cu brath.

2988 Fosaigid Finnchua 'na inad fein fria ré cian.

 p.90

2989 IS ann sin do-éirig cogad for Laighnibh fria linn Finnchua. Sen Nuada 2990 Eicius fa ri Laigen in tan-sin. Batar da bainchele oc on righ-sin .i. Aífe 2991 ingen Rosa FailgeAnmet inghen Colmain meic Crimhthain do h-Uibh 2992 Cennselaig, et annsa lasin righ issi inas in bhan Fhailgech, ⁊ ba torrach sein 2993 uadh. Cuinghidh in ben Chennselach in toirrchius bai oc on mhnai Failghigh 2994 do tabairt ar comus di. Gia ro gheall in ri di-si sin ní ro comuill. Cuiridh 2995 in ri fis fo cleith cusan m-ban Fhailgigh, ⁊ at-bert fria dhul isin Mumain síar 2996 ar comairce Fhinnchua Shlebhe Cua, uair comairce mís ⁊ raithi ⁊ bliadne 2997 aice-sein sech gach noemh aili da gach duine dar sarugud bh-fer n-Eirenn, 2998 áir ni lamhdais sloigh náit sochaide, curaidh nait cathmilid ní do Finnchua 2999 ar mhét a aicnidh, ⁊ ar saeire a cheiniuil, ⁊ ar mét a bhrotha ⁊ a bhrighe. 3000 Luidh iarum an inghin for set i crich Muman, triar fernonbhar ban cona 3001 cairpthib leo, cu rochtatar iartur Maighi Maistertha, cu ro mhemaidh fertais 3002 carpait na h-inghine, conadh Áth in Carpait ainm inn atha o sin ille. Urdhaingnighter 3003 in carpat re h-edh, ⁊ scailid doridisi ⁊ leathnaigid, conadh ass3004  ro h-ainmniged Druim LeathanCeall Droma aníu. Gabsait iar sin idhain3005  diana an ingin, et faillsigter esein do Finnchua ⁊ sé ica fhothracadh a 3006 n-dabaigh uar-uisci .i. ben righ Laigen do thecht chuige ar chomairci. Et 3007 as-berar uadha fria gan techta as an inadh a raibhe co rucadh a toirrches, áir3008  ni ghnáthaighdis mna naít bandala techt ar eclais Finnchua in tan-sin. 3009 Beridh ingen mac mochtrath aramárach, ⁊ berar uaithi h-e dia bhaisdid co 3010 Finnchua. Baisdter iar sin an mac ⁊ do-berar “Findtan” fair .i. Finntan 3011 mac Sen Nuadha Eices meic Breasail Bric, meic Fiachach Foibric. Oilter 3012 in mac oc Finnchua, ⁊ do-beir a chích des dó, cu ro fhas bainne innti, ⁊ 3013 fogarthar dá mháthair imtheacht 'na tír fein. Do-bhí bisech 70ra ar an 3014 mac sin nách bíadh oca mháthair fesin dia m-beitis noenbur banaltrann fai. 3015 Fortamhlaighidh iar sin in cocad thair for Laighnibh o Chennsealach mac 3016 Dunlaing meic Dunadhaigh, o raitter h-Úi Cennsealaig. Tecait iar sin a aes 3017 gradha co Sen Nuadha Eiceas da fhis cidh do-gendais risin cocad-sin, ár ba 3018 senóir in drai ann. As-bert in : “Ata cathaighi conghaluch i cinn Shlebhi 3019 Cua .i. Findchua o Bri Ghobhann, ⁊ itá mac damh-sa aigi, ⁊ ticfaidh am 3020 shocraiti tre bháidh doigh am inmhain leis allos mo meic, ⁊ eirgedh airechus 3021 co naenbur eces lais ara cenn, ár itá do mhét a naire na tibhre éra for an aes 3022 dana”. Lotar na filid for a sét cu rochtatar i comfhocus baile Finnchua .i. 3023 cusan abuind fria cill anair. Faillsigter sin do Finnchua ⁊ se i n-dabhuigh p.91 3024 uar-uisci, ⁊ luidh gusan aes dana na tistais cuigi co tairsedh dhó-somh a 3025 fhothrucud. Fergaighit na filid fris-sium uimi sin, ⁊ fergaighidh-som frisna 3026 fileduibh. Conna dlegur aes dana do theachta tar an abhuinn anóir cusin m-baile 3027 o sin cen ceadugud, et is dimbuaidh doibh da n-decat, conadh Sruth na n-Eces 3028 ainm na h-abhunn o sin ille. Conná dlegur do righ Laighean techtaire filed 3029 do cur uadh o sin ille, ⁊ is dimbuaid dia cuire. Do- roich tra in t-aes dana co 3030 Finnchua aithle a fhothruicthi, et as-berut fris: “Ar do chend-sa tancamar-ne 3031 o righ Laigen”, ar siat, “co n-dighiss dia fhoirid- hin don cocad fuil fair”. 3032 “Ragat-sa fris sin”, ar Finnchua, “cen imrisain,⁊ nidham leasc uime”. Luidh 3033 Finnchua cu moch arnamhárach ina dhírim cleirech, ⁊ mac righ Laigen lais, 3034 ⁊ in t-aes dana, cu rangatar cusan righ cu Dún uas Berbha. Ferthar failti 3035 fria Finnchua, et tairisis menma in righ fria mac, ⁊ fa buidheach don lesugud 3036 tucadh fair. Do-gniter a freastal co maith. As-bert Finnchua frisin rígh 3037 comha shidha do bhreith uadh do Chennsealach, ⁊ muna gabad cath3038  d' fhuacra fair. Ge rucadh coma shídha gu Cennsilach nir' ghabh nach ni 3039 acht Dun os Berba dh' arguin aramhárach. Gabais ferg ⁊ fuasnad an clerech 3040 dhe sin, ⁊ do-badh fhearr lais cu faghbhadh cath in uair-sin. Córaighter 3041 iarum a chath la cechtar dhe, cur' bat comdlúthta, 70rb comharda iat. 3042 Teit Finnchua i tús in chatha, ⁊ ro eirig a barann ⁊ a bhorrfad, ⁊ ro línustar 3043 tonn danatais a criche ⁊ a cheiniuil 'mon am-sin, et ro ghabh a cosa ⁊ a lamha 3044 ⁊ a súili for slogh Ceindsealaig, cu nar' thualuing n-imghona iat a n-agaid a 3045 námhut. Tic iar sin tonn diadhachta co Finnchua, ⁊ as-bert friu gialla ⁊ 3046 aidide do tabairt do righ Laigen, ⁊ nír' fhaemhsat inní sin eitir. Ad-rachtatar 3047 Laigin a n-oein-fecht lasin clérech isin cath, et as-bert Finnchua na briathra so: “A 3048 Laighne, nom-lenaidh-si”, et reliqua. Ro cuired iar sin in cath gan choicill, ⁊ 3049 nir' fagbhudh mac righ 'na shesamh ann acht Cennsealach a oenar, et tucadh 3050 .L. mac righ dhibh co Dun Os Berbha, conadh Dinn Rígh ainm an inaid sin 3051 o sin ille. O ra h-aincedh Cennsilach ro edhbair dilsi a clainne ⁊ a ceiniuil ⁊ 3052 a iardaighi do Finnchua, ⁊ ced da gach chrudh gacha sechtmad bliadne3053 fein ⁊ d' fir a inaid o righ Laigen ⁊ o h-Uibh Cennsilaig do gres. Facbhuidh 3054 Finnchua buadha do righ Laigen ⁊ do righ Ua Cennsilaig .i. genus ina 3055 righnuibh ⁊ ana mnaibh, ⁊ naire 'na n-ingenaib, ⁊ firinde 'na b-feruibh.

3056 Cuinghes ri Laigen for Finnchua Finntan a mac d' facbail aigi ina crich 3057 fesin, et ceduighius Finnchua dó sin, ⁊ tuc bennacht dia dhalta, et do-bert a 3058 dhalta i fosugud ann, ⁊ do- bert a rogha dia dhalta in loechdacht no an p.92 3059 cleirchecht, et ruc in dalta do roghain in cleirchecht, et do-bert ferann dó 3060 iar sin .i. Cluain Irarrois frisa n- apar Cluain Eidhnech inníu, et cumthar trian 3061 cuarta in baili-sin d' Finnchua do gres.

3062 Conad iat sin gnimartha ⁊ ferta Finnchua i Laighnib, ⁊ do-roich iar sin 3063 co adhbha fein i Mumain.

3064 IS é ba ri for Ulltaib in tan-sin, Eochu Croibh- derg mac Scannlain meic 3065 Dunadaigh, et ba h-i a baincele, Moinginn ingen Daire meic Finnchaid d' feruibh3066  Mumhan; et nir' ghabh o a fer gan techt a Mumain do cosnumh righi dia 3067 macuibh .i. CasCianCingid, ⁊ gabhaidh in ri do laim sin. Foillsighter 3068 d' Finnchua inni-sin .i. aslach Diabuil do tabairt da mnai for righ Ulad um 3069 thoidhecht i cenn catha i Mumhain cen fhotha. Et gabais ceim conalbais 3070 Finnchua annsin uma crich fein gur' cuir fesa i n-agaidh 70va righ 3071 Uladh, uair nir' ail dó a mharbad i crich Mhuman fria linn, ⁊ dia tised tara 3072 sharugud cu fuighbhedh bas ⁊ aidhedh anabuidh. Tancatar arai sin 3073 Ulaid tria gresacht na mna cu riachtadar Mairtine Mor Muman gan airiugud 3074 do righ Muman, cor' ghabsat sosad ⁊ longphort a n-Ard na Righraidi frisi3075  n-apar Cnoc Samna iniu. IS ann immorro do bi Cathal mac Aedha Flaind 3076 Cathrach ri MumanMumu ingen Fiacrach a baincele a n-Dun Eochair 3077 Mhaighi in tan-sin, ⁊ at-ciat ar n-eirghi doibh na samhlacha i Cnuc na 3078 Righraidi riu anes .i. na mergedha ana etarbhuasacha ⁊ na pupla do breacsroll 3079 righda isin tulaig 'arna tocbhail. Lotar fesa o righ Muman dus cia 3080 ro bhai isin tulaig. “Ri Ulad”, ar siat, “⁊ Moingfhinn ingen Daire ic iarraid 3081 righi Muman dia macuibh”. O ra h-indised do righ Muman sin at-berat a 3082 chomhairligmaiti Muman: “Tiaghar uainn ar cenn in chathaige mharbhthaigh-sea 3083 rind anes .i. Finnchua Bri Gobann, uair do-gheall dam-sa geb e 3084 tan no bheth éicen catha form co ticfad a cenn catha leam dom chabhair ⁊ 3085 in Cennchathach lais .i. a bhachall fesin”. Lotar na fesa gu Finnchua .i. 3086 GerTualaingTurscur, tri ghille in righ, ⁊ ad-fiadhat dó Ulad do 3087 tiachtain tara sharugud-sumh isin Mhumain. Gluaisis Finnchua andsin ana 3088 shomhulrith charpuit, ⁊ a bhachall 'na laimh, gan airisium ria cleirchibh 3089 idir, cu riacht Dun Eochair Maighi, baile a raibhi Cathal mac Aedha.3090  Ferthar failti fris on righraid. As-bert in ri sin fria Finnchua dul do 3091 tabairt comhadh do Ulltaib, ⁊ o nár' thoich dó righi Muman nach fuighbhedh 3092 h-i. Luid in clérech fris- sin, ⁊ do-bert Moingfhinn aithne fair uaithe, et at-bert p.93 3093 fria macuib deabaidh logaissi .i.bregi do dhenamh ardaigh co tised in clérech 3094 dia n-etrain, ⁊ cu ro mharbdais a meic-si h-e, uair dob egal leo in clérech do 3095 bhrised chatha forro, ⁊ dia marbhtha-som robo bec brigh Muimnech leo. O 3096 dho-rocht Finnchua cusan longphort ro fhiafraig: “Cia deabaidh sut do- ciam”? 3097 ar se. “Mo meic-si sut”, ar Monginn, 70vb “oc deabaidh um righi 3098 Muman, ⁊ eirg-si dia n- etrain”. “Ni thó emh”, ar Finnchua, “áir bat sidhaigh 3099 meic Moinginne”. Ni ro foemhad tra o Finnchua in comha frissa n-dechaid 3100 co righ Ulad, et geibhidh ferg ⁊ fuasnad h-e, ⁊ tic co righ Muman, ⁊ at-fet 3101 na ro gabhudh comha uadh etir. “DENUIDH”, ar Finnchua, “cippe com dhaingen 3102 catha dhibh o do-rochtabair oen mhaigin”. Teit iarum Finnchua i tús in 3103 chatha-sin, ⁊ in Cenncatach ina laimh .i. a bachall, ⁊ ten- naidh in comhairle 3104 ⁊ nertaidh in cath, ⁊ tic fo tri deisiul in t-sluaigh, ⁊ a bhachall 'na láimh, ⁊ 3105 cia ro cuindigh in in bachaill 'na láimh ní tard Finnchua dho. Cumad 3106 air fesin no beth maisi in catha do brisedh dara eisi. INnlit Ulaid iat fein 3107 a n-aghaid Muimhnech annsin, ⁊ gabhuit a n-arma irghaili. Ro bhúirset ⁊ 3108 ro beicset amal damhu damhghaire, ⁊ tiagait a mullach an cnuic. Saighidh 3109 in clérech in fán tarrsa, ⁊ leicidh in cnoc doib-sium. Cromsait Ulaid co 3110 dicra do cur in catha. O 't-connaic Finnchua sin tarraid iat fon suidigud-sin, 3111 conar' leic eirghi dhoibh sech a n-gluinib suas etir, ⁊ moidhid an cath forro 3112 a n-agaid an aird. Cor' fhacuibh Finnchua do Muimhnechaib maidm rempa 3113 i n-agaid in aird o sin amach co bráth a n-agaid allmurach, ⁊ gach sloigh arcena, 3114 ⁊ iss ed chomalltar iarfír. Do-rochuir ri Ulad ⁊ a shetig Moingfhinn 3115 cona tri macuibh leo isin cath-sin, co fuilet a bh-ferta ⁊ a lighi isin tulaig 3116 da n-eisi.

3117 Tecait a tri daltada co Finnchua iar sin .i. CoimdeConmhachConcraidh, 3118 ⁊ do-berat a lamha for a gualainn, ⁊ at- bertsat fris: “As dith fine, as 3119 forba fás, as sechna thire ⁊ talman duit a n- do-ronais aniu, ⁊ inní rob ail duit 3120 do dhenamh .i. do bhraith-bheimenna do bein for Ulltaib”. Tairisis iar sin 3121 menmha in clérigh ⁊ tairisid a aicned, ⁊ ainicer in t-sluaigh, co n-dechatar da 3122 einech imlan uadha. IMpoidh iar sin co feruibh Muman co tarladur dhó3123  ara chinn i crolighi .i. Cairthenn FinnCairthenn Donn, ⁊ secht meic 3124 Forannain de h-Uibh Cassin, ⁊ FermacIfernan, ⁊ aitchit in clérech uma 3125 chabhuir, 71ra ⁊ do-berat a bhreith féin dó. IMpóidh iarum 3126 Findchua friu, ⁊ bennachais iat, ⁊ slánaighidh triana fheartuibh ⁊ adhamhraibh3127  cor' bhat slaincrechtaigh dia eis, et ordaighit sein a cuarta dhó .i. .L. p.94 3128 ech allmardha a h-Uibh Toirrdelbaigh.L. corn buabhaill a h-Uib Caisin 3129 .L. sitheal aircdidi o mhaithibh Dail Cais. Do-roich iar sin Finnchua cosin 3130 righ, ⁊ do-berur a bhreth féin do .i. bó cech lis on Ardchnoc .i. Cnocc 3131 Brenuinn, co Dairinis ic Imliuch, ⁊ bo bhith-blicht do clérech a bhachla cech 3132 tan bérthar i ceann catha h-í, ⁊ coimeirghe re bh-fear a inaidh do gres ó righ 3133 Muman. Facbhais Findchua bennachtain oc on righraid ⁊ oc feruibh Muman, 3134 ⁊ tic roime dia adbha fesin iar m-buaidh bh-fert ⁊ mirbuile.

3135 EIRGHEAS iar sin cogad allmurach i coicedh Connacht re linn Fhinnchua. 3136 Tomaltach mac Muiredhaigh ba Connacht in tan-sin. A n-indmhusa immorro3137  no bertis allmharaig uatha gacha bliadne tar muir sair, gur' fhacuibhset gorta 3138 ⁊ terce bidh isin coiceadh. Lotar fesa o Thomaltach co Finnchua cu ro dhingbad 3139 na h-allmuraig dhe ⁊ a breth fesin do. Luidh Finnchua lasna 3140 techtaibh gu Cruachain Maigi h-Ai. Batur failtigh Connachta roime. Batar 3141 dono na h-allmuraig i bh-fosadhlar longpuirt ina bh-farrad i Cuil Fedha, frisi 3142 n-abar Cul Cnam Rois inniu. “Cidh as ail dúibh friu sut”? ar Finnchua. 3143 “Cath do thabhairt doibh”, ar Connachta. “Din-gebhut-sa in cath”, ar Finnchua, 3144 “dar cenn mu riara”. Geallait Connachta a breith fein do-sum. Teit 3145 Finnchua leo a ceann in catha ⁊ ad- cí na h-allmuraigh uadha. Geibhidh 3146 iarum teasbach dermhair na h-allmuraig annsin tria cumachtaibh an cleirig 3147 a medhon a longphuirt dona sonnuibh iarnaidibh batur i timcheall an longphuirt 3148 imacuairt, conná frith dibh aramharach acht a cnama ⁊ a taisi a medhon 3149 a longpuirt, ⁊ frasa dia n- armaib 'na bh-farrad: conadh Cuil Cnamh Rois ainm 3150 ann inaid o sin ille. Tairisnighit Connachta iar sin 71rb a mhirbuilibh 3151 an cléirig, ⁊ ordaighit a cana ⁊ a cuarta dho, ⁊ ech gach deg-duine ⁊ screabal 3152 gach aenn duine ⁊ erradh rígh Connacht o mhullach co lar gacha bliadne dhó. 3153 FACBHAIS Finnchua iar sin buaid catha la righ Connacht, ⁊ buaid n-gnima ⁊ 3154 buaid marcachuis, ⁊ nach gebhadh nert allmharach crich Connacht cu brath 3155 da eisi, conud h-e sin fotha Finnchua a Connachtaibh tria bhithu. Ceilibraid 3156 Finnchua do Connachtaib iar sin, ⁊ tic có a mennat fesin i Feraibh Muighi.

3157 AS e ba ri Ciarraige in tan-sin, Mothla mac Floinn meic Aenghusa. Bai3158  mac brathar aigi-sein .i. Ciar Cuircheach o raidhter Ciarraigi Cuircheach. 3159 Ocus as-bertadar comaltada in righ marbad an meic-sin a bhrathar cu nach 3160 tised fris, et cedaigius in ri a mharbad amuich in tan no bhiadh oc seilg. 3161 Acht ní ro-siacht leo gia ro gabsat do laimh. At- fiadhar sin don righ, ⁊ do-berar 3162 linn somheasctha soola gusan n-gilla .i. Ciar Cuir- cheach, gur' cuired 'na chodlad p.95 3163 h-é, ⁊ do-cuiredh a curach aen-shluaisti for muir, ⁊ seolaid gaeth é gu h-Inis 3164 Fuamnaighi, bhaile i raibhe Magor Dub- loingsech do allmharchaibh. Gabhar 3165 aigi-sein Ciar Cuircheach isin churuch ⁊ innisidh a imthusa do Mhagar, ⁊ 3166 ainicis Magar h-é o 't-cuala a scela, ⁊ ise luach anacuil ro chuinnig fair .i. eolus 3167 cusan crich asa taínic cu ro airgeadh h-i, ar ni bhídh arbhur na treabhad aige 3168 'na innsibh eidir. Lotar iarum i Ciarraigi fria re tri bh-faghmhar, gu rucsat 3169 a h-arbhur eisdi ana m-barcaibh iarna crechad, co ro fhas gorta mor a Ciarraige 3170 uili dhe sin. As-bert Mothla mac Flainn: “Eircter uainn ar cenn ar m-bráthar 3171 bunad-chineoil .i. Finnchua Slébi Cua, cu ros-foire sinne amail fhoires cach”. 3172 Teacat na techta aniar co Finnchua, ⁊ at-fiadhat dó a tosca. LUID Finnchua 3173 i Ciarraigi iar sin d' fóiridhin a bunad-cheiniuil, et ba si sin adaig thangatar 3174 na dibercaigh isin tir, ⁊ gabhsat a bh-Findtracht Cind Maghair. Fiafraigidh 3175 in ri d' Finnchua, cidh do-genduis friu. 71va Fiafraigidh Finnchua 3176 don righ cia h-olc do-ghnítis gacha bliadne isin tír? “Ni fhacbaít”, ar in , 3177 “a bec do arbur isin crich dia n-eis”. “Leagur scailed dhoib”, ar Finnchua, “cu 3178 ro ghabhat a n-oireda forru, ⁊ tecam-ne isin traigh tara n-eis, ⁊ is ced lim-sa gan 3179 ar bh-faicsin doibh cu tisat chucainn 'nar cenn”. Nir' bó cian iarum gu 3180 bh-facatur cuca iat isin traigh, ⁊ a n-oireda furmada forra. Ro eirigh immorro 3181 a bharann ⁊ a bhorrfad in cleirig, amail lanna derglasrach no amail thoichim 3182 tuindi fria tír. Ba h-e tricce ⁊ tindisnigi do- thoet Finnchua a cath a brathar 3183 in lá-sin tre bhaidh cur' bho meidightir airdigtir fria seol primh-luingi uas 3184 fheth-fhairrgi ferta ⁊ cumachta De tre ghuidhi in naeim i n- agaid na n-allmurach 3185 in la-sin, cu ro eirgetar tonna Eirenn fris. Ro ghabh tra scemhdhacht3186  ⁊ leadarthaighi chon h-e ina gaiscedh in la-sin. Gengu betis Iaeich ag cur in 3187 chatha acht esiumh a aenur is roime no mhoidhfeth, áir is cuma no theascad 3188 da arm ⁊ da fhiaclaibh na h-allmurchu. Conadh de ro lil Finnchú de .i. amail 3189 choin in la-sin h-e. Et tucsat in sluag Ciarraighech a n-aigti uili re h-agh3190 re gaisced in tan-sin, cu ná terna dona h-allmharchaib cen ghabail no cin marbad 3191 acht Ciar Cuircheach a aenar. Et is h-e Finnchua ro ainic esein. Ro com- maidhed 3192 an gnímh-sin acu iar sin, ⁊ ro móraid ferta De ⁊ Finnchua cuna gabann nert 3193 allmurach gana duthaig budhein innti acht gu cuimnedar Finnchú oc tabairt 3194 in catha ⁊ a thabhuirt a n-ainm Dhé ⁊ Finnchua ⁊ a chana dh' fir a inaid da eis.

3195 AS-pert in fris: “Beir do breith, a cleirig, ⁊ ben do beim císa orainn 3196 infecht-sa, uair bidh manuigh dhilsi duit-si ⁊ d' fir h' inaidh inne do gres”. “As í 3197 mo breth”, ar Finnchua: “miach bracha gacha baile dhamh, cona furrthain do p.96 3198 bhiudh cacha bliadne”. Ro chinnset-som cu tibritis. AS- pert iarum in 3199  nach fuighbhedh Ciar Cuirchech failti oca ⁊ no cheaduighfed d' Finnchua a 3200 bhreith laiss. 71vb LUIDH iarum Ciar Cuircheach la Finnchua 3201 .xxx. .i. a bh-fuair dia chairdibh ⁊ dia choiceilib isin tir. CEILEabhrais Finnchua 3202 iar sin don righ ⁊ don righraidh, ⁊ facbais bennachtain acu, ⁊ teit gó a aras 3203 fesin. Et cuiris Ciar a Ciarraigi Cuircech, conadh uadh ro sloinned. Et dligid 3204 Finnchua gacha bliadne .xxx. torc o Ciarraigi Cuircech.

3205 TEACAIT iar sin re linn Finnchua Clanna Neill in tuaiscirt do ghabail 3206 righi Muman, uair at-cualatar in tír ina folmaisi ⁊ Leth Mogha 'ar bh-fagail leoin 3207 ima righuibh ⁊ ima codhnachuibh, ⁊ gan rígh diles orra. Gabhait iarum 3208 longport oc Loch Sighleann i n-Gurt Clainni Neill aníu, ⁊ nír' bacad dibh, 3209 uair nír' bhe airdrí for Mumain in tan-sin acht comard oirrig. Do-cuadur 3210 immorro Muimnig a muinighin a noem um coscur Clainni Neill do breith, 3211 uair ni rabhatur cuingid chatha acu 'na n-agaid. Do- bhí tra mac rígh acu 3212 in tan-sin .i. Scannal mac rígh Ua Cairbre. Erlamh airmhitnech do shil 3213 Eogain esein, ⁊ adubairt gu ticfadh moirsheiser naem do cur in chatha acht 3214 gu m-beth aen-laech do Clannaibh Eogain roime do mac rígh no rigdamna. 3215 At-cuas d' feruibh Muman cu raibhi fer calma don Mumain .i. Cairbre Crom 3216 mac Crimhthain t-Sreib meic Echach meic Aengusa meic Nat Fraeich, ⁊ fa 3217 mac righrighna, ⁊ fa h-adhbur righ acht gu righdais tuatha ⁊ fine é, ⁊ 3218 ro h-inniseadh doibh-sium a bheith ac seilg a n-droibheluibh ⁊ a b-fasaighibh ⁊ 3219 a bh-fheduibh .i. ar mhucaibh ⁊ aigib, ⁊ lotur fesa uathaibh ara chenn, 3220 ⁊ adubratar fris no bherdais righi dó ar tiachtain a cenn chatha leo. 3221 At-bert-sum friu ná raghadh no gu tised in cathaighi calma bai i Mumain 3222 lais, .i. Finnchua Slébi Cua. Berar a fhis sin dona naemaibh út, ⁊ tecait 3223 sein ar ceann Finnchua gu maithibh Muman leo da breith don chath. 3224 “Caidhi”, ol Finnchua, “in lucht ros- gabh do láimh in cath. Ní nert leo itir 3225 cu raibhais-si ica thabairt leo aroen fria Scannal. Do-ruménar- sa ris”, ol3226  Finnchua, “gidh leasc leam”; 72ra et tainic leo cu riachtatar Loch3227  Silenn gu comthinol Muman. Et do-riacht Cairbre Crom chuca cona 3228 shochraite amail ro gheall in tan ad-cuala Finnchua do techt ann, et ad- conncatur 3229 Clanna Neill uatha ag eirghi gu moch isin matain ina longport ina 3230 m-broin adhbhail ildathaigh. Locuid fir Mhuman in cath re gráin Clainni 3231 Néill ⁊ ar imut a laech ⁊ a trealaim, acht Finnchua a aenar. Et comairliged  4 3232  3233  3234  3235  3236  3237  3238  3239  3240  3241  p.97 3242 Finnchua Fir Mhuman, ⁊ adubairt nach leicfithe baile dia b-ferunn doibh 3243 damad locad leo. Do-raidhset Fir Muman: “Atait Clanna Néill ar tri 3244 coimlín-ne”. AS-pert Finnchua a n-imarcraidh do shlaidhi comtis coimlina, 3245 eto ro bheitis coimhlín cach do mharbhadh a fhir chomhlainn iar sin. Cidh tra, 3246 ro gress ⁊ ro nert FinnchuaCairbri Crom fir Mhuman 'cum an chatha, áir 3247 ni raibhe Cairpre ara imghabáil. Ro aemsat fir Mumhan in cath tria naire 3248 ⁊ tria nertadh FinnchuaCairbri. IS ann sin ro choraighset Clanna Neill 3249 iat fein 'cum an chatha, ⁊ tancatar a n-dail fher Muman cu dian ⁊ cu dasachtach 3250 .i. doiri dia n-armaibh uasa cennuibh ⁊ leibheann da sciathaibh 3251 'na timceall. Eirghit Muimnig 'na n-agaid iarum ⁊ a naeim leo, et ger' sat 3252 liu do Clannaib Néill ro sraeinedh in cath forra a nertuibh naemh ⁊ curadh, ⁊ 3253 leantar in maidm, ⁊ dichenntar móran dibh, ⁊ tinoilter a cind a n-aen-inadh, 3254 ⁊ do-berur i l-Loch Silenn frisa n-abar Loch Cenn aníu. Et righthar 3255 Cairbri Crom mac Crimhthain for Mhumain. Et aitchidh Finnchua Dia 3256 um deilbh mhaith do thabairt fair, uair ba scairbighi a dhenamh, ⁊ fuair 3257 Finnchua ó Dhia a rogha dealbha dhó, conad Cairpre Caemh at-berthea fris 3258 iar sin iar n-aithearrach crotha ⁊ datha. A Cill Crom-ghlaise ro h-ailed in3259  Cairpre sin ac Sceallan Chael, conad de ro lean Cairpre Crom dhe, amail 3260 as-bert:

  1. 3261 Fa direch o chinn go bonn3262 
    ge at-bertea fris Cairpre Crom:3263 
    as de run-geibh ainm re ais3264 
    ara altramh a Cromglais.
3265  Beannachaidh Finnchua fir Mhumanrí Caisil annsin .i. Cairbre 72rb3266  cona shil, ⁊ do-rinne in cadach fria Finnchua do fein ⁊ da shil, ⁊3267  sraeined catha ria Clainn Cairpre in tan do-bertais a n-ainm Dhe ⁊ Finnchua, 3268 no minn dia mhinnuibh oca ag dul a n-deabaidh, ⁊ bhidh leo a buaidh; et 3269 geallais Finnchua nach cuirfedh cath o sin amach. Cinnit Muimnigh ima 3270 rígh cana Finnchua forru .i. in cet laegh ⁊ in cét uan ⁊ in cét arc d' Finnchua 3271 ⁊ d' fir a inaidh o feruib Muman, ⁊ coimhet a inaidh ar Clannaibh Cairpri 3272 do gres. Et almsa as cech sroin o Feruib Muighi d' fir a inaidh, ⁊ a ghuidhi-sium 3273 dhoib-sium ind am eicne, ⁊ guidhfed-sium Dia um shlicht Coirpri3274 Chathail d' foirithin iar bh-fir.

3275 TEIT Finnchua iar sin dia mhennat fesin; ⁊ teitt iar sin do Roim, uair rob 3276 aithrech leis na catha do-chuir ⁊ na gnimha do-roine ar connailbhe ⁊ ar 3277 bhaidh brathairsi. Ocus ro chan na runna-so sis: p.985

  1. 3277a SEACHT catha ro chuires-sa,3278 
    as me Finnchua cin meabhuil,3279 
    o chath Duine Dubhchomair3280 
    gu cath Finntraicht Cinn Maghair.
  2. 3281 Cath i Temhraig thucus-sa,3282 
    cath i Laignib lem crabhad,3283 
    cath a Mumain mhedhonaigh3284 
    do-radus h-e cen gabhadh.
  3. 3285 Cath Locha Cenn comramhach3286 
    ar Clannuibh Neill cin mheab- hail,3287 
    cath Cruachna Ai ollbladhach3288 
    as romam-sa ro mheamaidh.
  4. 3289 Mu thachar fria Muimhnechaib3290 
    le mac Aedha lem fhertuibh,3291 
    mu chatha re cuimnechaib3292 
    coir a n-airimh 'na sechtuibh.
  5. 3293 Co Roim Letha mh' ailithre3294 
    for sligid Poil is Petair,3295 
    i mainistir Bronaidi .i. Buidi meic Bronaigh3296 
    rom-airmidter 'na sectaibh.
3297  Conadh iat-sin gnimhradha ⁊ geinemain Finnchua ⁊ a chatha ⁊ a conghala3298  ⁊ a thurusa o do-labuir a m-broinn a mháthar no gu n-dechaid do Roim 3299 Letha, cu raibhi fria re m-bliadne innti oc aithrighi, amail ro scribh fesin i 3300 Leabhur Mainistreach Baidhi Meic Bronaig.

3301 6.

3303 Finit re Fionnchua.

 p.99 72va

7. Betha Brenainn meic Fhinnlogha

3304 

3305 ‘BEATUS UIR QUI TIMET DOMINUM, IN MANDATIS EIUS uolet nimis’ (Ps. 111:1). 3306 IS fechtnach ⁊ as firén foirbhthe in fer forsa m-bi ecla ⁊ imuamon an 3307 Coimded cumachtaigh ⁊ accobhras co dermhair timna ⁊ forceatal De do 3308 comallad, amail luaitter i canoin petarlaice ⁊ nu- fhiadnissi in t-aithinse-so.

3309 Sochaidhi tra do uasal-aithribh ⁊ d' faidibh ⁊ d' apstalaib ⁊ do 3310 deisciplaib in Choimdhedh, frisi n-debhradh i petarlaic ⁊ i nui-fhiadnissi 3311 in t-aitheasc-sa .i. a bheith fechtnach firen forbhthe forasta ar accobor ⁊ ar3312  ailgius leo na timna ⁊ in forcetuil diadha do com- hallad, ⁊ ar imecla in 3313 Coimdedh co foirbhthe 'na cridibh ⁊ 'na menmannaibh cen scrutain aili acht 3314 mad sin.

3315 A oen iarum don luct-sin in nui- fhiadnissi, 3316 intí diata lith ⁊ foraithmet ind ecmong na ree-sea ⁊ na h-aimsiri .i. 3317 h-i .uii. kl. Iuin .i. Brenainn mac Finnlogha do shlicht Ceir meic Fherghusa. 3318 Ceann creitme ⁊ crabhaidh ermhoir in domuin uili inti noem Brenainn .i. 3319 amail Abraham n-irisech. Sailmchetlaid primh-fhathacdai amail Daibith mac 3320 Iese. Ecnaid derrscaightech amail Sholmain mac n- Daibid. Rechtaidhi3321  amail Mhoysi mac Amhra. Tintodhach tidhnaictech amail Hieronymus Cirine fáidh.3322  Intliuchtach amhra amail Aguistin. Mor- leighnidh primh-coitcheann amail 3323 Origin. Ogh amail Eoin bruinne-dalta in Coimdhed. Soiscelaigthe amail 3324 Matha. Foircetlaid amail Pol. 3325 Cend dithreabhuch amail Eoin Baitsi. Trachtaire amail Grigoir Roma. 3326 Techtaire treabar mara ⁊ tire amail Noei mac Laimech. Uair amail 3327 ro thocaibh Naei in n-airc uas tonnghor na dilenn ind airdi, as amlaid sin 3328 toicebus Brenainn a mhancha ⁊ a mhuinntera 72vb a n-airdi úas 3329 teinid bhrátha, cuna ria dé na ceo na crithir iat tre cumhachtaibh ⁊ 3330 caen-crabud Brenainn meic Finnlogha.

3331 A n-aimsir immorro Aengusa meic Nat Fraeich righ Muman, is ann 3332 ro genair intí noemh Brenainn. Do Chiarraigi Luacra dhó .i. do Alltraigi 3333 Caille do-shainnred.

 p.100

3334 Bá fer saer socheneoil craibhdech irisech a athair in meic-sin .i. 3335 Findlogh. IS amhlaid batur in lanamhain sin, i smact ⁊ i coibligi 3336 dlighthigh fo riagail espuic Eirc. At-connaic máthair Brenainn aislingi 3337 resiu ro genair Brenainn .i. lan a h-ochta dh' ór glan do bheith aice ⁊ a ciche 3338 do taitnemh amail t-snechta. IAr n-indisi na h-aislingi d' espoc Eirc adubairt 3339 gu n-geinfeth uaithi gein chumhachtach bhudh lán do rath in Spirta Nóemh 3340 .i. Brenainn.

3341 ARAILI fer saidhbhir bai i n-aitreibh co fada ó taigh Finnlogha, Airdi 3342 mac Fidhaig a ainm. Tainic primh-fhaidh na h-Eirenn in tan-sin co tech 3343 Airrdhe meic Fidhaig .i. Beg mac . Ro fiafraigh Airrdhe do 3344 Bec: “Cid ni is nesa dún innosa”? Adubairt Bec: “Geinfidh do dilis 3345 dingbhala fein eadrat ⁊ muir inocht, ⁊ bidh sochaidhi do ríghaibh ⁊ do 3346 ruirechaibh aidheorus he, ⁊ berus leis docum nime.” ISinn adhaigh- sin 3347 gene Brenainn rucsat trichatricha laegh ag Airrdhe mac Fidhaig. 3348 IAr sin ro éirig co moch arnabarach Airdhi, ⁊ boi oc iarrad in 3349 toighi a rucad in mac beag, ⁊ fuair tech Findlogha, ⁊ in naidhiu ann, ⁊3350  ro shlecht co duthrachtach 'na fhiadhnusi, ⁊ ros- edbair in tricha loilgech cona 3351 laeghaibh dhó, et ba si-sin ced-almsa Brenainn. Ro gabh iar sin an brugaid 3352 in mac ana laim, ⁊ adubairt: “Bidh dalta dam-sa in mac-so tre bithu na 3353 bethad”, ol se.

3354 A n-adaig immorro ghene Brenainn ad-connaic espoc Eirc Alltraigi 3355 Cailli fo aen-lasair dermhair amail na aices riamh roime, ⁊ timtirecht examuil 3356 na n-aingiul i n-edaighibh glegheala imon tír immacuairt. Eirghius espoc 3357 Eirc gu moch aramharach, ⁊ tainic gu tech Finnlogha, ⁊ ro ghabh in mac ina 3358 laim, ⁊ adubhairt fris: 73ra “A dhuine Dhé” .i. duine fhoigenus do 3359 Dhia, “gabh mhisi cucat amail mhanach n-dilius; et cidh sochaidi is forbhfhaeilid 3360 friat ghein as forbhfailid mu cridi-si ⁊ mh' ainim”, ol espoc Eirc. Iar sin 3361 ro shlecht 'na fhiadhnusi ⁊ rochí co dermhair i comurtha fhaeilti, ⁊ ron-baist 3362 iar sin, ⁊ tugad Mo Bhí fair mar ainm artus o a thustidhibh. ut dixit poeta:

  1. 3363 Mo Bhi a ainm-sium ar tus3364 
    o thustidhib, caomh a rus:3365 
    macaom sluaghach, sirthech, seng,3366 
    ba cobair d' Feraib Erenn.
3367  IAr sin ro fherastar broen find .i. ciabhor fhinn, cu ro lín in p.101 3368 Fhianann uili. As de-sin bha Broenfinn a ainm-sium. Finn immorro 3369 do-radh fris, ar ba find o churp ⁊ o anmain: ut dixit:
  1. 3370 Braonfind a ainm-sium iar sin3371 
    o curp ocus o anmain3372 
    on braon-sin fuair slain3373 
    o epscop Eirc a aon rain.

3374 IS ann sin ro scennset tri muilt corcra as in topur fiacha baistigi3375  Brenainn. ut:

  1. 3376 Tri muilt corcra, suairc in tred,3377 
    fiacha baistigh Brenainn beg,3378 
    ro sgeinnset, ba caom an cor,3379 
    as in topur an aonor.

3380 Rucsat a mhuinnter leo h-e cu m-boi bliadan occa iar sin ica altrum. 3381 I cind bliadne iar sin ruc espoc Eirc lais h-e ar amus a mhuime fein .i. Íta, ⁊ 3382 bai coic bliadne oc Ítta, et tuc in chaillech gradh n- dermair dou, áir it-ceth 3383 timtirecht na n-aingel h-uasa ⁊ rath in Spirtu Nóim fair co follus, et 3384 no bhith Brenainn, oc sir-ghaire frisin caillig cech tan at-cídh h-í. ARAILI 3385 la ro fhiarfaig Ita dhe: “Cidh do- gní faeilti dhuit, a naeidhiu 3386 noemh”? ol si. “Tusa”, ol se, “at-cím oc labra frim choidhchi ⁊ ogha imdha 3387 ele amail tusa, ⁊ siat acum comhaltram as cech laímh diachéle”. 3388 Aingil immorro batar annsin i n- dealbhuibh na n-ogh.

  1. 3389 Aingil i n-dealbhaibh ógh fhind3390 
    badar ic altram Brenainn,3391 
    as cech laim ina cheile3392 
    don naoidhin cin mor-mheile.

3393 Iar sin ro legh oc espoc Eirc a shalma co gressach i cinn .u. m-bliadne, ⁊ ba 3394 fada la h-Ita beith 'na ecmais. Ni rabha immorro bó blicht oc espoc Eirc, 3395 áir ní gabhudh almsana o neoch acht becan o dhainibh riaghalda. Ro boi-siumh 3396 tra i n-araile la occ iarraid bainne for a aidi. “IS tualaing Dia ón, a 3397 mic”! ar espoc Eirc. IS iar sin ticedh ind agh allaid cech lái do Shleibh 3398 Luachra cona laegh le, co m-blighthe do-sum h-i, ⁊ teighedh a h-oenar isin sliab 3399 iarna bleagonn.

3400 IS annsin boi Bríg inna farrad-sum .i. derbhshiur dhó, ⁊ ba dermhair 3401 méd a grada lais, ár ba follus dó timtirecht na n-aingel fuirre, ⁊ ro fhegadh 3402 gnúis a aidi amail ruithen n-grene samhrata.

 p.102

3403 ARAILI la do-chuaidh espoc Eirc do proicept. Luid-seom 73rb3404  lais isin carput, ⁊ ba h-aesach deich m-bliadne Brenainn in tan-sin. Facabar-somh 3405 a aenar isin charput iar n-dul don clérech don proicept. Suidhius Brenainn 3406 isin carput ⁊ se oc gabail a shalm a áenar. IS annsin do-riacht 3407 ingen min macdachta mong- bhuidhe, do cenel rígda, gusan carpat cuici-siumh, 3408 ⁊ sillis fair, ⁊ feghaidh a ghnúis aluinn edrocht, ⁊ fuabrais leim chuice isin 3409 carpat fo chedoir ⁊ a cluiche do denamh ris. IS ann as- pert fria: 3410 “Imthigh dod tigh ⁊ beir mhiscaidh cidh dod-fucc ille”, ⁊ geibhidh-sium 3411 ialla in carpait, ⁊ gabhuidh for a sraeighled cu cruaidh cu raibhi ic cai ⁊ occ 3412 diucairi, cu riacht gu h-airm a raibe a máthair ⁊ a h-athair .i. in ⁊ in rigon. 3413 IMpoidius iar sin espoc Eirc, ⁊ gabuidh ica cairiughudh-sum cu gér im bualad 3414 na h-oighi neimelnidhi. “Do-gen-sa aithrighi inn”, ar Brenainn, “⁊ abair-si h-í”.3415  “Tair isin uamaidh-sea co maduin”, ar espoc Eirc, “⁊ bí at aenar inntí cu 3416 torus-sa cugut imarach”. Suidhis Brenainn isin uamaidh iarum, ⁊ gabhais a 3417 shalma ⁊ a immna molta don Coimdhid innti. Oirisidh espoc Eirc i bh-farrad 3418 na h-uamadh ic eistecht ra Brenainn cen fhis dó. At-clos tra foghur gotha 3419 Brenainn ag gabáil a shalm míle ceimeann for cech leth. Do-cluinti foghur 3420 gotha Coluim Cille in comhfhad cetna in tan no bhith ic cantain a shalm ⁊ a 3421 immunn.

  1. 3422 Foghar gotha Brenainn bhinn3423 
    isinn uama 'con fhiannaind,3424 
    mile ceimend in cech dinn3425 
    at-cluintea a ard-guth alainn.
3426  IS annsin ad-connuic in clérech buidhne aingel súas cu nemh ⁊ anúas co 3427 talmain immon uamhaid co maduin. O sin imach immorro nír' chumhaing3428  nech gnúis Brenainn d' faicsin ar imad na ruithne n-diadha acht Finan 3429 Cam a aenar, áir ba lán do rath in Spirta Nóim éisidhe, ⁊ is edh fo-dera do a 3430 fáicsin-sium seoch cach, ut dixit:
  1. 3431 Silledh for aghaidh m-Brenainn3432 
    ni cumgaid nech a n-Eirind3433 
    acht Fínan Cam, caom an modh,3434 
    ar met a ratha a aonor.

3435 ARAILE la batar oc imthecht for an sligid .i. Brenainnespoc Eirc. 3436 Do-rala oen óclach ina cuidechta for an sligid. Teacmhuidh didiu namhait p.103 3437 batur aigi dhó .i. moirsheser laech, ⁊ gabhais ecla mhor in t-oclach, ⁊ 3438 adubairt: “Muirbhfit sud mhisi innosa”. 73va “Eirg becan ar 3439 scath in chairthi cloichi ucut”, ar Brenainn, “⁊ sín ara scath tú”. Do-ghní-sium 3440 tra amlaid sin, et tocbhuidh Brenainn a lama fria Dia, ⁊ do-ghní 3441 ernaighthi, co ro soeirtea in t- óclach i rict coirthi cloichi. Teacait iarum a 3442 namhait-sium cosin coirthi, ⁊ benuid a cenn de ina richt-som, ⁊ gonait in 3443 coirthi 'na thoebh, ⁊ faccbhait in cloch 'arna dicennad, ⁊ berait in cenn leo 3444 a rict cinn a namhat. Et maraidh beos in cloch sin isin luc cetna. 3445 Conudh annsin do-roine Brenainn cloich don duine ⁊ 3446 duine don cloich. “Denaidh aithrigi”, ar escup Eirc, “uair ceann na cloiche3447  fil occuibh, ⁊ ro imthigh bur namha imshlan uaibh”. Do-gníat iarum aithrigi 3448 n-dicra fo riaguil espuic Eirc o sin immach.

3449 IAR b-fogluim immorro canone petarluice ⁊ nui- fiadnaisse do 3450 Brenainn, dob ail dó riagla noem i n-Eirenn do scríbadh ⁊ d' fogluim. 3451 Cedaighis tra espoc Eirc do-sum dul d' fogluim na riagla-sin, ár ro-fhitir 3452 gurup o Dhia ro bui do-somh in comairli-sin. Et adubairt espoc Eirc: 3453 “Tar doridhisi cucam-sa, ⁊ na riagla-sin leat, cu ro ghabha tú gradha uaim-si”. 3454 IAr n-dul do-som d' agalluim a muime .i. Ita, is ed adubuirt in cedna fris .i. 3455 riagla naemh n-Eirenn d' fogluim, ⁊ adubhuirt ris: “Na dena foghluim ag 3456 mnaibh na ac óguibh cu nach derntar h' égnach. Imthigh”, ar sí, “⁊ teicemhaid 3457 laech suaichnidh sochenelach dhuit ar an sligid”. Ecmaing, dano, ba h-é 3458 mac Lenin in laech-sin. IAr n-imthecht immorro do Brenainn do-rala mac 3459 Lenín dó. IS ann do-raidh Brenainn fris: “Dena aithrigi, ar itá Dia ocut 3460 toghairm, ⁊ baat mac dilius dó o sunn amach”. IS annsin ro-soei Colman 3461 mac Lenin cusan Coimdhi, ⁊ cumhduighter eclas lais fo cédair, ut dixit 3462 Colman:

  1. 3463 BRENUINN breo betha buadhaig3464 
    beim in ael airimh aenuigh3465 
    siar cu h-airbhire in aenuigh3466 
    Thíre Tairngire taebhuigh.
  2.  73vb
  3. 3467 Ní taebh fri fann na feles,3468 
    coemh a cland cubhaidh ires,3469 
    mac fial Finnlogha re bas3470 
    dim cech dindrogha dliges.
  4. 3471 Dlighidh midh modh nad maidim,3472 
    aibinn modh mag nat senaim, p.1043473 
    ard-urdaig Mhuman magda3474 
    cli cumdaig Banba Brenainn.
    Br.
  5. 3475 Mu chin bhias ina dhírim3476 
    lir lebinn domuin dedhuinn,3477 
    fir Eirenn tar ler lilit3478 
    co Brighit is co Brenuinn.
    Brenainn.
  6. 3479 Colum Cilli ceall ualann3480 
    inmhain inne ina shenaim,3481 
    rad b-fer n-Eirenn a h-innair3482 
    in flaith a birraib Brenainn.3483 
    Brenainn, breo.

3484 IAR SIN ro-siact Brenainn crich Connacht fo clú araili fir craibdhigh 3485 bai ann .i. Iarlaithe mac Logha, meic Trena, meic Feic, meic Macta, meic 3486 Bresail, meic Sirachta, meic Fiachach Finn. Et ros-foglaim- sium .i. 3487 Brenainn, na h-uili riagla naom Eirenncha aici-sein. Et as-bert fria Iarlaithi: 3488 “Ni h-ann so bias h' eiséirgi etir”, ar se. “A meic noeim”, ar Iarlaithi, “cid 3489 uma bh-folcai forainn ratha diadhai in Spirta Nóibh filet innat cu follus3490 cumachta díairmhidi in Choimdhed cumachtaigh fil gu h-incleithe it menmain 3491 neimellnidi? TUSA tra do-riacht cucam-sa do fhoghlaim occum”, ol Iarlaithi. 3492 “Misi immorro bias ogut-sa o sunn amach, acht geibh misi it mhanchaine 3493 tria bithu na bethad. Act cena”, ar Iarlaithi, “abuir frim cait i m-bia mo 3494 eiseirghi”? At-bert Brenainn: “Dentar carput nua leat”, ar se, “ár is 3495 senoir thu, ⁊ eirg inn for an sligid. Ocus cipe inadh i mebsat dá fhertais an 3496 carpait, is ann bias h' esseirghi ⁊ eiseirghe shochuidhi immaille frit”. 3497 IAr sin tra teit in seanóir isin carput, et ni cian rainic in tan ro mebsat da 3498 fhertais in carpait; et as é ainm an inaidh-sin, Tuaim Da Ghualann. IS ann 3499 sin do-ronsat a n-dís in laidh-sea eturra, ic feghudh na reilgi uathaibh, ⁊ 3500 timtirecht na n-aingel co follus dí; ⁊ as-bert Brenainn na .u. cét rainn di ⁊ 3501 as-bert Iarlaithi iar sin:

  1. 3502 ARD reileac na n-aingel n-an3503 
    at-cim tar mo shuil,3504 
    ni tadhbhaister ithfern uar3505 
    anas tardtar ana h-uir.
  2. 3506 Comad oin iar tairceall cros 74ra3507 
    Do-ro in fotan glas3508 
    niba h-aitreabh dheaman n-dúr p.1053509 
    taithfentar dhun ass.
  3. 3510 Bidh aird-ceall cu n-imut cliar3511 
    i m-bíat senadh mor,3512 
    bidh lighi tren ocus truagh,3513 
    bidh sligi do shlóg.
  4. 3514 Diultfait do manaig do cill,3515 
    bid beir tabair treall,3516 
    olc in comha ros-bia inn3517 
    tadhall ithfrinn tall.
  5. 3518 Ticfat do braithre biaidh uair.3519 
    du-roichset do chein,3520 
    bidh tusa bhus fuighleoir dhoibh,3521 
    do-genat do reir.
  6. 3522 IN airet donet mu riar3523 
    mairet in da clar,3524 
    cuirfit a naimdhi i cein,3525 
    lasfait amail grein.
  7. 3526 IN airet do-net mu reir3527 
    budh fir dhamh an rann,3528 
    betit a meic tara n-éis,3529 
    ni biat i pein tall.
  8. 3530 Mo-genar thoghfas in clar3531 
    ard na n-iubur n-úr,3532 
    ni ba h-itfernach iar m-brath3533 
    neach ro-sia 'na h-uir.
  9. 3534 Ni budh bairnech a mheic Dhuach3535 
    rot-fia lim-sa a luach,3536 
    neam ocus tuile cen tlath,3537 
    mo chuile cen crich.
  10. 3538 Buaidh rígh is cleirech dod shil3539 
    i cein bed dom reir;3540 
    nocha cirrfa nech do giall3541 
    cindfet tar gach reir.
    et reli- qua.
3542  IAR b-facbail Iarluithe annsin do Brenainn gabais roime for amus Mhuighi 3543 h-Ai. Do-rala immorro aingel do for an sligid, ⁊ is ed as-bert fris: “Scríbh”, 3544 ar se, “briathra in crabhaid uaim-si”. Scribhais Brenainn annsin oc onn 3545 aingel ind uili riagail n-eclusdai noemdha, et maraid bheous in riagol sin. 3546 IN tan immorro batar oc imthecht in muighi co n-aicet in fuat, ⁊ duini marbh 3547 fair, ⁊ a charait icá cháiniudh. “Tairisnigid isin Coimdhid”, ol Brenainn, p.106 3548 “ocus bidh beo in duine fil ocuibh”. IAr n-denum ernaighthi co Dia do 3549 Brenainn eirghes in t-ocláech acedoir, ⁊ berait a muinnter leo h-e co 3550 bh-faeilti n-dermhair. Iar sin tra geibhidh cach ica fhegad- somh cu mor, ⁊ 3551 berait leo h-é cu righ in mhuighi. Et tairgidh in ferann do in bhaile in3552  bhudh ail do isin maigh-sin, ⁊ nír' ghabh uadha, ár nír' bail leis beith isin 3553 magh-soin.

3554 IAr scribeann tra riaghla ind aingil ⁊ riagla noemh n-Eirenn cona 3555 m-besaibh ⁊ cona crabud do Brenainn, impais co h-espoc 74rb Eirc, 3556 ⁊ gabais gradha uaidh. IS ann at-cualaidh-siumh isin t- soscéla: ‘Qui 3557 relingquit patrem aut matrem aut sororem aut agross centuplum 3558 in praesenti accipiet et uitam eternam posidebit’ (Mt. 19:29-30). IS iar sin tra ro fhás gradh in 3559 Coimdhed co dermhair ina cridhi-siumh, ⁊ ba h-ail dó a thir ⁊ a talam ⁊ a 3560 thustidhi ⁊ a athardha dh' facbail, ⁊ ro thothlaigh co duthrachtach ar an 3561 Coimdid cu tarda thalmain n-derrit n-diamhair n-inill n- aluind n-etarscartha 3562 dhó o dhainib. IAr codlad immorro do-sum in adaigh-sin cu cuala guth 3563 in aingil do nimh ⁊ at-bert fris: “Eirigh, a Brenainn”, ar se, “⁊ do-rad Dia 3564 duit inní ro cuinghis .i. Tir Tairngire”. EIRghis Brenainn iarum, ⁊ ba maith 3565 lais a menma on aitheasc-sin, ⁊ teit a aenar i Sliabh n-Daidche, ⁊ feghais 3566 ind aicen n-dermair n- dofholachta uadh for cech leth, et is ann sin at-connuic-sium 3567 an innsi n-aluind n-airegda co timtirechtaib na n-aingeldi. Iar sin tra 3568 anaidh-siumh tredhenus annsin, ⁊ codlais doridhisi. Tic aingeal 3569 in Coimdhed dia acallaim annsin, ⁊ at-bert fris: “Biat-sa”, ar se, “o sunn imach 3570 maroen friut tria bhithu na bethad, ⁊ múinfet-sa duit an innsi n- álainn 3571 at-connarcais ⁊ is mian lat d' faghbail”. Cíís Brenainn annsin co dermhair 3572 ara fhaeiltighi leis aitheasc in aingil fris, ⁊ do-ghni atlaigthi buidi do Dia.

3573 EIRghes iar sin Brenainn as in t-sleibh, ⁊ tic co a muintir, et at-bert friu: 3574 “Dentar tri longa mora libh”, ar se, “⁊ tri sretha do rámhadhuibh for cech 3575 luing, ⁊ tri seola do croicnibh, ⁊ tricha fer an cach luing”, acht nír' bhat cleirig 3576 uile. ut dixit poeta:

  1. 3577 Tri longa seolais in saoi3578 
    tar tonngar mara romaoi3579 
    tricha fer in cech luing lais3580 
    tar treathan mara mongmais.
  2. 3581 Tri sretha do ramaib leo3582 
    ar gach luing dib, caom an gleo, p.1073583 
    seol croicenn go loinneolais3584 
    isna tri longaib seolais.
  3. 3585 Nochu cleirchiu luid uile3586 
    for loinges, caom in chaire,3587 
    munter h-uathad, lom a lí,3588 
    isna tri longaib seolai.

3589 SEOLAIS tra Brenainn mac Finnlogha annsin for tonnghor in mara 3590 mong-ruaidh ⁊ for treathan na tonn toebh-uaine ⁊ for beluibh ind aicein 3591 ingantaigh adhuathmhair agairbh, airm a b-facatar ilar na m-biast 3592 m-beil-derg muiridhi; et fo- geibhdís ailena 3593 aille ingantacha, ⁊ ní tairistis inntibh sin beos.

3594 BATUR tra amlaid sin fria re .u. m-bliadan 74va for an aicen 3595 n-ingantach n-anaithnidh n-aineolach dhoib-sium; et ni tharla duine dhoibh 3596 frisin re-sin, ⁊ ni roibhi esbaidh dhuini dia popul forru, ⁊ ní ro frithortadh 3597 corp na anum duini dib; et ba h-ingnadh inní sin, ar ni ro leicc Brenainn 3598 doibh lon do breith leo, acht at-bert ba tualuing Dia biadh doibh in cech3599  dhú i m-beitis, amal ro shasastar na .u. mile dona .u. aranaibh ⁊ don dhá 3600 n-iascaib.

3601 IN tan immorro ba comfhocraibh don chaisc, batar a muinter icca radh 3602 fria Brenainn dula for tír do cheileabhrad na casc. “As tualang Dia”, 3603 ol Brenainn, “talam do thabairt duin in gach inadh bus ail dó”. IAr 3604 toidhecht immorro na casc toccbhais in mil mór muiridi a fhormna a 3605 n-airdi uas treathan ⁊ uas tonnghar in mara, cur' bho talam com-trom cobhsaidh 3606 amal faichthe choimh-reidh chomh-aird. Et tiaghait-sium forsin talmain-sin, ⁊3607  ceileabrait in caisc ann .i. oen la ⁊ da oidhchi. Iar n-dul doibh-sium ana 3608 longuibh sceinneas an bledmil fon muir fo chedair. Et ba h-amlaid sin do-ceileabraitis 3609 in chaisc co cenn secht m-bliadne for druim in mil moir, amail 3610 at-bert Cundedan:

  1. 3611 Carais Brenainn buan-chrabudh3612 
    do reir shenuid is shamhaidh:3613 
    secht m-bliadne ar druim in mil mhoir3614 
    ba docair in coir chrabaidh.
3615  Uair in tan ba comhfhocraibh don chaisc cacha bliadne no thocbhadh in mil 3616 mor a druim co m-ba talam tirim techtaidhe.

 p.108

3617 ARAILI laithe dhoibh for an aicen n-ingantach co bh-facadar srotha 3618 doimne dubha in mara mong-ruaidh, ⁊ as 3619 inntibh-sin do-rimartus a longa dia m-badhudh ar mhet na h- ainbthine. 3620 Gabhuidh cách iar sin ic fegad i n-agaid Brenainn, ár ba dermhair met in 3621 gabhuidh i r-rabutur. Tocbus Brenainn a ghuth cu h-ard, ⁊ at-bert: “AS lor 3622 duit, a mhuir mor-sa”, ar se, “mhisi m' oenar do badhadh, ⁊ leicc uaid in lucht-so”. 3623 IS ann sin tra ro fhethnuig in mhuir, ⁊ toirnes fethedha i na soebchoire 3624 fo cetoir. O sin imach 74vb iarum ní ro erchoitset do neoch aile.

3625 ARAILI laithi batar forsin muir. Tainic Diabol a n-deilbh shenta 3626 adhuathmhair aidheidig inglain ithfernaidi co n-deisidh for seol na luinge a 3627 bh-fiadhnuse Brenainn, ⁊ ní fhaca nech acu-som h-e acht Brenainn a oenar. 3628 Fiafraighis Brenainn de cidh má táinic riana aimsir choir .i. ria n-aimsir na 3629 h-esseirghi moiri. “IS airi tanac”, ar Diabul, “d' iarrad mu phianta i clusaluibh 3630 doimhne in mara duibh dorcha-sa”. Iarfaigius Brenainn do-sum: “Cidh on, 3631 cait i b-fuil in locc ithfernaidi sin”. “Truagh sin”, ar Diabul, “ní chumaing 3632 nech a faicsin ⁊ se beo iar sin”. Cidh tra foillsighis Diabul annsin 3633 dorus ithfrinn do Brenainn. ET fegais Brenainn in carcair n-gairbh n- guirm 3634 lan do brentaidh, lan do lasair, lan do mhosair, lan do longportaibh 3635 na n-deman neimhnech, lan do ghol ⁊ d' eighiumh ⁊ d' urchoit, ⁊ gaire truagha 3636 ⁊ nuallghotha mora ⁊ golfadach, ⁊ basgairi na tuath pecthach, ⁊ betha 3637 dhubach bronach i cridhibh pene, i carcraibh teneadh, i sruamuibh na 3638 sreath sír-theined, i cailiuch bith-broin, i lathachuibh dubha dorcha, i 3639 cathairibh trom-lasrach, i n-imut bróin ⁊ bais ⁊ riagh ⁊ cuibrech ⁊ troimthres 3640 n-dichumhaing cu m- blaedhail adhuathmur na n-deman neimhnech, i n-aite 3641 bhith-dorcha, bith-fhuair, bith-brein, bith-shalaig, bith- ciamair, bith-ghairbh,3642  bith-foda, bith-mhúichnig, marbhthaigh, mhalartaigh, muchna, mhoing-teinntidhi 3643 ichtair adheitig ithfrinn. For sleasaibh sliabh sir-theined, cen anad, 3644 cen airisium, acht sluaigh dhemhna ica tarraing i carcraibh troma, 3645 teinntidhi, dorcha, doimne, diamra, doera, dubha, deinmeacha, 3646 sir-dheabtacha, sir-throtacha, sir-scithaigh, sir- marbhthaigh, 3647 sir-bheogholaigh, gaethach, golfartach, grechtha 3648 geranach, gothach ghoirt, ghudhamhnach, cruma, croma, cruaidhe, calma, 3649 cend-mhora: ⁊ biasta buidhi, bel-mhora 75ra . Leomain lonna 3650 léitmecha. Dracuin derga demhnacdha. Tigri trena tangnacha. p.109 3651 Scoirpi gorma gimacha. Seabhuic ruadha, ro-arda. Gribha garba, goib-ghera. 3652 Daela dubha, dronn-mhora. Cuili gera, guilbnecha. Creabair croma, cnamh-ghobacha. 3653 Farcha troma, iarnaidi. Susta senta, sen-garbha. Claidib gera. 3654 Gai ruadha. Deamna dubha. Teinnti brena. Srotha neimhe. Cait ac scripadh. 3655 Coin ic letrad. Gadhair ic tafunn. Demhna ic glaedad. Lochu brena. Lathacha 3656 mora. Cuithi dorcha. Gleanna doimne. Slébti arda. Creaca cruaidhi. 3657 Longphort salach. Pianad cin anadh. Saithi sanntach. 3658 Tachar menic. Troit cin fhuirech. Demhna ac pianad. Betha 3659 bronach. Airm i fuileat srotha secdha serbha sir-brena 3660 lobhtha leaghtha loisctecha loma luatha lain-theined cumhga 3661 cruaidhi cairrgecha. Fada fuara fodhoimhne. 3662 Muighi loma loiscnecha. Tulcha corra gimhacha. Glennta 3663 cruaidhi crumhacha. Mointi garbha deilgnecha. Caillti dubha teinntidhi.3664  Slighthi salcha biasdaidi. Mara techta tuilbrena. Cloithe aidble iarnaidi. 3665 Uiscedha dubha domillsi. Aitte imda ecsamhla. Samhadh salach sir-dhubach. 3666 Gaetha goirti geimhreta. Snechta secdha sir-shilti. Lanna derga 3667 teinntidhi. Gnuisi doera dor- chaidi. Deamhna luatha leitmecha. Piana 3668 aidble ecsamla.

3669 IS annsin ro fiafraighset a muinnter do Brenainn: “Cuich agailli”? ol 3670 iat. Do-innis Brenainn doibh cu rub Diabul boi oca agalluimh, ⁊ ro indis 3671 doib becan dona pianuibh ad-connaic, amail adubhramar amal frith 3672 i sein scribheannuibh na petarlaici.

3673 IS annsin as-bert fer dia muintir ra Brenainn: “Leicc dam-sa”, ar se, 3674 “cun n-facar ni dona pianuibh-sin”. IArna chetugud do ith- fern cona 3675 ilpianaib d' faicsin ba marbh acétoir, et is ed as-bert ic ecc: “Mairg, Mairg, 3676 Mairg”, ar se: “tainic ⁊ ticfa ⁊ ticc isin carcair-si”! iar sin tra do-gni 75rb3677  Brenainn ernaighthi, ⁊ aith- beoaighter in fer sin ba marbh da muintir.

3678 Nir' bho cian do-chuatar as sin in tan fuaradar an inghin min, macdachta, 3679 mong-bhuidhi. Gilithir snechta uan tuinne, ⁊ sí marbh iar tabairt buille 3680 do ghai trena formna, co n-deachaid itir a da cich. Ba dermhair immorro 3681 mét na h-ingini sin .i. cét traiged ina h-airdi ⁊ nai traighthe itir a da cich ⁊ 3682 secht traighid i bh-fot a meoir medóin. Taithbeoaigi Brenainn h- é fo chedair, 3683 ⁊ ro baist iar sin, et ro fhiafraig a cenel di. “Do aitreabtachuibh in 3684 mhara damh-sa”, ar si .i. don lucht oilit ⁊ ernaidit eiseirgi doibh. Fiafraigis 3685 Brenainn di cidh ba h-ail le: “In docum nimhe ragha fo chedair, in docum p.110 3686 h' athardha”? Do-freagair an ingen tre berla nar' thuic nech aili acht 3687 Brenainn, ⁊ is ed adubairt: “Docum nime”, ar si, “uair do-cluinim gotha 3688 na n-aingel oc molad an Choimdeth cumhachtaig”. IAr caithium immorro 3689 chuirp Crist ⁊ a fola don ingin at- bath cen nach snimh, ⁊ adnaicter co h-onorach 3690 h-i la Brenainn annsin.

3691 ARAILE la do-batar forsin muir co soinmhech, ⁊ siat oc imramh, co n-accatar 3692 araili inis álaind, ⁊ si ard, acht cena ní fhuaratur port reidh. 3693 Batar cu cenn da la dhec uimpi immacuairt, ⁊ nír' fhétsat dula innti frisin 3694 re-sin. At-cualatar immorro gotha daíne innti ag molad in Choimded, ⁊3695  ad-conncatar eclais n-aird n- airegda n-aibinn innti. IAr cloistecht doibh-siumh 3696 fhoghuir lochta na h-innsi, cotlaidh Brenainn cona mhuinntir 3697 acedoir ina suan spirtalda. Uair nar' leicit-sium tra docum na h-indse 3698 cuirthear clar ciartha dhoibh anuas ⁊ se scribtha, ⁊ is ed bai ann: “Na 3699 denaid soethar frisin innsi-sea do tiachtain innti, ár ni ticfaidhi do gres, acht3700  an inis iarrthai fo-gebhthai, ⁊ ni h-í so h-i, ⁊ eirg dod thír fein ⁊ dod talmain,3701  ár itá sochuidhi ann ocut iarraid, ⁊ las bhudh ail h' faicsin, ⁊ túir na scriptuire 3702 noemdha, quibus dictum est ‘mansiones Dei multae sunt’ (Jn. 14:2). Amal bidh edh 3703 ad-bereadh: 75va as imdha aitti ⁊ adba aili oc on Coimdhi a n-ecmais 3704 na h-indsi-seo”. IAr sin tra impait-sium on innsi-sin, ⁊ berait leo in tabhuill 3705 ciartha út i comartha failti ⁊ deithiten lochta na h-innsi thuc dhoibh, et 3706 no h-airleghtha cach dia aca-sum amal bidh o Dia no bertha dhoibh.

3707 ARAILE la batar oc imram in mhara. Gabhuis íta dermhair iat, 3708 cur' ba comhfhocraibh bás doibh. IS annsin at-conncatar na srotha aille 3709 eocharglana usqui ic teipersin ⁊ ic snighi as in carraic. Fiafraighit na 3710 braithre: “In ibham in t-usce”? ar siat. “Bennachaidh ar tus h-e”, ol 3711 Brenainn, “dia fhis cret h-e”. IAr m- beannachad immorro in uisqui, ⁊ iar 3712 cantain alleluia h-uasa, traighid fo chedoir na srotha, et ad-conncatar iar sin 3713 in Diabul ic sceirded na n-uiscedh uadh ⁊ ic marbad in lochta nous-ibheth. 3714 Saerthar-som tra annsin tre cumhachtaibh Brenainn, ⁊ irchraidhis a n-íta 3715 fo cétoir. For-iattar immorro in loc-sin for Diabul, cu nach derna olc fria 3716 duini na fria h-anmannuibh eli o sin amach.

3717 IAR m-BEITH immorro do Brenainn secht m-bliadni for loingius, 3718 impáis doridhisi co a thir ⁊ co a thalmain fein amal ro for-congradh fair isinn 3719 innsi. IS annsin do-chuatar lucht a thire ⁊ a thuaithi fein 'na agaid, ⁊ batar p.111 3720 ica fhiafraigid de cidh poind boi dhó dia loingius; ⁊ tucsat máine ⁊ ascadha 3721 dhó amal do-bherdais do Dhia. Iar bh-facbáil immorro in t-saeguil do ilibh 3722 dhibh leanait iar sin Crist, ⁊ do- ghni-sium ferta ⁊ mírbuili imdha annsin, ⁊ 3723 do-shlanaigh aos galair ⁊ cuimhrighthi, ⁊ ro innarb demhna ⁊ duailche.

3724 ACCaillis iar sin a aidi .i. espoc Eirc. Tainic iar sin co du a m-bui a 3725 mhuime .i. Íta, ⁊ iarfaigius di cidh do-ghenadh fría loingius. Feraiss Ita 3726 foeilti fris amal no feradh fria Crist cona apstalaib. Et is ed at- bert fris: 3727 “A meic inmhain, cidh dia n-dechadhais for longais cen a chomhairle frium-sa, 3728 uair in talam ica tái iarradh ar Dhia nocha n- fhaghbhai h-i iarsna croicnibh 3729 marbhaibh mochlaigibh-sin. Uair talam noemh cosecartha h- í, ⁊ ni ro doirted 3730 fuil duine riam innti. Acht cena”, ar si, “dentar longa crannda lat, 75vb3731  ⁊ is doigh is amhlaid sin fagheba in talamh shire”.

3732 IAR SIN tra luidh Brenainn i crich Connacht, ⁊ do-gniter long mor 3733 mhírbulla aice ann sin, 'sí derscaightech dermair, ⁊ teit innti cona mhuindtir 3734 cona phopul, et beruit luibhi ⁊ sila ecsamhla leo da cur innti, et dano 3735 beruit soeragobhuinn leo iar n-atach Brenainn doibh ima leconn maroen 3736 ris. IS annsin tainic in crosan cu Brenainn, ⁊ sléchtais ina fhiadhnusi, ⁊ 3737 is ed at-bert fris: “A Brenainn”, ar se, “geibh ar Dhia mhé, ⁊ airchis dom 3738 troighi co n-dighser lat”. Beris Brenainn lais h-e iar sin; ⁊ teit isin luing 3739 leo .LX. fer immorro ba seadh a l-lin, ⁊ batar uili ic molad in Coimdhed3740 a menmana cu Dia, amail at-berat na scribhinn.

3741 IS e, immorro, leath tóisech ro ghabsat, for amus Áirne, co dú i m-bui Enne 3742 Pupu Rochath; ⁊ batar re h-edh mís ana bh-farrad.

3743 IAR n-DULA, immorro, doibh sealad siar o Araind at-ciat in t-ailén mor3744  n-ard n-airegda n-alainn. IS AND sin immorro ro batar lochait amail 3745 mhur-chata, ⁊ linuit in tracht fo cétoir dia slucudh-som. IArfaighit, immorro, 3746 na braitre do Brenainn: “Cidh áilgidit na lochait-si”? ar siat. “Ar n-ithi-ne 3747 ⁊ ar slugud”, ar Brenainn. IS annsin dano at-bert Brenainn frisin 3748 crosan: “Eirg”, ol se, “⁊ caith corp Crist ⁊ a fhuil, ⁊ eirg iar sin docum na 3749 bethad suthaini, ár at-cluinim-si clascetal aingel icot togairm cuca”. Ba 3750 maith lais-sium sin, ⁊ is ed as-bert: “A Thigerna”! ar se, “cia maith do-ronus 3751 in tan dom-berur acedair docum nime”? IAr caithiumh tra cuirp Crist ⁊ a 3752 fhola don crosan, lingidh fo chedair co faeilti dermhair, co n-duatar na mur-chata 3753 h-e uile acht beg dia chnamuibh. Et adhluicter leo-sum sin, ⁊ scribhthar a 3754 ainm a martralaic, ár ba mairtír amra h-é. IS follus as sin connaircle in p.112 3755 Coimdhed ar in follus-pectach tháinic fa dheoidh isin luing do thogha 3756 ar tus dochum nimhe. IS amhlaid sin tra bias cech caen- duthrachtach 3757 deidhinach thicfa isin eclais cu ragha ar tus docum nime tre imarcraidh 3758 caen-duthrachta sech in lucht batar rompa: ut Christus ait: ‘nouisimi primi,3759  primi nouisimi’ (Mt. 19:30).

3760 IAR bh-facbáil immorro doibh na h-indsi-sin gabais galar opunn in 3761 gabhuinn cu m-ba comfhocus bas. At- bert Brenainn fris: 76ra3762  “Cidh mhachtnuighi”, ar sé, “eirg dochum na flatha nemhdha amal ro thúiris 3763 duid cusaniu, mad ail lat beith isin t-saegul beous, do-gen-sa ernuighthi fort 3764 co Dia, ⁊ fo-ghebha slainti”. At-bert in gobha: “At-cluinim”, ar se, 3765 “guth in Coimded ocum togairm;” et iar caithimh cuirp Crist ⁊ a fola dhó, 3766 teit docum nime. BAI, tra, ceist mor itir na braitribh 'mon corp do beith 3767 gan adhnacul, ar ni raibhi talam 'na bh-farrad. IS annsin do- raidh Brenainn 3768 a adhnacul idir tonnaibh in mhara, ár in té do- róine nemh ⁊ talmain ⁊ na 3769 duili arcena, is tualang h-e tonna in mara dh' fastúdh in cuirp inntibh co nemchumhscaigthi. 3770 Cidh tra acht adhnaicit-sium in gobainn itir tonnuibh in 3771 mara, cen rochtain cu talmain, sis, cen eirghi ar uachtar shaile, cen chumscugud 3772 anunn ille, acht amal bidh a talmain no beth; et biaidh annsin cen 3773 truaillnedh cu tora la an mesraighthi.

3774 IAR bh-Facbáil immorro dhoibh-sium an inuidh-sin ad- conncatar talmain 3775 m-bic n-deroil. IAr n-gabail doibh phuirt annsin líntar in port forru do demnaibh 3776 i n-dealbhuibh abhac ⁊ luchrapan, ⁊ a n-gnuisi com dhubh fria gual. 3777 IS andsin at-bert Brenainn: “Cuiridh ind ancaire imach, ár ni fhétfa nech 3778 dul isin tir-si, acht intí gnifes catha fria demhna ⁊ doirtfes fola 3779 toraibh”. Batar tra annsin cu ceann secht la cona n- oidhchibh, ⁊ nír' fhétsat 3780 a n-ancaire do thocbail anís. Et facbuit annsin h-e idir na cairrcibh i leanmain,3781  ⁊ imthighit ass iar sin. BATur som, tra, a n-documal mor d' esbaidh an 3782 ancuiri ⁊ d' ecc in gabunn, ár ni raibi acu angcaire na gobha do-gneth doibh 3783 h-e. IS ann sin adubairt Brenainn fria sacart da muintir: “Dena-sa feidm 3784 gabunn gu ceann in mís so”. Beannachais tra Brenainn lamha in t-sacairt, 3785 ar ni ro fhoghlainn gaibhnecht. IS annsin do-roine in sacart angcaire n- derscaightech 3786 nach frith roime 'na dheagaid a com-maith.

 76rb

3787 IMrait iar sin forsin aicen seal siar, et fo-ghabhat an 3788 indsi m-bic n-aibinn n-aluinn co n-imat eisc aireghdha iarna fhacbhail p.113 3789 don mhuirtraigh i cusalaibh i caislibh na h-innsi airdi-sin. A m-batar ann 3790 iarum imonn innsi imacuairt co n-fhaicet eclais clochdha innte ⁊ senoir etlaidhi 3791 aighedh bhan ic ernuighthi innti. As amhlaid bai in senoir-sin, cen fhuil, cen 3792 fheoil, acht leathar tana truagh forsna cnamhaibh cruadhloma- sin. IS ann 3793 at-bert an senoir ut: “Teich, a Brenainn”, ar se, “co luath. Fil immorro mur-chat 3794 mor sunn amail og-dam no ech trebliadhnaidi iarna fhorbairt do iasc 3795 na h-indsi-sea. Imghabhaid-si h-é”, ar in senoir. Gabait-sium 3796 ina luing fo cétoir, ⁊ imrait forsin aicen cu h-athlumh iarum. AMUIL batar 3797 ann co n-fhaccatar in m- biast-cat muiridi ic snamh 'na n-diaidh: meidightir coire 3798 n-umhaidi cechtar cech ruisc dhou. Fiacla torcdha lais. Guaire aitenndai3799  fair. Craes onchon aga, co nirt leoman, cu confad con. IS annsin gabus 3800 cach dib-som for ernuighthi fri Dia ar met na h-ecla rotas- gabh. IS ann 3801 as-bert Brenainn: “A Dhe uilichumachtaigh, tairmisc do phiast dind ná 3802 ron-ethad”! Eirghis iar sin bleidhmhil mor muiridi 3803 ⁊ gabus cach dib oc badhudh a celi ⁊ for cathugud cu cruaid, cu ros-baidh3804  cach a cheli dhibh i fudhomain in mara, ⁊ ni facus nechtar dibh o sin 3805 imach. Do-gniat immorro Brenainn ⁊ a muinnter atlaighi buidhi do Dia, 3806 ⁊ impoidhit aridisi co du i m-bui in senoir, et ferais in senóir failti friu, ⁊ cíis 3807 ar met na faeilti, et do-rinne na runna beca-sa ic ferthain failte ra 3808 Brenainn:

  1. 3809 Dia do betha, a Brenainn, sunn ⁊rl3810 
    for creatha denaim na tonn:3811 
    fota atú 'cot íarraid ann,3812 
    buide lem t' iadhad 'mun fhonn.
  2. 3813 Di feraib dec bamur sunn,3814 
    do-cuadar éc in samad sunn:3815 
    acht misi ro facbad dib3816 
    ba maith in lín badur ann.
  3. 3817 Lodamur-ne d' iarraid nimhe,3818 
    dirim a h-Eirinn ili,3819 
    tar tonnaib in mara mir,3820 
    conair ro bad coir d' iarraid.
  4. 3821 Fuaramur innsi n-fhuair n-aird3822 
    uas trillsib na tonn trengairg,3823 
    seisem innti sealaib sealg3824 
    erramaid eséirghi a h-aon aird.
  5.  p.114
  6. 3825 Dabucsum linn in cat m-bec,3826 
    rinn ni tainic cen cor lac:3827 
    da-rorbair for cnamaibh eisc3828 
    angbaid in beist amlaid ro fhast.
  7. 3829 Faeilidh mo craidhe co n-drucht3830 
    frisna h-aoighedaib dom-riacht:3831 
    mithig dam-sa tocht fo lía3832 
    imthiges dia for a sét.
    Día
3833  “Do feruibh Eirenn damh- sa”, ol in senoir, “⁊ da fhear dec do- dechamar diar 3834 n-ailithri, ⁊ do-rat-sum in mur-chat m-biasdaidi ut linn ana én bhic, ⁊ ba 3835 h-inmain linn h-e cu mor, ⁊ ro fhorbair iar sin cu mor, ⁊ ní ro erchoit duinne 3836 riam, 76va et isat marbha aein-fher dec dhibh, ⁊ itu-sa sunn m' aoenar 3837 agut irnaidhi-si cu tarda corp Crist ⁊ a fuil dam ⁊ dula iar-soduin docum 3838 nime”. Foillsighius immorro in senoir doib-sium in talmain icca rabutar iaraid 3839 .i. Tir Tarrngairi. IAr caithimh tra cuirp Crist ⁊ a fola don t-senoir, luidh 3840 docum nimhe, ⁊ adlaicter annsin h-e maroen ria braithribh cu n-onoir ⁊ 3841 co n-airmhitin móir acus cu salmaibh ⁊ cu n-imnaibh, ind ainm in Athar 3842 ⁊ in Maic ⁊ in Spirta Nóimh.

3843 IAr sin tra ro-siachtatar-som in talmain ica rabatar iarraid fria re 3844 secht m-bliadne .i. Tir Tairngire, amal ita in prouerbio, ‘qui quaerit inuenit’ (). 3845 IAr rochtain immorro doib-siumh i comfhocraibh in tiri-sin, ⁊ ba h-ail doibh 3846 port do ghabail ann, at-cualatar guth araile senorach, ⁊ is ed at-bert friu: “A 3847 dhaine lan-shaethracha, a oilithrecha noemhdha, a lucht ernaighit na logu 3848 nemhdha, a bheatha bith-scith ic ernaidi in tiri-sea, ernaidhid bican da bar 3849 saethar coleic”. Iar m-beith immorro doibh-sium seal annsin ina tost at-bert in 3850 senoir ut friu: “A braithre inmuini”, ar se, “cidh nach faicthi-si in talmain 3851 n-airegda n-alaind-sea arnar' doirtedh fuil duini riam, ⁊ nach imchubaidh 3852 do adhnacul pectach na droch-dhaine ann. Facbhuidh didiu in bhar luing 3853 cech ni fil ocuibh cenmothá becc n-etuigh umaibh nama, ⁊ tecaidh anís”. 3854 IAr tiachtain immorro doibh-sium for tír pocais cach díbh a chele, ⁊ cíis in 3855 senoir cu mor fria met na faeilti. “Siridh ⁊ feghaidh”, ar se, “brughe parrthais ⁊ 3856 muighi milidhi in tiri solusta, suaichnidh, socharthanaig, socharchain, n-aird, 3857 n-aireghdha, n-aluinn, n-oeibhinn. Tir boladhmhar, blathmhin, bennachtach. 3858 Tir ilcheolach, airphetech, nuall-fhaeiltech, nemh- thoirrsiuch. Airm i bh-fuighbhidh”, 3859 ar in senoir, “slainte cen galar, aeibhnes cen imrisan, aoenta cen 3860 tachor, flaithes cen scailedh, sáimhe 76vb cen dímhaine, soeire cen p.115 3861 saethar, aenta solusta aingel, airerdha parrthais, timthirecht aingeal, fleadhugud 3862 cen airdhidhbhadh, seachna phene, aighthe firen, tochaithium na 3863 mor-casc, betha bennachtach, coir, chumdaighthe, moir, mhilidhi, saeir, saim, 3864 sorcha, cen dubhai, cen dorchai, cen pecad, cen aimnert, i cor- paibh edrochtaibh 3865 nemh-truailnidib, i sostaib aingeal for bruighibh Tiri Tarrngiri. IS 3866 adhbhul a soillsi ⁊ a suthaighi na h-indsi-sin, a saimhe, a sercaighi, a caeimhe, 3867 a chobhsaidi, a fostacht, a loghmaire, a reidhi, a ruithnigi, a glaine, a gradhmhaire, 3868 a gile, a cheolbinni, a noeimhe, a niamglaine, a soeire, a sádhaile, a 3869 h-aille, a h-ailgine, a h-airdi, a h-edrochta, a h-airmhidiu, a lanshidh, a lan-aenta. 3870 Mo-genar, tra, bias co n-degh-airilliudco n-dech-ghnimaib, ⁊ gairfeas Braen 3871 Find mac Findlogha ina aentaidh isin leth-sin”, ar in senoir, “do 3872 bhith-aithreibh na h-indsi i tam tre bithu na bethad”.

3873 IAr bh-faicsin immorro doibh-sium in pharrthais sin etir ton- nuibh in 3874 mhara, machtnuighit ⁊ ingantaighit cu mor mírbuili De ⁊ a cumachta, ⁊ anoraighit 3875 in Coimdhi cu mor iar bh-faicsin na moir-mirbal-sin.

3876 IS amlaid immorro bai in senoir noemh sin, cen etuch n-daenna etir, acht 3877 ba lan a corp uili do clumuibh gleghealaibh amail cholum fhailinn; ⁊ ba 3878 h-erlabra aingil acht bec bui aice. Ceileabharthar in teirt leo iar m-bein a 3879 cluicc. Canait atlaighi buidhi do Dhia ⁊ a menmana tudmidi ind. Ni ra laimset 3880 ní do fhiarfaigi, ⁊ no aemdais a n-anmcairdine dho la 3881 turcbhail soiscela.

3882 IS e dano proicept ba menca do-gníth PetarPól ⁊ na h-apstail noemhdha 3883 olceana, in proicept-so na pian ⁊ na fochraice, ar ro aibhsighthea dhoibh 3884 fon cuma cétna. IS e dano proicept do-rindi Siluestar ab Roma do Consantin 3885 mac Elena, d' airdrigh in domain, isin mor-dail dia ro edbair Roimh do 3886 Petar ⁊ do Pól. IS e so proicept do-righne Fabian comarba Petair do Pilip 3887 mac Gordian, do rígh Romhan, 77ra dia ro creid in Coimdhidh3888  dia ro creitsett il-mhile aili annsin; et ba h-essidhi ceid ri do Romanchaib 3889 do-creit in Coimdi Issu Crist. IS e so, dano, proicept gnathaighius h-Ely do 3890 dhenumh do anmunnuibh na bh-firen fochrunn na betad i Parrthus. 3891 IN tan iarum osluicis h-Ely an leabur don proicept tecuit annsin anmunna 3892 na bh-firen i rechtuibh en n-glegheal cuice da cech aird. Indisid dano dhaibh 3893 ar tús fochraice na firen; aibnes ⁊ airera flatha nime, et at forbhfhaeiltigh-sium 3894 ind airet-sin. Indisidh iarum doib piana ⁊ todernama itfrinn ⁊ erbhadha p.116 3895 laithi bratha. IS follus cu mor gne m-broin forra-som fesin annsin .i. 3896 h-EliEnoc, conad h-e sin Da Bron Flatha Nime. IAdhuidh h- Eli iarum 3897 a leabar proicepta. Do-ghniat ind eoin nuallghubai dermhair in uair-sin, ⁊ 3898 tennait a n-eittiu fria curpu co tecat srotha fola eistibh ar omun pian ithfrinn 3899 ⁊ laithi brátha. IN tan iarum is iat anmunna na noem dianad erdhalta sir-aitriubh 3900 flatha nime do-gniat an gubai sin, bad deithbhir do dhainibh in 3901 domain ciamdais déra fola do-ghnetis oc airichill laithe bratha.3902  Bete immorro uilc imdha ⁊ imnedha isin laiti sin .i. i l-laithi 3903 bratha. 3904 IS andsin icfus in Coimdi a commain fein ria cach aen n-duine isin domun: pian 3905 lais dona pectachuibh, fochraic dona firenuib. Cuirfitir iarum na pecthaigh 3906 annsin i fudhomhain na pene suthaine for dos-iadhta glas breithri De 3907 fo mhiscaidh bretheman bratha. Berthar iarum na naeim ⁊ na fireoin, lucht 3908 na desheirci ⁊ na trocuiri, for deis De Athar, do bith-aithribh flatha nimhe. 3909 Beit iarum isin mor-gloir sin ind aontaidh dheeachta ⁊ daonachta Meicc De, 3910 ISind aoentaidh is uaisli cech aentaid .i. ind aentaid na naoimh-trinoiti uaisli 3911 uilicumachtaighi, Athar ⁊ Maic ⁊ Spirta Nóimh.

3912 Ailim trocuiri De uasail uilicumachtuigh tre impidhe noeimh Brenuinn, 3913 ro airiltnighium uile ind aentaid- sin, roissam, ro aitreabum, in saecula 3914 saeculorum!

 p.117 77rb

8. Betha Ciarain Clúana Mac Nois

3915 

3916 ‘OMNIA QUE CUMQUE UULTIS UT FACIANT HOMINES UOBIS ITA et 3917 uos faciatis illis’ (Mt. 7:12) .i. Cech maith as ail libh do dhenamh dhuibh o 3918 dhainibh bidh amlaid sin ra ghnéthe dhoibh. Haec est enim lex et 3919 prophetae, uair is é sin rect ⁊ faitsine.

3920 Tairmeascaidh cecha h-uilc immorro, fuacarthaidh cecha maithiusa, 3921 sídhuighi Dé ⁊ dáine, Issu Crist mac Dé bhi, sláinicidh ind uili dhomain, 3922 IS é ro raidh na briathra-so do thinchosc a apstal ⁊ a deiscipul ⁊ na h-uili 3923 ecalsa im comhlud na desherce .i. co n-derndais na daine do mhaith ⁊ do 3924 dheirc fria coibnesom ind uile do-ghendais doibh fein. IS do sin at-beir 3925 Issu: ‘Omnia quae cum- que uultis’ (Mt. 7:12). Matha immorro mac Alfei, in sui 3926 forbhurach de Ebhraib, in cethrumad fer ad-cuaidh in soscéla coimdheta, is e 3927 ro scribh na briathra-so i curp shoscela, co n-apair for slict a maigistreach .i. 3928 Issu: ‘Omnia quae cum- que ’ (Mt. 7:12) .i. Mad do-berthi-si an bhar n-dainibh maithe da bar 3929 clannuibh as mo cu mor do-bera in t-Athair nemhdha maith dia macaibh 3930 non-guidet, conad for slict na m-briathar-sa do-ráidh Issu in comairli-si. 3931 ‘Omnia que cumque et reliqua’ (Mt. 7:12). Uair aithnidh rect ⁊ fáitsine gradh do tabairt 3932 do Dia ⁊ don coibnesam. Uair as é clethe ⁊ forair in forcetuil diadha in derc, 3933 uair is si in derc sualaig dhilius na cristaidi, uair na suailche arcena bite oc3934  degh-dhainibh ⁊ oc droch-dhainibh. Ni tectann immorro in deirc acht 3935 deg-daine nama, conadh air sin at-beir Issu: “‘IS ann ro-fhinnfat na h-uili 3936 daine conidh dom muinntir-si dhuibh, dia cara cach uaibh araili amal 3937 ro carus-sa sibh-si’ (Mt. 5:46, Lk. 6:32)”.

3938 Sochuidhi immorro do macuibh bethad, etir apstaladesciplu in 3939 Coimdedh, o sin ille ro comhaillset cu duthrachtach ⁊ cu leir in comairli-sin3940  tuc Issu doibh 77va um comhallad na derce feibh ro comuill ⁊ tuc 3941 saeingradh don deirc sech gach sualuigh in t-apstal uasal oirmitnech, in 3942 t-anmchara, in oeibelteoir, in fer dia ro las iarthar in betha a bh-fertuib ⁊ a 3943 mirbhuilibh, a suailcibh ⁊ a so-ghnimhaib .i. Sanctus Ciaranus sacerdos et 3944 apostulus Christi, In t-uasal-sacart ⁊ in t-apstal, inti noeim Ciaran mac in p.118 3945 t-Saeir. Mac ón in t-Saeir do-roine nemh ⁊ talmain cusna h- uilib filet inntib, 3946 mad iarsan geinealach nemhdha. Mac in t-Saeir denmha carpat ⁊ cech 3947 saeirsi arcena h-e iar sin n-genealach talmanda.

3948 IS ann didiu airmitnighit ind irisigh lithlaithi in uasail-sin, i quingtidh 3949 septimper arai laithi mis grene, isin laith-si iníu arai laithi sechtmaini.

3950 At-fiadhat didiu taithmet cumair dia fertuib ⁊ dia mhirbhuilib in 3951 craibhdhig-sin ar airfited anma na n-irisech, ⁊ dia ghenelach collaidi ⁊ dia 3952 coimpert bhith <damage extent="2 letters" TEIform="damage"> caith ⁊ don fhorbadh do-rat for a rith m-buadha isna talmandaibh. 3953 Fer didiu onoiri móire ic on Coimdhid in fer-so. Fer dia ro congaib 3954 Dia a chathraig .L. bliadne rian a geinemain. Fer fil a n-urd apstal la Crist 3955 isin domun-so, amal ro ráidh Colum Cille: ‘Quum tu Christi apostulum 3956 mundo missisti hominem’ ('Alto et ineffabili' Lib Hymn I, 157). Locharn didiu h-e for lasadh co soillsi ecna ⁊ 3957 forcetuil amal ro raidh Colum Cille: “‘Lucerna huius insolae, lucens .l. 3958 mirabili’ ()”. Fear ro fhothaighistair aird-eclais asa rucad greim riagla ⁊ ecna ⁊ 3959 forcetuil do uilib ecalsaibh na h-Eirenn amal ro raidh in t-ecnaid cetna: 3960 ‘Custodiantur reg- mina’ () et caetera .i. Coimhéttar oc sruithibh na g-cathrach-so 3961 na ríagla ⁊ na forcetla ⁊ na bésa arichta on maighister, o Ciaran, conid 3962 iat-saidhe ríagla ⁊ besa ro scailtea ⁊ ructha do uilibh cathrachuibh noebh 3963 Eirenn, ár is aisti berar ríagla ⁊ besa fo Eirinn uili. </damage>

3964 Fer fil a n-urd na primh-fhaithe oc on Coimdid isin domun-so amal 3965 ro ráidh in fáidh cétna: Profeta qui nouisimus’ (), et cetera, ár bai dia uaisli ⁊ dia 77vb3966  airmhitnigi oc on Coimdhid cu ro tirchanadh o fhaidhib foda riana 3967 genemain, amal ro thirchan YsacEoin Bauptaist Issu, et a n-is uaisli and.3968  Ro tircan cetus Patraic mac Calpuirn i Cruachan Oighli, iar n-dunad in3969  crainn imma thaisib isinn inad i ta an cathair-sin aniu. Ro thirchan 3970 Brighit o 't-connaic in lasair ⁊ in t-aingel .L. bliadne ria Ciarán isinn inadh 3971 i tat crosa Brighdi indiu. Ro thircan Bec mac De co n-debairt: “Andsin, a 3972 meic in t-Saeir, it casair chaeimh cot clasaibh, cot coraibh, cot cairpthibh, cot 3973 ceolaibh”. Ro thirchan Colum Cille i n- Ard Abla do Aedh mac Brannuib no 3974 Brenainn.

3975 IS e so didiu genelach Ciarain: CIARAN mac Beoit meic Olchain meic 3976 Dichon meic Cuirc meic Cuindenn meic Cuinneadha meic Feic meic Maeil 3977 Cathrach meic Lairi meic Lairne, meic Cuiltri meic Gluinig meic Coirpri p.119 3978 meic Logai meic Meidle meic Duibh meic Lugna meic Feidlimid meic 3979 Echach, meic Bresail meic Deghadh meic Reo Soirche meic Reo Doirche 3980 meic Tighernmhais meic Follaigh meic Eithreoil meic Ireoil Fáidh meic 3981 Eirimhoin meic Mhiled Esbaine.

3982 Beoid dano mac Olchain do Latharnaibh Maighi Molt do Ulltaib a 3983 athair talmanda inti Ciarain. Dar Erca ingen Ercain meic Buachalla a 3984 mathair-sium, ut dixit Ciarán:

  1. 3985 Dar Erca mu máthair-si,3986 
    nírbo bannscal olcc,3987 
    Beoit soer mo athair-si,3988 
    do Latharnaibh Molt.
3989  Do Chiarraigi Irluacra didiu dia máthair .i. do Glasraigi insainnriud. Glas 3990 fili didiu a senathair. Ba h-í fochonn a n-acomail na deisi sin. Dia n-dechaid 3991 Beoid do thorruma a brathar batur i crich Ceneoil Fhiachrach, o 't-connac-sium 3992 an ingin .i. Dar Erca, for a cinn ro chuindigh for a tuisdidhibh cu tucad 3993 dó h-i iar bh-fír. Et ruc coicc macca dhó iar sin, ⁊ is e so ord ara rucaid .i. 3994 Lucoll a primh-gein, Donnan in tanaisti, Ciaran in treas, Odran in cethramad, 3995 Cronan an cóiced, ⁊ ba deochain, uasal-shacairt immorro na cethra meic 3996 aili. Ruc didiu teora ingena do, ⁊ batar di óigh dibh-saidhi .i. Lugbec3997 Rathbeo. Pata immorro in tres ingen, ⁊ ba feadhbh craibhdech iside. IT e 3998 inso relge i tat taisi na naemh-sin .i. LuchollOdhran i n-Isil Ciarain; 3999 DonnanCiaran i Cluáin Mac Noiss. Cronan deochan 78ra4000 Beoit ⁊ na tri h-inghena i Tigh Meic in t-Saeir.

4001 BAI, tra, ecraibhdech in tan sin i Crich h-Ua Neill .i. Ainmiri mac 4002 Colgan a ainm-sidhe. No ordaighedh-sidhe na tuatha ⁊ na cenela fo chíss 4003 ro-trom. Luidh didiu Beoid for teiched in righ-sin i crich Connacht cu 4004 Cremhthann mac Lughdach meic Dallain .i. ri Eirenn, co Raith 4005 Cremthainn a Muigh Ai.

4006 IS ann ro coimpredh Ciaran, i sex kalainn Iuin, ⁊ ro genair i sex kalainn 4007 Marta. Ro tirchanad gein Ciarain o Lugbrann .i. o druidh in righ 4008 remhraidhti. Dixit in drui:

  1. 4009 Ró ic gabair Aenghusa4010 
    dia raibi i cris i cliaban4011 
    tucad i sog n-aen-lo-sa4012 
    o Dhia in firt-sin do Ciaran.
 p.120 4013 O ro-chuala in drai i n-araili lo fogar an carpait, “Fogur carbait fo rig annso”, 4014 ar se. O 't-cotar na gille imach ni fhacatar acht BeoidDar Erca isin carput. 4015 O ro faitbiset na gille imon n-draidh, is ed ro raidh: “In mac fil i m-broinn na 4016 bannscaili”, ol se, “bidh ri mor h- e, et amal do-aitne grian idir renda nimhe 4017 do-aitnebha-sum i bh-fertuibh ⁊ i mirbhuilib diaisnéidhi isna talmandaibh”.

4018 Ro genair didiu iar sin noemh Ciaran i Maigh Ai icc Raith Crem- tainn. 4019 Ro baisted o deochain Iustus, uair rob imcubaid cumad o fhiren no baistfithe 4020 an firén.

4021 I N-araili lo at-bath ech Aenghusa meic Cremthainn cu ro gaibh toirsi 4022 moir do ecuib a eich. O ro chotuil tra Aenghus ro artraig aingel De dhó 4023 ind aislingi, ⁊ is ed ro raidh ris: “Ticfa Ciaran mac in t- Saeir ⁊ to-duiscfe h' ech 4024 dhuit;” ⁊ is ed on ro comhailled, ar tainic Ciaran la breithir ind aingil ⁊ ro bennach 4025 uisce co tucadh darsind each, ⁊ ad-racht fo cétoir a bas. Do-rad 4026 immorro Aenghus ferann mor do Dhia ⁊ do Chiaran ar thoduscadh an eich. 4027 Tír na Gabrai ainm in fherainn.

4028 I N-araili lo ro chairigh a mháthair esium. “Do-berat, tra”, ol si, “gille 4029 bheaca in baile mil leo amuich as na miltenuibh dia muindteraibh, ⁊ nocha 4030 tabrai-si dhuinne”. O 't-cuala Ciaran inní-sin, luidh co araili topur, ⁊ línaid a 4031 leastar as, ⁊ bennachaidh cur' bhó mil togaide, ⁊ do-beir in mil-sin dia 4032 mháthair cur' bo buidhech. Et as í sin mil-sin rucad do deochain Uis i 4033 lógh a bhathis-sium.

 78rb

4034 I N-araili lo ro ghresset droch-dhaine coin fheochair co 4035 Ciaran da letrad. O 't-connaic Ciaran in coin, ro chan in fersa-so: ‘Ne tradas 4036 bestís animam confitentem tibi’ (Ps. 73:19). Et o ro ráidh-seom sin ad-rocuir in cú fo cetoir 4037 ⁊ nocho n-erracht o sin.

4038 Ba h-e immorro monur do-bertis a thustidhi fair-sium .i. inghaire, fo 4039 cosmailius Dabid meic IeseIacoip ⁊ na sruithi anall, ár ro-fhitir Dia 4040 cumad bhuachail treabhuir do moir- tretuibh eisium .i. treta na n-irisech. 4041 IAr sin for-caemhnacair ní adhamhraighthi icc Raith Cremhthainn i Muigh 4042 Ai, eisiumh oc coimet indile a aidi .i. deochain Uis oc Fidharta, ⁊ sist 4043 fhoda etarra. Ro-cluineadh-som immorro inni it-bereadh a aidi amal no betis 4044 toebh fria toebh. IS ann sin táinic sindach co Ciaran as in coill, ⁊ gníth 4045 cennsa fris. Do athaighedh co menic chuigi, cu ro erail fair umaloit do 4046 dhenamh dhó .i. a leabar salm dh' imochar etarra ⁊ a aidi .i. deochain Uis. p.121 4047 Uair in tan at-bereadh oc Fidharta: abair so a n-ainm ind Athar ⁊ in Maic4048  ⁊ in Spirta Nóimh do-cluineadh Ciaran ic Raith Cremthainn otha sin cu4049  deredh in aicepta, ⁊ no bhídh in sinnach gu h- umul oc irnaidi in aicipta, co 4050 tairseadh a scribenn i ceir cu tabhradh lais iar sin cu Ciaran. FEACHT ann 4051 mebhais a thangnacht aicinta triasin sinnach gur' fhobair for ithe a liubhair, 4052 uair ba sanntach um na leadhbuibh batar uime dianechtair. O ro bhai-sium 4053 oc ithi in liubair, is ann tainic Aenghus mac Cremhthainn gu céitheirn 4054 ⁊ gu milconuibh cuici, cu ros-toifnetar h-e, cu nach fúair a dhín a n-inad, 4055 co n-deachaid fa chochull Ciarain. Ro morad ainm De ⁊ Ciarain tre anacol 4056 in liubair ar in sinnach, ⁊ tria anacul in t- sinnaig ar na conuibh, et is e in 4057 leabar-sin Polaire Ciarain aniu.

4058 IS friu as cuibhdhi sin fria droch-dhainib bite i comfhocraib don 4059 eclais, ⁊ fo-gabut torba na h-ecalsa, eter comuinn ⁊ baithius ⁊ bhiadh ⁊ 4060 forcetul, ⁊ arai ní anat-sum oc ingreim na h- ecalsa, cu tic mortlaid ⁊ galar 4061 anaithnidh chucu, 78va conadh andsin <damage extent="2 letters" TEIform="damage"> as eicen doibh tuidhecht fo 4062 diten na h-ecailsi, amal do-chuaidh in sinnach fo cochull Ciarain. </damage>

4063 I n-araili la do máthair Ciarain oc denumh glaisne cu ro-siact co tabuirt 4064 eduig innti. IS ann ro raidh a máthair fris: “Amach duit, a Chiarain! Ni 4065 h-ada leo-sum fir a n-aein-tigh fria dathugud eduigh”. “Sriabh odhur ann-sumh 4066 on”, ol Ciaran. Do neoch tra do educh tucad isin n-glaisin ni raibhi nach 4067 n-etuch dibh cen sreibh n-uidir ann. Do-gnithir dorisi inn glaisin, co n-debairt 4068 a mháthair fris-sium: “Eirc-si imach dano infecht-sa, a Ciarain, ⁊ na bidh 4069 sriabh odhur ann, a Chiarain 'nósa”. IS annsin do-raidh-sium:

  1. 4070 Alleluia Domine,4071 
    rob geal glaisin mo muime!4072 
    cech tan ti am laimh 4073 
    rop gilither cnáimh,4074 
    cach tan ti a bruth4075 
    rop gilithir gruth!
4076  Cech edach, didiu, do-ratad innti rob aen-geal iar sin. Do- gnither an treas 4077 fect in glaisin. “A Chiarain”, ol a máthair, “na mill umam innosa in 4078 n-glaisin, acht bennachthar lat h-i”. O ros-bennach immorro Ciaran ni dernad 4079 roimpi na 'na diaidh glaisin bhudh com maith ria, ar cidh edach Ceniuil 4080 Fiachrach uili do-berthi ina h-iarcain nos-gormfadh; ⁊ no gormadh fadeoidh 4081 na conu ⁊ na catu ⁊ na crunda frisa comhraiced.

 p.122

4082 FEACHT do-sum oc inghaire bhó. Do-táet cu allaid ro-trúagh cuici. Iss 4083 e arosc m-breithre no bidh aice-sium .i. “don-fair trocuire”! “Eirg ⁊ tomuil in 4084 laegh, ⁊ ná bris ⁊ na h-ith a chnámha”. Do-chuaidh in cu ⁊ do-righne 4085 amhlaid. O rogheis in bó oc iaraidh in laeig, is ed ro raidh a máthair 4086 fris-sium: “Innis, a Chiarain, cia airm i ta laeg na bo-so, toircedh uait in 4087 laegh cibe aided i n-dechaid”. Do-chóidh Ciaran cusan inad a n-duaidh in 4088 cú in láeg, cu ro tinoil cnama in laeigh, ⁊ do-rat i fiadhnusi na bo, ⁊ ad-ract in 4089 laeg ⁊ ro sheasaimh.

4090 In araili lo tancatar foghlaid a h-Uaibh Failge do mharbad daeine 4091 i Ciniul Fiachrach, cu b-fuaratur inti naeim Chiaran oc leighinn ica indilib, cu 4092 ro triallsat dia marbhad, acht cena ro benuit-som o dailli, 78vb ⁊ ni 4093 caemhnacair cor do cois na do láimh doibh no gu n-dernsat aithrighi, ⁊ cur ro tuasluicthea 4094 tre breithir n-De ⁊ Ciarain iat.

4095 FEACHT aili ro fhaidh a athair eisium do idhnacul coiri don righ .i. do 4096 Fhurban, co nus-tarlatar boicht dó forsin conuir ⁊ atn-aig cairi in righ dhóibh, 4097 cor' cuibrighed-som annsin, ⁊ tucad daeiri fair ac un righ, ⁊ ba h-e monar 4098 no h-erbtha fair, bró do bleith. For-caemhnacair mirbhuili mora annsin .i. 4099 in tan ro triall-som bleith na bron no impa a h-aenar, ⁊ do-gnith samlaid 4100 do gres, et ba h-iat aingil in Coimdhedh no mheiled dia raith-seom. Nir' bhó 4101 cian iar sin cu tancatar gobuinn a tiribh Muman, ⁊ teora cairedha leo do 4102 Chiaran a n-almsain, cu rub amhlaid sin ro saerad Ciaran o fhognum in righ.

4103 IArsna h-iibh sin, tra, ba mithig la Ciaran teact for scolaidhecht 4104 d' fhogluim ecna cu Finden Cluana h-Iraird. Ro chuinnig immorro bhoin 4105 for a máthair ⁊ for a athair dia breith lais dia fhoglaim. At- bert a 4106 mháthair na tibhred do. Ro beannach-som boin dona buaibh .i. Odhur 4107 Ciarain a h-ainm o sin amach, et do-dhechaid cona laegh a n-diaidh Chiarain 4108 otha sin gu Cluain Iraird. Do-rat-som iarum tí dia bhachaill eatarra, ár ní 4109 roibhi airbhe etarra, ⁊ no bhith in bo oc lighi in laeigh, ⁊ ní ticeadh cechtar 4110 dhibh tarsin toraind. Loim immorro na bo-sin no rannta etir in da espoc 4111 dhec-sin cona muinnteruibh ⁊ cona n-áigheadhaibh, ⁊ nos- folartnaiged uili 4112 iat, ut dixit:

  1. 4113 Caeca for cet comlana4114 
    no biathadh Odhar Ciarain,4115 
    la h-áidhib, la lobhrána,4116 
    la lucht proinntigi is grianain.
 p.123 4117 Ata immorro sece na h-Uidhre i Cluain Mac Nois, ⁊ gebe anum scarus ria 4118 corp don t-seichid-sin aitreaba in bethaid suthain.

4119 BAtar didiu da esboc dec na h-Eirenn a scoil Findein i Cluain Iraird, 4120 ut dixit:

    4121 
  1. 1. .r.

    Da Fhinnen, da Cholum caidh,4122 
    Ciaran, Cainneach, Comghall cain,4123 
    da Brenainn, Ruadhan co li,4124 
    Nindedh, Mo Bi, mac Nat Fraeich 4125 .i. Mo Laisi Daminnsi.
4126  IS e ord no bhith acu .i. cech espoc dibh do bleith na bron a la. Aingil didiu 4127 no mheiled in m-broin do-raith Ciarain in la ba leis.

4128 Tucadh ingen righ Cualann fechtus cusin Finnen 79ra do 4129 léghadh a salm iar n-idhbairt a h-oighi do Dhia. Ro erb Finnen ra Ciaran4130  an ingin, cumad aigi no leghudh a salma. Ni fhaca tra Ciaran do curp na 4131 h-ingine cein batar immale acht a traighthi nama.

4132 TANCATAR didiu dá clamh dhéc cu Finnen, dia n-ic. Faidhis Finnén 4133 iat cu Ciaran. Ferais Ciaran failti friu, ⁊ luidh leo on cill siar, ⁊ beanaid 4134 fótt as in talmain cur' mhemhaid sruth uisqui glain as. Do-rat-sumh tri tonna 4135 donn usqui tar cech bh-fer dibh, comtar óghslana fo chedoir.

4136 ISin scoil-si beous no athaiged damh allaid cu Ciaran, cu tabrad-sum 4137 a leabar for congnaibh an daimh. Laithi ann at-cuala Ciaran an clocc. 4138 Ad-raigh suas co h-opunn risin cloc, araidhe ba dene ad-racht in t-agh allaidh, 4139 ⁊ luidh as cona leabhar for a congnaibh. Ciar' bhó fliuch in la-sin ⁊ inn 4140 adaig, ⁊ ciar' bho oslaicthi an leabar, ni ro fliuchad oen-liter ann. Ad-racht 4141 in clérech iarnamharach, ⁊ do-riacht in t-agh allaidh cona libur imshlan do.

4142 ISin scoil-sin didiu tainicc Nindedh Saebh- ruisc o Lochuibh Eirne do 4143 legadh cu Finnen, ⁊ ní raibhi leabar oca. “Essidh leabar”, or Finnen. 4144 Rola Nindedh cuairt for an scoil, ⁊ ni fuair o neoch dhibh libar. “In 4145 ranacais in moethóclach fil i tuaisciurt na faighthe”? or Finnén. “Raghat 4146 innousa”, or Nindedh. In tan iarum rainic Nindedh, is ann luid Ciaran tar 4147 teistemain medhonach liubuir Matha: ‘Omnia quecumque uultis ut faciunt 4148 homines uobis ita et uos faciatis illis’ (Mt. 7:12). “Tancas do iasacht liubhuir”, 4149 ar Ninnedh. “Don-fair trocuire”, ar Ciaran, “as fris leghaim-si ⁊ iss ed as-beir 4150 in teistemain frium cech ni budh maith dam do dhenamh dhamh co 4151 n-dernaind do neoch. Beir-si in leabar”, ol Ciaran. Ro fiarfhocht a aes cumtha p.124 4152 de aramárach occ denamh in aicipta, cait i m-boi a leabar? 79rb4153  “Dos-fuc dhamh-sa”, ar a Ninnidh, “bídh Ciaran leth Matha a ainm, ar fer don 4154 scoil. Acc, ar Finden, acht Ciaran leith n-Eirenn <damage extent="2 letters" TEIform="damage">e uili,</damage>ut dixit Finnén:

  1. 4155 Oc Finnen ro leghastur4156 
    Ciaran craibdhech gu n-greische,4157 
    leath liubair leis cin léginn,4158 
    leth Eirenn dó da esse.
4159  IS uadh sin rucadh in m-breithir n-urdraic co Roim co h-Alaxander .i. non 4160 legam Marcum quo usque compleueram Mattheum.

4161 Do-rala tra iar sin teirci arbha ⁊ fhuluing don scoil- sein, cu m-ba h-eicen, 4162 fer maith dibh for timcheall do choimet in builc arbha do- berthea don mhuileann. 4163 Do-rala do Chiaran iar n-urd timchill, bolc corcai do breith don 4164 mhuilinn. Ro raidh-siumh oc oscailt in builc-sin: “A Choimdhe”, ol se, 4165 “ro badh maith lium cumad cruithnecht chaein, ⁊ comad shásad adhbhul, 4166 ailghen, oirmhitech so dona sruithibh”. For-caemhnacair amhlaid sin .i.4167  aingel De ro tairbired in muilenn ina laim-sium, ⁊ esium oc gabhail a shalm 4168 gu n-glaine cridhi ⁊ menman, ⁊ in coirci do- berthea inn ba cruithnect 4169 togaide oc toidhecht as. Tic didiu inghen airchinnigh in mhuilinn cu raibhi 4170 ic saichthin for Ciaran, ⁊ cu tart gradh dhó, ár ba h-ailli a dhealbh oldas cech 4171 duine a com-aeis <damage extent="4 letters" TEIform="damage"> didiu duit, ol Ciaran, “nách edh do-beri dot aire ercra 4172 in t-saeguil ⁊ laithi bratha ⁊ piana ith- frinn ara n-imghabail ⁊ fochraic nime ara 4173 rochtuin”? O do-chuaidh an ingen dia tigh innisidh in scel- sin dia h-athair4174 dia máthair. Tancatar saidhe ⁊ tarcatar an ingin do Ciaran. “Dia n-edbra 4175 a h-oighi do Dhia”, ol Ciaran ⁊ dia bh-fogna dhó, baam aentadach-sa fria. 4176 Ro idpair didiu an inghen a h-oighi do Dhia ⁊ do Chiaran, ⁊ ro idhbuir-sum a 4177 muinntir uili a m-bith-fhoghnum ⁊ a m-bith-dilsi do Chiaran o sin amach. O 4178 do-chuatar dia tigh tucad cuibrenn uata do Chiaran .i. tri bairgena cruithnechta 4179 cona bh-furrthain do shaill, ⁊ d' feoil leo, ⁊ leastur lan do lind 79va4180  O ro fhacoibhset na timthirigh sin, ⁊ o rucsat bennachtain, ro raidh-sium: 4181 “Don-fair trocuiri”, or se, “ni cubhuidh dúinne so do caithimh seach na 4182 braithribh aili”. Fo-ceird iar sin an biadh uili iarna mhiniugud cusin muilenn, 4183 ⁊ fo-ceird in linn co n-derna min cruithnechta dibh uili. O ro airigh Ciaran in4184  timthirid ica forchoimhet frisin cleith, do-rat breithir fair co n-debuirt fris: 4185 “Rom-bera corr”, ar se, “do shuil as do cinn”! For- caemnacair amlaid iardain, p.125 4186 uair benais peta cuirri a shuil asa chinn cu rabha for a gruaidh oc dul dia 4187 thigh dhó. Tainic in t-aircinnech acedair maille frisin timthirid cu ro shlechtsat 4188 do Chiaran, ⁊ ro edbuir in muilenn cona fherann uili do Ciaran ar 4189 ícc in gilla. Tard Ciaran a dernuinn frisin súil cu rola 'na h-inad, ⁊ tard4190  sigin na croichi tairrsi cur' bhó oghshlán. </damage>

4191 O ro scaich tra meilt in arbha frith cethra builc lána do cruithneacht 4192 cossecartha annsin tria rath De ⁊ Ciarain. O ro-siact-sum dia thigh cona 4193 arbhur lais do-righne tuara dona sruithibh. Tuara on ba ferr thucad dhoibh 4194 riamh. Or on aimsir frith an mainn rundai tall ic macuibh Israel ní frith 4195 samail in tuara-sin, ár is amlaid ro boi, gu m-blas cacha degh-bhidh, etir 4196 mhidh ⁊ fhín, cu ro shas ⁊ cu ro slanaig iat uili. Uair gach duine galair bai 4197 isin cathraig uili di neoch ro chaith ní dhe ba h- oghshlan fo chedair.

4198 Ni ro airigset na sruithi ind iarmeirghi in adaig-sin cu primh iarnamarach. 4199 O ro fiafraig Finnén do Ciaran in mhirbhoill for-caemnacuir ann 4200 ro innis Ciaran uili o thosach co tidhnacul in mhuilinn ⁊ in fherainn cona 4201 aidhmibh no cona dhainib dhó a n- idhbairt, “et ac sin duit-si in ferann-sin 4202 uili, a Fhindein”! ar Ciaran. IS annsin do-rat Findén a bennacht co duthrachtach 4203 do Chiaran. Ut dixit Finn:

  1. 4204 A Ciarain, a cridhican!4205 
    ar do noeime not-caruim.4206 
    dot-ria rath a dhilican4207 
    imut flatha ocus feruinn.
  2.  79vb
  3. 4208 A Chiarain uais oirnidi ollbladaigh!4209 
    duit rop soma gach freacra,4210 
    cu rab it cill comhramhaigh4211 
    imut orduin is ecna.
4212  Do-ratad tra in bennacht-soin co dúthrachtach do Chiaran tria ro-gradh ⁊ tria 4213 meisci spírtalda. Conad annsin for-fhacuib leth derce ⁊ ordain ⁊ ecna fria 4214 firu Eirenn do Chiaran ⁊ da cathraigh. For-fhacuib didiu Ciaran ana aice-sium 4215 ⁊ ara cathraig, conadh de sin ata ana Fhindein. For-erlangair didiu in 4216 t-arbar-soin samhad Findéin gu cenn .xl. la cona n-oidhchibh, et ro taiscedh 4217 a trian do aes galair, ár ro ícadh cech n-ainces, ⁊ ni ro lamh luch na peist 4218 a mhilled co n-derna cre dhe fa dheoidh, ⁊ no icad cech n-galar for a 4219 taburtha.

 p.126

4220 LAITHE n-oen do Chiaran oc tinol meithli buana cu tarla dhó araili 4221 ocláech dár' ainm Clúain. “Tabair cabhuir dhún ic on buain amarach”, ol 4222 Ciaran. “Do-bhér”, ar Cluain. O dho-chuaidh immorro Cluain dia thigh, 4223 at-bert fria muinntir: “Abraidh-si”, ar sé, “mo bheith-si a n-galar dia tistar 4224 ar mo chenn o Ciaran”. O ro h-indised don gilla do dhechaid ara cenn-som 4225 sin, at-chuaidh do Ciaran inní sin. Faitbes Ciaran ica cluinsin, ⁊ ro tuic 4226 conadh for togaeis ro bai Cluain, uair rob fhaidh De íarbhfír Ciaran. O 4227 do-chuatur tra muinnter Cluana dia dhuscad is amhlaid fuarutur h-e, cin 4228 anmain. Ro chaeinset a mhuindter cu mór h-e, ⁊ tancatar lucht an imfhoraidh 4229 fai cur' fhiafraighset dibh fochunn na h-accaine. “Cluain”, ar siat, “do-chuaidh4230  imshlán ina leabhaid ⁊ marbh anosa h-e, ⁊ is é Ciaran ros-marbh ona breithir, 4231 o nach dechaid don bhuain lais”. Tiaghuit in lucht-sin uili do etarghuidhi 4232 Ciarain um thaithbheogud in mhairbh. “Do- ghenum-ne uili”, ar siat, “buain 4233 duit-si, ⁊ do-béram ar mainchine ⁊ ar bh-foghnamh duit ⁊ do Dia cu brath, 4234 dia n-duisce dhun in marbh”. IS annsin at-bert Ciaran fria scoloic: “Eirg-si”, 4235 ol se, “⁊ beir mu bhachaill lat docum in mhairbh, ⁊ tabair sighin na croiche 4236 don bhachaill for a ucht, ⁊ geibh in rann so:”

  1. 4237 “Rodháil Clúain4238 
    “aniu cucam-sa do bhuain,”4239 
    “ar is galar án forrich”4240 
    “beo ina thigh marbh fofhuair”.

 80ra

4241 Ad-racht iarumh Cluáin acedair, ⁊ do-riacht co luath 4242 dochum Ciarain. “Bendacht fort, a naemh Chiarain”, or se: “is maith ina 4243 n-dernuis frim, ar is buidhi lium tuidhecht ó ilphianuib ithfrinn. Anois 4244 ro-fhetamar tarbha na h-umaloite, ⁊ etarba na h- anumaloidi, ⁊ ro-fhetamar 4245 in mor-cataidh fhuil oc on Coimdid fort-sa, ⁊ fil ic muintir nime cu coitcheann”. 4246 Ro shlect iar sin do Ciaran, ⁊ do- rat a mhainchine dhó.

4247 Ro fhiafraigset araili dona cleirchibh do Fhinnen cia no taispenfadh in 4248 irnaigthi in tan nach beth Finnen i bhus. “In t-ocláech út”, ar Finnén, .i. 4249 Ciaran, “esidhe”. “Abdhaine do-bere dhó”, ar Brenainn seoch chach. “Do-radad, 4250 do-berar, do-bertar”, or Finnén. Format didiu lasna naemhu inni-sin cenmota 4251 Colomb Cille.

4252 IS ann ro fiafraig araili dib-sum cia dona naemuibh budh mo fochraic a 4253 nimh. “Don-fair trocuire”! ar Ciaran, “ro-finnfaigter in ar congbhaluibh ar p.127 4254 talmain”. IS ann sin do-righne Brenainn Birra faitsine dhó: “Gebmait-ne da 4255 congbail for Brenainn, for dib srothaibh itir prim-chathrachaibh, ⁊ in dethbir 4256 bias etir na da sruth biaidh etir met na cathrach”.

4257 IN tan immorro ba mithigh do Chiaran toidhecht o Cluain Iraird iar 4258 bh-foghluim léiginn ⁊ ecna, for-fhacuib in Uidhir oc Ninded noemh, acht 4259 as-bert-som a seche do rochtuin dó iardain, et at-bert Ciaran foss: “Gidh 4260 sochuidhi do-chabair dia blicht ro budh liu dia tibhreadh a seiche cabair”. Et 4261 as-bert-som: “Cech ainim raghus asa churp do sheichid na h-Uidhre nocha 4262 pianfaider a n-ithfrenn”.

4263 At-connuic Finden aislingi do-sum ⁊ do Colum Cille .i. da esca isin aier 4264 co n-dath oir forru. Do-chuaidh indalanae for fairrce sortuaidh os mhedon 4265 Eirenn. Colum Cille sin cu taitnemh a shaeiri ⁊ a socenelche et Ciaran 4266 cu taitnem a derce ⁊ a trocuiri.

4267 TEIT Ciaran iar sin d' acallaimh 80rb righ Eirenn .i. Tuathail4268  Maeilgairbh, do cuingidh fair chumhaili bai aigi. Do-rat tra Ciaran a 4269 dhorn imon m-broin ar deirc, ⁊ ro gheall cu bh- foighenadh deis na cumaile. 4270 Ro derluic Tuathal iarum in cumail do Dia ⁊ do Chiaran, ⁊ do-rad fos a etach 4271 rígda, ⁊ do-rat Ciaran do bochtaib fo cétóir.

4272 FEACHT ann do-luidh Ciaran do cuingidh cumuili aili cusin righ .i. cu 4273 Furbaidi. IS annsin tuc fer ele boin do-sum a n-edbairt: tuc araili brat dó, 4274 tuc araile aighen. Do-rat-sum uili do bhochtuibh fo chetóir isin lo cetna, et 4275 do-rat Dia tri h-edburta roptar ferr do Ciaran .i. coiri deis a aighin, da brat 4276 dec deis a aen-broit, da bai dec a n-inad a aen-bhó. O 't-connuic in inní-sin 4277 do-rat in cumail dó.

4278 O thainic tra co celeabhrad do-sum dia aiti targaid-siumh a chathraig 4279 do fhoghnum dho. “Acc”, ar Finden, “nir-ben do chathraig-si fri nech aili 4280 acht fri Dia do-rat sain-seirc duit sechainne uili”. Cíidh Ciaran, ar ba h-uasal 4281 lais a aite do thaircsin a chathrach dhó. “Biaidh dano aenta edrann cena”, 4282 ar Finnén, “⁊ ni ba nimhidhech na talmanda intí millfeas ar n-aentaidh”. “Bidh 4283 amlaid”, ar Ciaran. Do-imthig Ciaran roime iar sin. Et is ann tuc Colum 4284 Cille in test-si fair

    4285 
  1. 1. rann

    Amhra ocláech teit uann siar,4286 
    Ciaran mac in t-Shaeir:4287 
    cen saint, cen uail, cen ecnach,4288 
    cen etradh, cen aeir.

 p.128

4289 IAr sin do-cuaidh Ciaran co h-Aruinn do agallaim Enna, ⁊ at-condcadur 4290 aen-aislingi CiaranEnna .i. crann mor toirthech i farrad srotha for medhon 4291 Eirenn co n-didnad inis Eirenn, ⁊ ros-dechaid a thorad tar muir bai imon innsi 4292 amuigh, ⁊ ticdis eoin an domain gu m-berdis ní dia thorad. At-cuaid Ciaran 4293 in fhis do Enna. Ro raidh Enna: “An crann mor at-connacuis tusa fein 'sin 4294 áir it mor fri tua ⁊ doenaib, bid lan Eiri dot thanoir. Ditnebaidh 4295 fo scath do ratha an innsi-sea, ⁊ sasfuider sochaidi ó rath th' áine ⁊ 4296 th' urnaigti. Eirg didiu la breithir n-Dé for ur srotha ⁊ fothaig eclais ann”.

4297 Fectus do-san a n-Aruinn ac tíradh isin áith, ⁊ Lonan Cerr malle fris, 4298 ⁊ i frithbert no bhidh-se coidhci fri Ciaran, co facadur in naoi for nó- chombáthad 4299 'na b-fhiadnusi. “Indar leam”, ar Lonan, “baidhfider inníu in nói út, ⁊ loiscfider 4300 in aith-sea le mét na gaeithi”. “Acc”, ar Ciaran, “in nói út loiscfider, ⁊ as 4301 bádudh baidfidh in aith-sea 80va cona h-arbhur”. Ocus iss edh ón 4302 ro comhailled, uair terlá lucht na nói ⁊ tucadh in nou i farradh na h-atha. 4303 Gabuis tene in aith ⁊ loiscter in nóu, atn-aig in gaeth sétedh forsin áith cona 4304 h-arbur isin fairgi, gur' báidedh tre breithir Chiarain.

4305 O do-dhechaid Ciaran a h-Aruinn tachraid bocht dó ar in conair. Atn-aig 4306 Ciaran a chasal lín dó ⁊ do-toet co h-Inis Cathaigh do ben- nachad do Shenan. 4307 O ro bhui-sium ina aen-bhrut ro foillsiged do Senán inní-sin, ⁊ do-chuaid 'na 4308 choinne, ⁊ casal lin fó ocsail, ⁊ do- raidh re Ciaran: “Nach nar”, ar se, “sacart 4309 do imthecht cen chochull”. “Don-fair trocuiri”! ar Ciaran, “airchisfid Dia 4310 atá cochull dam-sa fo choim mu senorach”. O do- rócht Ciaran gu Clúain 4311 Mac Nois dob ail dó co ructha casal eli uadh do Senan. Ro leicedh in casul 4312 fri sruth na Sinna, ⁊ ro-siacht gen fhliuchad gu port Innsi Cathaig. Adubairt 4313 Senan re mhanchaib: “Eirgid don muir ⁊ fo-ghebaidh aeighidh ann, ⁊ 4314 tucaidh libh co n-anoir ⁊ co n-airmhitin”. O dha- chuatur imach na manaigh, 4315 fuaratar in casul forsin muir, is se tirim, ⁊ tucsat leo h-e co Senan, ⁊ ro ghni-sium 4316 atlugudh buidhi don Coimdidh, ⁊ as e sin casal Senan inníu.

4317 Do-dhechaid iar sin co a braithribh co h-Ísill, ⁊ do-rat Cobhthach mac 4318 Brecain Isel do Dia ⁊ do Ciaran, ⁊ do-aitreabh annsin maille na braithribh. 4319 Et do-bhi la ic denum a aicciupta immuich for in achad, do-chuaidh-sium do 4320 thorruma a aeighed, ⁊ for- facuibh a leabur oslaicthi co matain fon fliuchad, 4321 ⁊ ni rainic banna fliuch in lebur.

4322 Fechtus do-bhi Ciaran ag cur sil an Ísill. Do-taed bocht cugi. Atn-aig 4323 Ciaran mam don gran 'na ucht, ⁊ ro soudadh fo cétoir in gran a n-or. p.129 4324 Tucadh carpat cona echaib do Ciaran o Aenghus mac Crimththuin. 4325 Do-rat Ciaran don bocht ar in ór, ⁊ ro soe in t-ór a n-gran, ⁊ ro sioladh an 4326 gort de.

4327 Ro bui immorro loch i farradh Ísill, ⁊ no aitreabdais aes tuaithi ⁊ 4328 daescarshlúag an innsi bui fair, ⁊ do- thairmiscedh nual ⁊ fogur in lochta-sin4329  ad-tarbha um na clerchiu. Ro ghuidh Ciaran in Coimdi cor' alta asa h-inad 4330 in innsi, ⁊ do-ronad in ní-sin, ⁊ at- cither beos an t-inad a roibi isin loch re 4331 cuimnigud in fherta-sin.

4332 O ná caemnacatar immorro na braithri fulang deercí Ciarain ara mét, ⁊ o 4333 ron-gaibh format, do-raidhset fris: “Eirg uann”, ol siat, “ár ni ruibem a n-aein-inad”. 4334 Do-raidh Ciaran: “Diamad sunn”, ar se, “no beinn-si gidh Isel an 4335 t-inad-so arai luic, ro badh ard arai n-anoire ⁊ n- airmiten”. 80vb4336  As ann ro raid-sium so:

  1. 4337 “Ciar-sa isiul ro badh ard”4338 
    “mina thísedh in fodhard:”4339 
    “in fodhard mina thisedh”4340 
    “ro badh ard gersa ísel.”
4341  Do-rat Ciaran annsin a liubhair for oss n-allaid. Ro comaithig-seom iarum 4342 in n-os n-allaid cech a tiged. Do-chuaid in t-agh roime-sium co h-Inis 4343 n-Ȧngin. Do-cuaid-sium isin innsi ⁊ nos- aitreabhann.

4344 Do-dechadur iarum a braithri cuigi-sium as gach aird. Ro bhui araili4345  uasal-shacart isin innsi. Dainel a ainm, do Breatnaib dhó, ⁊ ron-greis Diabul 4346 gu ro formdigh re Ciaran. Rucadh iarum cuach rigda co tri h-enuib ordha o 4347 Chiaran do-sum i comartha n-dilgudha. Ro ingantaigh an sacart inni-sin, ⁊ 4348 do-ríne aithrighi, ⁊ do-shlecht do Ciaran, ⁊ do-rat an innsi dó.

4349 Fecht do Ciaran an Inis Ȧngin gu cuala in gairm isin purt. Ro raidh 4350 risna braithribh: “Eirgidh”, ar se, “ar cenn adbhair bur n-abadh”. O rancatur 4351 an port ni fhuaradur ann acht moethógláech tuata. Raidhit fri Ciaran inní-sin: 4352 “Eirgidh arai sin ara chenn arís. Follus dam-sa for a ghuth co m-ba h-e bhus 4353 abb daib-si am degaidh”. Tucadh iarum in t-oglach isin innsi co Ciaran, ⁊ 4354 ro bherr Ciaran h-e, ⁊ ro legh aigi, ⁊ ba h-e sin Enna mac h-ui Laigsi .i. fer 4355 noebh adhamraigthi 'con Coimdidh, ⁊ is e rob ab iar Ciaran.

4356 Do-rala cu torchuir soscéla Ciarain isin loch o araili brathuir anfhaitech, 4357 ⁊ ro bhui cu fota fon loch. I n-araili laithi a n-aimsir samhraid do-cuadur bai 4358 isin loch gu ro len iris an t-shoscéla do cois bó dhibh, co tuc le gu port tirim. p.130 4359 As de sin ata Port in t-Soscéoil a n-Inis Ȧngin. O ra h-oslaiced immorro in 4360 soscél, is amlaid ro bui, glegheal, tirim, gan dith litri tre rath Ciarain.

4361 Tainic araili fer do Corca Baiscinn co Ciaran, Donnan a ainm, mac 4362 brathar do Senan mac Gerrginn, ⁊ in ann máthair dó ⁊ do Senan. “Cidh 4363 accobrai cidh theigi”? ol Ciaran. “Do chuingidh inaidh i tairisiur ⁊ i 4364 foighén do Dia”. For-facuibh Ciaran Inis Angin la Donnan. Ro raidh 4365 Donnan: “Uair as condeirc duit frium, facuibh ní dod comurthaib ⁊ dot 4366 minnaib agum”. Facbaidh Ciaran aigi a soiscél .i. an soiscél frith as in loch, 4367 ⁊ a clog ⁊ a fher imchuir .i. Mael Odran. Tri bliadne immorro ⁊ tri mís ro bui 4368 Ciaran a n-Inis Angin. Et is ed tainic iar sin co h-Ard Manntain i farrad na 4369 Sinna. O 't-connuic-sium aibhne an inaidh-sin, iss edh ro raid: “Madh annso 4370 thairismit”, ar se, “bidh imda saidbreas in t-shaeguil aguinn, ⁊ bid uaithti4371  anmunna docu nimi as”. Tainic iar sin cusin m-baile-sa. Ard Tiprat a 4372 ainm in tan sin. “As sund immorro anfamit, uair bat imdha anmain docum 4373 nimhe as, ⁊ biaidh torroma o Dia ⁊ o dhainib coidchi forsin inad-so”. 4374 I n-ocht kalainn Febra ro ghabh Ciaran i Cluain, in dechmad esca, i sathrann. 4375 Ochtur immorro do-chuaidh leis. i. Ciaran, Aengus mac Nisse, Cael Cholum, 4376 Mu Lioc, Lugna mac h-ui Moga Laim, Colman mac Nuin. Amhra tra 4377 ro gabadh an congbhail-sin la Ciaran i Clúain cona ochtur iar d-daidhecht 4378 do thonnaib in uisce feibh ro ghabh Noe mac Laimhiach in doman cona ochtar 4379 iar tuidhecht do thonnuib na dilenn. As annsin ro clann Ciaran an cét cleath 4380 i ClúainDiarmaid mac Cerbaill maille ris. At-bert Ciaran re Diarmait ic 4381 sádhudh na clethi: “Leic, a laeich, mu laimh uas do laim, ⁊ bia-sa uas fheraib 4382 Eirenn i n-aird- righi”. “As ced lium”, ar Diarmait, “acht co tuca comarda4383  dam aire sin”. “At-ber immorro”, ol Ciaran. “Cid at uathad-sa inniu baat ri 4384 Eirenn in trath-sa imarach”. Ba fior-son, dano, ar ro marbadh Tuathal 4385 Maelgarb rí Eirenn in oidchi-sin, ⁊ ro gab Diarmait rigi h-Eirenn aramhárach 81ra4386  ⁊ ro edhbuir cét ceall do Ciaran. Conad dia forcell sin as-bert:

  1. 4387 At-bér co fír foirglidhi4388 
    cid uathad do dream dhámhach4389 
    bát rí Eirennrí aebhda oirdnidhi 4390  Eirenn in trath-sa imárach.
  2. 4391 Marbadh Tuathal MaelgarbTuathail togaidhe4392  Maelgarbh bá gairm gun gloire, p.1314393 
    as de itá in rádh roghaidi4394 
    ba h-e a écht Mael Móire.
  3. 4395 Gen mhaidm is gan eirsclaidi4396 
    ro ghab Uisnech nír iar n- dál.4397 
    do-rat Diarmait derrseaighthi4398 
    cét ceall do Dhia 's do Chiarán.
4399  IAr sin ro shaidedh in cleth, ⁊ adubairt Ciaran ica sáthad: “Ac so”, ar se,4400  “i rosc Triuin” .i. Tren mac-sidhe ro bhui i n-Dun Cluana Ichtair ro triall 4401 anumaloit do-sum. Mebhuis fo cétair a aen-suil 'na cinn la breitir Ciaráin.

4402 Araili lá do-bhadur na braithri a n-ítaidh moir ⁊ siat ic buain i Cluain. 4403 Foidhit araili timtiridh uathaibh cosin clerech co ructha usqui doib 4404 isin gurt, conad ann is-pert Ciarán dia ro ghabhduis inniu for a n- ítaidh 4405 no imfhulaingfedh saidbreas mor in t-shaeguil dona braithrib thicfatis dár n-eis. 4406 As derbh eimh, ar na braithri, “as ferr linne ainmne ara tibertar fochraic 4407 dhuin fein do denamh, ⁊ dia ticfa les dona braithribh 'nar n-degaidh, inas sasad 4408 ar n-itad inniu”. Tucad telcoma lan d' fhin otha tire Franc cosin m-baili do 4409 Ciarán i logh na h-ainmne-sin, ⁊ ro mhair blagh don telcomu-sin sunn co4410  h-aimsera déidhincha. O thainic immorro in fescur ro bennach Ciarán 4411 lestur lan d' usqui, ⁊ ro soudh i fín togaidhi, ⁊ ro dáiledh for na manchaib 4412 cona bai flaith ro derrscaig don fhlaith-sin. Ár do-dechadur muinter 4413 Coluim Cille o h-Í iar n-aimseraibh fodaib cosin cathraig-si. Ro fuiredh 4414 flaith doibh, ⁊ ro h-erdurcaiged triasin cathraig uili nach raibhi roimpi nach 4415 'na degaid flaith a com-maith. As annsin as-pert senoir ro bui i tich 4416 sruithi: “Ro-fetur-sa”, ar se, “flaith ba ferr indas. Ferr in flaith do-ríne Ciarán 4417 dia mhanchaib dia m-batar a n- ítaid mhoir, cu ro-soi-sium in t-usqui i fin 4418 doibh. Narub scel cen comurdha duibh-si sin”, ar in senoir, “misi fein ro dail 4419 in fin-sin, ⁊ teighed mh' orda dar eochair in bledhi isin fin taiscid-si, ⁊ fin- naidh 4420 innosa boladh mh' ordan ara tuma isin fin an tan sin”. Tancatar ⁊ ro rasasta 4421 uili o bolad in meoir-sin. Ad-rubratar: “As ferr”, ar iat, “in fhlaith-sa ina cech 4422 flaith in flaith isa bolad mharus iar n-aimsir ro- foda for meor. Bennacht”, 4423 ar siat, “for Ciarán, ⁊ bennacht for in Coimdid ro dhanaigh do cech maith”.

4424 Crichidh Clúana, scoloc Ciaráin, do- cuaidh co Saigir, cu ro feidhligh fri 4425 re cian innti, cu ro aslaigh Deman fair in tene senta bui ic na manchaib isin 4426 cuchtair do bhadudh. It-bert Ciaran Saigri na caithfed biadh co tistais 4427 aeighid do-bhéradh teine dhó. Luid immorro Crichidh uaidib sealad bec 4428 sechtair in cathrach gur' marbsat coin allta ⁊ nochur' mhillset a corp. p.132 4429 O ra-cuala Ciarán mac in t- Sair bas a ghilla, luidh co Ciarán Saigri dia4430  chuinghidh. O ra-siacht is ed as-pert Ciarán Saigri: “Is ed tóisech ricthi a 4431 leas usqui dar bur cosa, acht ní fhil tene ocuinn do thégadh usqui dhuibh, 4432 acht tucaidh-si bur n-aidedha tened duin, ar is daeibh ro cinn Dia”. IS annsin 4433 tuarcoibh Ciarán mac in t- Shaeir a lamha docum nime, ⁊ do-róine ernaigthi 4434 n-dicra. Iar forbadh na h-ernaigthi tainic tene do nim co n-eisid for a ucht. 4435 Ro thimurc a uct imon tenid ⁊ dus-fuc lais cosin mainistir. Fo-ceird uadh 4436 in teinid for lar, ⁊ ni ro mill cid brothairne don casal bui ime. Ro tathbheodaig 4437 dano a gilla at-bath roime sin, ⁊ ro caith proinn malle riu-san. Do-ronsat a n-aeintaidh 4438 annsin na da Quiarán. “Saidbrius an t-saeguil”, ar Quiarán mac 4439 in t-Saeir, i Saigir moir. “Ecna ⁊ ordan cen ercra i Cluain Mac Nois”, ar 4440 Quiarán Saigri. Nocu raibhi anim Ciaráin isin baili-sin acht fri re .vii. mis 4441 nama, co n-dechaidh docum nimi isin nomad la i míss 81rb medhonaigh 4442 fhoghmhuir.

4443 O ro-fhidir immorro Ciarán gur' chomhfhoicsigh laithi a eitsichta, do-roine 4444 faitsine gu toirrsi móir. Adubart ro budh mhor ingreim a cathrach o 4445 droch-dhainib fri deredh n-domain. “Cedh, immorro, do- ghenum-ne ind 4446 aimsir in lochta-sin”? ol na manaigh, “in ocut thaisibh-si anfamait in 4447 leth n-aili raghmait”? “Eircidh”, ol Quiarán, “⁊ facbhuidh ma thaisi amhail 4448 fhacbaither cnama oiss re grein, daigh as ferr dhuibh aitreabh immalle 4449 frium-sa in nim innás feidhliugud icum thaisibh i bhos”. O ro chomhfoicsigh 4450 tra aimser a eitsichta dontí noeibh Quiaran ind eclais bic, isin tres bliadain 4451 .xxx. a aeisi, h-i quincid Sep- timber arai laithi mis greine, h-i satharn arai laithi 4452 sechtmaine, in ochtmadh decc arai esca, as ann ad-rubairt-sium: “Nom-berur 4453 in dinn bec”, or se. Et o ra fheghastar in nemh ⁊ ind aer n-ard uasa cinn, iss 4454 ed as-pert: “AS aghasta in set-sa suas”. “Nidait as aghusta”, ar na manaigh. 4455 “Ni fhetur-sa emh”, ar se, “nach ni do thimna De dar mo thiasainn acht cena 4456 ro imeclaigh cid Daibhith mac IessePol apstal in seut-sa”. As annsin 4457 rucad in t-adhart cloiche uadh ara h-aine. “Acc”, ar eisium, “tabair 4458 fomorno. ‘Qui enim perseuerauerit usque in hiis .e’ (Mt. 10:22)”. Ro linsat tra aingil idir 4459 nem ⁊ lar i frithshét a anma-som. Tucad iar sin ind eclais bic, ⁊ tuarcuibh 4460 a lamha, ⁊ ro benduch a popul, ⁊ adubairt risna braithriu ind eclais do4461  dhunad fair gu torsedh Coeimgen o Glinn Da Lacha. O do-rocht Coeimhgen 4462 iar tredenus ni uair lan-cennsa na g-cleirech fo chetair, uair ro batar i m-bron ⁊ 4463 i toirrsi mhoir deis a g-cleirig. Ro raidh Coeimhghen friu: “Foircsi gruamdhachta”, p.133 4464 ar se, “foruib do gres”. Ro ghabh imecla iar sin na sruithe, ⁊ 4465 do-ronsat reir Coimhgen, ⁊ ro oslaic- sit ind eclais becc reme. Do-dechaid 4466 fo cétair spirut Ciarain dochum nimhe, ⁊ tainic arís ina churp do agalluimh 4467 Chaoimhgen, ⁊ ro fher failti friss, ⁊ badur on trath co araile andsin ic 4468 imacalduim ⁊ oc denumh an aentad. Bennachuis Ciaran iar sin Coeimhgen. 4469 Beannachuis dano Caeimhgen uisqui, ⁊ do-gní comman do Quiarán, conad 4470 annsin do-rat Quiarán a clog do Caeimgen i comurtha a n-oentad ⁊ i screpul 4471 a chomnae. As eiside Boban Coeimhgin inniu.

4472 Noeib Eirenn tra ro fhoirmdechsat re Quiarán ara fheabhus, co n-dechadar 4473 i muinighin Riogh nime cu ro gairdighthe a shaeghal-som. Rop é met in 4474 formait ros-gabsat fris co n-debairt cidh a fhír- chumthach fein .i. Colum Cilli: 4475 “Bennacht for Dhia”, ar se, “ruc inti noeib Quiarán, daig da maradh co m- badh 4476 senoir ni fhuicfed inad da ech charpuit ind Eirinn na bhudh leis”.

4477 IS sunn tra ata Quiarán cosin ochtur ro ráidh-sium co n-il-mhiltib naomh 4478 archena. IS sund itat taisi PoilPetuir for-facuibh BenianCumlach isin 4479 crund chocai i bhos. IS sund itat taisi in meic dhaill .i. deiscipul Peca. IS 4480 sund dano ita scrin ind aiged .i. Peca, is eiside it-connairc araili craibdech 4481 d' imorchur d' ainglib co h-adnacul Ciaráin. Tri inganta 81va i bhoss 4482 in oidche-sin, in tech n- áeigedh gan teinidh, gan aeigidh, gan ernaighthe, 4483 ár robu lór Peca do theinidh ⁊ d' aeighidh ⁊ d' ernaighthe.

4484 Ni fil, tra, do-ruirmeadh gu leir a n-do-róine Dia di fertaibh ⁊ mírbhuilib 4485 ar inhíí noeib Quiarán, daig as lia tuiremh ⁊ aisneiss dib. Daigh ni 4486 ro génair iar taidhecht Crist i coluinn nech budh mho déeirc ⁊ trocuire, budh 4487 mó saethur ⁊ aine ⁊ ernaighthi, bhadh mo umhla ⁊ caen-duthracht, badh mo 4488 cennsa ⁊ ailgine, bhadh mho deithitin ⁊ iret im eccluis n-De, bad mo saethur 4489 laithidhi ⁊ fritaire aidhchi. IS é na tarat nach n-inmar no nach ní mesc 4490 ina churp riam o ro ghabh crabud. IS e na h-eissibh loim na linn no gu m-beth 4491 a trian d' uisqui. IS e nar' chaith ar an no gu m-beth trian do ghaineam trit. 4492 IS e nar' cotuil co comuirsedh a thaebh re h-úir nocht. IS fo chinn na raibhi 4493 acht cloch do ghnath do adhurt. IS fria chnes na ro chomhraic lion ná olunn. 4494 Fer é cu lánedpartaib toghaidhi toltanchaib don Choimdidh, amail Aibel mac 4495 n-Adaim. Fer co n-depracoitibh dichraibh don Dia, amail h-Enocc mac n-Iareth. 4496 Luamuire lan-fholartnaighthech do airc na h-Ecuilsi etir thonnaibh in p.134 4497 t-shaeguil, amhail Noei mac Laimhiach. Fír ailither co sonairte irsi ⁊ creitmhe, 4498 amail Abraham mac Tharae. Fer búidh bláith dilghedhuch o cridhi, amail 4499 Moyse mac n-Amhrae. Fer feid- hil foiss i fulung fochaidhi ⁊ trebluidi, amail 4500 Iob fochadhach. Salmcetlaidh lan-bhind lan-airpeitech do Dhia, amail Dabid 4501 mac Iese. Estadh fir-ecna ⁊ fír-eoluis, amail Solmain mac n- Dabid. Ail nemchumhscaighthe 4502 for a fothaigter ind Eclas, amail Petur n- apstal. Primh-proiceptoir 4503 coitcenn ⁊ lestar toghai ic foera firinni, amail Pol n-apstal. Fer lan 4504 do rath in Spirta Nóimh ⁊ d' óigi, amail Eoin m-bronn-dalta. Fer lán do cosmailius 4505 o ilmoduibh re h-Issu Crist, re cenn na n- uile. Ar do-ríne an fer-sa4506  fion don uisce dia mhuinntir ⁊ dia áigeduib isin cathraig-si amail do- ríne Issu 4507 fin togaidi don usqui ic fleidh Cannan Galale. Mac saeir dano at-berur frisin 4508 fer-sa amail aderar mac saeir re Crist isin soscél .i. ‘hic est filius fabri’ (Mt. 13: 55) .i. 4509 Ioseph. Tri bliadni .xxx. i n-aeis ind fhir-si amail asat .iii. bliadni .xxx. 4510 i n-aeis Crist. Ro bui eiseirgi dano don fir- sa iar treidenus i bhus ina imdhai i 4511 Cluain do acalluim ⁊ do chomdhidnad Chaeimgen, amail ro bhui eiseirghi do 4512 Crist iar tredenus as in adhnucul ind Iarusalem do comdhidhnad ⁊ do nertad 4513 a mhathar ⁊ a dheiscipul. Conid arna maithib-sin ⁊ arna maithibh imdhaib 4514 ailib ata a ainim ag muinntir nimhe. Atát a rélce ⁊ a thaisi i bhus co n-anoir 4515 co n-airmheitin, co fertuibh ⁊ co mírbhuilibh cechlaithidhe. Et cid 4516 mor a anoir coleic on mhudh-soin bidh mó a anoir i n-aentaidh naoibh 4517 nemh-truailligthi a chuirp ⁊ a anma i m-mor-dhail bratha, in tan bus brithem 4518 for toradh a foircetuil inti noibh Quiarán 81vb immálle re h-Íssa Crist 4519 dia ro fhoghain. Biaidh immorro isin ma <damage extent="2 let- ters" TEIform="damage"> moir-sin, i n-aontaidh uasal-athur 4520 fhatha, i n-aontaid apstaldeiscipul in t-Shlánicedha Issu Christ, i n- aontaid 4521 .ix. n-grad n-aingel na tairmdhechadur, i n-aontaid déechta ⁊ daenachta 4522 Mheicc Dhe, isin aentaid as uaisli cech n-aentaid, i n-aentaid na noeib-trinoidi, 4523 Athar ⁊ Meic ⁊ Spirta Noimh. </damage>

4524 Ailim trocaire n-De uasail uilecumhachtaigh tre impidi noib Quiaráin 4525 co risem in aentaid-sin. Ros-aitreabham in saecula saeculorum!

4526 7

 p.135 81vb

9. Riaghail Patraic inso

4528 

4529 Soerad eclasi De co m-baithus ⁊ g-comnai ⁊ gabhail n-ecnairce, co macuibh 4530 do leighiund, co n-edbairt cuirp Crist for cach n-altoir.

4531 Ni dleagur dechmada na bó cennaithe, na trian annoiti, ná dire sét do 4532 mhainib, mane bhe a frithfholad na h-eclasi do baithius ⁊ chomnai ⁊ gabail 4533 n-écnairce a manach itir biuu ⁊ marbhu, ⁊ co raibh oif- friunn i sollumnaib4534 domnuighib, ⁊ co rabhut aidhme og gach n-altoir dib mar aderur ⁊rl.

10. Cosc Mo Colmoc maic ui Beona

4535 

4536 Cidh as imgaibthe do duine? Ni anse. Fergughudh menic. Mordata 4537 cen dan. Discire fri senoir. Moille fri clocc. Coicce fri h- antesda. Immat 4538 forluaman. Faitphed briathar. Briathra inglana. Agairbhe taitheisc. 4539 Tairisiumh fri secnapaid. Sithe fri cursachad. Commarbai do mhanchaib. 4540 Mence chestaigthe.

4541 Ceist, cid as inleanta? Ni cundtabart. Foss occ etlai. Enfaitiu m-briathur. 4542 Briathra ailgena. Riaghail do chudnodh. Eirghi la ceit-breitir. 4543 Ceim n-urlatad ar Dhia. Diuide cride. Combádudh toile. Traethad 4544 aicnid. Ainmne fri fochaidhe. et caetera.

11.

4545 
  • 4546 AS doilghi leam ina in t-écc4547 
    do-techt idir adám dét4548 
    an cuire ticfus ar m' eis,4549 
    a m-beth uili for ainsheis.
  • 4550 Olc in aimser thicfa ann,4551 
    format, fingbal, forrach fann,4552 
    toidecht gach uilc co h-éimech,4553 
    gan fhír-laech, gan fhir-clérech.
  • 4554 Gan righ damus cert ná cóir,4555 
    gan espoc óg uas altóir,4556 
    gan brugaidh gebhus dechmaidh4557 
    da crudhaibh, dá choem chethruibh.
  •  p.136
  • 4558 Sruithi bitis do dheoin Dé4559 
    i tosach na h-aimsiré,4560 
    ces loma clama cechra,4561 
    nirsat bailce bloingecha.
  • 4562 Lucht na foghluma feighi4563 
    fo-gnitis do righ grene,4564 
    ni thairmesdais mec nait mná,4565 
    robsat glana a n-aicenta.
  • 4566 Leinti beca, bruit mhora,4567 
    cridhi triamura trogha,4568 
    pudralla gerra garbha,4569 
    ocus riagla ro-gharbha.
  • 4570 Dot-icfad sunn iar sodhuin4571 
    sruithi deridh in domuin4572 
    co m-brat, co m-buar, co m-bennuibh,4573 
    co failghibh, co fitchellaib.
  • 4574 Co sida is siric is srol,4575 
    gu coilcibh caemha iar n-ol,4576 
    co n-dímhes ecna Dhe dil,4577 
    beit i seilbh dilis Diabuil.
  • 4578 At-berim fri siol n-Adhuim4579 
    ticfat lucht an fhuar-chrabuid:4580 
    gebait orra dealbha De4581 
    na sleamna, na sladuighé.
  • 4582 INann luas imthighit ass4583 
    fér ocus fochon fonnghlas:4584 
    amhlaid raghuit immale4585 
    ocus blath na m-brogaire.
  • 4586 Bregaire deridh dhomain4587 
    raghait uili i n-aen-conair,4588 
    i n-glaic dhiabuil do dheoin Dé,4589 
    a b-phianuib dorcha doilge.
    A. d.
  •  p.137 82ra

    12. Betha Mo Chua Balla

    4590 

    4591 ‘HOMO PROFICISCENS UOCAUIT SERUOS SUOS TRADIDIT ILLIS bona 4592 sua’ (Mt. 25:14). O dho-chuaidh in fer maith for turus ro congair a mhogada4593 ro fhodhail daib a indmusa. Ocus as ecsamail amuil ro fhodail doibh na 4594 h-innmais sin .i. do-rat cuic tallne dh' fir, ⁊ a dhó dh' fhir aili, ⁊ aen-talland don 4595 fhir déidhinach.

    4596 Matha immorro mac Alpei, in sui Ebhraidhi, in cétna fer ro scribh in 4597 soscela coimdheta, is é ro scrib i curp soscéla ind aisneis noeim-si dia chuimniugud 4598 don eclais amail dailius Mac in Athar nemhdha dána ecsamhla in 4599 Spírta Nóimh da cech aen isin eclais.

    4600 IS e immorro in duine at-berar do dhul i l-leith aili ann .i. Issu Crist 4601 Mac Dé bhi do-dhechaid do chabair in chinid daenna cu ros-ben a glaic 4602 Dhiabuil ⁊ cu ro freasgabh iar sin for nimhibh noemhdha ar amus in Athar4603  neamdha, ⁊ ro congair cuice a apstola cu ro fhodhuil doibh dana écsamhla in 4604 Spirta Nóim amail rop fhollus do chách isin cincdighis. Ocus cu tidhnaic 4605 na dana cetna dona noemaibh ⁊ dona firenuibh fo ind t-samail na n-abstul tria 4606 forceatal na screaptra n-diadha.

    4607 Na cuic tallanda immorro at-berar sunn iar siens coic cetfada cuirp ⁊ 4608 anma sin ro tidhnaicedh o Dhia don cinedh doenna dia fhoghnamh fein ⁊ 4609 d' fegad De trompa.

    4610 Na da thalland immorro it-berur sunn, iss ed do-fhornet in t-etarcnugud 4611 ⁊ in tuicsinugud do-berut na noeimh ⁊ na fireoin for an Coimdhid gu cumaid 4612 a n-degh-ghnima fon n-etargna sin.

    4613 IN oen-talland immorro iss ed do- forne, in dliged derrscaightech fil isin 4614 anmain doena, triasa bh-feghann h-i fein ⁊ na duili aili filet i talmain ⁊ renna 4615 ⁊ firmamint ⁊ in sosad ainglecda ⁊ in Trínoit 82rb uilichumachtach.

    4616 No as iat na cuice tallanda at-berur sunn. i. coic liubair rechta Moysi; 4617 ár foghnaidh a nemh-forbunn-side do luct núi- fhiadhnusi, ár fo-gabur amlaid-so 4618 aenta petarlaici fria nui- fhiadhnusi .i. rechta fria soscéla: uair dia tarta nech 4619 leis na coic fa dhó is a deich fhásas dibh. Dia tuctha dano na deich fo cethair p.138 4620 is .xl. fhásas dibh. As inann sin iarfír ⁊ coic liubair Moysi co n-deich4621  timnuibh in rechta diadha do accomhal do ceithir liubur in t-soiscéla dia 4622 bh-foghnum don duine thoirises on cethar dhúil ⁊ cu bh-foghuin an duine-sin 4623 don fhir Dhia do-rat rechta ⁊ riaghla ecsamla dona h- ecnaidib.

    4624 A h-aithli immorro rechta ⁊ riaghla na coic n-aimser rem-techtach tainic 4625 Issu sunn isin domun cu ro chum-sidhe rechta ⁊ riaghla tria forcetal soiscéla 4626 don chiniud doena ⁊ dona h-apstalaib seoch chách, ⁊ ro for- chansat-sidhe 4627 a fothoscaighthe ⁊ a n-deisciplu noemhu tara n-eisi imna riaghluibh-sin.

    4628 Sochaidhe, tra, do noemuibh ⁊ d' fhirenuibh ro comaillset na rechta-sin 4629 ⁊ na riaghla in Coimdhed na n-dula ⁊ na ro leicset i mudha a taillne. Amhail 4630 ro comuill in noem uasal oirm- heitnech dia tá líth ⁊ foraithmet i n-ecmong na 4631 ree-sea ⁊ na h-aimsiri .i. in grian t-solusta ⁊ in rétla loinnerdha ⁊ in tene 4632 thaeidhliuch ⁊ in ruithen rathmur ro fhaidh Grian na Firindi isin domun cu ro shoillsigh 4633 i bh-fhertuib ⁊ i mirbhuilib coiced Connacht .i. Mu Chua Balla. I teirt 4634 Kallaind Mharta immorro gacha bliadne indister ní dia fhertuib ⁊ dia mirbhuilib 4635 ⁊ dia ghenealach collaidi ⁊ don fhorbadh do-rat for a rith m-buadha i bhus 4636 isin t-saegul freacnairc .i. Mu Cua Cronan a ainm dilius mac Becain mic Bairr 4637 mic Nathi mic Luighdhech, Caindech immorro mac Luigdech mic Liligdech mic Dalann, o taat I Luigdech, mic Dalann do Ultaibh. 4638 Cumne immorro ingen Conamhail mic Machdain, do Dhail m-Buáin, a 4639 mháthair. BriunsechLucait 82vaTuideall a tri derbhshethracha.

    4640 I n-araili aimsir immorro tainic Comghall Bendchair do thigh Becaín 4641 remraidti, et at-connaic timtirecht aingiul os cinn in tighi, ⁊ ro fhiarfaig do 4642 Bhecán: “Cidh fil ocut-sa do macuibh”? “A dho do neoch is áirmhighthi”, ar 4643 Becán, “⁊ macán lasc bec fil oc na caeirib, ⁊ ni h-airmhighthi h-e”. “Tabar isin 4644 tech co n-fhacamar h-é”, ar Comgall. Tuccad ón. IS ann sin ro raidh Comgall: 4645 “As forbhfhaeilid m' anam-sa resan mac-so, ár ita rath in Spirta Nóimh 'na 4646 comuidecht”. Ruc iarum Comgall Mu Chua leis cu Bennchar, cu ro légh 4647 canoin phetarlaici ⁊ nui-fiadnissi ann, ⁊ ind ord n-eclusdai, et do-ghnídh-somh 4648 ferta ⁊ mirbuili isin inad-sin, ina gillaid- hecht.

    4649 FEACT ann tainic ben aimrit dia atach-som dia soerad ar an aimrite. 4650 IS ann sin do-rala do-sum bheith oc cái iarna bualad dia oidi, ⁊ ni thuc 4651 freacra fuirri. IS eadh do-róini in ben, do-chuir a bas fo a dheoruib-sium 4652 cu tard ina beolu, cu ro thuisim fo cétoir, ⁊ co ruc mac .i. Dabiu mac esidhe 4653 iardain.

     p.139

    4654 IS brect immorro, ⁊ is ecsamail innisit na h-eolaig fatha tuidhechta 4655 Mu Chua a h-Ulltaib, ár iss ed at-berut foireann con- ad araili baili ruc Comgall 4656 uadh, cumad h-é fochunn a dheabtha. No is e in fotha iar bh-fir .i. araili 4657 aimser ruc a mháthair le Mu Chua do thorruma a h-athardhai .i. Dal m-Buain, 4658 ⁊ a coibnesta; et o 't-conncadar-sum esseom ro anóraighset h- é, ⁊ ro treicset 4659 cach airi. Ro bai immorro senoir uasal don cinedh-sin .i. Coman sacart meise 4660 Fiachna mic Baetain; et is ed at-bert-sidhe rá Mu Chua: “Ro bentar anóir 4661 h' athardha fort amail ra benuis-si form-sa”. O ro bhatar .i. Mu Chua ⁊ a máthair, 4662 ic toidhecht do Bennchar for cula do-ralatar macaimh Fiachna mic Baetain 4663 doibh, cu m-batar ic fanamhat imon clérech, ⁊ iss ed at-bertis: “Clérech lascc”. 4664 “Meic cen casc”, ar Mu Chua. Ro fhergaiged iarum friu cu mor, gu ros-cuir fon 4665 talmain. Cu ro cosait Coman 82vbFiachra mac Baetain fria Comgall 4666 in gnimh-sin. IS ann sin at-bert Comgall cona biadh Mu Chua in Ulltaib, et as i 4667 briathar Comain fa-dera sin. “Os 'gum innarba dhuit”, ar Mu Chua, “tabair 4668 comhartha dhamh triasa tuiceabh bhaile i bh-fothaighiubh reclés”. “Ni fhil 4669 comhartha ocum”, ar Comgall, “acht mana bera lat in topur-so”. “Is tualaing 4670 Dia cidh edh on”, ar Mu Chua. O do-chuaidh immorro Mu Chua a Bennchar 4671 amach ro dhechsat a coimmite dara n-eisi, ⁊ at- conncatur in nell uiscidi ina n-diaidh 4672 cech leth no theighdis. “IS é in topur sút”, ar Mu Chua, “⁊ ernuighium 4673 fris curub é bias remhainn ⁊ bus treoraigi dhun”. Et fo in t-samail Moysi mic 4674 Amra riasa rabha nell solusta ic tiachtain a h-Eigipt at-bert-som sin. Ra-siacht 4675 Mu Chua as sin gu Gael, cathair sin i bh-Feruibh Rois, ⁊ Gabrin espoc do 4676 Bretnaib innti-sein, ⁊ tarcaidh-sium in cill do Mhu Chua, ar bat comhaltadha.4677  Ro thuit immorro bainne as in nell-sin co n-derna topur isin bhaili dhe a 4678 comartha a n-aentad.

    4679 Ro-siacht iar sin Mu Chua co Fobhar Feichin. Is í sin aimser a n-dernad 4680 muilenn ac Feichin, ⁊ ní raibhi uisci aigi, ⁊ as i comairli do-ronsat na cleirig: 4681 “O dho-rócht”, ar siat, “Mu Chua cucainn, tiagham gu Loch Lebinn dus in 4682 bh-fuighbim uisci as”. “IS torathar comhairli sin”, ar in soer, “ár ita in sliab 4683 lan-mhor eatraibh”. “IS tualuing Dia cidh edh on”, ar Mu Chua. O ro-siachtatar 4684 tra na cleirig in loch ro lá Mu Chua a bhachaill isin loch, gu ro tholl 4685 roimpe in sliabh. Do-róine dano Feichin in cétna ⁊ na cléirig arcena, co 4686 frith amlaid sin uisqui don mhuilinn. Do-ronsat a n-aentuidh iar sin Feichin 4687 Mu Chua.

     p.140

    4688 TEIT iarum Mu Chua as sin cu Tech Telle i termann Durmaighe, et iss ed 4689 rob ail do-som cathair d' fothugud i farrad an inaidh-sin, ⁊ araidhe nir' h-etadh, 4690 ár ní ro thoirinn in topur.

    4691 LUID iar sin Mu Chua tar Sinainn i crich Connacht. Ceallach mac 4692 Ragalluigh ba ri Connacht in tan sin. IS eadh immorro do-rala do Mhu Chua 4693 dula i Soghan Ua Maine, et ro 83ra shlechtsat uili dhó ar connailbhi, 4694 ár do Ulltaib a m- bunadus. Ro anoraigh dano rigan craibhdhech bai isin 4695 tír esiumh cu lánmor, Baill-gel a h-ainm-side. Bai tra Mu Chua cethracha in 4696 carghais isin tir-sin, ⁊ ro fhuabratar a fhostad acu do gres. “Ticfa immorro”, 4697 ar Mu Cua, “uaib bodhein mac bethad dia bh-foighentai”. Comman dano 4698 ro tarrnguired annsin.

    4699 IMthighis uathaibh iar sin, ⁊ facbhus bennacht foraib ⁊ for a n-daltuibh 4700 ⁊ fora macuibh sethar, sicut at-bert:

    1. 4701 Bendacht for a n-daltuibh4702 
      da m-beat do reir riaghla:4703 
      mu bennacht cu dermhair4704 
      ara n-degh-mhnaibh diadha.
    2. 4705 Gach gilla is gach garmac4706 
      bias dom réir cu ro ghar,4707 
      biaidh doibh 's ni bhá falumh,4708 
      talam cona thorad.

    4709 LUIDH Mu Chua iar sin cu Loch Cime. IS ann ro bui Cellach mac Raghallaig 4710 ri Connacht oc seilg. Luid in fiadh isin loch, cu ro an for cloich moir ann,4711  ⁊ nír lamad dul 'na dhiaidh, ár ro bui peist isin loch no erchoidiged cu mór 4712 dona dainibh. IS ann sin do-raidh in ri re Mu Chua: “Da mad dana lat fer 4713 dar muinntir do dul i n-deghaidh in fiadha for do comairci riasin peist 4714 no ragad”. “Is tualaing Dia cidh edh on”, ar Mu Cua. Luidh in fer iar sin 4715 isin loch cu ro mharbh ind agh n-allaid bai forsin leic, ⁊ iss ed ro raid. “Roba 4716 maith”, ar se, “an t-inad innsi so”. Tainic iar sin in t-ocláech isin snamh cu 4717 ro shluic in peist 'na oen-mhír esidhe, cu ro aithisigh in do Mu Chua. 4718 Ro fergaig immorro in clérech risin peist, cu ro sceith ind ocláech n-oghshlan 4719 i bh-fiadhnusi na slóg, ⁊ ni ro erchoidig do neoch riamh iar sin. Ro morad ainm 4720 De ⁊ Mu Chua triasin bh-firt-sin, et ro shlecht in ⁊ urmhor na slóg do 4721 Mu Chua. Et ba h-e sin tosach a ard-ratha a cuiced Connacht.

     p.141

    4722 Luidh Mu Chua iar sin tar Odhbha bu thuaidh i crich Cera, cu riact cu 4723 Ros Dairbriuch, ut dixit:

    1. 4724 Ros n-Dairbhrech cathair Mu Chua4725 
      re n-abur Balla bith-nua,4726 
      inmain dos ainglech idhan  83rb4727 
      Ros n-Dairbrech na noeimh-ibur.
    2. 4728 Balla ag dainibh noemhdha anú4729 
      in t-ainm coitchenn gu coemh-clú:4730 
      Ros n-Dairbhrech rob edh a aimm4731 
      re linn Tuathail Treathanghairbh.
    3. 4732 O crich Benncuir na n-ath n-uar4733 
      gu clar Cera na caemh-shlúagh,4734 
      a tir Fher n-Domhnann na n-dos4735 
      ro fhaidh Comhghall gu coem-Ros.
      Ros.
    4736  Anaid adaigh isin dú-sin. O ro fheghsat immorro in coimmite os a cinn 4737 aramharach ní fhacatar in topur. Do-raidh Mu Chua friu in topur dh' iarrad.4738  IS and do-raidh scoloc friu: “Ata topur ball-aluinn tisana”. “Bidh uadha sin 4739 ainmneghthar in baili”, ar Mu Cua: amail as-bert fesin:
    1. 4740 Bidh Balla ainm in bhaili4741 
      ár do-rala for mh' airi:4742 
      bid h-e a ainm o sin imach4743 
      cu tí in dine déidinach.
    4744  Ro altuigh-sium do Dhia inad a reclésa dh' fhoillsiugud dó. Coic bliadna 4745 trichat immorro robo slan do Mu Chua in tan sin, ⁊ bliadan ar fichit do oc 4746 foghnum don Choimdhid isinn inad-sin, co n-dechaid docum nime:
      4747 
    1. 1. Rann.

      Bliadain ar fichit gan acht4748 
      do Mu Chua a coiced Connacht,4749 
      fraigh uiri ic tarainn a thaeibh4750 
      fa dúire crabhuidh cnes-chaeil.
    4751  Tainic immorro Eochaidh Minnech, flaith Clann bh-Fiacrach, do diultadh 4752 resin clérech. Ro foillsiged, dano, dhó aingil ós cind in dairi i r-roibi 4753 Mu Chua, ⁊ o 't- connaic in clérech ro thairinn dó fo chedoir. As amlaid 4754 immorro do-bhui Mu Chua in tan sin, i carcair cloichi. Do-riacht Eochaid ar amus 4755 in cleirigcét do maithibh a muinntiri 'na fharrad .i. Maine cona secht p.142 4756 macaibh ⁊ DomhnallFeradhachMael CathaighRonanSuibhne4757 Finntan Finnmaithi Clann Fiacrach. Et cidh marbad in cleirig ro triallsat 4758 is í a reir do-rónsat, ár ro thaitnighset na ruitne spirtaldai ⁊ ind fhoghnuma diada 4759 as a gnuis. Ro idbairset dó in baili iar sin cona ferann do dheoin 4760 Cheallaig mic Raghallaig, conadh dia fhothugud-sin ro chan in seanchaid:
    1. 4761 O Clugh Chuiri Calgaigh curaidh4762 
      co Móin fri h-Adhradh atuaidh,4763 
      o Mhuigh Moetla cona moin4764 
      gu Croit Cualachta cleth mhoir.
    2. 4765 IS amhlaid thuccsat a tír 83va4766 
      Clanna Rosa gu roibrigh4767 
      gan ainbhthine 'na n-anmain,4768 
      ga mainchine mor-adhbhail.
    3. 4769 Gu cuairt gach treas bliadan balc,4770 
      itir fhir is mhnái ocus mhac,4771 
      do Chua na carcrach caeili4772 
      re atach, re ecaine.
    4. 4773 Bo gach fir feramail uili,4774 
      idir righ is rodhuine,4775 
      do Chua chedach na fharrad,4776 
      edach gacha h-ollaman.
    5. 4777 Muc mhor gacha tighi thuaidh.4778 
      o Traigh Eothuili cu Muaidh,4779 
      screpul gach teineadh cin tart4780 
      do neimeadh Coicidh Connacht.
    6. 4781 Robo le Mu Chua gan ces4782 
      o Odhba na n-drong n-diles,4783 
      roba tairptech a tuili4784 
      cu traigh n-ainbhtech n-Eothuili.

    4785 RO fhothaighesdar amhlaid sin a cheall ⁊ a con- gbáil, et tuc tri h-espaic 4786 do coisecrad a releac ⁊ a reclés ⁊ do roind in feruinn dia manchaib.

    4787 BA do fertuibh Mu Chua. Aroile ben aimrit tainic cuigi, cu ro bennach 4788 da ghas bilair dhi, ⁊ cu ro coimper fo cétoir mac ⁊ ingin .i. Luicenchair 4789 CraibdechScannlan iat-saidhe.

    4790 FIRT amra aili bheous .i. Mu Chua do-dechuidh gu Loch Cime, 4791 gu r' indisetar na timtirigh do Cind Fhaeladh mac Colcan, ár is e ba  p.143 4792 Connacht in tan-sin: “Ata”, ar siat, “anmhchara Cheallaig mic Raghallaig 4793 amuigh”. “Ni dochaidi linn h-e”, ar Cend Faoladh, “a bheith 'na anmcaruit ag 4794 Ceallach mac Ragallaig, ⁊ ní thargha isin n- innsi-si”. IS ann sin tuc Mu Chua4795  in loch tarsin n-indsi. Do-chuaidh in ri ar eicin a n-ethar a n-degaid Mu Chua. 4796 ⁊ tuc h-e fein ⁊ a mac ⁊ a ua a n-daeiri dhó, ⁊ inn inis do shoerad, ⁊ ro 4797 soerad iar sin.

    4798 BA do fertuib Mu Chua .i. Sil Muiredhuigh ro bui isin Buidhi Connaill, 4799 cu ro shirset cleirigh coicidh Connacht dia bein dib, ⁊ ni fhuaratar, cu 4800 tancatar airm i m-bui Mu Cua, cu ro ic-sidhe iat, ⁊ cu tuc in dath bai orra for a 4801 bhachuil, et tucsat iar sin a maincine dhó: conudh dia dathugud-sin as-bert in 4802 senchaid:

    1. 4803 RO shirset Sil Muiredaig4804 
      tuatha Eirenn isalla4805 
      da n-din ar an duinebaidh4806 
      cu tancatar cu Balla.
    2. 4807 Ro gheallsat Sil Muireadhaig4808 
      riar an cleirig gil glanna4809 
      cumadh lir fri duilleabur4810 
      a n-indmhussa do Balla
    3.  83vb
    4. 4811 Do-rat for a naemh-bachail4812 
      galar na tuaithi uile,4813 
      conadh edh for-caemhnacair4814 
      is de ata in Bachal Bhuidhe.
    5. 4815 Cuic cét fa chúic thancabar4816 
      d' feruibh arm-ghlana uailche,4817 
      cu brath dia nam-riaraidh-si4818 
      ní bete ni bus uaitte.
    6. 4819 Gach eicen dos-ficfa-si4820 
      guidhidh m' ainm co Dia4821 
      choidhche ni bar-ricfa-si4822 
      anmforlunn 'na dhiaidh.

    4823 BA do fhertaibh Mu Chua. Fecht do- chuaidh a crich Muaidhi cu riacht4824  cu h-Inis Amhalghadh, ⁊ ní tucadh ethar cuigi. “Ni ba eicin feasda”, ar 4825 Mu Chua, “ethar d' iarradh innti”. Tuarcaibh iar sin an talam cu tiaghar do 4826 chois innti o sin cusaniu.

     p.144

    4827 FEACT n-oen do-chuaidh-sium cethrar cu bru Mhuaidhi. Tucsat na 4828 h-iascairidi era fair. “Dia m- beth”, ar esium, “timthiridh Dé tis no bered4829 dhuinne”. As ann sin do-chuir in ron cethra bradana dhoibh-sium for tír.

    4830 FEACT aili do-cuir Mu Chua a timtiridh d' acallaim Foelain. O ro-siact-sidhe 4831 cu h-All in Cleibh tancatar chuice da ban-gaisgedhach batar issin tir .i. Bec 4832 ingen Con ChoraigLithben ingen Aitreabhthaigh, et iss é reabrad dodeitbir 4833 do-gnitis-sidhe, in duine teched sechu do-bertis essidhe i cliabh ⁊ da théit 4834 as-side ⁊ a imluadh tar an allt n-adhuathmhar. Ro faillsiged do Mu Chua a gilla 4835 do chur isin clíab. Luidh Mo Chua cu riacht an t- inad. Ro riaruig Lithben 4836 ingen Aitreabhthaigh h-e fo cétair, ⁊ ní ro leic Bec uaithi an gilla co tard an 4837 clérech a chochull di. Ro lassidhe ima lamuibh ⁊ ro riaraig in clérech iar sin. 4838 Et ro agaillset na h-ingena an da n-athair cu tardsat do shaigid Mu Chua, 4839 cu r-ro baist Mu Chua iat iar sin. Táinic immorro in Bhéc-sin cu m-boi secht 4840 m-bliadna ic fognum do Mu Chua, cu raibhi i n-araili tan ic acaine beith cen 4841 claind ⁊ is ed a cetna dano do-raidheadh Coel mac Aedha, sen Ceneoil Aedha, 4842 ⁊ tancatar a n-dis co tucsat a maincine do Mu Chua do gres.

    4843 Aillsi dano ro bai for Taithleach mac Cind Fhaelad. Ro íc Mu Chua h-e, ⁊ 4844 ros-cuir ara cloc fein, ⁊ ata fair fos do derbhadh na mor-mirbuile-sin.

     84ra

    4845 Araili aimsir shamraidh do-cuired Mu Cua do coimhet na 4846 n-uan. Ro bui-sium immorro ic gabhail a bhiaide ina bh-farrad. Ro choimhrithsat 4847 na h-uain ar amus a maithrech, ár ní raba fal eatarra. Tainic Mu Chua 4848 ⁊ ro tarraing a bhachail 'na dhiaidh forsin talmain, ⁊ ni ro lamh uan dona 4849 h-uanaib toct tar slict na bacla, acht cach dhe oc dechsoin a cele tarsin slict 4850 anunn.

    4851 I n-araili la tucadh gu Mu Chua gilla anfhabrachtaidi nar' fhet a lamha na 4852 a cosa na a uile bulla arcena do gluasacht. Ro tadaill Mu Chua o a laimh a uili 4853 bhall ind gilla, ⁊ adubairt fris: “Eírig a n-ainm Issu, ⁊ fegh in n- grein, ⁊4854  imthigh;” ⁊ ro eirig fo cétoir ⁊ ro morad ainm De ⁊ Mu Chua de sin.

    4855 Feact aili tucad duine demhnach cu Mu Chua. Ro innarb-som in demon 4856 uadh ind ainm na Trinóite.

    4857 I n-araili aidhchi tainic araili merleach do ghait cruithnechta Mu Chua. 4858 O ro tocuibh in merlech in t- oire fair ro fheodhaigh fo cétoir, ⁊ ní ro-fhet 4859 imtheacht na a oiri do cur dhe, no gur' bennach Mu Chua iar sin.

    4860 FEACT aili tháinic fer saegulla ⁊ mac bodur lais cu Mu Chua, ⁊ 4861 ro ghuidh h-e cu ro slanaiged a mac dhó, ⁊ ro guidh Mu Chua in Coimdhe fair, p.145 4862 ⁊ ba slan in mac do chumachtaibh Dhé ⁊ do guidhi Mu Chua, ⁊ ro morad 4863 ainm De ⁊ Mu Chua dhe sin.

    4864 IS e immorro in fer-so .i. Mu Chua do-rat a uili fhoghnuma o thosach a 4865 bethad fria ecna ⁊ crabhudh. IS e ro imeaclaig in Coimdhi as a naidinacht. 4866 IS e ro traeth cech pecad. IS é ro bhaidhestar ann fein airfitedh in 4867 t-saeguil frecnairc. IS e ro traeth fuailfedh a cholla. IS e ro dermuit na h-aibhniusa 4868 freacnairc. IS e ná ruc a menmain na a innfheitiumh o th-sirfheghadh 4869 na flatha neamhdha. IS e ro miscnigh na maithi aimserda marbhtis otraighi. 4870 IS e ro imghabhudh onoire in domuin amail bás. IS e ro adhuathaig na h-indmhusa 84rb4871  ⁊ na maine. IS e no comainsighedh in t-airfited collaidi 4872 mar badh neim. IS e na tuc gradh don brentataidh collaidi. IS e do-rat 4873 loghudh da gach aen do-ghníth olc fris. IS e ro traeth a corp ⁊ ros-tairbhir 4874 frisin bh-foghnumh n-diada. IS e ro h-adhannadh o theinid gradha Dé ⁊ 4875 no adhannadh-som on teinidh cétna cridhedha na n-daine aili. IS e 4876 no charad in comhfhocus amail h-é fein. IS e no tarm- naighed do corpuibh 4877 ⁊ d' anmannuibh na n-daine. IS e no charadh a naimdiu, amail no charadh 4878 a cairde. IS e no ernedh na maithiusa do neoch cia mhiscniged 4879 neach é. IS e do-ghníth ernaighthi tar cenn lochta a ingreama ⁊ a aithisighthe. 4880 IS e ba foidhidechu fria fulang cech imnidh ⁊ cech fochaide. 4881 IS é do-bereadh na máine diadha ⁊ doenna da gach aen non-athchuinged. 4882 IS e no furtachtaiged do cech aen no bhith a n-eicin amail athair. IS e no thorramad 4883 cech aen no bidh i carcair no i cuibrech, ⁊ nos- tuasluiced. IS e do-bheiredh 4884 crodh do shoerad cech daeir ⁊ cech mogad. IS e do-bereth etach do bhochtuib4885  ⁊ aidilcnechaib in Coimdhed. IS e ba soma ⁊ ba saidhbre 4886 dona bochtuibh ciar' bo bocht fein ⁊ ciar' bhó aidhilgnech é féin. IS e do-bereadh 4887 biadh dona gortachuibh ⁊ deogh dona h-itaduchaibh ⁊ etach dona nochtuib 4888 ⁊ failti coitcenn dona h- áighedhaib ⁊ do cech aen ricedh a leas. IS e no dhitnedh 4889 na deibhlena ⁊ na fedhbhu truagha. IS e no shoerad na bochtu ⁊ na 4890 h-amhfhanna o cumhachtaibh in t-saeguil. IS e na ro gradhuigh ór ⁊ arcat acht 4891 amail clocha no luaithred. IS e na ro ghluais a bhel na a thengaid riamh 4892 cu dimhaín. IS e na ro leic nach n-anairchius chuice riam triana eistechtuibh. 4893 IS e no thaisced 'na cridhi cech ní no raidhedh Dia fris. IS e na facaidh ní 4894 nar' bhu dir dhó do fhaicsin. IS e na ruc coisceim fria h- anbhfhorus riamh. 4895 IS e ro traeth a cetfuidh o shanntugud na rét talmanda. 84va IS e p.146 4896 no cengail indeithium a menman isna nimhib noemhdhai. IS é na ro leic 4897 uadh nach n-uair dimhaín cen toradh. IS e na ro leic da cridhi dhul o Dhia.4898  IS e ro mhianaigh cu bh-fodhmadh cech ni ar Crist, ar dhaig gu roissed cusan 4899 athardhai nemhdhai. IS é no fhuired an chumsanad suthain do fein tria 4900 traethad a cholla ind oeine, ind apstanait, quia crucifixus est mundus illi 4901 et ipse mundo’ (Gal. 6:14).

    Document details

    The TEI Header

    File description

    Title statement

    Title (uniform): Lives of the Saints from the Book of Lismore

    Author: unknown

    Editor: Whitley Stokes

    Responsibility statement

    Electronic edition compiled by: Elva Johnston

    Funded by: University College, Cork and Professor Marianne McDonald via the CURIA Project.

    Edition statement

    2. Second draft.

    Extent: 71130 words

    Publication statement

    Publisher: CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork

    Address: College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt

    Date: 1995

    Date: 2010

    Distributor: CELT online at University College, Cork, Ireland.

    CELT document ID: G201001

    Availability: Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.

    Source description

    Manuscript sources

    1. Chatsworth, Book of Lismore (at Chatsworth since 1930), folios 41ra1–84ra9 (facsimile foliation); published in facsimile: R. A. S. Macalister (ed), The Book of Mac Carthaigh Riabhach otherwise the Book of Lismore, Facsimiles in Collotype of Irish Manuscripts V (Dublin: Stationery Office for Irish Manuscripts Commission 1950). Stokes's edition was made from the original, lodged for him in the British Museum.
    2. Dublin, Royal Irish Academy, MS 57, 477 (olim 23 K 5 see Catalogue of Irish Manuscripts in the Royal Irish Academy, fasc. 2, 163), made by Eugene O'Curry, c. 1839.
    3. Dublin, Royal Irish Academy, MS 478, 474 (olim 23 H 6 see Catalogue of Irish Manuscripts in the Royal Irish Academy, fasc. 10, 1278), made by Joseph O'Longan in 1868.

    Internet resources

    1. The book is available online in .PDF format at www.archive.org.
    2. See http://www.ucc.ie/celt/book_lismore.html for further details and bibliographical information.
    3. See http://www.ucc.ie/celt/ocurry_lismore.html for Eugene O'Curry's description of the manuscript's rediscovery in 1814, from 'Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History' (Dublin 1861).

    The edition used in the digital edition

    Stokes, Whitley, ed. (1890). Lives of the Saints from the Book of Lismore‍. 1st ed. cxx + 411 pp. Oxford: Clarendon Press.

    You can add this reference to your bibliographic database by copying or downloading the following:

    @book{G201001,
      title 	 = {Lives of the Saints from the Book of Lismore},
      editor 	 = {Whitley Stokes},
      edition 	 = {1},
      note 	 = {cxx + 411 pp},
      publisher 	 = {Clarendon Press},
      address 	 = {Oxford},
      date 	 = {1890}
    }
    

     G201001.bib

    Encoding description

    Project description: CELT: Corpus of Electronic Texts

    Sampling declarations

    All editorial introduction, translation, notes and indexes have been omitted. Editorial corrigenda (pp. 404–411 and elsewhere in the edition) are integrated into the electronic edition. In general, only the text of the Book of Lismore had been retained, since variants are cited from other MSS in a non-systematic way and most are non-significant. Therefore, only significant variants are retained and these are tagged as variants. Missing text supplied by the editor is tagged.

    Editorial declarations

    Correction: Text has been thoroughly checked and proofread. All corrections and supplied text are tagged.

    Normalization: The electronic text represents the edited text. The editor's expansion of the notum for 'vero' as 'immorro' is retained throughout. Words are segmented in accordance with CELT practice.

    Quotation: Quotation marks are rendered q; double quotation marks are nested within single quotation marks.

    Hyphenation: Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break or line-break, the page-break and line-break are marked after the completion of the hyphenated word.

    Segmentation: div0=the volume; div1=the individual saint's Life or religious text; paragraphs are marked div2; poems are marked for stanzas and lines. Page-breaks and line-breaks are marked, and the number of every line-break is give as lb n="nnn". Folio numbers of the manuscript as rendered in the facsimile are marked mls unit="folio" n="n".

    Standard values: Dates are standardized in the ISO form yyyy-mm-dd

    Interpretation: Names of persons (given names and surnames), groups (dynasties, tribes, peoples etc.), places are tagged. Offices and titles (king, abbot, lord etc.) are tagged. Numbers and dates are tagged.

    Reference declaration

    A canonical reference to a location in this text should be made using “Life” and “Line”, eg Life 1, Line .

    Profile description

    Creation: By unknown authors in Irish monastic scriptoria c. 1100–1200, various and unknown

    Language usage

    • Approx. 99% in Middle Irish and Early Modern Irish. (ga)
    • Approx. 1% in Latin, mostly biblical citations. (la)

    Keywords: religious; prose; medieval; Saint's Life

    Revision description

    (Most recent first)

    1. 2011-11-14: Additions to header made. (ed. Beatrix Färber)
    2. 2010-04-30: Conversion script run, header updated; new wordcount made; file parsed; new SGML and HTML versions created. (ed. Beatrix Färber)
    3. 2008-08-29: Keywords added; file validated; header modified. (ed. Beatrix Färber)
    4. 2008-07-27: Value of div0 "type" attribute modified, content of 'langUsage' checked; minor modifications made to header. (ed. Beatrix Färber)
    5. 2005-08-25: Normalised language codes and edited langUsage for XML conversion (ed. Julianne Nyhan)
    6. 2005-08-04T15:38:22+0100: Converted to XML (ed. Peter Flynn)
    7. 2003-11-19: Minor corrections to markup (Validation Peter Flynn)
    8. 1997-09-15: Header modified; file parsed using SGMLS. (ed. Margaret Lantry)
    9. 1997-09-01: Header re-structured; text parsed using SGMLS. (ed. Margaret Lantry)
    10. 1996-01-31: Revised text parsed and mark-up verified using SGMLS. (ed. Mavis Cournane)
    11. 1996-01-10: Re-checking and re-correction of mark-up and text for second digital edition and segmentation of words completed (Oxford 1995-1996); biblical citations identified. (ed. Elva Johnston)
    12. 1995: Header created. (ed. Donnchadh Ó Corráin)
    13. 1993-06-04: Stokes's readings collated with the manuscript. Non-significant marking of expansions such as those for 'dano, didiu, iarum, immorro, acht, amal, amail, amlaid, amhlaid, cech, gach, gacha, cach, eter, etar, etir, eitir, ingen, ingine, mac, maic, meic' were removed. Expansions tags on Latin words were deleted. Adverbial 'co' was separated from the following initial. Stokes's change of 'noem' and its variants to Old-Irish equivalents, being unwarranted, was not retained. (ed. Elva Johnston)
    14. 1993-05-11: Stokes's readings and corrections checked. Non-significant additions from other MSS deleted. Significant verse passages from other MSS to be added/retained. (ed. Elva Johnston)
    15. 1993-04-30: First proofing completed. (ed. Elva Johnston)
    16. 1993-02-27: Data capture completed. (data capture Elva Johnston)
    17. 1992-12-10: Input began. (data capture Elva Johnston)

    Index to all documents

    Standardisation of values

    CELT Project Contacts

    More…

    Formatting

    For details of the markup, see the Text Encoding Initiative (TEI)

    page of the print edition

    folio of the manuscript

    numbered division

     999 line number of the print edition (in grey: interpolated)

    underlining: text supplied, added, or expanded editorially

    italics: foreign words; corrections (hover to view); document titles

    bold: lemmata (hover for readings)

    wavy underlining: scribal additions in another hand; hand shifts flagged with (hover to view)

    TEI markup for which a representation has not yet been decided is shown in red: comments and suggestions are welcome.

    Source document

    G201001.xml

    Search CELT

    1. A recent hand has made Aill into Ailbi 🢀

    2. WS moved the following six words from their original place between the above quatrains 🢀

    3. lineation jumps from 2153 to 2155. An empty line-break is inserted here. 🢀

    4. Lineation jumps from 3231 to 3242. Ten empty line-breaks have been inserted. 🢀

    5. Lineation error, line 3277 duplicated. The duplicate is here rendered 3277a. 🢀

    6. In brathair O Buagachain ro scribh an Betha-so as in leabhur Mainestrech 3302 Baidhi 🢀

    7. Ni me as cintuch risna focluib dichéillidi ata isin m-bethaid-si, acht an 4527 droch-chairt 🢀

    CELT

    2 Carrigside, College Road, Cork

    Top