Unknown author

Edited by Máire Herbert ; Pádraig Ó Riain

Betha Adamnáin

[1]  1  Accinge sicut uir lumbos tuos. In Spirut Náem, 2  an spiorat do-rósce cech spiorut, in spirut ro inshorchaidh 3  ind Ecclas cechtarda ó rath eccna ocus fáistine, is é in 4  spirut-sin do-rinfidh na briathra-so, tré fher ind raith Dé, 5 tré Iob fochaidech, dicens: “Accinge sicut uir lumbos tuos” 6  .i. as do moladh ind náeimh-sin at-bert Dia fri deamon: 7  “Numquid considerasti seruum meum Iob, quod non sit ei 8  similis in terra, uir simplex et rectus, ac timens Deum et 9  recedens a malo, et adhuc retinens innocentiam.” Cui 10 Dominus dixit: “Accinge sicut uir lumbos tuos.” Scriptura 11  sacra uiros uocare consueuit qui nimirum uias Domini fortibus 12  et non dissolutis gressibus sequuntur. Unde in 13  psalmo dicitur: ‘Uiriliter agite, et confortetur cor 14  uestrum.’ (Psalm 30.) Unde Sapientia in Prouerbiis dixit: “O uiri, ad 15  uos clamito”, ac si aperte diceret: “Ego non feminis loquor 16  quia hi qui fluxa mente sunt mea uerba percipere nequaquam 17  possunt.” Lumbos uero accingere est uel in opere uel 18  in cogitatione luxuriam refrenare. Delectatio namque carnis 19  in lumbis est. Unde et sanctis predicatoribus dicitur: 20  “Sint lumbi uestri precincti, et lucernae ardentes in 21  manibus uestris”, et per lumbos enim luxuria, per lucernas 22  autem bonorum claritas designatur operum. “Iubentur ergo 23  lumbos accingere, et lucernas tenere. Ac si aperte” (diceret) 24  audiant: “Prius uobismetipsis luxuriam restringite et tunc 25  de uobis aliis bonorum operum exempla monstrate.”  p.50 26  Sochaide trá do náemaibh ocus fírénaibh eter fhetarlaic 27  ocus núfhiedhnaisi ro comaillsiot an foircetal-so .i. ro 28  fortamlaigset ocus ro c(h)engailsiot a colaind, ocus ro 29  foillsicchsett desmerechta imdha a ndeggnímh do thuathaibh 30 ocus eccalsaibh, amhail ro comaill in ruithen ⁊ in 31  lasair ⁊ an lia lógmhar ocus ind lóchrand laindrech dia 32  t(h)á líth ocus foraithmett i n(d)-ecmaing na rée-si ocus na 33  haimsire, ID EST SANCTUS ADAMNANUS .i. an 34  t-uasalshaccart náenh, int-í Adamnán.

[2]  35 Is ann iarum innister a accalaim ocus tuidhecht ina 36  gnúis dáenna don demon d'ionnsaige Adamnáin ar dáigh 37  ro timoircsett fair ar éiccin fir Muman tíchtain go 38  hAdamnán, ocus is amlaidh táinic co cestaibh imdaibh. 39  Óen dinaib cestaib: In i cruth fa i n-éccruth im-roimadhair 40  diabhal, ocus an tré fhios fa in fo anfis im-roimadhair 41  Adam? “Is esamain” ol Adamnán. “Ná machtnaig”, ol int 42  ócclach, “eolach no-t-accaillenn, ar ro bá-sa hi fiadnaissi in 43  chutma.” No-n-déca Adamnán go ferccach, ocus do-beir 44  airrdhe na croiche ina acchaid fo chéttóir. La sodhain do-c(h)uaid 45  ant imnedach as a radharc ocus fáccbaidh a bréntaidh 46  isind airecht; cotn-aithgheóin in sluagh uile ba 47  deman i ndeilbh duine do-luidh do sháobhadh ina sluagh. 48  Ocus ro móradh ainm Dé tréna díchur do Adhamnán.

[3]  49  Fecht n-aile do Adhamnán hi rígdáil Chonaill ⁊ 50  Choirpre occ Ess Ruaidh oc dénamh a chána. Do-táet 51  rígdamhna meic Anmirech, .i. Flannabra mac Cumasccaigh 52  — co mbanchimid lais i n-ergabháil iar marbad mná 53  — i réir nAdamnáin, et dixit frisin clérech: “Beir fírbreth 54  forsan mnaí-so iar marbadh na mná ele.” Dixit Adamnán 55  ocus táinic a losi: “Cidh a n-aill at-chíther duit acht a marbad?” 56  “Cia no-s-mairfe”, ol ind ócclach? “Neach ná rucc 57  máthair”, ol Adamnán. “Meisi sin”, ol ind ócclach, “ar ní 58  genemoin eter ro buí damh acht tré thaobh mo máthar  p.52 59  amach do-mm-uccadh iarna hécc.” “Ní fettar-sa in 60  frithriaghail hí-sin”, ol Adamnán, “acht araide ro sáer Dia 61  an mnaoi, ocus ní ragha-siu cen indeachad, ar at-béla 62  fodén co roluath, ocus ní gébhthar rícche uait, ocus ní bia 63  cethern bus lia cóiccer la fer dot chiniúl co bráth.”

[4]  64  Tall dna Adhamnán ríge ar cloinn Dúngaile meic 65  Éládaicch do Cheniúl Láeghaire ocus do-s-rat do mac 66  Fhergusae meic Ailella, ríg Ua nEachach, iar comluighe 67  fo láimh Adhamnáin.

[5]  (4) 68  Tall dna Adamnán ríghe ar Íorghalach ua Conaing 69  cona chloinn ar orccuin Néill meic C(h)ernaigh tar sárucchad 70  nAdamnáin.

[6]  71  Ro hescongradh la Fínnachta mac Dúnchadha, ríg 72  Temrach, comsháeire fherainn Choluim Chille fri ferann 73  Páttraic ocus Findia ocus Ciaráin .i. a tuidecht fo dáeire. 74  At-fiedar do Adhamnán inní-sin ocus nírbo chóir fiadha, 75  ar do-ratsat fir(u) Érenn sáere a fheraind do Chola(i)m 76  Chille ar fhebus a cheniúil sech cech náemh i n(d)Érinn. 77  Dixit Adamnanus: “bidh gairitt a sháeghal ind rígh las ro-hescongradh, 78  ocus gonfaidher i finghail, ocus ní bia flaith 79  dia cheniúl go bráth, ocus ní bia a chomainm i rígi 80  Themrach.” Ocus for-cáemhnacair samhlaidh uile.

[7]  (5) 81  Adubairt Conall Oircniuch mac Congaile, rí 82  C(h)eniúil Maine, nát gébadh cáin nAdamnáin. As-bert 83  Conla, a bráthair: “diamadh meisi budh rí, no gébainn an 84  cáin.” Ba cuitbiudh la Conall inn sin ar dínnimecht a 85 bráthar. As-bert Adamnán: “bidh gairit sáeghal Conaill, 86  ocus bid aidhidh chonna no-n-béra, ocus ni bia flaith Tethba 87  uad co bráth, ocus bidh flaith Connla mac Congaile, ⁊ 88  bidh uadh gébhthar an flaithius mani t(h)í frim 89  chom(fh)orba-so.” Ocus for-cáemhnaccair samhlaidh.

[8]  90 Tall dna Adamhnán ríge ar Chathusach mac Echuch, 91  ar rígh Dáil Riada, ⁊ ar a chloind co bráth.

[9]  92  Tall dna Adamnán ríghe ar Fhlaithbe do Cheniúl Mac 93  nErca for hUíbh Fhidgenti ocus ara chloinn go bráth, ocus 94  do-s-ratt do Cheniúl Laippe do hUíbh Eachach Muman 95  ar orguin dó Dúngaile meic Fhercchusa

[10]  (6) 96  Fecht ele do-luidh Adamnán i crích Laigen do 97  chosnum Laíghsi Telchae Bregmann fri muinntir Glinne 98  Dá Lacha. Cellach mac Gerthide ba rí la Laighniu ind sin. 99  Dubh Guail ba hab G(h)linne Dá Lacha. Luidh Adhamnán 100  i telaigh c(h)ucu. Ní érracht nech díbh reme ar adubairt ant 101  airchinnech nírbo chóir dó éirge ré nAdamnán ar epscop 102  eisiumh ocus saccart Adhamnán. As-raracht reme-sium 103  Murchad mac Brain. Óicthigern sidhe inn sin. Is-bert 104  Adamnán friu: “Ní humhal ro bábair rim cen érghe rónn, 105  sech ní béraidh cen folaidh. Int epscop cétús ná hérracht fri 106  humhalóit as-ré fri dénam cuil rodochraidh ocus 107  feidhlidhfid isin chul-sin co laithe a bháis ocus at-béla eter 108  dí láimh merdricche, sech ní ba i muigh ní ba hi taigh, ocus 109  bidh iffernach ocus ní ba c(h)ian cucai. In rí dna ad-ré-sidhe 110  asa rícche riasan fhior as-raracht reóm-sa .i. Murchadh 111  mac Brain.” Ocus as-bert fri Murchad ar it-ressiudh 112  lais, ar no muirfidhe dia n-anadh isin telaigh. Do-c(h)uatar 113  Laigin go Murchad ⁊ ro-n-rígsatt, ocus do-luidh Cellach 114  for longais go Conghal mac Fercchusa, ríg Temhrach. 115  Luidh Conghal la Cellach for Laighniu co sluagaibh Ua 116  Néill co mboí i Fornocht. Do-luidh Adamnán a crích 117  Connacht co mbuí isin telaigh-sin occo. Is-bert Adamnán 118  fri Congal co ná dernadh rí do Chellach tar t(h)urthughad 119  nDé, ocus tar a thurthughadh-som. Is-bert Congal do-géndais 120  caingni na n-ecclas do réir Adamnáin ocus ba leis- 121  siumh suidhiucchadh in rígh ocus na tuaithe. As-bert 122  Adamnán: “Ar aí-sin, ní ba rí Ceallach, ocus nocha bia  p.54 123  flaith dia cheniúl for Laighniu co bráth, ocus bid mesa 'sa 124  mesa cech fer i ndiaigh alaile dia chloinn.” As-bert dna fri 125  Conghal mac Fergusa: “Ní bat rí ó” niu amach ocus nícon 126  ricfa do thír fén i mbethaid ocus no-t-bérae dienbás ocus ní 127  b(h)ia flaith uait co bráth. Ocus for-cóemnacair huile 128  amhail as-bert Adhamnán.

[11]  (7) 129  Fecht do Adhamnán oc timchelladh relce i 130  Toraig. Ro déch in náemh ocus sénais in relicc ocus as-bert: 131  “Atá corp mná toirrchi isin relic ocus erchóidech 132  donaibh náemaibh a bith innti, ocus is ed ind so a lligi; 133  taithmighidh ocus beiridh libh i tráigh in mara.” “Atát 134  dna”, ol Adamhnán, “cethrar isin relicc dia cuingitis for 135  Dia tír don fhairrge fil eter Thoraigh ocus tír, nó comgabháil 136  ind nimhe don talmain dia táethsadh fair, do-génta 137  forro.”

[12]  (8) 138  Do-lotar Saxain Tuaiscirt dochum nÉrenn go 139  roindirset Magh mBregh go Belach nDúin ocus berait 140  bratgabháil móir do fheraibh ocus mnáibh leo. Gádatar 141  fir(u) Érend Adamnán techt for iarrair a mbraitte dochum 142  Saxan. Luid didiu Adhamnán do iarraidh na braitte. Fo-ceird 143  i trácht romra. Fotta a tráig-sidhe ⁊ luath a thule. 144  Is í a luas; each as deach i Saxaibh fo degmarcach ocus a 145  chúl fri tuind an tan gaibhes tuile as infhechtain bérus a 146  marcach i ttír for snámh ara fott ina trágha ocus ar luas ina 147  tuile. Nír léiccsiot iaramh Saxain Adhamnán i tír isin 148  trácht. “Tailcidh bar ccurcha isin trácht”, ol Adamnán fria 149  muintir, “ar as do réir Dé atá a muir ocus a thír, ocus ní 150  cumangar ní sech Dia.” Do-rónsat an chléirigh amal at-rubrudh 151  riu. Do-bert Adamnán riabh cona bhachaill imna 152  curcha ima cuairt, ocus téchtaid Dia an trácht fona curchaibh, 153  ocus do-róine múr n-ard don muir impu co mba 154  hinis i mbátar, ocus luidh an muir goa críocha seci ocus ní  p.56 155  roerchóittedh dóibh. Ót-chonncatar Saxain in mírbal 156  rómóir-sin ro-s-gabh crioth ar oman Adamnáin, ⁊ do-rattsatt 157  a óghréir dó. Ba sí riar Adhamnáin óghas na 158  braitte do thabairt dó, ocus cen Saxain ar creich i 159  n(d)Érinn co bráth. Ocus rucc Adamnán ógus na braitte ar 160  cúlaibh.

[13]  (9) 161  Fecht do Adamnán i n-alaile laithe domnachda 162  isin raind tuaiscertaigh Maighe Bregh, .i. i n(h)Uíb Mac 163  Uais Is ann sin tuccad dó céd cáerach mbruite ocus cú ettorra 164  dna arna bruith. Ro ráthaigh Adamnán tré rath an 165  Spiraitt Náeim in coin eter na cáerchu. Ocus at-bert frisna 166  biatacha: “Cia uaibh tucc d(h)úinn in c(h)oin iter na cáer-chu.” 167  Do-ratt cách díbh fo leith a luga nárbo hé. Dixit 168  Adhamnán frisan coin: “I n-anmain an Choimded, éirigh 169  co lluath, ocus foillsich dúinn do thiccherna.” At-racht an 170  chú fo chétóir la bréithir nAdamnáin ⁊ ro ling for a ticcherna 171  ocus do-ratt fri lár. Ro fiarfaigh Adamnán don 172  fhior: “Cia líon ro bábhair oc dénam in gníomha uccat.” 173  “Ceathrar do Uíbh Cuirb”, ar int ócclach. Et dixit 174  Adamnán aga mallachadh:

1. 175 Mallacht inntu ocus impu176 
   — ata-cuird177 
   do-das-biur a hUachtar Aird178 
   — for hUíbh Cuirp.

[14]  (10) 181  Fecht do-breth corp Bruide meic Bile, ríg 182  Cruithneach, dochum nÍae. Ocus ba sáeth ocus ingar la 183  hAdamnán a écc. Ocus as-bert ara tabharthae corp Brude 184  cuccae hi teach ind oidchi-sin. Frithairidh Adhamnán ocin 185  corp co matain isin tech-sin. Isin matain arabhárach an  p.58 186  tan ro gabh an corp gluasacht ocus a shúile d' ersluccadh, is 187  ann táinic araile cráibhdhech dochonnercil co dorus an 188  tighe, ⁊ as-bert: “Mása dóig todiúscad marbh di 189  Adhamnán, at-berim co ná dingentar appaidh do nach 190  clérech do-rega ina inad mina todiúsca marbu.” “Atá ní 191  do dligudh ann”, ol Adamnán. “Mása chóra didiu, 192  tabhram bennachtain forsin corp-sa ocus i n-anmain 193  Bruidi.” Ro faíd doridhisi Bruidi a spiorat dochum nimhe 194  co mbennachtain Adamnáin ⁊ sámhtha Íae. Is and as-bert 195  Adhamnán:

1. 196 Mór do ingantu do-gní197 
   in rí génair ó Muire,198 
   betha Scuabán i mMuili,,199 
   écc do Bruide mac Bile.
2. 200 Is annamh,201 
   iar mbeith i rríghe thuaithe,202 
   ceppán caue crínn dara203 
   im mac rígh Ala Cluaithi.

[15]  (11) 204  Fecht ele do Adhamnán i n(h)Í trí lá ocus teora 205  oidhchi i n(d)-óeine ina thigh fhordúnta cen toidecht 'na 206  mainistir. Luidh huathadh forbthi don ticch dús cionnus 207  ro boí an cléirech. Ro déchsat for toll na heochrach co 208  n(f)acatar in mac mbecc roálainn i n(d)-ucht Adamnáin. 209  Ro buí dna Adamnán occ búidhe frisin náeidhin co mbo 210  derbh leo ba hé Ísu do-luidh i ndeilb náeidin do airphetiud 211  Adamnáin.

[16]  (12) 212  Fecht ele di Adamnán i n(h)Í do-breth corp don 213  innsi. Bentar clocc ann. Tiagait uile ara chenn acht 214  Adamnán. Ó ráncatar an muir at-racht asa churach 215  gaimhin, ocus as-bert friu: “Ba córu d(h)úib fer léiginn do 216  chuinghidh dom accallaimh-si inás toidheacht ar mo 217  cheann dom adnacal.” Ocus do-rat cestu imda incchantu  p.60 218  dóibh, ocus rucctha go hAdamnán ocus ro érnestar 219  Adamnán huile. “Iarfaidhidh do Adamnán”, ar sé, “ar is 220  maith érnes cestu, focal fil isin mbaithis, cidh gaibhis ann 221  .i. urget te Melthiel.” Is-berat fri hAdamnán inn sin. Dixit 222  Adamnán: “A hifern tuccadh in cheist-sin for Cholum 223  Chilli. Ocus ní machtad comadh é ainm an gráidh as roimarbhasaigh 224  demhon Amelthiel.” “Oslaiccidh in n-erdamh 225  do Cholum Chilli”, ol Adamnán. Ro gníth(i) samhlaidh, 226  ocus ro s(h)én Adamnán i leth i mbuí an corp. Ro-clos 227  gréch ocus égemh an tSatain oc teacht asin churp dochum 228  n-ifrind.

[17]  (13) 229  Ba do shaindánaib Adamnáin precept ocus 230  forcetal. No priotchadh iaramh isin mbliadain déigenaigh 231  a bethad co(n) terced fochaidi imon féil nEóin-si do 232  fheraibh Érenn ocus Alban. No tathaigedh óccláech 233  anaithnidh go Colmán Cruachan Aigle .i. ancara boí i 234  Connachtaibh, ocus no aisnéidedh int ócclach mór do ingantaibh 235  do Cholmán, ocus as-bert friss in tairngeredh 236  Adhamnán fochaidi d'fheraibh Érenn ocus Alban imon 237  féil nEóin-si. “Tó”, ol Colmán. “Bidh fír dó”, ol ind ócclach, 238  “is s í in fhochaidi Adamnán do thecht dochum 239  nimhe immon féil nEóin-si. Is scél mór ocus is brón mór i 240  n-ierthar domain, ocus faíter uait-si cuccai inn sin”, ol ind 241  ógláech. Faídhis Colmán ant aithescc sin go hAdamnán. 242  “Dóigh bas fhír inn sin”, ol Adhamhnán. “Ascnam(h) i 243  n-ainm Dé ocus Choluim Chilli diar taigh.” Et postea 244  cecinit:

1. 245 Má ro-m-thoiccthi écc i n(dh)Í,246 
   ba gabál di thrócari.247 
   Nícon fettar fo nimh glas248 
   fóttán bad fherr fri tiugbás.

[18]  (14) 249  Fer fírén trá an fer-so go nglaine aiccnidh 250  amhail uasalathair. Fírailither amhail Abram. Cendais  p.62 251  dílgadach ó chroidhe amail Moysi. Psalmchétlaidh 252  molbthaighe amail Dauid. Estud n-eccna amail Solmoin. 253  Lestar togaidhe fri fógra fírinne amail Pól nApstol. Fer lán 254  do rath ocus do dheolaigecht in Spirta Náeim amail Eóin 255  Maccán. Lubgort cáein go cclandaibh sualach. Géscca fíne 256  co toirthige. Tene taídhlech go ngrís goirthige ocus tesaigthe 257  na mac mbethad im annad ⁊ im ellscoth ndésherce. Leo ar 258  nert ⁊ cumachta. Colum ar cennsu ocus diúiti. Nathir ar 259  tuaichle ⁊ treabaire fri maith. Cennais umhal áilghen fri 260  maccu bethadh. Fordorchaide éccennais fri maccu báis. 261  Mogh sáethair ocus fognama do Chríost. Rí ar ordan ocus 262  cumachta fri cuim(m)rech ⁊ tuaslacadh, fri sáeradh ocus 263  dáeradh, fri marbad ⁊ beoucchad. Ó ro c(h)omhfhoiccsicchestair 264  trá uair éitsechta ind-í náemh Adhamnáin ro 265  fáeidh a spirut dochum nimhe, cusin cCoimdhe dia 266  rofhogain. Atá immurgu a chorp co n-onóir ocus co 267  n-airmitin, co fertaibh cech laithe hi bhfus colléicc isin 268  bith fhrecnairc. Cidh mór a onóir aniu, bidh mó i lló 269  bráthu, an tan t(h)aithnifes amail gréin, ocus midhfes for 270  toradh a phroceptu, ocus a cháeingnímha, a ailithre, a 271  óighe ⁊ a umhalóitte don Choimde na ndúla, i n(d)-áentaid 272  náei ngrádh nime ná dernsatt imarbas, i n(d)-áentaidh 273  náem ocus náebhógh an domain, uasalaithrech ocus 274  fáidhedh, apstol ocus descipul Íosu, i n(d)-áentaidh 275  deachta ⁊ dáennachta Maic Dé, isin áentaidh as uaisle 276  cech n-áentaidh, i n(d)-áentaidh na náebhtrínóitte, Athar, 277  Maic, ocus Spirta Náemh. Áilim trócaire Dé tré impidhe 278  nAdhamnáin co roísem ind áentaidh-sin in saecula 279  saeculorum Amen.

Finis. 6 Maij 1628.

@book{G201015,
  title 	 = {Betha Adamnáin: the Irish life of Adamnán},
  editor 	 = {Máire Herbert  and Pádraig Ó Riain},
  edition 	 = {1},
  note 	 = {One volume, 110 pages},
  publisher 	 = {Irish Texts Society},
  address 	 = {London; Cork},
  date 	 = {1988},
  UNKNOWN 	 = {seriesStmt}
}
 G201015.bib