1. Caibidil 1.: Don Aodhaire agus dá dheise

Don Aodhaire agus dá dheise

Gluaisios Desideruis as a shealla ina raibhe ag aitreabhadh aimsear fhada, ⁊ do thionnsgain triall fán bfhásach, ⁊ tárla a cceann ttreimhsi é ar aodhaire230  do bhí ag ionghaire a thréda. Gabhas lúthgháire mhór Desiderius ag faicsin an aodhaire, mur do bhí a bhfad roimhe sin gan énduine d'fhaicsin, ⁊ beannaighios dó ag rádh, “Deo gratias, a dhearbráthair.” Freagrais an t-aodhaire dhó ag rádh, “Gomadh Dia235  do bheatha.”

Gabhas Desider. ag machtnughadh ⁊ ag minfhéachain ar fheabhas na hoirchille baói ag an áodhaire ar a oifig féin do dhénamh, ór do bhí cleath nó lorg 'na láimh, ⁊ do bhī tiagh ar a mhuin; bádar 240  bróga maide ar a chosuibh; do bhí ionar uime do  7 shoichiodh gó a shálaibh; baoí adharc bheag ar a tháobh clé ceangailthe dá chrios, ⁊ adharc oile do budh mó iná sin ara thaobh deas; bádar dá ghadhar 'na ghoire; ⁊ ní himchián uáidhe, do bhí an bhoth 245  'na ccodladh, iar n-a tiughthimchealladh do droighnibh ⁊ do dhreasaibh. Tug an t-áodhaire dhá aire mar do bhí Des. ag silleadh ⁊ ag sírfhéchuin air, ⁊ adubhairt: “Créd adhbhar th'iongantais, a athair, nó an bhfacadhais aódhaire romhamsa riámh?”

250 “Do chonnarc,” ar Des.; “gidheadh ní fhaca deisi aodhaire riamh mar do dheisi-si, ⁊ guidhím thú, a dhearbhráthair, nár ab leasg lat gach ní fhíafróchad díot d'innisin damh.”

“As deóin leam,” ar an t-aodhaire, “gach ceisd255  sa fios fuil agam d'fhúasgaladh do réir mh'eólais.” “Abair riom, a dhearbhráthair,” ar Desiderius, “créd fá n-iomchrae an lorg sin?” Aodhaire: “As iongnadh leam sin do bheith 'na aincheas ort, ⁊ inneall abadh ort. Bídh an lorg-sa 260  agam dochum mo chongmhála am sheasamh d'eagla go leagfuidhe mé an úair bhím ag rioth a ndíaigh mo chaórach, ⁊ fós do chum mo thréda do thiomáin ór  8 an úair anas aón chaóra aca a ndiáigh na coda oile, buáilim leis an mbata so í, ⁊ cuirim d'fhíachuibh265  uirthe dul a ccoimhideacht na ccaorach oile.” Desid.: “Abair riom, a dhearbhráthair, créd atá agat san téigh-sin ar do mhuin.” Aodh.: “Bídh agam innte ó thús teine-chreasa cloch ⁊ spongc dochum teineadh do bhuain ⁊ d'fhadógh 270  dhamh fén an uair bhíos fuacht oram, ⁊ fós do chum mo choda féin ⁊ choda mo chomhaodhaireadh do bhruith. Bīdh agam innte arán ⁊ inníun, soitheach ola ⁊ soitheach saluinn, ⁊ do bheirim cuid díobh so go minic dom chaorchoibh, ⁊ go hāiridhe cuid don275  tsalunn.” Des.: “Créd fá mbíd na bróga maide sin agat?” Aodhaire: “Do chum mo chos do chongmháil te a n-aimsir oighridh ⁊ shneachto, ór dá mbeidís bróga bláithleathair orom do brisfidhe iad ar an 280  mball, agas do bheidís mo chosa ag sleamhnoghodh uam ag siobhol na sligheadh.” Des.: “Créd dá bhfoghnonn an t-ionar sin ort?” Aodh: “Ag so an ball as dísle dhamh dom chuloidh, ór dá mbeinn gan an t-ionar-so do theithfeadh 285  mo thréd uaim, ⁊ ní thiobhrodh aithne  9 orom.” Desi.: “Créd an t-ádhbhar dá ndéntur an t-ionar-suin?”

Aodh.  10 “Do chroicnibh caorach.” Des.: “Agus nach búdh éidir a dhénamh do290  chroicnibh faolchon nó ainmhinteadh n-allta eile?” Aodh.: “Ní búdh éidir, ór do mhothóchdaois na caoirigh baladh an mhic-thíre ar an mball, ⁊ do ghébhadh an oiread sin do ghreann ⁊ d'uathbhás iad nách anfadaois agam; gidheadh, mar do chíd a 295  ccroicne féin iomam, grādhuighid mé go mór ⁊ leanaid.” Des.: “Abair uait, a dhearbhrāthair, créad bhíos agat san adhairc bhig sin.” Aodh.: “Úinnimeint āirithi lé leighisim mo300  chaorcha ó chlaimhe.” Des.: “Créd bhíos agad san adhairc mhóir-sin oile?”, Aodh.: “Bídh agam innti so gné chailci lé ccuirim comhardha ar mo chaorchaibh do chum a 305  n-aithne an uair do rachdaois a measg chaorach ccomhaightheach.” Des.: “⁊ créd fá bhfuilid na gadhair-si ad chomhghar?” Aodh.: “Do chum na mac ttíre do chur a 310  tteitheamh uaim san oidhche léna n-amhasdraigh, ionnas go ma héidir leam féin ⁊ lém chaorchaibh cíunas do dhénamh.” Des.: “Créad fá ttabhair tú th'úidh dot fheidhm ⁊ dot oifig  10 uili coimhfhriochnamhoch ⁊ sin?”315  Aodh.: “Ar an n-ádhbhar gurab óglách mé do thighearna an thréada-so ar a bfhuil grādh ro-mhór agam, ⁊ gur gheall tuarasdal maith dhamh, gé gurab mó do ním a ndénaim ar son mo ghrádha air iná ar son a thuarasdail.”

2. Caibidil 2.: Don Thoil Mhaith, ⁊ mar as sí as slighe do chum Grádha Dé d'fhagháil.

320 Don Thoil Mhaith, ⁊ mar as sí as slighe do chum Grádha Dé d'fhagháil.

As mór an fonn fuáir Des. i gcomhrádh ⁊ a ccéill an aodhaire, agas mar a dubhaíirt gurab mó do bhí325  ag foghnamh dá thighearna ar son a ghrádha iná ar son a thuarasduil; agas a dubhairt ris: “Innis damh, a dhearbhráthair, ós gnáth leat bheith ag siobhal na bhfásach-sa, an mbiadh énfhocul do sgéluibh dhúine uas  11uil agot atá ar n-a ionnarbadh330  óna aítreibh féin, agas iar n-a thréigean óna bhasáillibh, bhíos ag imtheacht na 'na aonar dá fhéachuin cia do ghéabhadh lais nó do léigfeadh asteach é.”

“Cionnas ainmnighthear é?” ar an t-aodhairi. Des.: “Grádh Dé a ainm, ⁊ as d'fhuil ro-uasuil335  é.” “Dar mo chubhois (ar an t-aodhaire), as aithnidh dhamhsa go maith an duine uasol sin; ⁊ dá madh eól duitsi tréad do choimhéd mar as eól damhso, ⁊ dul leó ar inghioltradh, do bhéruinn tú abhal a 340  bfhuil, ór as ionmhuin leis na haodhaireadha, mar as éidir a thuigsin as an ngrádh do bhí aige ar Abraham, Isaac, ⁊ ar Iacob, bádar 'na n-aodhairibh ⁊ do thogh Dia mar aithreacha do phobal Israhēl, ⁊ mar as follas fós ar Mhaoíse dā-ndearnadh uachtarán 345  ar an bpobal ccéadna, ⁊ ar Shaul ⁊ ar Dhāibhī do óirn mar ríogha ós a ccionn. Dar leamsa,” ar an t-aodhaire, “as oileamhain phāláis atá ortsa, ór a p.13 taoí maoth seasgar  12 sádhal, agas ní bhiadh acbhuinn agat ar thréud do choimhéd nā dhul fán ndíthreibh 350  gach laoí léo. Ar an adhbhar sin ní furáil duit slighe eile do ghlacadh do chum dula d'iarruigh Ghrādha Dé.”

“Agas créd an tshlighe ghlacfā;s mé?” ar Des. “As éigion duit,” ar eisean, “dul san ndíthreibh355  ar h'aghaidh, agas teigémhaidh mainistir mhaighdean riagholtha dhuit, agas do bhéraid sgéla dearbtha an duine uasuil sin duit; ⁊ as cosmhuil gan amharas go bhfuighe mar sin é, ór ní gnáth leis é féin d'fholach ar dhuine dā n-iarronn é mar as dual.”

360 As mór do thaitin lé Des. méd na meisnighe ⁊ an dóthchais tug an t-aodhaire dhó fá Ghrádh Ndé d'fhaghāil, ⁊ adobhairt: “Guidhim thú, a dhearbhrāthair, ⁊ múin éolas na sligheadh dhamh, ór as eagail leam dul amugha.”

365 “Ní héidir dhamh mo thréd do thréigion,”ar an t-aodhaire, “ór as éigean damh condas do thabhairt ar a son dom thighearna. Gidheadh, ar son mo ghrádho don duine uasol-suin ⁊ duitsi féin, do bhéaro mé éolaighe dhuit mhúinfeas an sligeidh dhuit gus370  an  13 mainistir ⁊ bhias ad choimhideacht go soiche abhal a bfhuil Grádh Dé. Beir lat an gadhar-so ⁊ treóróchoidh thú.”

“Créad as ainm dhó?” ar Des. “Asé a ainm,” ar an t-aodh., “Toil Mhaith.”

3. Caibidil 3.: Do shuidhiughadh, do dhorus, ⁊ do dhoirseoir Thighe na Humhlachta.

375 Do shuidhiughadh, do dhorus, ⁊ do dhoirseoir Thighe na Humhlachta.

Gluaisios Des. iar cceleabhradh don aodh., ⁊ rug an gadhar lais, .i. an Toil Mhaith, 'na choimhideacht,380  ó bfhuair mórán sóláis san sligheidh. ⁊ iar mbeith dhó ag siobhal an fhásaigh aimsear imchian, do chonnairc madh míonáloinn, iar n-a thimchiollughadh do shléibhtibh ruagho ro-loma ⁊ do chnocaibh clochthacho ceanngharbha. Fá hiongnadh lé Des.385  a chomhthoirth  14each sin do thalamh d'fhaicsin san ionadh aggarbh aimhréidh sin, gé go raibhe lūthgháiri mhór air tré aitreibh ar bioth d'fhaicsin d'éis ar shiobhuil d'fhásach; ⁊ iar ndul a ngar don mhainistir dhó do chonnairc a dorus dúnta ⁊ p.15390  maighdean  15 'na seasomh ar a comhair ar a raibhi culaidh agas cruth mná macánta, ⁊ mur as luaithe do chonnairc an mhaighdion an gadhar, do bhí lán d'uamhan ⁊ d'eagla. “Ná bíodh eagla ort,” ar Des., “ór ní dhénann an gadhar-so urchóid 395  d'aoinneach.” Fá roi-iongnadh lé Des. an mhaighdean-soin d'fhaicsin 'na huathadh ⁊ 'na haonar taobh amuigh don mhainisttir, ⁊ fiafraighis di: “Créad do ní tú ann so, nó créad ré bfhuile ag fuireach?”400  “Atám,” ar isi, “ag anamhain ris an ndoirséoir d'osgladh an dorais do chum go raghainn asteach.” “Cá hainm atá ort? ” ar Des. “Asé  16 mh'ainm,” ar isi, “an Ghlóir Dhíomhaoin.”

405 Do bhí Des. a bhfad ag fuireach dá fhéuchuin an bhfaicfeadh an doras dá osgladh, ⁊ mar nách facaidh an doirséoir ag teacht, do thionnsgain an doras do bhualadh go teand lé baschrann nó lé fairchín iaroinn do bhí as an ndoras do chum a410  bhuailte, dá ngoirthí Fulong Fada. Ní fada go bfhacoidh Des. seanóir aosdha onórach ag teacht d'osgladh an dorais, do ba doirseóir don mhainistir-sin ⁊ do choimhédadh í uile, dár ainm Eagla Dé. Do bhí Des. lán d'urgháirdeas inntinni ag faicsin 415  an doirseóra, ⁊ iar mbeannughadh dhó, a dubhairt ris: “A athair ionmhuin, atú-sa ag iarraidh dhuine uasuil dar ab ainm Grādh Dē, ⁊ a dobhradh riom gur ghabh trés an bhfásach-sa ⁊ go ttáinig gus an mainistir-si. Do badh mian leam a fhios d'fhaghāil 420  uaibhsi an ndearna comhnaidhe ann so.”

Fá binn leis an ndoirseóir a ndobhairt Des., ór do badh dearbhráthair do Ghrádh Dé é féin, agas adubhairt: “Innis damh, a mhic, créad fá n-iarrae an  17 duine uasol sin, nó créad iad do ghnoaighthe425  ris?”

“A athair,” ar Des., “atám dhā iarroidh ar an n-adhbhor go bfhuil mórān uaim air, ⁊ go bfhuil sochar mór dhamh 'na fhagháil; ór as mian leam bheith am óglách aige ⁊ seirbhís do dhénamh dhó,430  do bhríogh nach facadhas (gé mór do réighiónaibh do shiobhlaigheas) rígh nā tighearna 'na bhfuáras bhfhuáras fonn, gidh mór do iarr oram anamhain aca. Do hinnisiodh dhamh gurab tighearna roi-fhial ro-shaidhbhir Grādh Dē, agas go ttugann mórán435  maitheasa ⁊ saidhbhris dona daoinibh do ní seirbhís dó.” “As fíor,” ar an doirscóir, “gu raibhe an duine uasal-soin san mhainistir-si; gidheadh, ní dhéarna comhnuidhe innte. An-sa ann so fós, agas goirfead-sa440  ar mhaighdin chugad ó bhfuighe bhfhuighe tú ní sa mhó dhá sgēalaibh.”

4. Caibidil 4.: Mar as gnáth leis an nglóir Ndiomhaoin bheith a cceilg ar na deaghoibreachaibh.

445 Mar as gnáth leis an nglóir Ndiomhaoin bheith a cceilg ar na deaghoibreachaibh.

Do b'fhada lé Des. an aimsear ag fuireach ris an maighdin, gé nach fada go bfhacaidh ag teacht do chum an dorois banógh umhal aghnāireach, do bheannoigh dhó go grādhach.

450 “Deo gratias, a dheirbhshiūr,” ar Des., “cionnas ainmnighthear thú?” “Asé mh'ainm.” ar isi, “Neamhshuim a nEinnī.” “Agas créad as ainm don mhainistir-si?” ar Des.455  “Teagh na Humhla a hainm,” ar an mhaighdean; “⁊ a sé adhbhar fa ngoirthear sin di, do bhríogh gurab í an Umhla as banab dhúin, an coimhthionōl do mhaighdionaibh riaghaltha atāmaoid innte.”460  “Agas cia hí an mhaighdion-so amuigh san doras?” ar Des. “Ag sin an Ghlōir  19 Dhīomhaoin,” ar isi, “⁊ bídh do ghnāth san dhoras  ⁷ dā fhéchuin cia an uair p.18 do hoisgeoltaoi é dochum dula asteach, dā bhfédadh, 465  nó dā bhfhaghadh uain ar an ndóirseoir.”

Des.: “Créad é an t-adhbhar nach  20 léigthí dhí dul asteach? Ór as cosmhail réna cruth ⁊ réna culaith gurab bean mhacānta í.” “As urasa a aithne nach fuil eōlas agat uirthe,”470  ar an mhaighdion, “ór ní fhuil mhnaoi as measa iná í, ⁊ a bhfuil do bhárr innill uirthe os comhair ccāich, atá a uiriod sin d'ulc ⁊ do mhailís a bhfholach innte.” Des.: “Créad an t-olc do ní dhaoibh?”475  “An mhéid as éidir lé,” ar an mhaighdion; “⁊ as dual di bheith olc, ór dob olc an t-athair do bhí aice, dá ngoirthí A Grādh Fēin, ⁊ fā measa a māthair, dā ngoirthí A Mōirmheas Fēin; ⁊ ní fhuil ar bioth eascairde aguinne as mó iná an t-athair-si ⁊ an480  inghean, ⁊ as mó atá a n-aghaidh an duine uasail as pātrún dúin, dúinn dā ngoirthear Grádh Dé, léna gnáth glóir a ndēineann do thabhairt do Dhia ó ttig an uile mhaith, as ar ab urasa a thuigsin méd na contrárdhachta atá idir Ghrádh Dē ⁊ an Ghloír485  Dhíomhaoin, ⁊ idir Mhoírmheas Uirre Féin ⁊ misi, darab ainm Neamhshuim a nÉnní.  21 Ar an adhbhar so as éigion dúin bheith ar ar ccoimhéd uirthe mar dho bheimís ar ar naimhdibh, ⁊ ní fhidir tusa créd é méd an dochair do ní an p.19490  Ghloír Dhīoinhaoin dúinn, ór an uair as éidir lé teacht asteach, mar atā sī genach, geanach teíd ar an mball gu díreach dar n-abhallghort, ⁊ goididh toradh an chroinn as uaisle dā bfhuil againn, le ccothaighmíd sinn féin; ⁊ mar nach fuil 'nar n-abhallghort acht 495  énchrann amhāin do shórt an chroinn sin, ⁊ nach fāsann air acht beagān toroidh, as ar éigin fhédmaoid sinn féin do chothughadh; ⁊ gu hāiridhe an uair bheireas an toradh lé, fágbhaidh sí sinne uile folamh. ⁊ as measa iná so uile an uair ēirghios lé teacht 500  asteach, go bfhuil coimhmilisbhriathrach ⁊ sin, ⁊ comhmór do mhealltóir ⁊ do chluanaire, nach éidir lé haonmhaighdin riagholtho aguinne a cor amach, acht leis an mbanaboidh amhāin, dár ab ainm an Umhlachd, ór teithidh an uair do chí an mbanaboidh. 505  ⁊ mar atā an drochmhaighdean-sa comhurchóideach ⁊ coimhmíonāireach ⁊ sin, do conncas  22 dúinn an seanóir-si do bheith 'na dhoirseóir aguinn, ór atá goin bhurba ann; ⁊ an uair do chí ag teachd chum an dorais í, buailidh an ccomhlaidh 'na héadan ⁊ 510  congmhuidh amuigh í.”

Fá hiongnadh lé Des. ar innis an mhaighdean dó, ⁊ a dobhairt: “As maith do níthí gan a léigean asteach, ó do ní an uiread-soin d'urchōid d'urchóid daoibh, ⁊ ní fulāir dhaoibh bheith ro aireach.”515  “A déarthá sin,” ar an mhaighdean, “dá mbeath fios a huilc uile agat.”

5. Caibidil 5.: Do shligheidh na Humhlachta.

Do shligheidh na Humhlachta.

“Innis damh,” ar Des., “a bhanógh bhennaighthe,520  cia dho threóraigh do chum an thighe naomhtha-so thū?” “Dias do mhnáibh riaghaltha tug dochum an thighe-si mē,” ar isi. “A sē fa hainm don chéd mhnaoi Tarcaisnioghadh an tShaoghail, agas do ba525  maith an bhean riaghaltha í. A sé fá hainm don dara mnaoi A Tarcaisnioghadh Fēin, ⁊ gér naomh  23tha an chéd bhean, do bhí an dara bean-sa ní as naomhtha inā í. Do ghuidhiodar an dias ban naomhtha-so an mbanabaidh fam ghlacadh san n-órd, ⁊ d'fhoillsighiodar530  di mh'inntinn ⁊ mh'fhonn; ⁊ muna bheith duine uasal tarla dhūinn san slighidh, ⁊ tánig linn gus an mainistir, do chuir impidhe ar an mbanabaidh, ní gēabhthaoi mē ar énchor, ór as a n-onóir an dhuine uasail-sin fuaras an n-aibíd.”535  “Cionnas ainmnighthear an duine uasol-sin?” ar Des. “Grādh Dē a ainm,” ar isi. Ba binn le Des. mar do chualaidh iomrádh Ghrādha Dē ag an maighdin, ⁊ go raibhe meas mór air san540  tigh sin, ⁊ a dubhairt: “Innis damh, a dheirbhshiūr, cia dár clann an dias ban riaghaltha sin tug do chum an tighi-si thú, nō cia an cineadh dá rabhadar?” “As maith an t-eólas atá agamsa,” ar an mhaigh-dion, “ar an ccineadh dá rabhadar, ór do budh p.21545  do chineadh mór iad, ⁊ fá duine uasol prinsiopālta a n-athair a ccúirt an ríogh, ⁊ fá hé a ainm Eōlas ar Bheginmhe an tSaoghail agos ar  24 Thruaillidheacht na Colna. Do bhí eólas agam mar an ccédna ar a athair sin, .i. seanathair na mban riaghaltha tug ann 550  so mé, dá ngoirthí Eōlas na Dīoghbhála do ní an Grādh Saoghāltha agas an Mōirmheas Air Féin dār nAnam, ⁊ fá duine tromdha tuigseach an fear so do níodh gach ēnní dá ndénadh go socair stuidéarach, ⁊ do bhí baintighearna ro-uasol 'na mnaoi aige, dár 555  ainm an Gliocas.” “Innis damh,” ar Des., “an raibhe an duine uasol sin tarla dhaoibh san sligheidh, ⁊ táinig libh don mhainisttir-si, 'na aonar?” “Ní raibhe,” ar isi, “ór do bhí buachail 'na 560  choimhideacht ar a raibhe cion mór aige, dá ngoirthí Grādh na Comharsan.” “An aithnidh dhuit,” ar Des., “cáit a ndeachoidh an duine uasol-sin?” “Atá ní éigin dá fhios sin agum,” ar isi; 565  “gidheadh, déanam asteach don mhainistir ⁊ cuirfead a bhfochair bfhocair dhuine eile thú as mó aga bhfuil dá sgélaibh. Adhé,” ar an mhaighdion, “as mór breghdha an gadhar so agad, ⁊ créd fá  25 bhfuil a leithéid so agad?”570  Adubhairt Des.: “An uair do ghluaisios ōm aitreibh féin ní raibhe leam acht coiléan do hoileadh agam féin, ⁊ tárla san sligheidh d'aodhaire mé, tug an gadhar-so dhamh dom choimhéd ō naithribh neimhe ⁊ ó bhéistibh eile do hinniseadh dhamh do 575  bheith gu líonmhar san bhfásach-so.” “Cionnas ainmnighthear do ghadhar?” ar an mhaighdion. “Toil Mhaith,” ar eision. p.22 “As ro-mhaith an gadhar atá agad,” ar isi, “mās580  éol duit a choimhéad, ór ní heagail duit dul ar seachrán, ná pudhar ó bhéisdibh, an gcéin bheas at fhochair.” “Innis dhamh,” ar Des., “cia ó bfhuighiod sgéla an duini uasail úd?”585  “A dhearbhráthair,” ar isi, “as fada as so é, ⁊ ni fulāir dhuitsi siobhal go maith ⁊ dul romhod a bhfhad bhfad san bfhásach ria rochdain don áit a bfhuil a ionad comhnaidhe; ⁊ dā ngabhae mo chomhairle-si, múinfiod shligheidh n-aithghirr dhuit dochum dula590  san n-aít 'na bfhuil.” Gabhas lúthghāire mhór Des., ⁊ a dobhairt: “Féagh féin créd í an chomhairle as fearr lat do dhēanamh dhamh, ór gibé ar bioth ní  26 óirdeóchae dhamh do ghén é do chum Grādha Dé dh'fhagháil.”595  Adobhairt an mhaighdion: “Atáid ocht mainistreacha san bhfásach so; ⁊ así so an chédmhainistir díobh .i. Teagh na Humhla; an dara mainistir Teagh an Cheirt; an treas mainistir Teagh na Críonnachta; an ceathramhadh, Teagh an Neirt; an cúigeadh,600  Teagh na Measardhachta; an seiseadh, Teagh an Chreidimh; an seachtmhadh, Tegh an Dóthchais; an t-ochtmhadh, Teagh na Désheirce; ⁊ as ann sin chomhnaigheas Grādh Dē, ⁊ as ann atá 'na dhóirseóir. Do chaithféa-sa an tslighe-si tshlighe-si uile do ghabháil, ór asi605  an tshlighe dhíreach í. Gidheadh, ar son Ngrādha Dé, ar a bfhuil an oiread sin d'iarraidh agad, múinfidh meisi eólas as aithghiorra iná sin dhuit; ⁊ ní fulāir dhuit bheith ó thús ad chomhnuidhe san mhainistir-si dod mhúnadh aimsear éigin, gu hāirighthe nó gu610  raibhe eōlas agat ar an tteagh, ar an mbanabaidh, ⁊ ar na hingheanaibh uile, ar a mbésaibh ⁊ ar a n-anmannaibh, ór dá ndeacha tú múinte go maith as p.23 an tigh-si, ag  27 breith sgéal sláinte na maighdion so leat gu Grādh Ndé, agá bfhuil cion ro-mhór ortha 615  ní as mó iná atá aige ar na mainistreachuibh eile uile, géabhaigh chuige ina mhuinnteardhas gu hurasa thú, ⁊ gu hāirighthe dā ttuga an bhanab, ar máthair, litear dhuit.” “Abair riom,” ar Des., “créd fár mó grādh an 620  duini uasail-sin oruibhsi iná ar na mainistreachuibh eili, ór as cosmhuil gurab sibhsi as ísle, anuaisle, ⁊ as boichte dhīobh?” “Inneōsad-sa sin duit,” ar isi. “Bíodh a fhios agot gurab í so an chédmhainistir do thógaibh san 625  bhfásach-so, ⁊ gurab aisde do roighneadh na mainistreacha eile, ⁊ gurab innti do ghnáthuighiodh ar bproibhinsial, .i. an chédduine an cédduine lér tionnsgnadh na húird, bheith 'na chomhnuidhe; ⁊ gé gu ndeachaidh 'na dhiaigh sin fá na fásuighibh do thógbháil mhōráin 630  mainistreach oile, nár áil leis é féin d'ainmnioghadh as énmhainistir eili acht as an mainistir-si, mar mhac dhi, mar as innte do ghlac aibíd dhuine riaghalto.” Fá roi-bhinn lé Des. comhrádh na hóighe, ⁊ a dubhairt gu ndion  28 gnadh comhnuidhe san mhainistir 635  sin, maille ré fonn ro-mhór, aimsear fhada, gu feadh. eólais an tighe do bheith aige. “Déanam asteach anois,” ar an mhaighdion, ag breith ar láimh ar Dhes.

6. Caibidil 6.: Do bhallaidhibh Thighe Na Humhla, ⁊ dá huasailghenealach.

Do bhallaidhibh Thighe Na Humhla, ⁊ 640  dá huasailghenealach.

Iar ndul asteach do Dhes. a cclabhstra na mainistreach, do bhí ag féchain na mballuigheadh ar gach ttaobh dhe, ⁊ dob iongnadh lais a bhfeabhas, gé go645  rabhadar simplidhe, ór ní rabhsad breaghdha nā pinnteáltha nā árd, acht íscal, daingean, tarbhach; ⁊ ní gainemh ná aol ná úir bhog do bhí mar fhundaiment aca, acht iad ar n-a ndéanamh gu daingean ar charruig dhīleann.

650 A dubhairt an inghean ré Des.: “Ná han ag feitheamh na mballuigheadh ní as sia, acht déanam do shléachtuin don eaglais.” “Deanam, a dheirbhshiúr,” ar  29 Des.; ⁊ iar ndéanamh úrnaighthi dhóibh san eaglais do chuadar gu sealla an bhanabadh.655  Fáiltigheas an bhanab ag faicsin Des., mar do chonnairc aibíd dhuine riaghalta air, ⁊ tug ionad suidhe dhó 'na fochair féin, ⁊ adubhairt ris: “A mhic, créd fá ttángais chugainn, ⁊ sinn bocht simplidhe, iár n-ar ttarcaisnioghadh ón tshaoghal?”660  “A mhathair, mháthair” ar se, “a tú ag lorgaireacht dhuine uasail dā ngoirthear Grādh Dē, ⁊ a dúbhradh riom nách fédabh a fhagháil mima rabhar am chomhnuidhe tamall san mainistir-si. Ar an n-ádhbhar-soin, más toil libhsi é, do b'fhearr leam go665  ttugadh sibh cead damh bheith seal fá bhur smacht.” “As maith leam,” ar an bhanab, “an fonn maith atá agud; gidheadh, smuain go maith ar tús p.25 ar an ní ataoi do dhéanamh, d'eagla gu ngéabhadh aithreachas tú 'na dhiaigh so.”670  “Gu ttuga Dia grása dhamh,” ar Des., “fá sheasamh san mhian mhaith atá agum.” “Amen,” ar isi, “⁊ dá ndéarna tusa an ní as cóir dhuit do dhéanamh, ós ó Dhia tháinig do dheagh-fhonn, cuirfidh féin chrích maith air.” 675  “⁊  30 créd as cóir dhamh do dhénamh?” ar Des.

“Innéosad-sa sin duit,” ar an bhanab. “Madh áil leat bheith gu buan astigh-si, ⁊ seasmhach ad dheighinntinn, ⁊ gan na mná riaghaltha so dod chur amach, bīodh an inghean-so agamsa tug asteach tú, dárab ainm Neamhshuim a nEinnī, 'na banmhaighistir 680  agad, ⁊ bí muinteardha ria, ór ás uime thugamairne mar oifige dhi bheith ós cionn tighe na n-aoidheadh 'na banaoidhigh, ⁊ fós ós cionn ar noibhīsdeadh 'na banmhaighistir, do bhrígh gu tteaguisgeann dúinn 685  sinn féin do tharcaisnioghadh ⁊ gan cás nā suim do bheith againn a n-éinní dá n-abairthear nó dá ndéantar 'nar n-aghaidh; ⁊ as chuige mhúinios sí so dhúinn, do chum ar n-umhluighthe, ⁊ an lucht leis nách áil bheith fána sinacht, ní héidir leó anmhain gu buan 690  san mhainistir.”

“Ás buidheach mé dhíot, a mháthair,” ar Des., “trés an mbanmhaighistir-sin tugois damh, ⁊ guidhim thú a nois ⁊ innis th'ainm ⁊ do bhéaso ⁊ do chineadh féin damh, ⁊ cionnos do rinneadh ban  31 ab ós na 695  mnáibh riaghaltha so ⁊ ós an mainistir dhíot. Adubhradh riom nach fuláir dhamh, do chum bheith am bráthair mhaith d'órd an thighe-si, eólas maith do bheith agam ar na mnáibh riaghaltha uile ⁊ ar a mbésoibh, ionnas go madh móide ghrāidheóchas mé 700  iad fios a mbés do bheith agom, ⁊ go ma héidir leam a sgéla d'innisin do dhaoinibh eile.”

“A sé mh'ainm-si,” ar an bhanab, “an Umhla. p.26 ⁊ as é ainm baoi ar mh'athair A Dhīsbeagadh Féin, ⁊ asé ainm mo sheanathar A Eōlas Féin, ⁊ as í fá705  bean dó Eōlas Dé, ⁊ fā hí a dhúthaigh cathair āirithe dá ngoirthí A Smuaineadh Cia Mē agas Cionnas do Bhádhas ⁊ Bhiad, ⁊ fá hí dúthaigh mo shenathar Smuaineadh ar Mhaithios Ndé, ⁊ a dúbhradh riom nár éidir rochtain gu cathair mo sheanathar acht710  tré dhá shligheidh ⁊ tré dhá dhoras—slighe dhíobh an duine féin, ⁊ slighe eile na crétúire eile; ⁊ ní raibhe neach lér éidir dul san ccathair-sin, muna théighiodh ar eitiollaigh innte, acht a cceachtar don dá shligheidh-sin. Adubhradh fós riom gu  32 rab é ar715  ttighearna Ttighearna do rinne an ccathraidh sin léna lámhaibh féin, ór do bhí comhálainn is sin nách fuighthí énneach eile lé budh éidir a dénamh acht leision amháin.”

“Cionnas as éidir a chreidiomh,” ar Des., “gu ttiubhradh Dia aire d'oibreachuibh talmhuidhe do720  dhéanamh, ⁊ nach fuil ar an mbioth tighearna as uaisle ⁊ as dearsgnaighthe iná é?” “As éidir,” ar isi, “ór as maith an maighistir saothair é, ⁊ adeirthear gu bhfaghann fonn mór a n-oibreachaibh talmhaidhe.”725  “Créd an t-adhbhar,” ar Des., “⁊ nách fuil riachtanas aige ré hénní?” “Do bhríogh go bfhuil comhmaith ⁊ sin,” ar isi, “nach áil leis bheith éan-tamall díomhaoin, acht ag sírdhéanamh neith théid a sochar do na daoinibh,730  ⁊ as áil leis sochar gach uile neith dá ndéanann do bheith ag cách eile, ⁊ ní iarronn dó féin ar son a ndéineann acht onóir, ⁊ glóir, ⁊ cách dá mholadh, mar as cól dó oibreacho uaisle do dhéanamh do mhiotol comhanuasal ris an ttalamh.”735  “As iongnadh leam,” ar Des., “fonn a mholtha do bheith ar Dhia, ór, dar leam, as baoghal dó mar sin  33 tuitim a nglóir dhiomhaoin.”

“Ní heagail dó sin,” ar an Úmhla, “uair atá comhmaith ⁊ comhfhoirbhthe ⁊ sin nach faghann 740  peacadh ná locht ar bioth ionad ann; ⁊ ní díomhaoin an ghlóir do beirthcar dhó, ór as cóir dhó a fagháil, do bhrígh gurab é féin a mháin thuilleas í, ⁊ nach fuil dá mhéd moladh nó onóir dá ttugthar dhó nach dligheann ní sa mhó. ⁊ as uime sin as áil leis a 745  mholadh ⁊ a onórughadh, ⁊ ní fhuil ar a shon sin glóirdhīomhaoíneach, acht ceart, ar an n-ádhbhar gurab áil leis a chóir féin do thabhairt dā gach aon, ⁊ an ní as dleachtaineach dhó ⁊ mar as dó féin a mháin as dual onóir agus moladh, do bhríogh gurab 750  é amháin atā maith, ní háil leis gan a bhfagháil. ⁊ ar an n-ádhbhar-so, an uair bhios fonn ar dhuini a mholadh nō glóir d'fhagháil dó féin do chum a anma féin amháin do shoillsioghadh, as de so ghoirthear glóir dhíomhaoín, ⁊ gaduidh an uair-sin 755  an ghlóir, agus as éidir gaduidhe do ghairm dhe do bhrígh gurab mían leis an chuid chomh  34uidheach do shealbhughadh gan fhios dá tighearna féin ⁊ a n-aghaidh a thola, ⁊ do ní mar sin aithris ar an ndiabhal, mar a deir S. Aibhisdin;  ⁸ ⁊ gé nách áil 760  lé Dia gan ghlóir ⁊ moladh d'fhagháil uainne, ní ar a shon féin iarras oruinn a mholadh acht ar mhaithibh ris na daoinibh ⁊ trés an sochar thig dhóibh as bheith ag tabhairt moltha ⁊ glóire dhó. As ēidir leis an nduine ar a shon so, a ccásuibh áirigbthe, fonn do 765  bheith aige 'na ghlóir féin ⁊ a ccách eile dhá mholadh, .i. an tan do chí ga ttiucfa barr glóire ⁊ moltha do Dhia as so, nó do chífiodh gumadh siocair a mholadh lé daoinibh eile do tharruing do chum maithiosa spioradālta ⁊ seirbhísi Dé. Gidheadh cheana, as do 770  na daoinibh bhíos foirbhthe a ccrábhadh ⁊ fréamhuighthe a ngrádh Dé, as neambaoghlaighe so;  p.28 ór as roi-eagail do na daoinibh laigspioraideacha gu meallfadh a n-intinn iad, an uair do iarrfadaois glóir nó moladh dhóibh tein, dar leó féin, do chum glóire 775  Dé nó sochair na comharsan do theacht as sin, ór  35 mar a deir S. Aibhisdin: “Gibé darab éigean é féin do choimhéd ó uabhar, as baoghlach dhó fonn d'fhagháil a nglóir nó a moladh dhíleas.””

7. Caibidil 7.: Leanaidh an Umhla don chomhradh chéadna, ⁊ teagaisgidh mar nách cóir do dhuine fonn do bheith aige a n-uachtaránachd.

Leanaidh an Umhla don chomhradh 780  chéadna, ⁊ teagaisgidh mar nách cóir do dhuine fonn do bheith aige a n-uachtaránachd.

“Guidhim thú, a mháthair,” ar Des., “ó dho 785  innisis damh do sheanchas, indis damh anosa cionnas do roighneadh banab dhíot ar an mainistir-si, ór do chím gurab mór an onóir ina bfhuile, ⁊ do badh maith leam fios na sligheadh do bheith agom lé bhfuarais an onóir-si, do chum go madh éidir leam 790  féin ar an modh ccéadna díthcheall do dhéanamh ar bheith am uachtarán ar mhainistir éigin.” Cíis an Umhla ar cclos na mbriathor-so.

“Guidhim thú, a mháthair,” ar Des., “innis damh ádhbhar do ghuil.”795  “Asé fáth fá a bhfuilim ag caoi,” ar isi, “mar  36 do chím nach fuil do riaghalthacht agatsa acht an aibíd, ⁊ nach fuile ad mhanach ó chroidhe acht ó ainm, ór as mór do mealladh thú sna, briathraibh sin a dobhartois.”800  “Cionnas do mealladh mhé?” ar eision. “Ar an n-ádhbhar,” ar an úmhla, “gu bhfuilid do smuaintighthe ⁊ do mhiana ro chontrárdha dhamhsa ⁊ dom Thighearna mhilis Iosa, nár thaisbéin riamh ó bhréithir nā ó ghníomh fonn do bheith aige 805  a n-uachtaránacht san saoghol, ⁊ nách táinig d'iarroidh foghainthe dhó fein, acht d'fhoglmamh do chách;  ⁹ ⁊ gibé sheachnas an sligheidh-si atá a nguáis a shlánaighthe. Mo thruaighe sinne, an lucht agá  p.30 bfhuil uachtaránacht ós chách ⁊ dá nach eól sinn810  féin do stiúradh, ná conntas iomlán do thabhairt ina ndéanmaoid. As ainnis an onóir bhocht sin atá lán do phém ⁊ do chúram, do shaothar ⁊ do ghábhadh ⁊ d'eagla, ⁊ bhias 'na heasonóir ⁊ 'na náire shíordhaidhe muna iomcharthar í go roi-cheart ro-chothram. 815  O a ualaigh thruim thuirsigh, dá nach tāir fear th'iomchair do luaighidheacht, don lucht bhíos faoi, acht  37 diomdha ⁊ dobhuidheachas, ithiomrádh, fuath ⁊ aingidheacht, fá mar aithneóchas tusa, a mhic, dā n-anae sealad ar bioth san mainistir! 820  Freigeórad feasda an cceisd do chuiris oram, ⁊ nochtfad secréid mo chroidhe dheit, ar son Ngrádha Dé. An uair thánag-sa don mhainistir-si ar tús, ⁊ do ghlacas calla dubh mná riaghalta, do smuaineas am chroídhe gu daingean nách rabhadhas acht am825  ainmhidhe bhrúideamhail ⁊ nár fhiú mé bheith am chumhail choimhidechta ag an ccuid eile do mhnáibh riaghalta an tighe, ⁊ d'iarras ar Dhia a chur d'fhiachaibh oram grádh mór do thabhairt don mhímheas sin do bhí agam oram féin; ⁊ do bhádhas830  ag coimhéd na hinntinne-si do ghréas, ⁊ do rinne Dia 'na dhiaigh sin do ghrásaibh oram mo phó-sadh ris an n-inntinn sin do chuirios romham, .i. A Smuaineadh gurab Ainmhidhe Brúideamhail Mé, ⁊ a sé an fear pósta céadna sin fuair an oifige-si 835  dhamh, ór nír iarras riámh í, ⁊ ní raibhe a fonn oram.”

Iar cclos an chomhráidh-si do Dhes., do mheas  38 gu raibhe an bhanógh so ro shubháilcheach, do ísligh ⁊ do tharcaisnigh í féin comhmór is sin ar son Ngrádha840  Dé ⁊ mar dho thuig gu raibhe 'na hóigh, do aithin nach ar phósadh collaighthe do labhair, acht ar phósadh spioradáltha; ⁊ iar ttuigsin an ádhbhair p.31 dhó fa ndearnadh banab dhi, a dubhairt: “Más fíor sin, a mháthair, gibé lér ab áil  ¹⁰ bheith 'na 845  uachtarán, nó é féin d'árdughadh, caithfidh sé é féin d'ísliughadh ar tús, mar do rinnis-si.” “As mar sin atá, a mhic, dá ttuigtheá gu maith mé, ór ní dubhart-sa acht na briathra a dubhairt an Fhírinne féin.” 850  “⁊ cionnus thuigfios mé thú?” ar Des.

“Inneósad sin duit” ar isi. “Gibé ísligheas é féin, airdeóchthar é, muna do chum a árduighthe ó dhaoinibh do ní é féin d'íslioghadh, ór ní humhla a leithéid sin d'íslioghadh acht uabhar. ⁊ mar 855  atá an umhla ⁊ an t-uabhar contrárdha dhá chéíle, ní hēdir lé hēnobair amháin bheith 'na humhla ⁊ 'na huabhar a n-éineacht, ór ní fhuil san umhlacht ó chroidhe acht neach dá mheas gurab ísle ⁊ gurab measa mhídhiongmhála é féin iná  39 cách eile, ⁊ ní 860  fhuil san uabhar acht an uair mheasas neach gurab mó ⁊ gurab diongmhála é lein iná neach eile; ⁊ mar táid comhchontrárdha ⁊ sin dá chéile, ní héidir leó bheith a n-éanchroidhe a n-éineacht. ⁊ as chuige a dobhart an umhlacht ó chroidhe, ór féadaigh an 865  díomas ionad d'fhagháil a bhfochair na humhla foirimeallaighe nó corpardha do nímid, mar as urasa a thuigsin an tan thaisbénas neach comhardha úmhla do dhuine le cromadh ccinn, nó lé coimhéirghe roimhe, nó lé hurruim éigin; ór más do chum measa 870  úmhlachta nó naomhthachta do bheith ag cách orainn do nímid na hoibreacha-sa, ní fhuil ionnta acht díomas, ar an n-ádhbhar gurab ón chrích do chum a ndéanthar iad ghlacas na hoibreacha ainm-nioghadh.”

8. Caibidil 8.: Cionnas do lean an Umhla an comh-rádh céadna, ⁊ don Chomhrac Do Ní Sí a n-aghaidh na ndubhailcheadh.

875 Cionnas do lean an Umhla an comh-rádh céadna, ⁊ don Chomhrac Do Ní Sí a n-aghaidh na ndubhailcheadh.

880 “Do bhí,” ar an úmhla, “an fear pósda-so ro ionnraic roi-dhíleas damh riamh, ⁊ as mór an tarbha a ndeachaigh dhamh a chongnamh  40 a n-aghaidh mhaighdion eile ⁊ bhanabadh mainistreach atá a ccogadh riom. Asé ainm na mainistreach sin an885  Dīomas; ⁊ asé ainm na banabadh Uabhar na Beathadh, ⁊ tig gach énlá do choinntinn riom, ⁊ do bhuain na súl asam dá bhfédadh. ⁊ tig a ccuideachta an bhanabadh sin maighdion eile as banphrócadóir don mhainistir, dá ngoirthear Saint na Súl, ⁊ bainbhiocāire890  na mainistreach, dá ngoirther Antoil na Colna. ⁊ tig droichbhean eile a ccuideachta an triúir-si, as máthair dhóibh ⁊ ler hoileadh iad, .i. an Mhainneachtnaighe, ⁊ tig an bhean so ar uairibh truagh lag, ⁊ as urasa a claoi an uair-si, mar bhíos895  meirbh ar bheagán neirt; gidheadh, ithidh an oiread sin do bhiadh uair eile, gu ttig roi-reamhar, ro-láidir, lán uathbhás, ionnas gur céim cruaidh guasachtach dul do chomhrac ria. Tig fós a bfhochair na mná-so arnaid ógmhaighdine míochráibhthighe drochmhúinte,900  dárab ainm an Mhailīs, ⁊ tig lé sin a trí hingheana, dá  41 ngoirthear Fearg, Formad, ⁊ Leisgi; ⁊ tig dias d'ógmhnāibh eile leis an mnaoi ndéigheanaigh-si ar a ttabhairthear an tAmhoras, ⁊ an Breitheamhnas Mearrdhānta.905  Ag so agat, a mhic,” ar an Umhla, “mná na mainistreach eile atá a gcoiuntinn ⁊ a ccomhmórtos p.33 rinne. Gidheadh, an uair fá ttigid asteach dár mainistir, téighim-si ⁊ mh'fhear pósda 'na n-aghoidh, ⁊ bímíd ag gabháil do bhasaibh ⁊ do dhornaibh 910  ortha nó go ccuirmíd a mach as an mainistir iad, ní bhí dh'eagla orainn ar an n-uair sin acht go dtiocfadh an mhaighdean úd atá san doras, .i. an Ghlóir Dhíomhaoin, asteach; ór, dá ttigeadh, do bhéaradh uainn a mbeith do thoradh ⁊ do shólás 915  againn tréas na mnáibh eile do chlaoi, ⁊ do fhúigfeadh folamh marsin sinn gan shochar ar son ar saothair.” “Nách urasa don Ghlóir Dhíomhaoin,” ar Des. “teacht a steach a ccuideachta na maighdean eile, an tan tigid do chomhrac ribh?”920  “Ní héidir dhi teacht asteach an uair sin,” ar an bhanab, “ór bíd sgíotháin ar na drochmhnáibh eile, ⁊ ní tréas an  42 ndoras ghabhaid asteach, acht ós chionn na mballaigheadh; ⁊ as minic fhoilghid iad féin comhmaith ⁊ sin san mhainistir nach éidir 925  a bfhaicsin, ionnas go measfadh duine nách beith droichní ar bioth san thigh; gidheadh, an uair as lugha do saoilfidhe ⁊ nach bí aire cháich orra, do cíthear ag rioth ar fud an thighe iad. Ar an n-ádhbhar-sa as éigean dúinn coimhéad roi-ghéar do 930  bheith aguinn ortha d'eagla go ttiocfadaois oirn go hobonn.” “Créd fá bfhuil a comhmór sin do cheannairrc eadraibh?” ar Des., “ór dar leam as olc an eisiomláir do bheirthí do na daoinibh saoghaltha, do 935  chí bhur n-imreasuin, ⁊ sibh in bhur mnáibh riaghaltha, dár chóir bheith cunn ceannsaighthe, ceanamhail ar a chéile, ar son Ngrādha Dē.” “As sí sin féin,” ar an Umhla, “an chúis i'a bhfuilmíd a 'ccogadh riú, ⁊ fá a ccuirmíd amach iad, 940  .i. mar ataíd 'na n-eascairdibh ag Grādh Dé, do  p.34 rinne an mhainistir-si dhúinn ⁊ a tá 'na fhundúir againn; ⁊ ní háil linn osadh ar bioth nó síoth do bheith againn réna naimhdibh, mar do theagaisg ar Maighistir dhúinn, ag rádh: ¹¹ Ní do chor  43 sióthchána 945  san ttalamh thánag (ionann so ré rádh ⁊ sna daoinibh talmhaidhe nó dubháilceacha), acht tánag do chur chogaidh eatorra féin ⁊ na daoine subháilceacha subhāilcheacha do chum na subháilceadh do bhreith bhuaidhe ar na dubháilcibh.”

9. Caibidil 9.: Leanaigh don chomhrádh chéadna, agus teaguisgidh cionnus chlaoítear Antoil na Colna.

950 Leanaigh don chomhrádh chéadna, agus teaguisgidh cionnus chlaoítear Antoil na Colna.

Fá mór do thaitin lé Des. díslidheacht ⁊ ionmhuine 955  na Humhla do Ghrādh Dē, ⁊ adubhairt: “Do b'fhearr leam, a mháthair, gu múinthea dhamh an modh áirithe ar a ccuire amach ⁊ ar a cclaoídhe na drochmhná sin atá a ccogadh riot.” “Do budh maith leam,” ar an Umhla, “a mhic, 960  do bheith múinte gu maith ria ndul as an tigh-si dheit. Gidheadh, mar nách fuil eólas iomlán agam ar do mhéin, ní mhínighim na neithe-si dhuit gu fairsing, ór ní hé gach aon do gheibh blas  44 milis ar an mil tré éxamhlacht na ccoimpléasg.”965  “Atām agad annso,” ar Des., “⁊ do bheirim mégós féin uile ad lámhaibh, ⁊ úmhluighim dod bhreitheamhnas do chum go múintheá dhamh cionnas do ghéabhainn Grādh Dé.” “Os amhlaidh sin atá,” ar an Umhla, “múinfead 970  mo shecréideadha ⁊ mo ghnáthoibreacha agus mo bheathaidh dhuit. Do bheir an fear pósda-sa a dubhart riot, dár comhainm A Mheas gurab Ainmhidhe Brúideamhail Mé, congnamh mór dhamh do chum bheith am bainthighearna ar an ndomhan, 975  dá tharcaisnioghadh, ⁊ ar mo chorp féin, 'gá smachtughadh lé troisgthibh, lé sgiúrsadhaibh ⁊ lé duadhaibh corpardha eile, ⁊ ar an ndeamhan, lé gníomhaibh úmhlachta; ⁊ do ní fós, maille ré congnamh Ndé, bainthighearna dhíom ar mhuinntir mo thighe uile 980  ⁊ oram féin fá dheireadh, ór an uair do chíd muinntear mo thighe criadh fein gu ndéinim mo dhíthcheall ar p.36 thoil Ngrādha Dé do choimhlíonadh, éirghid uile am aghaidh; gidheadh, bím-si, dá n-aimhdheóin uile, maille ré congnamh m'fhir fpósda, lán do shíoth, do985  shochroidheacht, ⁊ do chiūnas.” Bá hiongnadh lé Des. méad neirt ⁊ chumhachd  45 fhir phósda na Humhlachta, ⁊ adobhairt: “Guidhim thú, a mháthair, mínigh sin damh ní as fearr lé heisiomlāir lé ttuigfe mé gu maith an ní a deire, ór990  atá inntleacht mall neimhghéarchúiseach agam.” Fá binn leis an mbanabaidh itche Dhes., ⁊ mar do thionnsgain comhardha úmhla do thaisbeánadh, ag diomoladh a inntleachta féin; ⁊ a dubhairt: “Bíodh a fhios agad, a mhic, an uair fá ttig énchuid995  do na drochmhnáibh úd don mhainistir-si, gurab ar an modh so a dér anois chlaoídhim iad. An uair thig an chéadmhaighdion, dá ngoirthear Antoil na Colna, asteach, mar as aithnidh dhamh gu maith a méin ⁊ a béasa, gurab ó iomarcaidh d'ithe ⁊ d'ól1000  bhíos láidir neartmhar do chum comhraic do dhéanamh riom, beanaim biadha agas deocha uaisle deaghbhlasda dhi, ⁊ ní thugaim dhi don bhiadh ná don digh chomhchoitchinn féin an mhéid as mian lé do chaitheamh; ⁊ mar nách éidir leam buaidh1005  do bhreith uirthe lém chumhachtaibh ⁊ lém neart féin (ar an ádhbhar gu ttugadh muinntear mo thighe criadh féin congnamh dhi am aghaidh), guidhim grása Dé dom chabhair, agas goirim ar m'fhear  46pósda do chuidioghadh leam 'na haghaidh, ⁊ a deirim1010  mar so ris an ndrochmhaighdin-sin: 'Do tharcaisnigheas-sa mo chorp féin, ⁊ ní fhuil ionnam acht ainmhidhe brúideamhuil; ⁊ fá mar as lór leis an ainmhidhe mbrúideamhail an biadh simplidhe lé ttig a ttír, ⁊ nách déanann ceasacht ar éinní dá ccuirthear1015  'na fhiadhnaisi, ⁊ fós an uair bhíos mórsháitheach p.37 gurab gnáth ceangal éigin do chur ar a bhél do chum nách caithfeadh do bhiadh ná do dhigh acht an mhéid as áil léna thighearna do chaitheamh dhó, as mar sin as cóir dhamhsa do dhéanamh, ó tú am 1020  beathadhach bhrúideamhail, ór do chuir Grādh Dē ceangal ar mo bhéul dá ngoirthear an Mheasardhacht, d'eagla gu n-iarrfuinn nó gu n-íosainn eínní acht an mhéid do bhéarthaoi dhamh san fproinntigh a measg an choimhthionóil. ⁊ ní hé so amháin do ním, ór a 1025  dubhairt Grādh Dē riom, mās mian leam mo mhúnadh ⁊ mo mheasardhacht do chur a ngníomh, gan a ccuirfidhe chugam ar mo mhéis an uair sin d'ithe a n-éineacht, acht fuighioll d'fhágbhāil; ór dar leat an tan fhágbhas duine fuigheall a deir: “Bui  47dheachas 1030  duit, a Thighearna; as lór leam a bhfuaras,” ⁊ an uair fhágbhas an méis folamh, dar leat a deir sé: “Ní lór leam a bhfuaras, ⁊ tugthar tuilleadh dhamh.” A dobhairt Grádh Dé ní eile riom, .i. fond do bheith oram fán ccuibhriond budh measa, budh1035  lugha, ⁊ as measa do bheith deasaighthe, do theagmháil chugam, ⁊ fós sólás do bheith oram ar son a ghrádha féin an uair do ghéabhainn drochchuibhrionn. Tairgidh an drochmhaighdean-sa uair eile fonn do chur oram fá ní sa mhó d'ibhe iná as cóir dhamh, 1040  ⁊ a deir gurab móide bhias cumas agom ar sheirbhís do dhéanamh do Dhia, brīgh do chor iondam féin. Adeirimsi ria: 'Nach aithnidh dhuit, a spiorad na mealltóireachta, go bhfuil sgríobhtha san sgrioptúir  ¹² gu ccuir an fíon ⁊ na mná fo deara ar na sruithibh 1045  diúltadh do Dhia? ⁊ nach aithnidh dhuit gu n-abair Pōl:  ¹³ “Nā déana meisge fhíona 'na bfhuil an drúis?” ⁊ nách abair a n-áit  ¹⁴ eile nách biaidh p.38 sealbh Fhlaithis Dē ag na daoínibh meisgeamhla? Do ghoillfiodh oramsa gu mór mo shearbhóntuigh1050  féin do bheith meis  48geamhail; ⁊ cionnas nách budh olc lé Dia misi, atá am shearbhóntuidh aige, do bheith meisgeamhail, nó cionnas do léigfeadh an eagla dhamh ni do dhéanamh ar Dhia nách budh maith leam do dhéanamh oram féin?'1055  Adeir riom arís, an tan tigid daoíne maithe ar cuairt don mhainistir, muna rabhar forbhfaoiligh rompa, ⁊ muna dhearna mé comhluadar riú a n-aimsir bhídh nó dhighe, nách beid buidheach dhíora. Freagruim dhi nách fuil iarroigh agom ar bhuidheachas1060  ná ar chairdeas an duine do chuirfeadh eascáirdeas eadram ⁊ Dia, ór dá ccuidighinn lé duine bheith ar meisge, ag cur impidhi air ní sa mhó iná an chóir d'ibhi, gé go mbeth seision 'na charaid agam, do bhiadh Dia 'na eascaraid; ⁊ nách búdh1065  éigcríonno an mhalairt cáirdeas Dé do thréigean ar cháirdeas phótaire nó fhir mheisge? Ní bhacfad do na daoinibh thig ar cuairt chugam ⁊ nách fuil fám smacht an ní thoigeóraid féin d'ibhe; ⁊ madh áil leo féin bheith ar meisge, as lugha an sgél iadsan1070  amháin do chailleamhuin iná ar mbeith millthe araon, acht munab é ní bhudh  49 áil leat mo tharraing do chum an chleachtaidh dhiabhlaidhe atá ag mórán do dhaoinibh an tshaoghail amuigh, bhlos ag comhól fá thuairim a chéile lé miosúr gan mhiosúr, mar a1075  deir árddhoctúir na Heagluisi, S. Aibhisdīn,  ¹⁵ ghuidhios na Críosdaidhe fán ngnáthughadh mallaighthe-si, do an ag mórán díobh d'iarsma bhéas mbiasdaighthe na bpágánach, d'ionnarbadh uatha; ⁊a deir fós san n-áit chéadna, gibé ar bioth1080  aontaigheas an droichchleachtadh so ar a bhord féin p.39 nó ar an mbord a mbiadh cumas aige, gu ndéineann gan amharas iodhbairt don diabhal. Agas a sé so an modh ar a cclaonm an ccédmhaighdin-si a ttaobh mo fpearsan féin; gidheadh, mar 1085  nách a ttaobh mo chuirp féin amháin chuireas cathughadh oram, acht gu ndéineann a díthcheall ar mo chlaoi lé corpaibh comhaightheacha dom ghluasacht chum drúisi, as éigean damh an uair-si, tré neart-mhaire na námhad-so, mórán cabhra ⁊ cuidighthe 1090  d'iarraidh, gé nách fuil comhairle as crionna ag an tí do chí é féín a n-éigean ádhbhalmhór ag  50 an ndubháilche nduaibhsigh ndiabhlaidhe-si iná teitheamh óna comhrac (mar a deir Pól,  ¹⁶ ⁊ mar do rinne Ioseph)  ¹⁷ ⁊ ó gach ní do chum a ttairgionn duine do 1095  tharruing. Ar an n-ádhbhar sin iadhaim mo shúile ⁊ an chuid eile dom chédfadhaibh ar cheana, amhail iadhthar doirsi chaisléin ar a mbíd naimhde a bfhorbhuis ⁊ a bfhaslongphort, do chum gan éinní d'fhaicsin do adhainfeadh mh'anthoil, ná éinní 1100  dh'éisdeacht do bhríathraibh gráosta gráosda do bhoigéobhadh mo chroidhe ná do ghlacadh maille ré glacaireacht mhíonáirigh, ná do thomhailt do bhiadhaibh blasdha, ór as cosmhail an cholann ré heach ttréanuaibhreach tteinnbhéalach bhíos ō iomarcaidh fóisi ag gabháil 1105  do fpreabuibh ar a mothuigheann 'na goire ⁊ nach ceannsuighthear acht lé laghdughadh ar a libhré. As amhlaidh sin as cóir an cholann dhíomsach do chrádh lé hiomarcaidh anshóidh, troisgthe, ⁊ tréighionais, lé sgíursadhaibh, lé hédaighibh róinnigh, agas 1110  lé luighe ar thalomh lom nó ar leabthaibh anshocra eili.  51 Os chionn an uile neith seachnuim comhrádh ⁊ carodradh na bfhear, ⁊ gu háiridhe ar uaigneas, ⁊ p.40 as cóir dona fearuibh an ní céadna do dhéanamh, ór 1115  ní fhuil duine dá dhiadha dárab daingean san ccás-sa dóthchas do bheith as féin aige, dá aosdha ⁊ dá naomhthacht dá mbiadh, ⁊ dá mhéad mhedh buadha do bhéaradh roimhe sin, ór ní naomhtha é iná Dāibhī, ⁊ ní heagnaidhe iná Solamh, ⁊ ní calma iná Sampson,1120  ⁊ do mheallsad na mná iad. ⁊ mur nach am chorp amháin chomhraiceas an fpéisd dhubháilchi-si riom, acht fós am anam, ag líonadh mh'indtinde do smuain-tighthibh truaillighthe colnaighthe, te thim ar an modh ccéadna, ag filleadh mh'inntinde ⁊ mo1125  smuaintightheadh do chum beathadh ⁊ báis mh'Íosa ionmhuin, ⁊ ag únfairt ⁊ ag iompúdh mh'indtinne sna créuchtaibh do fhulaing dom fhuasgladh óm fpeacodh. Breathnuighim 'na dhiaigh sin an ghráin ro-mhór atá ag Dia ar an bpeacadh-sa, mur do1130  fhoillsigh dhúind go minic tréas gach n-indeachadh n-uathbhásach dár chuir ar lucht a dhéanta, mar atá, an díle do chur ar  52 an ndomhan, Gen. 6 et 7; na cóig caithreacha do losgádh lé teinidh ó nimh, Gen. 17; ⁊ forgla threibhe Beniamin, treabh do dhá1135  threibh dhéag chloinde Hisrahael, do dhícheandadh ⁊ do dhíoláithriughadh, ludicum, 20; ceithre mhíle fhichiod do chlannaibh Iosrahēl do thuitím lé harm a mbráthar féin, Numer. 25; ⁊ mórán do dhíoghaltasoibh ⁊ do ghéarsmachtaibh eile aithrisdear san1140  sgrioptúir naomtha, do rinne Dia ar na daoinibh colnaighthe drúiseamhla. Smuainim 'na dhiaigh so gur ab teampall do Dhia mo chorp, mar a deir Pōl easpol,  ¹⁸ ⁊ gu salchann ⁊ go dtruailligheann an peacadh-so an corp ⁊ an t-anam a n-éinfheacht; ⁊ an uair 1145  as mór an chúis innighthe ó Dhia teampoll chloch dtalmhaidhe do níd lámha daoíneadh 'na onóir do  p.41 thruailleadh, gurab ró mhó iná sin truailleadh an teampuill spioradáltha do rinne léna lámhuibh féin ⁊ ina mbí 'na chomhnuidhe an fad bhimíd 'na 1150  ghrásuibh,  ¹⁹ ⁊ fós mo chorp atá 'na bhall bheó do chorp Chríosd, mar a deir an t-eabsdal céanna,  ²⁰ do theasgadh dhé, ⁊ corp méirdrighe  53 do dhéanamh dhe; ór gibé luigheas le meirdrigh, do ní éanchorp dá chorp féin ⁊ do chorp na meirdrighe, mar a deir 1155  Pól. Smuainim maille ris so ar ghiorra shóláis an pheacaidh-si, ⁊ síordhuigheacht na péine atá ar a shon, ⁊ méd mhire ⁊ mhíchéille an té do ní an mhalairt-si, .i. do bheir an sólás bhíos ceangailthe don dheaghchoinsias san saoghal-so abhus, ⁊ sólás 1160  suthain na beathadh thall, ar mhoimint do shólás shalach cholnaighthe, ⁊ reacas ris an ndiabhal ar an sólás mbeag sin an t-anam do cheannaigh Críosd ar a fhuil féin. Smuainim a rís ar dhuibhiogánaidhe ⁊ ar dhosgrúdaighthe bhreitheamhnais Dé uileachumhachtaigh,1165  ⁊ gé gu saoílinn, ag déanamh an pheacaidh-nós si, gu ttiobhradh ré n-aithrighe dhamh dochum aithreachais dho dhéanamh, gu bfhéadfúidhe nách tiobhradh, acht mo chur ar an mball go hifrionn, mar dho chuir mórán eile tréas an bpeacadh-so, agá 1170  raibhe a súil ré ré n-aithrighe, ar a ttáinig díoghaltas Dé gu hobann a n-aimsir an pheacaidh do dhéanamh. Fa ris sin smuainim ar an mbás, ⁊ mar bhead sínthe san  54 n-uaigh am eisléinigh ⁊ cnumha dom chreim ⁊ dom chognamh, ⁊ mar as éigean damh dul a 1175  bhfiaghnuisi an Bhreithimh do thabhairt ghéarchunndais in gach uile pheacadh dá ndearnas riamh ó smuaineadh, ó ghníomh, nó ó bhréithir, gu hoiread an fhocail dhiomhaoin as lúgha dá ndubhart, ⁊ mar bhudh fhearr leam an tan sin iná comhthrom an  p.421180  talmhan d'ór bheith glan riamh ó pheacadh. Admhaim ó chroidhe gurab tiodhlacadh uasal tig chugainn ó láimh ⁊ ó thrócaire Dhé an gheanmnaidh-eacht, ⁊ nách éidir leam mar sin bheith geanmnaidh óm chumhachtaibh féin muna dhearna Dia trócaire1185  oram. Gúidhim ar an n-ádhbhar sin Dia do ghnáth fá dhrúcht neamhdha a ghrás d'fhearthain ar mh'anam, do mhúchadh theannáa na teineadh deamhnaighthe-si bhíos gum losgadh. Gúidhim mar an ccéadna dom chabhair Muire mhór, ar mBainthighearna,1190  mh'aingeal coimhideachta, na heasbail, mo phátrúin, ⁊ naoímh na cúirte neamhdha uile ar cheana; ⁊ as mar so chlaonm an drochmhaighdion-so as bainbhiocáire do mhainistir an Dīomais.”  55

10. Caibidil 10.: Leanaidh an comhrádh céadna , ⁊ teagaisgidh mar chlaoieas sí Saint na Súl ⁊ Uabhar Na Beathadh.

Leanaidh an comhrádh céadna , ⁊ 1195  teagaisgidh mar chlaoieas sí Saint na Súl ⁊ Uabhar Na Beathadh.

“Agas as éigean,” ar an Umhla, “do chum na maighdine ar ar labhramar gu roiche so do chlaoi 1200  go huilidhe, maighdean eile as bean chumainn di do chlaoi, .i. banphrócodóir mhainistreach an Diōmais, dá ngoirthear Saint na Sūl, ór as mór an cuidioghadh do bheir don chéadmhaighdin ⁊ congmhaigh neimhdhíomhaoineach gu gnáthach í. Gidheadh, an uair 1205  fá ttig an dara maighdion so asteach, claoiim-si í mar chlaonm an ccéadmhaighdin, ⁊ a deirim ria: 'Féch gu bhfuilim am bheathadhach bhrúideamhail nách sanntuighionn na neithe nách bí 'na fhiaghnuisi. ⁊ nách iarrann fós do na neithibh-sin féin acht an 1210  mhéid as riachtanas do chum a chongmhála suas, ⁊ fós gurab cuma leis a mbeith maith nó saith, ór ní iarrann biadha blasdha, ⁊ as cuma leis an  56 udhaim chuirthear air do bheith sean nó nuaidhe, ⁊ ní iarrann a mhainnséar do bheith breaghdha, ór ní beag leis a 1215  fhagháil tirim. As amhlaidh sin damhsa, ór, ó do rinne mé beathadhach brúideamhail díom féin ar son Ngrādha Dē, ní iarrabh mhuirn dom churp acht an mhuirn as dual do bheathadhach bhrúideamhail d'fhagháil, ⁊ lú shainteóch mar sin acht amháin na 1220  eithe as riachtanas damh dochum teachta a ttír,” ⁊ as cuma leam cionnas bheid sin féin.' Tuilleadh eile, as gnáth don tí agá mbí beathadhach brúideamhail, an uair do chí gu mbí airdcheannach p.44 ag cor a chinn don taoibh-si 's don taoibh eile,1225  aghastar do chur ris dochum a chinn do chongmháil crom. As amhlaidh sin do chuir Grādh Dē aghastar riomsa (dá ngoirthear an Nāire) dochum mo chinn do chongmháil crom, d'eagla gu bhfhéachfuinn d'éan-taoibh am thimchioll gu fonnmhar ar neithibh1230  díomhaoineacha; ⁊ a dubhairt Grādh Dē riom, an uair do chífinn ní breaghdha nó áluinn, labhairt ris am chroidhe ar an modh-so: “Ní háil leam do ghrádhughadh ná dúil do  57 chur ionnad, ⁊ ní hé amháin acht tarcaisnighim thú, ⁊ ní fhuil do mheas1235  agam ort acht gurab díomhaoineas ⁊ neimhthni thú, mar as eadh dáríribh, ⁊ ní fiú leam mo thoil do chur a bpríosúntacht ⁊ a modhsuine dod ghrádhughadh. As fearr leam príosúnach ⁊ banmhodh do dhéanamh dom thoil ag grádhughadh na hárdmhaitheasa úd an1240  óirchisde, na huaisle ⁊ na sgéimhe nách éidir do chlaochlughadh, .i. mh'Iosa roi-mhilis, lér ab maith mh'ionrahuine ⁊ mo ghrādh d'fhagháil.” ⁊ ag so an modh ar a cclaoiim an dara maighdean. Iar cclaoi, thrá, na deisi maighdean-so dhamh,1245  tig an treas maighdean do chomhrac riom, .i. banab mhainistreach an Díomais, darab ainm Uabhar na Beathadh, réar doiligh comhrac ōna ceaigaidhe ⁊ ō mbí do chleasuibh ⁊ do mheangaibh innte. Tionnsgnaidh ar an modh so mo tharrang do chum tnúidh1250  ⁊ formaid, ór a deir riom: “Dá mbeth mothughadh ionnad, do ghoillfeadh ort a olcas bhíd na huachtaráin lat, ór gé sine thusa a n-abíd ináid  58 na maighdeana eile, as tú as measa ionad díobh, ⁊ as roi-fhearr an oifig fuair na maighdeana eile iná thú ⁊ nách tugae1255  dhot aire gurab éigion duit an teagh do sguabadh agas na miasa do nidhe, ⁊ gu madh aoibhne dhuit ionad mná friotháilmhe d'fhagháil a mainistir eile p.45 iná bheith mar tá tú san thigh-si?” Adeir fós mórán eile riom ⁊ freagraim dhi mar so: “Bíodh a 1260  fhios agat nách chuige do fhágbhas an saoghal ⁊ do ghlacas an n-aibíd, do chum bheith a ccumhachtaibh ós chionn cháich eile, acht do chum bheith fá smacht dhuine eile do chuideóchadh leam dul gu Flaithios Ndé ⁊ ar an n-ádhbhar sin do ghéan an ní do chum 1265  a ttánag ⁊ do gheallas, ór ní hé cunntas iarrfas Dia oram cá líon do mhnáíbh riaghaltha rénar cuireadh a n-oifig ⁊ a n-onóir mé, ⁊ cá líon díobh do bhí fam smacht, acht cionnas do chomhailleas thoil mh'uachtarán ⁊ do roighneas gu hurramach ar fhógradar 1270  dhamh, ⁊ cionnas do mheasas am chroidhe gur lugha, gur uirísle, ⁊ gur mídhiongmhála mé féin ináid mná an thighe uile. Do ghéan mo dhíthcheall ar choimhlíonadh ris an n-oifig  59 a bfhuilim, ⁊ as ann sa chéim nar chuir mo Thighearna mé as cóir dhamh anamhain. 1275  Bíodh ar aire na muinntire sin eile coimhlíonadh ris na céimeannaibh árda inar chuir Dia iad; saoilim-si gurab innille ⁊ gurab dearbhtha an comhardha slánaighthe sdaid umhal uirísiol iná sdaid onórach árdchumhachtach, ór ní thuitionn ó sdaid na 1280  humhlachta acht an dream lérab mían iad féin d'árdughadh; ⁊ ní gearán as cóir dhamhsa do dhéanamh ar Dhia acht a bhennughadh, ⁊ buidheachas mór do thabhairt dó, ⁊ bheith lán do ghairdeachas am inntinn mar do ainic mé ón ghuais 1285  do chum a ttairrngionn an onóir ⁊ an oifig na daoine laga neamhfhoirbhthe; ⁊ as uime sin a deir S. Aibhisdīn: Ní aithnighim fearg Dhé riom a n-énní acht mar dho rinne uachtarán díom ós chionn chāich eile.” “Ná bíodh iongnadh agad, a mhic,” ar an 1290  Umhla ré Des., “fad an chomhraic bhíos eadram ⁊ an mhaighdion-so, ór mar as sí as banab ar theagh p.46 an Dīomais, as éigean damh mórán gliocais gaisgidh do sholáthar do chum buaidhe do bhreith uirthe, nách áil leam d'aithris  60 anois d'eagla do thuirsighthe;1295  gidheadh, do bhéar énghliocas amháin goirid genearáltha dhuit lé cclaoife tú gach éanrahaighdion díobh so fá seach agas iad uile a n-éineacht. Gach uair dá ttiocfaid dot ionnsoighidh iéna n-égnach, déana mar dho nīm-si an tan tig Antoil1300  na Colna chugam ag casaoid ar a laghad do bheirim do bhiadh dhi, ⁊ gu mbí fuar droichdheasuighthe drochbhlasda, ⁊ gu mbí an deoch támáilte. Freagraim ar an modh so dhi: “Nách faice, gibé ar bioth agá bhfhuil ní sa mhó iná thuilleas, nách cóir dhó bheith1305  casaoideach; ⁊ an uair a deirdís na naoimh bheann-aighthe riú féin maille ré fírinne nár fhiū iad drocharán dubh ⁊ uisge d'fhagháil, as ro-lugha iná sin as fiú misi d'fhagháil, atá am dhrochmhnaoi riaghaltha leisg neamhdhúthrachtaigh chaintigh chuartuighthigh1310  ⁊ dobhuidheachais ar Dhia; ⁊ gé nách airighe ar arán ná ar uisge féin mé, nách faice gu bfhuil arán ⁊ annlonn ⁊ deoch agam, agas cionnas do láimheóbh-ainn égcaoine do dhéanamh mar  61 sin ⁊ gu bhfhuil ní sa mhó agam iná thuillim?” Do bheirim an1315  bhfreagra ccéadna-so ar an maighdin-sin an tan thairgios mo tharrong do chum gearáin ⁊ ithiomráidh ar mh'uachtaránaibh fá olcas mh'éaduigh. A sī fós an fhreagra chéadna so do bherim ar an dara maighdin, .i. Saint na Sūl, an uair iarras oram1320  na neithe do chím do shanntughadh; ⁊ a deirim riom féin dom neartughadh 'na haghaidh: 'O a thruagh! ní fíu thú ní ar dhomhan d'fhagháil, ⁊ nách fuilid leabhair agat lér éidir dhuit maith do dhénamh dá ttoguirtheá féin, .i. do phortús ⁊ do thrátha1325  Muire? ⁊ ni fhuil acht iomarcuidh ⁊ anbharr sna p.47 neithibh-sin as mian leat d'iarroigh ar seilbh riachtanuis, ⁊ atáid a n-aghaidh bhochtachta na spioraide, ⁊ má tá nách bristhear mhóid na bochtachta leó, laghduighid a luaighidheacht. Nách náir dho 1330  bhocht Íosa Críost cuid don chineadh gheintlidhe īodhaladharthach (.i. Seneca ⁊ mórán eile do na feallsamhnaibh, ar a léaghthar iomad do neithibh iongantacha fán neimhspéis do bhí aca san saoghal) dhá shárughadh a mbochtacht ⁊ a ttarcaisnioghadh 1335  an tshaoghail?'  62 As ar an modh ccéadna sin fhreagroim an treas maighdean, .i. Uabhar na Beathadh, an tráth thig dom ghríosadh chum onóra, díghnite, clú, ⁊ oirdhearcais shaoghaltha d'iarroigh, ór a deirim riom féin, 1335  do thabhairt mheisnighe dhamh 'na haghoidh: 'A thruagh, as mó atá dh'onóir agot iná as fíu thú, dá madh eól duit féin a aithne; ⁊ nách minic do thuillis bheith thíos a bpianoibh ifeirnn fá ré cloinn na mallacht? Tabhair do t'aire, máseadh, méad na 1345  honóra thug Dia dhuit dot fhulang beó ar an ttalamh a measg na coda eile dá chréatúiribh, go ttug dhá thigh féin tú ⁊ ina sheirbhís, do chum beith maille réna chloinn ⁊ réna shearbhóntuighibh, ⁊ fós nár lór leis (gé go rabhadhois roi-mhídhiongmhála do chum 1350  bheith idir a chloinn) gan a sheómradóir féin do dhénamh dhíot, ⁊ do bheith ag labhairt ris do ló ⁊ d'oidhche, dhá mholadh ⁊ dhá bheandughadh, ⁊ feidhm aingil do thabhairt duit ar an saoghal-sa, ⁊ do thabhairt fó dheireadh 'na charadradh comhmór 1355  ⁊ sin go suidhe ar a bhord ⁊ go n-ithe biadh  63 dá mhéis; ⁊ créad mar sin fá ccuirfeá-sa fúmsa (a mhaighdean mhailíseach atá lán d'uabhar) ní as mó iná so dh'onóir d'iarraigh? Nó an go flaithios, san áit as ar thuitis féin, budh mían leat mo thógbháil p.481360  lé huabhar, asa tteilgfidhe mé fá re t'athair, Lúisifer? Léig dhamh dot fhormod, ag iarruidh mo leagtha. Atá ní sa mhó go mór d'onóir agam iná as fíu mé, ⁊ as lór leam an céim ⁊ an sdaid inar chuir Dia mé, dá isle dá bfhuil.'”

11. Caibidil 11.: Múinigh an Umhla an modh ar a cclaoithear an chuid eile do dubháilchibh.

Múinigh an Umhla an modh ar a 1365  cclaoithear an chuid eile do dubháilchibh.

“An uair chlaoiim,” ar an Umhla, “na maighdeana-sa 1370  as mó neart ⁊ cumhachta a ttigh an Dīomais, claoiim go hurasa an mnaoi as máthair ⁊ as buime dhóibh, dá ngoirthear an Mhaindeachdnaighe. Tig an bhean-sa a mile poll asteach ar an mainistir. Tig chugainn fán am fá  64 mbímíd ag éirghe chum 1375  tráth; tig chugainn a rís an tan thiaghmuid do dhénamh oibre, ⁊ a deirim-si ria an uair-se: 'Féch nách do chum bídh ⁊ díghe do chaitheamh, ná do chum caduil ⁊ bheith díomhaoineach, bhíos ainmhidhi brúideamhuil ag duine, acht do chum oibre do bhuáin 1380  as do ló ⁊ d'oidhche, ⁊ muna cheannsuighthear lé saothar é, as baoghal dá thighearna go mbuailfe phreaba air féin; ⁊ dá raibh an t-ainmhidhe leasg nó mall, as gnáth dhá thighearna brod do dhénamh do chum a thiomána, ⁊ do chum mothuighthe do 1385  chur inn. As amhluidh sin do rinne Grádh Dé brod dhamhsa do chur mhothuighthe innom, dár ab ainm an Eagla. Tuilleadh eile, ní fhuil ionnam acht banmhodh atá a mbroid agas a ndaoirsi, ⁊ as dual mar sin obair 1390  do bhuain asam; ⁊ an measann tú gurab le codladh ⁊ le comhnuidhe, nó ar bheith ag ól ⁊ ag aoibhneas, do geibhthear flaithios Dé? As deimhin nách eadh. ⁊ nách san sligheidh-si do ghabh ar cceann, .i. Críosd, go flaithios Ndé ⁊ más mar sin atá, ⁊  65 gurab a 1395  sligheidh shaothraigh anshocair, lán d'anró, do ghabh  p.50 ar cceand ag dul ar neamh (ór dob oireamhnach dó a pháis d'fhulang ⁊ dul mar sin dá ghlóir féin), cionnas budh áil leat sinne do dhul go flaitheamhnas tré shligheidh shóláis ⁊ aoibhnis? Dá ndeachadh an1400  ceand a slighidh ⁊ na coso a slighidh eile, ní cruinn-eóchthar choidhche an corp fá ré chéile. As amhlaidh sin dúinne, muna ghabham a slighidh an anróidh, an tshaothair, na peandaide, an doilghis, ⁊ na tarcaisne, tréar ghabh ar cceand, ní ceingeólthar1405  choidhche dhe sinn do chum éanchuirp do dhéanamh dhinn, acht teilgfidhear sinn a ccarn n-aoiligh ifrinn mur bhalla lobhtha. ⁊ muna thugam coimhideacht do Chríosd iar n-a chrochadh, ⁊ muna iarram é san chroich, ⁊ muna fhuilngeam crádh an tshaoghail-si1410  fá ris, ní léigfithear 'na choimhideacht ina ghlóir ná ina eiséirghi sinn. ⁊ muna bhlaisiom ó ghníomh inar ccoloinn féin Íosa iar n-a tharcaisnioghadh lé sgíursadhaibh ⁊ lé seileadhaibh, ⁊ iar n-a thuirsioghadh lé tart ⁊ lé hocaros, ⁊ iar n-a easonórughadh lé bás1415  míochlúach neamhonórach,  66 ⁊ iar n-a chrochadh mar bhithbheanach ⁊ mar dhrochdhuine, ní bhlais-feam é go milis, caoin, soghrádhach, mur Rígh na glóire ⁊ mar Phrionnsa na síothchána.' Tig an bhean chéadnna-sa chugainn uáír eile san1420  ccoraidh, ⁊ ar uairibh san n-eaglais, ⁊ iarroigh oruinn bheith tuirseach, lán do dheithnios do chum dola amach, amhail do bheimís a bpríosún. Adeirim-si ria ann so: “Féach nách mothaighionn an crábhadh fíre cur ná tuirsi;” ⁊ as mór fhoghnas an fhreagra-sa1425  dhamh, ⁊ freagra eile do bheirim uirre mar so: “Créad do dhéan-sa nó créad fhuileóng ar son mo Thighearna, Iosa Críosd, do bhí, maille ris an oiread-sin do ghrádh ⁊ do shólás, ní 'na shuidhe ná 'na sheasamh, acht dá chéasadh; ní ar n-a fholach lé p.511430  héadach, acht lomnocht, lán d'fhuacht; ní ar n-a chlúdadh san choraidh mar atú-sa, acht amuigh fán aiér dhoinionndha; ní go ccorc fána chosaibh mar atá agomsa, acht ar n-a tholladh lé tairrngibh, ⁊ sin ar mo shon-sa. ⁊ nách cosmhail damhsa réud beag 1435  éigin d'fhulong ar a shon-san? Do fhuluing seision go ro-fhonnmhar ar mo shonsa cur, righneas, ⁊ fadd  67áil thuirseach na beathadh talmhaidhe-si, ní ar feadh éanoidhche ná aonlae, acht trí bliadhna déag ar fhichid, ⁊ do bhí trí huaire beó san chroich 1440  a bpéin budh mó san mbioth. Agas nír mhór lais féin, do réir an fhuinn do bhí air, ní sa mhó dh'fhulang ar mo shon, dá mbeth riachta,nas ris. Máseadh, ⁊ eision 'na rígh ⁊ gan misi acht am bhanógluigh, eision 'na Dhia ⁊ misi am thalamh thruaillighthe, eision naomhtha ⁊ misi am peacthach, 1445  eision neimhchiontach ⁊ misi ciontach, ō dho rinne an oiread-sin ar mo shon, eadamar as cóir dhamh gé madh beagán féin d'fhulang ar son a ghrádha ⁊ a n-éaruic a fhiach oram. An éidir gu madh áil leat 1450  an t-óglách do bheith ós chionn a thighearna? Fágaibh mé, a Mhainneachdnaighe! Do ghēan-sa na neithe do fhógair mh'athair dhamh, ⁊ ní bhíu díomhaoin, ⁊ as beag sin muna rabhar gan doilghios gan tuirsi gá ndéanamh, ⁊ fós ní mór sin féin muna 1455  dhéarna mé lé sólás ⁊ lé deaghthoil iad, meath mo dhála ó spioruid, ór as mallaighthe an tí dho ní obair Dhé gu  68 mainneachtnach, ar an n-ádhbhar nách í an tsheirbhís do níthear dhó lé foiréígion nó 1460  gu tuirseach as áil leis acht an tsheirbhís do níthear gu suilbhir ó mhian ⁊ ó thoil.” ⁊ as mar so chlaonm an ndrochchailleigh-si,” ar an Umhla. 'Tigid chugam 'na dhiaigh so do chomhrac riom na hamaideadho ógbhan a dubhart, as docra do p.52 chlaoi iná an chailleach-so, mar as láidire an cathughadh1465  chuirid ar chách iná chuireas sise. A sé ainm na céadmhná dhiobh so an Mhaillīs, lé ttig a hinghean, .i. an Fhearg. An uair fa ttairgid a chur a ccéill damh gu bfhuilead maighdeana na mainistreach lán d'fhuath ⁊ d'aingidheacht damh, gu1470  ndéanuid mórán am aghaidh, ⁊ gu labhraid gu holc oram, freagraim dhóibh mar so: “Ní fhuil ní dá olcas dá n-abairthear ris an n-ainmhidhe mbrúid-eamhail ná budh beag an sgél ní bhudh mó dho rádh ris, ⁊ as roi-bheag mar sin an sgél gach ní dhá1475  n-aibeórthar riomsa; ⁊ an tan as airidhe mé trém olc féin ar mhasla as mó iná sin,  69 as mór an onóir do níd an mhuintear soin dhamh nách labhrann comholc ⁊ thuillim oram. As béas don bheathadhach gan cuimhne do bheith aige ar dhrochbhail dá1480  bhfaghann óna thighearna, acht comhardha lúthghāire do thaisbéanadh dhó léna cheann. As mar sin as cóir dhamhsa do dhéanamh, gé go ndearndaois na mnaá-sin an n-égcóir oram, ór as innilt ⁊ as beathadhach brúideamhail leó féín mé ar son Ngrādha Dé. Dénaid1485  a ttoigeóraid; tuigim-si gurab chuige fhuilngios Dia dhóibh a ndéanaid siad, do chum mo ghlantha óm pheacadhaibh ar an saoghal-so, ⁊ do chum “gu mbeath cleachtadh agam ar ní éigin dh'fhulang ar son a ghrádha féin. Dá mhéad dá maisleóchaid mé, ní1490  dhiongan fearg ríu, ór as aithnidh dhamh gu n-abair an sgriobtúir gurab fearr an tí chlaoieas a fhearg féin iná an tí ghabhas na caithreacha, ⁊ gu n-abair Pól gan olc do thabhairt ar son n-uilc, ⁊ gu samhlaigh-thear an duine feargach ris an nathair neimhe dá1495  ngoirthear uipera, dá ttugann a toirrcheas féin bás. Ní fhuil fuath ná gráin ag an maighdin-sin  70 a deire labhras gu holc oram, ná ag an maighdin-sin nách p.53 féadann féachain gu díreach oram, ar mh'anam ná oram féin, acht ar mo dubháilcibh, dhubháilcibh ar mo lochtaibh, 1500  ⁊ ar mo dhroichbhéasaibh; ⁊ an cóir damhsa neamhghrádh do thabhairt dóibh ar a shon sin? As dearbh nách cóir, ór más searbhóntuigh do Dhia mé, as cóir damh féin gráin do bheith ar mo lochtaibh agom, ⁊ créd fá mbeith mí-ghean ar dhaoinibh eile agom fán 1505  ní do dhéanamh budh cóir damh féin do dhénamh? ⁊ dá mhéud d'ulc do ghéandaois nó do laibheórdaois am aghaidh, as deirbhsheathracha dhamh iad, ⁊ māseadh, atá d'fhiachaibh oram ó dhlígheadh Dé grádh do thabhairt dhóibh, ⁊ do ghéan sin. Bíodh 1510  ortha-san a ndénuid féin, ⁊ cunntus an olc nó an maith an inntinn lé labhruid am aghaidh. Agas deónuighim go ndénuid gach uile olc oram, ⁊ sin fós ó dhroichinntinn, gan fhēachuin dō sin a deirim gu mbíadh grādh agam ortha; ór má tá súil agam 1515  rém shlánughadh, as éigion damh Dia do ghrádhughadh, mar fhógras an chéadaithne, ⁊ má deirim gu  71 bfhuil grádh agam ar Dhia ⁊ gan grádh do bheith agam ar mo chomhursain, a deirim bhréig, mar sgríobhas Eoin Soibhisgél, a deir maille ris sin gu 1520  bfhuil aithne againn ō Dhia, dá ngrádhuigheam é féin, grádh do thabhairt dár mbráthair, tréna ttuigthear gach uile dhuine.' Do níd na drochmhná-so a ndíthcheall a rís ar a chur a n-umhail damh nách éidir leam, ⁊ nách nár 1525  dhamh, gan bheith gu maith do na daoinibh labhras go holc oram ⁊ do níd a bhfhéaduid am aghaidh, ⁊ gurab lór dhamh bheith gu maith don mhéid bhíos gu maith damh. Adeirim-si ríu an uair-si imtheachd uaim ar an ndrochuair, ó thuigim go follos gurab 1530  dom mhealladh bhíd, mar chuimhnighim ar bhréithir mo mhaighistir, Críosd, adeir rinn san soisgél grādh p.54 do thabhairt dár naimhdibh. Adeirid-sion riom nách éidir dhamh mo námhaid do ghrádhughadh, ⁊ adeir Críosd gurab éidir, ór ní fhóigeóradh dhamh a1535  ngrádhughadh, munar édir dhamh sin do dhénamh; ⁊ nách córa dhamh an fhírinne do chreideamh, .i. Críosd, inád na drochmhná meabhlacha  72 sa? Nách faicmíd mórán d'fhearoibh ⁊ do mhnáibh, do shagartoibh ⁊ dhaoinibh riaghaltha, do bhuachaillibh ⁊ do1540  mhaighdeanoibh, do fhulaing a losgodh agas a ndícheannadh ar son Ccríosd, ⁊ an ccreidfimne nách éidir linn féin focail mhasladhacho nó ghéara imthigheas mar an ngaoith d'fhulang? As iongnadh leam gu léigfiodh an nāire dhúinn1545  ar ccuid don aoibhneas shíordhuidhe d'iarraigh a bfhlaitheamhnas a bhfhochair na naomh, an uair nách áil linn aithris do dhéanamh ortha a neithibh beaga éattroma féin. ⁊ dá ngrādhuigheam amháin an lucht ghrādhuigheas inn, mar a deirid na drochmhná-sa, 1550  ní bhiadh barr againn san ccéim-se ar na beathadhachoibh allta, ór bídh grádh ag an leómhan ⁊ ag an fhaolchoin dá ccloinn féin, ⁊ fós grádhuighidh an gadaighe an tí agá mbí grádh dhó, ⁊ ní hé sin a mháin acht an págánach féin, mar adeir Críosd san1555  soisgéul. ⁊ an uair do fhógair ar Slánoightheóir dhúinn ar n-eascáirde do ghrādhughadh, ní comhairle do chuir orainn ann sin, ácht aithne; ⁊ as follas gibé nách coimhéadfa aitheantha  73 Chrīosd nách éidir dhó ifearnd do sheachna, muna dhearna1560  aithrighe.' “Agas cionnas a deir Críosd sin, a mháthair? ” ar Des. “Adeir mar so,” ar an Umhla: “Grádhuighidh bhur naimhde; déanuigh mhaith don lucht agá1565  bhfuil fúath dhaoibh; guidhigh ar lucht bhur p.55 n-inghreamtha ⁊ ar na daoinibh adeir olc ribh”; ⁊ dá bhfiafraighthea créd í an luaighidheachd atá aguinn ar a shon so, éisd an ní adeir Críosd a ndiaigh na mbriathar thuas, “do chum go mbeath sibh in 1570  bhur ccloinn agá bhur n-athair féin,” as a ttuigthear nách bimíd 'nar ccloinn ag Dia muna thugam grádh dár naimhdibh. ⁊ cionnas léigfeas an náire dhúinn mar sin an cédfhocal dár bpaidir do rádh, .i. 'A ar nAthair' ? Nó cionnas a déaram san bpaidir 1575  chéadna 'Maith dhúind ar bhfiacha do réir mar mhaithmíd-ne dár bhféitheamhnaibh'? As deimhin ar an n-ádhbhar sin gurab díomhaoin dúinn, do chum flaitheamhnais do ghnóughadh, a ndéanam do dheaghoibreachaibh uile, ⁊ fós dá bhfuilngeamaois 1580  ar losgadh (mar adeir Pól), muna raibhe an grādh aguinn.”  74 “A mháthair,” ar Des., “as ro-chruaidh an ní sin a deire, .i. gu bhfuil d'fhiachaibh oram grádh do thabhairt dom naimhdibh, ⁊ gu bhféadfuidhe gu 1585  bfhuil mórán gu holc dhamh ar nách cuimhneóchuinn.” “A mhic,” ar isi, “ní cheanglann aithne Chríosd inn do chum smuaintighthe ar gach n-aon dár naimhdibh fó leith, ⁊ do chum a ngrádhuighthe mar 1590  sin 'nar n-inntinn, gé gu madh maith so ré a dhéanamh; ⁊ fós ní chuireann d'fhiachuibh orainn grádh do thabhairt don lucht atá contrárdha dhúinn a gcúis ar slánaighthe, nó chuireas toirmeasg orainn fán tsheirbhís atá d'fhiachuibh orainn do dhéanamh 1595  do Dhia, an mhéid gu bhfuilid contrárdha dhúinn nó gu ccuirid an toirmeasg sin oruinn, mar a deir Gregōir Pāpa, nó do lucht uilc eile do dhéanamh dhúinn gu hégcórach fá olc do dhéanamh dhúinn, ór ní bhiadh ann sin acht grádh do thabhairt don 1600  ulc atá neimhcheaduightheach aguinn. Acht as é ní  p.56 chuireas Críosd d'fhiachuibh oruinn san aithne-si gan fuath, miosgois, ná aingidheachd speisialtha do bheth againd d'éannduine, grádh do thabhairt do Dh  75ia ⁊ dár ccomharsanuibh uile go genearáilthe,1605  madh caraid nó námhuid iad, ⁊ ní hé so amháin acht bheith ullamh ó chróidhe ⁊ ó inntinn do chum grádha do thabhairt dár naimhdibh ⁊ a maitheasa do dhéanamh, ⁊ go speisialtha dá ccuirthí a muinighin nó a riachtanus ar ngrādha nó ar maitheasa iád; ⁊1610  as éigion don uile Chríosduighe an ollmha inntinni-si do bheith aige, amhail as éigion dó bheith ullamh ó inntinn do chum mairtíreachta d'fhulang dá ccuirthí a ccomhroghain a bháis nó a chreidimh do dhíultadh é. Tig,” ar an Umhla, “uair eile a dara hinghean1615  ccuideachta na Mailísi, dá ngoirthear an Tnúth, ⁊ bídh cloidheamh dhá fhaobhar aice a n-aghaidh mhaitheasa spioradáltha ⁊ corpordha na mban riagh-altha. As mallaighthe neimhneach an mhaighdean ⁊ so, ór an tan do chí mhaith ar bioth ag na mnáibh1620  riaghaltha, nó éirgheas séan ar bioth nó sonas leó, as ionann lési sin ⁊ a bás féin, ⁊ bídh lán do luathgháire fá gach n-olc ⁊ fá gach míádh dá tteagmhann dóibh. Laghduighidh ⁊ tarcuisnighidh ó bhréithir agas ó  76 ghníomh a ndéanaid do mhaith, ⁊ tairgidh fána1625  díthcheall misi do tharraing ar a méin féin ⁊ mo chroidhe do líonadh d'fhormad ⁊ d'iomthnúth maitheasa mo chomharsan; ⁊ freagraim dhi mar so: 'Créud adeire? .i. an é go bfhuil ní sa mhó do mhaoin shaoghaltha, do sgéimh, ⁊ do thíodhlaicthibh 1630  nádúrtha eile ag an maighdin-si nó ag an maighdin eile iná agamsa?” A deirim gurab maith leam sin ⁊ gurab aoibhinn leam gan na tiodhlaicthi sin do bheith agam féin, ór ní háil leam san saoghal-sa nā d'éis an tshaoghail acht Iosa Crīosd. 'Ag sin p.571635  mh'ionnmhas, ⁊ ionnmhas na n-aingeal; ag sin mo sgéimh, ⁊ sgéimh an uile chrétúir; mo ghlóir, ⁊ tobar an uile mhaitheasa. Bíodh a ní féin ag gach duine, ⁊ Iosa gu n-a ghrádh agamsa; ⁊ bíodh a fhios agatsa, a mhaighdean fhormadach, gur ab 1640  saidhbhri misi mar só, ⁊ gan na neithe-si do bheith agam, iná an lucht agá bfhuilid, uair ní fíu leis an ccroidhe mór uasal atá ó thiodhlacadh Dé agam, cromadh ar na neithibh uirísle talmhaidhe sin dá ngrádhughadh. Gidheadh, do chum do chlaoidhthe  771645  leis an nUmhlacht (ós í as ainm dhamh), a deirim gurab neimhiongnadh leam na neithe sin, ⁊ mórán eile nách iad, do bheith ag na mnáibh sin atá 'na n-ingheanaibh ag Dia ⁊ thuilleas uaidhe ní sa mhó iná thuillim-si, ⁊ nách iongnadh leam gan a mbeith 1650  agam féin, atá am innilt ⁊ am banmhodhaidh nách fiú énní d'fhagháil.' Do bheir an mhaighden-so, 'sa hainm an Tnūith, ionnsoighidh a sligheidh eile oram, dom ghluasacht chum iomthnúith do bheith agam ris na maighdeanaibh1655  eile a ttaobh na ttabhartas spioradáltha do bheir Dia dháibh, .i. an uair bhíd ní as dúthrachtaighe, throisgthighe, chiuine, chráibhthighe iná mé. Freagraim-si dhi mar so: “An ngéabha tú résún san ccúis-si? ⁊ dá ngabhae, fiafruighim dhíot créud fá sainnteóchuinn-si bheith Spioradáltha, ná grása 1660  úrnaighthe nó crábhaidh do bheith agam? An do chum onóra, moltha, maitheasa nó tarbha saoghaltha d'fhagháil ó dhaoinibh? Ní headh, acht amháin do chum seirbhísi Dé do dhéanamh ⁊ a bhuidheachuis1665  do thui  78lleamhain, ⁊ do chum mh'Íosa ionmhain d'onórughadh ⁊ d'adhmholadh uaim ⁊ ionnam. Más fíor so, as cóir dhamh bheith lán d'urgháirdeas p.58 inntinne an uair do chíin go mbíd mórán do dhaoinibh ⁊ do shearbhóntuighibh naomhtha ag mo Thighearna,1670  ghrádhuigheas é ⁊ dlighim Dia do ghuidhe fá ghrásuibh do thabhairt dóibh do chum a ghrádh-aighthe ⁊ a onóraighthe ní as fearr. A amaid, dá mbeith grādh ar bioth agamsa ar mo Thighearna, nár chóir dhamh fonn do bheith oram an saoghal1675  uile dá aithne ⁊ dá onórughadh ⁊ dá ghrádhughadh, ⁊ go ttugadh grása spioradáltha dhóibh ⁊ tiodhlaicthe lé ndēndaois sin gu maith. A inghean an drochathar, do hionnarbadh tréna uabhar ⁊ tréna olc féin ō nimh, ní haithnidh dhuit an grádh. Bíodh a fhios 1680  agat gu madh fearr leam gu mbeanadh Dia dhíom a ttug dhamh dh'aisgiodhaibh eorpardha ⁊ fós spiordáltha do chum sochair dhaoineadh eile (dochum gan labhairt anois ar ghrásuibh an fhiréantuis), ⁊ gu ccuireadh iad a nduine éigin as fearr do chuirfeadh1685  iad do  79 chum a ghlóire ⁊ a onóra iná chuirim-si, ór ní fhuil ar iarruigh agamsa acht onóir ⁊ glóir mo Thighearna Dé, dá dhaoire dá ccoiseónadh dhamh. Féach-sa, ár an n-ádhbhar sin, a mhéid mhéad do mealladh thú ag teacht chugamsa leis na smuaintighthibh-si.1690  As maith a fhios ag Dia créud do ní féin, ⁊ atú-sa réidh ar a thoil, ór as í as sólás, as aoibhneas, ⁊ as maith dhamh.””

12. Caibidil 12.: Cuirigh an Umhla síos an modh ar a cclaoieann an Mhailís gu huilidhe ⁊ a hinghean eile dár ab ainm an Leisge.

Cuirigh an Umhla síos an modh ar a cclaoieann an Mhailís gu huilidhe ⁊ a hinghean eile dár ab ainm an 1695  Leisge.

“Tig an Mhailís arís ⁊ a treas inghean, .i. an Leisge, do chomhrac riom, ⁊ as ró olc an mhaighdean 1700  so; ór bídh ag sírdhéanamh a díthchill dhá chur d'fhiachaibh oram bheith cuirthe, tuirseach dona neithibh spioradāltha, ⁊ gu hāiridhe do na neithibh diadha bhíos d'fhiachaibh oram ó dhligheadh Dé ⁊ na Heagluisi. A deirim-si ria: “Ní budh maith leatsa 1705  misi do dhéanamh úrnaighthe, alsma nó  80 crábhaidh, ⁊ do ghéan-sa ar an ádhbhar sin féin ní sa mhó dhíobh iná a ngnáthuighinn gu roiche so do chum tusa do chlaoi.” A deir sisi an uair sin: “Nách faice gu bfhuile fuar, gan fhonn, gan dúthracht, gan 1710  deuósion, ⁊ gu bfhuile ag cur chathaighthe ar Dhia; ór ní bhí buidheach don tsheirbhís do níthéar dhó lé foiréigion ⁊ lé himneadh, acht lé fonn ⁊ sólás.” Adeirim-si dhá freagra: “As buidhighe Dia ar mhodh āirithe don tsheirbhís do ním dhó a n-aghaigh 1715  mh'fhuinn ⁊ mh'aigionta, iná don tsheirbhís do nim an tan do bheir féin mórán milseachta ⁊ dúthrachta dhamh. Nách fuil a fhios agad gu ttairngionn Dia a mhilseacht uainn ar uairibh san n-úrnaighthe dár ndearbhadh, ⁊ an uair do chí gu ndéanmaoid ar 1720  ndithcheall, gu bfhilleann chugainn arís lé meidh dhúbailthe ghrás ⁊ shóláis? ⁊ an ní eile sin adeire, .i. gu bhfuilim-si ró fhuar, ⁊ gu ccuirim chathughadh p.60 ar Dhia ag tairgsin bheith ag úrnaighthe mar sin, adeirim riot, dá fhuaire ⁊ dá neamhdhúthrachtaighe1725  dá moitheóchad mé féin, gu raghad a bfhiaghnuisi mo Thighearna, ⁊ gé hách biadh ionnam ēnní dh'iarraidh air  81 nó do labhairt ris, gu mbiad ós a chomhair mar onóir ⁊ mar rébherens dó, gá smuaineadh gu bfhuil 'gum fheitheamh ⁊ gu bfhuilim a1730  bfhiaghnuise a mhórdhachta, atá 'na theinidh ghráidh lér ab éidir mo chroidhe do chomhlasadh an uair bús toil leis féin, ⁊ munab áil leis sin, iodhbruim-si mo thoil féin dhó ⁊ biaidh mé réidh ar a thoil-sion. Tabhair dot aire gur córuide dhamh dul a ngar don1735  teineidh méad m'fhuachta ⁊ mo neamhdhúthrachta, ⁊ gu mo fuairide mé a seachna. Ní ar son mo shōláis féin, nā an bhlais do ghebhim ar an urnaighthe, ghrādhuighim í, acht do chum seirbhīsi do dhēanamh dhom Thighearna, ⁊ mar atá a fhios agam gur ab1740  maith leis mé dá déanamh ⁊ gum chongmháil féin a ngnáthuighibh subháilcheacha naomhtha dochum a ghlóire ⁊ a onóra féin.” An tan do chí an drochmhaighdion-so nách éidir lé mo sgarthuin ré grádh mo Thighearna, do ní a1745  díthcheall ar mo dheaghailt ó ghrádh ino sheathrach, ⁊ do bheir lé 'na coimhideacht a rís an dá innilt a  82 dubhart, dá ngoirthear an Drochamharas ⁊ an Breitheamhnas Mearrdhānta, do chum a churtha d'fhiachuibh oram tarcaisne do bheith agam am 1750  inntinn ar mo dheirbhsheathrachaibh, a bhreath-nughadh gu dásachtach nách deaghmhná iad. ⁊ do bheirid so do chum mo chuimhne an mhéid as éidir leó do chúisibh drochamharais ⁊ bhreitheamhnais mhearrdhántha, ⁊ as demhin leó, má thairrngid chuige1755  sin mé,gu ttiocfa as sin mo tharruing do chum ithiomráidh, masla, ⁊ míochlú do thabhairt dom p.61 sheathrachaibh. A deirim-si riu: Ní fhuil ionnamsa acht banmhodh dá nách cóir dul a ndrochamharas ar a bainthighearna. Ní cóir don pheacthach buain 1760  ris an nduine naomhtha. As dual damhsa a mheas gu bhfuilid mo dheirbhsheathracha uile beannaighthe, ampersir; gu bhfuilim féin gu holc am pheacthach. Fós ní fhuil a dhearbh agam cionnas a taid-sion a bhfiaghnuisi Dé, nó créd an chríoch rachas orra. Atá a 1765  fhios agam cia mé féin, ⁊ créud an chríoch do chum a bhfuilid  83 mh'ainmhiana ⁊ mo dhubháilche dom tharruing, .i. gu hifrionn, muna fhóire trócaire Dé oram; gonadh aire sin atá mo sháith cúisi agam dochum bheith lán d'amharas oram féin ⁊ ar mo 1770  choinsias. Glacfad an sligheidh as daingne ⁊ as innille a ttaobh mo dheirbhsheathrach, .i. meas maith do bheith agam orra, ór dá mealltaoi mé ag tabhairt drochbharamhla dhóibh, do ghéanuinn pheacadh, ⁊ gé gu meallthaoi mé ag tabhairt deaghbharamhla 1775  dhōibh, do bheinn saor ó pheacadh. Cia do rinne breitheamh dhíomsa idir Dhia ⁊ mo dheirbhsheathracha, nó idir mo dheirbhsheathracha ⁊ a ccoinsias? Fágbhuim-si sin ag Dia, ⁊ fágaibh-si misi, ó tá tū claoite.'1780  'Adeirimsi riotsa, a innilt úd eile, nách áil leam mo dheirbhsheathracha do chur a n-amharos, ór gé go bhfuil d'fhiachoibh ar an n-uachtarán aire mhaith do bheith aige ar a thréud ⁊ bheith ag smuaineadh ⁊ ag rémhfhéachoin na neitheadh budh eagail do 1785  theagmháil dóibh, do chum nách léigfeadh don mhéid do bheith clamh dhíobh ó dhroichbhésaibh an chuid oile do shalchadh, gidheadh  84 cheana, ní fulāir dhó so do dhéanamh maille ré deisgréid, ar an n-ádhbhar gurab meinic do dearbhadh, an uair chuireas fear a 1790  bhean a n-amharos, gur gnáth lé, gé go mbeth ionraic  p.62 roimhe sin, mar dhíoghaltas san n-amharas bheith neimhdhíleas ó sin suas, ór, mar adeir Seneca, as mór dá ttug an t-amharas siocair dochum tuitme a bpeacadh. ⁊ gé adeire-si riom nách éidir leithsgéul 1795  ghníomhradh mo dheirbhsheathtrach do ghabháil tréna mbeith ro-chosmhail ré drochghnīomhaibh, drochgnīomhaibh a deirim riot 'na aghaidh sin gu madh éidir nách ó dhroichinntinn do níd énní, ná a riocht uilc, ⁊ gu tteaigéomhadh, gé gu mbeath cosmhaileacht uilc ar a 1800  ngníomhaibh, gurab ó laige nó ó anbfhainne dhaonn-uidhe táinig sin, nár léig dhóibh smuaineadh gu maith ar tús ar na neithibh budh cóir dhóibh do dhéanamh. ⁊ más mar so atá, as córa dhúinn truaighe do bheith againn dóibh iná drochbharamhail 1805  do thabhairt dá ngníomharthaibh. Féuch nách bí aire ag an ainmhidhe mbrúideamhuil ar amharas do dhéanamh ar na beathadhachuibh eile bhíos 'na chuideachta, ⁊ gurab mó a aire  85 ar a ualach féin d'iomchar ⁊ ar a shligheidh do chur thairis iná ar 1810  sin, ⁊ an uair anas énchuid dona beathadhachoibh eile 'na dhiagh san slighidh, nách orra bhíos a aire acht air féin amháin ⁊ ar dhul 'na shlighidh; ⁊ ó do rinneasa beathadhach brúideamhail díom féin ar son ngrádha mo Thighearna, as amhlaidh sin as cóir 1815  dhamh dho dhéanamh, .i. dul ar mh'aghaigh a seirbhís Ndé, ⁊ mh'aire do thabhairt dom choinsias féin.”

13. Caibidil 13.: Críochnuighidh an Umhla a comhrádh.

Críochnuighidh an Umhla a comhrádh.

1820 Fá hiongnadh lé Des. méad naomhthachta na Humhla, ⁊ a bhfuilngeadh bfhuilngeadh do dhuadh ⁊ do dhocumhal ag comhrac réna naimhdibh dochum í féin do chongmháil a seirbhís Ngrādha Dē, ⁊ a dubhairt: “Dar mo chubhais, a mháthair, as anois aithnighim 1825  ⁊ chreidim an ní do-chuala mé gu meinic, .i. gu raibhe an uile fhíréntas, shubháilche, shlothcháin, shaidh-bhreas ⁊ shólás spioradálta san umhla; ⁊ guidhim thú,  86 innis énní amháin damh san ccúis-si atá 'na aincheas oram, .i. an aithnighe do ghnáth na 1830  drochmhná úd an tan thiaghaid a measg mhaighdean an thighe?” “O mhic!” ar an Umhla, “as mór an pungc-sin do fhiafraighis, ⁊ bíodh a, fhíos agat gur chuir mórdhacht Dé uilechumhachtaigh lóchrann a meadhón 1835  ar mainistreach, bhíos ar lasadh do ló agas d'oidhche ó ola thrócaire Dé, ⁊ así as buacais dó an sgriobtúir naomhtha, ⁊ as é ainm an lóchrainn an Coinsias Maith; ⁊ atá an lóchrann so ceangailthe a nuas as shreing sreing dá ngoirthear ⁊ Caomhna an Chroidhe, agas 1840  atá an tshrearig ceanguilthe as tairnge dar ab ainm Faire na Ccēadfadh. ⁊ an gcéin bheas an lóchrann so ar lasadh, ní bhí eagla oruinn rompa, ór do chímid ar an mball iad, gé gu mbeidís a measg bhan an tighe nó ina n-aibídibh, ór aithnimíd ar a siobhal iad, do 1845  bhríogh gu mbíd uile crotach, agas céim bacaidhe ionnta, nách légionn dóibh siobhal gu díreach. Gidheadh, a mhic, anuair mhúchtar an lóchr  87ann tréar bpeacadhaibh-ne nó tréar mainneachtnaighe, ó tharraing an tairrngi, nó ó bhriseadh na sreinge, nó p.641850  tréas an Ttighearna do bhreith na hola uainn (gé nách déanann sin gu bráth muna dhoirteam féin ó thús í), bímid uile a ndorchadas, ⁊ bídh an teagh uile tréna chéile lán do bhuaidhirt. As gnáth linn, ar an n-ádhbhar sin, bheith ag guidhe an Tighearna1855  a ccomhnaidhe fár lóchrann do chongmháil ré lasadh, agá rádh lé Dáibhí: 'As tusa, a Thighearna, lasas mo lóchrann; ar an n-ádhbhar sin soillsigh mo dhorchadas.' Agas ag so, a mhic,” ar an Umhla, “an modh ar a cclaoiim, maille grásuibh mo1860  Thighearna, ⁊ maille friochnamh ⁊ lé congnamh mh'fhir phósda, na drochmhná-so ⁊ fós mé féin.” “Go ttuga Dia,” ar Des., “a ghrádh ⁊ a ghrása dhuit; as mór an sólás tugais dom spioraid.” “Beir lat anosa dot choimhideacht ar fud an1865  tighe, a mhic,” ar an Umhla, 'na cailíneadha beaga riaghaltha-so, gu feadh bheith múinthe riaghaltha gu maith dhuit, do chum nách budh édir leis na drochmhnáibh úd, dá tteagmhadh dhuit iad, do  88 mhealladh nó th'fhuadach as ar lāmhaibh-ne. Beir1870  lat an cailín-si dá ngoirthear Geursmachdughadh an Chuirp, dot imdhídean ar an ccéadmhnaoi, .i. Antoil na Colna, ⁊ an mhaighdean so eile dár ab ainm an Chruaidhchuing, dot choimhéad ar an daro mnaoi, .i. Saint na Sūl, ⁊ an ógh-sa dá ngoirthear Inīsliughadh,1875  as baintsheómradóir dhamhsa, dod dhídean ar an treas mnaoi, .i. Dīomas na Beathadh; Friochnamh a n-aghaidh na Maindeachdnaighe, .i. an ceathramhadh bean; Maith a n-aghaigh na Mailíse, .i. an bhean dhéigheanach. Beandachd an Thighearna lat, ⁊ go1880  ccaomhna thú ar na drochmhnáibh-si, ⁊ go ttuga a ghrása dhuit do chum do ghníomh uile do dhul a seirbhís dá mhórdhacht.'  89

14. Caibidil 14.: Tráchdthar ann so síos ar sheachd subháilchibh as ingheana don Umhla. D'Admháil ar nUirisle féin.

Tráchdthar ann so síos ar sheachd subháilchibh as ingheana don1885  Umhla. D'Admháil ar nUirisle féin.

Fā mōr sólás Des. ag éisdeachd lé fuighlibh an bhanabadh, ⁊ a dubhairt ria: “Guidhim thú, a 1890  mháthair, fá chead do thabhairt dámh dul dh'fhéchuin mhaighdion an tighe-si dochum eóluis do chur ortha.” “Do bheirim chead duit,” ar ise, “maille ré beannocht Dé ⁊ éirigh-se lais, a inghean darab ainm Neamhshuim a nEinni, ⁊ beir lat d'fhéachuin na 1895  sealluigheadh uile é.”

Gluaisis Des. iar sin go subhach suilbhir as sealla an bhanabadh maraon ré Neamhshuim a nEinnī, do bá banaodhuigh ⁊ do bá banmhaighistir noibhīsteadh san mhainistir, ⁊ rug lē é go sealla ccéidinghine 1900  na hUmhla, dá ngoirthear an Admhāil. Fáiltigheas an inghean sin ré Des., ⁊  90 ro chuir 'na shuidhe 'na fochair féin é.

“Guidhim thú, a shiúr,” ar Des., “innis damh cionnas do geineadh ón Umhla thú?”

1905 “Inneósad,” ar isi. “Tāinig an Umhla le congnamh a fir phósda, .i. A Mheas gurab Beathadhach Brúideamhuil Í Féin, a n-eólus ⁊ a n-aithne a beiginmhe féin, ⁊ as ann sin rom gabh-sa 'na bruinne, ⁊ rom gein, .i. Admhāil Cia Mē Fēin.”

1910 “Mínigh sin damh ní as fearr,” ar Des., “ór ní maith thuigim é.”

“As toil leam sin,” ar ise. “Atáid a miosúiri ⁊ a dteóranna dísle féin ag na neithibh, ór atáid fada, p.66 leathan, domhuin, árd; ⁊ mur atá an Umhla lán1915  d'fhuath ar an n-airde, do thogh bheith roi-ísiol, d'eagla go mbuailfeadh a ceann fá fhárdhorus bfhlaitheamhnuis, an uáir do thairgfeadh dhul a steach, ⁊ as de sin atá an seanfhocal, .i. gibé bhíos áirdcheannach go mbí a nguais a chinn do bhmaladh1920  fán bfhárdhorus. ⁊ ní lór léisi bheith ísiol, acht do ní a díthchioll ar bheith roi-ísiol; ⁊ an tan nách bí a mbaoghal a chinn do bhuain fán bfhárdhorus, íslighidh í féin ar a shon sin ní sa mhó, amhuil ⁊ chromas an  91 géadh a cheann ⁊ a chorp dá airde1925  dorus fá a ngabhann. Do thogh fós an Umhla, tré fhad a dearrsgnaigheachta ⁊ tré fhóirleithni a hoirdh-earcuis, cumhgach ro mhór, ⁊ uireasbuigh iomlán na neitheadh saoghaltha, d'eagla a toirmisg ó fhlaitheamhnus, mar a deir Críosd: “Déanam ar1930  ndíthchioll fá dhul don ghlóir, gé go bfhuil an dorus cumhang”; ⁊ a deir 'na dhiaigh sin: “Iarrfuid ⁊ tairgfid mórán dul astcach, ⁊ ní fhéadfuid é.” As do na daoinibh díomsacha thuigthear so, bhíos coimhleathan is sin, iar n-at ó dhíomus, nách tuillid1935  san dorus. Atā an Umhla, trá, do thaoibh a doimhni folamh, uair ní thuillionn innte acht Dia, ór gé mór do thiodhlaicthibh ⁊ do mhaith do bhiadh aice, creidigh nách uaith féin (atá 'na neimhthní dá meas féin) tigid, acht ó Dhia, dá ttugann do ghnáth 1940  altughadh buidhi san uile ní.” “Guidhim thú, a shiūr,” ar Des., “dochum go madh, móide do thuigfmn na neithe dorcha sin a deire, do bhéasa féin d'innisin damh.” A dubhairt an  92 Admhāil gá fhreagra: “Ag so1945  mo bhéasa: mar as inghean don Umhla ó chroidhe mé, ⁊ mar as deisgiobal don mháthair naomhtha-sa, atá ad choimhideacht-sa, .i. Neamhshuim a nEinnī, p.67 admhuim ó thoil mhaith cia mé féin, .i. gurab fíu mé an uile tharcuisne ⁊ go bfhuilim am pheacthach 1950  shalach, gan fhoghnamh sa bhioth; ⁊ ní lór liom a mheas ⁊ a admháil go bfhuilim mar sin, acht breathnuighim gurab measa ⁊ gurab uirísle mé iná an chuid eile dom dheirbhsheathrachaibh.” “Cionnas as éidir lat sin do mheas,” ar Des., 1955  “maille fírinne, más aithnidh; dhuit go bfhuil subháilche ar bioth agot ón Thighearna? Uair má táid subháilche ⁊ grāsa ó Dhia agad, ní fhuile ad pheacthach. Ar an n-ádhbhar sin do ghéanthá bhréig dá admháil gurab peacthach thú féin, ⁊ ní cóir don 1960  tshubhāilce bréag do dhēanamh, ⁊ mar sin ní cóir dhuitsi bréag do rádh. Fa ris sin as gné dhobhuidheachuis gan duine dh'admháil na ttíodhlaictheadh do gheibh ó Dhia. Ar an n-ádhbhar sin más aithnidh dhuitsi grása nó tíodhlaicthe ar bioth agat féin nách 1965  fuil ag do chomharsuin,  93 cionnas as éidir dhuit a rádh gurab lúgha ⁊ gurab measa thú féin inás, ⁊ gu bfhuile míotharbhach gan fheidhm ar bioth, an tan atáid tíodhlaicthe agad léna bhfédann bfhédann tú dul a sochar do mhórán? Adeir maille ris so an sgrioptúir gu 1970  n-umhluigheann daoine iad féin gu holc. Tabhair dot airi, ar an h-ádhbhar so, nách drochumhla atá agat tréna beith (mar tá) a n-aghaidh na fírinne as aithnidh dhuit féin, ag rádh neith ód bheul contrárdha don ní atá ad chroidhe.”1975  “Nā tabhair na drochbharamhla sin ag nách fuil cúis ná fundaimeint dhamhsa,” ar an-Admháil. “As deimhin gu n-úmhluighid daoine iad féin gu holc, .i. an uair adeirid gurab peacthaigh iad féin, ⁊ a deirid sin do chum droichcríche, .i. do chum go mbeith 1980  meas umhlachta nó naomhthachto orra ag daoinibh  p.68 eile, nó do chum anma onóra, nó innmhe égin, d'fhagháil san saoghal, nó fós má deirid sin ó bhéul amháin, ⁊ gan iad dá mheas amhluidh sin 'na n-inntinn (ór do níd mar sin bréaga ⁊ cumadóireacht),1985  nó an tan tig mórán uilc as an  94 umhlacht shimplidhe mhídheiscréididh, mar adeir S. Aibhisdín san riaghail, an uair thaisbéanoid na huachtaráin umhla gu hiomarcach, go ccaillid a n-úghdarás do chum smachtaighthe. ⁊ as dóibh so uile thuigthear an ní sin1990  adeir an sgrioptúir, .i. go mbíd daoine ann umhlaigheas iad féin go holc, mar as follas as na briathraibh eile adeir an sgrioptúir san áit sin féin: Gé go n-umhlaigheand é féin go foirimiollach, as cumadóireacht sin , ór breathnuighidh ní eile go hinmheadhónach.1995  Gidheadh, bíodh a fhios agatsa uaimsi go measuim óm chroidhe gach a n-admhaim ó bhéul, .i. gurab fíu mé gach uile tharcaisne, ⁊ go bhfuilim am pheacthach ghráineamhail nách fíu maith ar bioth d'fhagháil, ⁊ thuilleas gach éanolc, ⁊ ní hé sin2000  amháin acht as mó mheasuim am chroidhe mo mhídhiongmháltus féin iná as eól damh d'admháil ó bhéul. Agas do thaoibh na neith eile sin adeire, .i. nách éidir dhamh peacthach do ghairm dhíom féin maille firinne, ⁊ a fhios agom go bhfuilim a ngrāsaibh2005  ⁊ a subháilchibh Dé, adeirim mar adeir Pól, gé nách  95 aithnidh dhamh tré ghrásoibh mo Thighearna peacadh am choinsias, nách bia ar a shon sin meas naoimh ná fíréin agam oram féin, ar an n-ádhbhar nách fuil a láinndearbh ag éannduine an ccéin bheas2010  san saoghal-sa, gan taisbéanadh speisialtha ó neamh, an fíu é grádh do bheith ag Dia air; ⁊ as uime so nách áil leam anndóthchas díomhaoin guasachtach do bheith agom as mh'fhíréantus féin. p.69 Ar an n-ádhbhar-sa bídh eagla oram, ⁊ saoilim 2015  go bhfuilim am peacthach, ór as aithnidh dhamh fhéin go rabhadhas a bpeacadh, ⁊ ní fheadar nar thuilleas a mhaitheamhnas ó Dhia tréam aithreachas, féadfuidhe do bhí uireasbhach, nó tré gan Dia do thabhairt aithrighe dhamh mar do bheir do pheacthachaibh2020  eile ó chúis éigin cheirt atá díamhair oramsa; ⁊ mar sin ní pheacuighim agá mheas go bhfuilim am peacthach ⁊ ag admháil an neith chéanna. Agas gé nách beinn a bpeacadh mharbhtha, as éidir damh labhairt mar súd, ór atú claon uaim féin 2025  do chum peacoidh ⁊ do chum na ndubháilchiodh, gonadh aire  96 so nach bí mo bheatha, dá ghloine dá mbím san saoghal, saor ó pheacadh, ⁊ asé so admhaim an tan bhreathnuighim mé féin am peacthach; ⁊ más éidir dhamh peacthach do ghairm 2030  dhíom féin ar au modh-sa, mar as éidir dá ríribh d'fhiaghnaisi Eoin Bruinne, as éidir dhamh a rádha ar an raodh ccéadna nách fíu énní mé, ⁊ go bhfuilim brodhach, grāineamhail, ⁊ fós olc, gé go mbeind a ngrāsaibh, mar adeir Críosd ag Lúcás. ⁊ gé go 2035  madh aithnidh dhamh gráso nó tiodhlaicthe agam féin nách beith in mo chomharsanaibh, ní shaoilim go mádh bréag dhamh a rádha gurab lugha ⁊ gurab uirísle mé iná iad, ór aithnighim ⁊ admhaim (do chum gan bheith dobhuidhcach) na tiodhlaicthe thug 2040  Dia dhamh, ⁊ measaim fós gurab mó mé ar son na ttíodhlaictheadh-so inád na daoine ag nách fuilid; ionann so ré a rádh ⁊ go measaim gurab mó mo chumas ar dhul a sochar do dhaoinibh eile iná cumas na ndaoine dá nách tug Dia na tiodhlaicthe-si. 2045  Gidheadh, ar a shon so uile, measaim go bhfuil grāsa éigin folaightheacha ag gach aonmhnaoi dom sheathrachaibh, lé mbeirid barr oram, mar  97 adeir S. p.70 Aibhisdín: “Bíodh meas mór agaibh, a lucht dhearrsgnaigheas go puiblidhe, ar dhaoinibh ele as2050  fearr go folaightheach iná sibh,” ⁊ mar iarras Pól ar an Gcríosdaighe bhfíre a mheas gurab fearr gach énChríosdoighe eile iná é féin, ⁊ ní ó chumadóireacht nó ó bhéul amháin as cóir dhúinn so do mheas, acht a bhreathnughadh dá ríribh go bhfuil ní éigin sna2055  daoinibh eili tré mbeirid ar mbarr, gé go mbeth maith éigin ionnainne go follas nách taisbéanaid-sin ionnta féin. Gonadh aire so shaoilimsi go mbíd grása éigin foluightheacho ag mo dhearbhráithribh ⁊ ag mo dheirbhsheathrachaibh ó Dhia, tréur lugha2060  mē féin ináid ⁊ as ar éidir dhamh sin do mheas am chroidhe ⁊ a admháil dá ríribh. Tairis so, an uair bhíos duine ós cionn cháich eile 'na uachtarán, gé go mbtfth an meas-sa aige air féin ina chroidhe, ní cóir dhó a fhoillsioghadh ó bhréithir d'eagla go2065  gcaillfeadh a úghdarrás do chum na ndaoine bhíos faoi do smachtughadh, mar adeir S. Aibhisdín san ionadh thuas; ⁊ mar nách uachtarán meisi, admhaim an ní-si, ⁊ foillsighim do réir inar mheasoim  98 am chroidhe, mar as duál d'inghin mo mháthar, .i. an2070  Umhla, do dhéunamh.”

15. Caibidil 15.: Do dhara hinghin na Humhlachda, .i. Fonn mo Tharcaisnighthe.

Do dhara hinghin na Humhlachda, .i. Fonn mo Tharcaisnighthe.

Tug Des. taithneamh mór do chéidinghin na 2075  Humhlachta, ⁊ don neamhdhúil baoi aice a moladh dhíomhaoin, ⁊ iar cceileabhradh dhi téid leis an n-óigh sin fá heólach dhó go seallo idara hinghine na Humhla, dár ainm Fonn mo Tharcaisnighthe. Fáiltighís an mhaighdean-soin roimhe, ⁊ do chuir 'na shuidhe 2080  é.

“Guidhim thú,” ar Des., “Indis damh cionnas do geineadh ón Umhla thú?” “Inneósad,” ar isi. “Geinthear ón éadtruime atá san Umhla (as cúis ⁊ as tosach dá gluasacht ó 2085  ísle go hairde ⁊ ó bhochtacht go glóir) mian roi-ísiol ⁊ cách dá meas mar sin, ⁊ as don mhian-sa ghoirthear Fonn mo Tharcaisnighthe, as ai  99nm dhamhsa as dara hinghean don Umhla.” “Ní thuigim thú,” ar Des., “ór cionnas bhúdh 2090  éidir leis an n-éadtruime a gluasacht do chum ísiol ⁊ do chum bheith árd, atá contrārdha dhá chéile, ór más í an éadtruime as cúis dá tógbháil suas do chum bheith onórach, cionnas as éidir don éadtruime chéadna bheith 'na cúis léna cur síos dá 2095  heasonórughadh? Guidhim thú,” ar Des., “⁊ mínigh so dhamh.” “As toil leam sin,” ar isi, “ór as aithnidh dhamh nách urasa an gheineamhain-si do thuigsin, mar atá sí roi-spioradálta. Ní fhuil a n-éadtruime na Humhla 2100  acht an fhoilmhe atá innte óna meas féin. Bídha an duine umhal folamh ón uile mheas maith air féin, ór mar bhíos an duine díomsach lomnán dá p.72 mheas féin, bídh an duine umhal folamh ón uile mheas maith air féin, ar an n-ádhbhar go measann2105  gurab lugha é féin ⁊ gurab measa iná an uile dhuine eile, ionnas gurab í an fhoilmhe-si bheirios an duine umhal a bhfad síos (gá mheas gurab cóir dhó féin bheith don leith thíos don uile), ionnamhail ⁊ bheirios an truime an ccloich síos gó a hionad  100 ndílios féin. 2110  Gidheadh, dhá fhad síos dá ttéid an Umhla tréas an n-édtruime-se ⁊ trés an bhfoilmhi, as é a chomhfhad sin árduighthear suas í a bhfiaghnaisi Dé, mar adeir an Slánaightheóir: “Gibé ísligheas é féin, árdaighthear é.” Gonadh aire sin nách fuil a n-ísliughadh na2115  Humhla acht árdughadh a luaighidheacht ⁊ a nglóir, ór as do réir an chéime a n-ísleócha neach é féin san saoghal-sa ó urahla, airdcóchas Dia é a nglóir ⁊ a n-onóir. ⁊ as uime sin adeirid na diadhaireadha gur ab airde an ghlóir 'na bhfuil Muire a bhflaitheamhnas 2120  iná glóir enphearsan dár cruthaigheadh idir aingiol ⁊ duine, mar do sháruigh iad uile á n-umhla ar an saoghal-so.” “Tuigim anos,” ar Des., “an ní adeire, a dheirbhshíur, ⁊ innis damh feasda do mhéin ⁊ do bhéusa.”2125  “Do ghéan,” ar isi. “Asé mh'ainm Fonn mo Tharcaisnighthe, ór as dom mhianaibh an uile dhuine dom dhímheas ⁊ dom dhísbeagadh, dom cháineadh ⁊ dom mhaslughadh, acht a mháin gan peacadh mo chomharsan nó míomhodh Dé d'órdughadh, ⁊ go2130  háiridhe nách ttuga  101 mé féin siocair pheacaidh d'éinneach, ⁊ as áil leam gan mheas gan meas ar bioth do bheith aca oram, ⁊ so uile ar son Ngrádha Dé.” Bá hiongnadh lé Des. méin na hingheine-si, mar do bhí contrárdha don ghnáthughadh dhaonnaidhe, ⁊ baoi2135  meas mhná naomhtha aige uirthe,mar do thuig gurab ar son Ngrádha Dé do bhíodh an fonn-soin uirthe.

16. Caibidil 16.: Do threas inghin na Humhla , da ngoirthear Aoibhinn Leam mo Tharcaisnioghadh

Do threas inghin na Humhla, da ngoirthear Aoibhinn Leam mo Tharcaisnioghadh

2140 Gabhais Des. a chead ag dara hinghin na Humhla, ⁊ téid gu sealla an treas inghean, darab ainm Aoibhinn Leam mo Tharcaisnioghadh. Fáiltighis an inghean sin roimhe, ⁊ tug ionad suidhe dhó 'na fochair féin.

2145 “Innis dhamh, a ógh,” ar Des., “cionnas rod gein an Umhla, ór as éidir a smuaineadh gu madh ait lé duine tarcaisne dh'fhagháil suil do chich  102 siodh é féin ar n-a tharcaisnioghadh, gidheadh, an uair do chífiodh duine an masla nó an tarcaisne dá láthair, 2150  ⁊ é féin iar n-a mhaslughadh dā riribh, as iongnadh leam cionnas bhúdh éidir dhó lúthghāire dho bheith air tríd sin; ⁊ as uime so bhudh maith leam fios an neith nuaidhe-si d'fhagháil.” “Inneosad-sa sin duit,” ar an mhaighdean. “Do2155  ghabh an Umhla 'na broinn, ag cur aithne ⁊ eóluis ar a fear pósda dhi, rún ro dhaingean gan cathughadh ná cur a n-aghaidh égcóra ná tharcuisne dá ndéanthaoi uirthe san saoghal-sa, ⁊ tig dhi as sin bheith doibh-risthe dochlaoithe, ionnas nách éidir lé hénní dár 2160  cruthaigheadh buaidh do bhreith uirthe. ⁊ ní hé sin amháin acht beirigh sisi bhuaidh ar gach n-énní dá ttairgionn a claoi, ⁊ geinthear ón bhuaidh sin mórán sóláis. ⁊ mar as ón tarcaisnioghadh, ⁊ ón bhuaidh sin bheireas ar an ttarcaisnioghadh, gheinthear 2165  a sólás, as uime sin as inghean don Umhla misi, ar a mbí an sólás cédna, ⁊ lerab aoibhinn mo tharcaisnioghadh.” p.74 “Cionnas as éidir dhi,” ar Des., “bheith doibh-risthe dochlaoithe an uair nách cuirionn a n-aghaidh2170  énneith?”  103 “Inneósad-sa sin duit,” ar an mhaighdion, “maille ré heisiomláir. An uair thairgios duine slat úr do dhiorghadh, ní bhrisionn í, mar fhilleas go hurasa lais; gidheadh, an uair bhíos cruaidh,2175  láidir, daingion, ⁊ nách bí soifhillthe, bristhear ar an mball í. As amhlaidh so don dhuine dhlomsach, ór mar bhíos cruaidh, láidir, ag cur a n-aghaidh gach énneith bhíos contrárdha dhó, bristhear é a ccéadóir lé mífhoighidne; gidheadh, mar fhuilngios an Umhla2180  a filleadh, ní bristhear í choidhche. ⁊ as dá fhoillsioghadh so do sgríobhadh an sgéul fábhaill ar an ndaruigh ⁊ ar an ngas ngiolcaighe, .i. gu raibhe an dair roi-reamhar ro-láidir, iar n-a fréamhughadh gu foirtill san thalamh, ⁊ a n-aimsir ghaoithe móire2185  gur leagadh í ⁊ gur briseadh 'na bloghuibh beaga, ⁊ gur an an ghiolcach 'na seasamh. A dubhairt an dair ris an ngiolcaigh: “Créud do ainic thusa, ⁊ tú beag anbhfann, ar neart na gaoithe lér leagadh ⁊ lér bloghadh misi, do bhí ramhar láidir?” Do fhreagair2190  an gas giolcaighe: “Do bhí tusa, a dhair, ro uaibh-reach, ⁊ do shaoilis gu ttiocfadh lat  104 tréd chalmacht seasomh ré ní budh láidire iná thú féin, ⁊ níor aonthaighis dó ghabháil ós do chionn, ⁊ nír iongnadh mar sin gu leagfuidhe thú. Gidheadh, ní amháin2195  don ghaoith láidir fhuilngim-si gabháil toram, acht dá gach gaoith dá laighiod, dom fhilleadh ⁊ dom chromadh féin roimpi; gonadh aire so nách déanann éanghaoth díoghbháil dhamh.”” “Guidhim thú,” ar Des., “a mhaighdean, ó2200  thugais éolas do gheineamhna dhamh, innis damh do mhéin ⁊ do bhéusa.” p.75 “Inneósad,” ar isi. “Bídh sólás mór oram agas lúthghāire an uair do gheibhim tarcaisne ⁊ easonóir, nó do níthear égcóir oram, t-áinthear mé nó do 2205  gheibhim oil nó athais, ⁊ do uíthear fochaidmheadh fūm, ór as aoibhinn ⁊ as sáimh leam ar son Ndé gach uair dá ndéanthar so oram.” Fá roi-iongnadh lé Des. an mhaighdean-sa ⁊ méad a subháilcheadh, ⁊ adobhairt ria: “Innis 2210  damh, a dheirbhshíur, cionnas bhúdh éidir dhamhsa leithéid na subháilche-sin agatsa d'fhagháil, ór atú conntrárdha don ní sin a deiri-si, ar an n-ádhbhar nách mothuighim mé féin  105 sólásach an uair tharcaisnighthear nó mhasluighthear mé, ⁊ ni hé sin amháin 2215  acht mothuighim mé-féin lán d'fheirg ⁊ do dhólás do bhuaidhreadh.” “A sé ádhbhar fá a mbí mar sin,” ar isi, “mar nách fuil urduil an dadoimh d'umhla ionnad; ⁊ as comhardha maith'an ní sin a cleire ar dho bheith 2220  lán dod ghrádh ⁊ dod mheas féin ⁊ líontha dh'uabhar. Gidheadh, ó do tharruing Dia do chum an thighe-si thú, múinfeamaoid duit bheith subhāilceach, ⁊ an croiceann tuguis lat do chur dhīot, ⁊ bheith ad dhuine eile dár bhfágbháil; ⁊ uillmheócham thú dochum 2225  gumadh éidir lat labhairt ré Grādh Ndé, ór do bheith do thuras díomhaoin ar mhodh eile. Ar an n-ádhbhar so, madh áil leat mo shubhāilce si do bheith agad, ní fuláir dhuit ó thús rao dheirbhshíur rér labhrais roimhe so, dar ab ainm Fonn mo Tharcaisnighthe, do 2230  chur ad chroidhe gu daingean, ⁊ smuaineadh meinic uirthe, ⁊ a rádh at inntinn mar so: “As áil ⁊ as mian leam ó so suas bheith iar nam tharcaisnioghadh ⁊ iar nam mhaslugliadh, aindligheadh d'fhulang, ⁊ bheith am fhuigheall fochaidmhidh ⁊2235  fanāmhaid  106 ag cách, ⁊ fá mhímheas ag gach én  p.76 nduine.” ⁊ dá raibh an fonn-so agad ad chroidhe, tiocfae lé hurnaighthe, lé díthcheall ⁊ le dúthracht do chum mo shubhāilce-si do bheith agad; gidheadh, ní a n-éineacht acht a ndiaigh a chéile, ag cleachtadh2240  gu meinic tarcaisne ⁊ aindligheadh d'fhulang, ⁊ gach neith eile bhías contrárdha dhuit. ⁊ gé gu moitheócha tú documhal ó thosach tré chontrárdhacht na cédfaigheachta, tiucfae leis an ccleachtadh ⁊ leis an ngnáthughadh dochum a chlaoithe fá dheireadh go2245  hurasa, ionnas gu moitheócha tú féin sólás ort fád mhaslughadh. ⁊ bíodh a fhios agat gurab mór atá uait ar chomhéigniodhadh do dhéanamh ort féin dochum gu mbiadh fonn agat ad tharcaisnioghadh ⁊ at easonórughadh, ór as deimhin nách bí énduine2250  umhal acht an tí bhíos ceart fíréan, ⁊ gibé ar nách bí fonn a tharcaisnighthe, a easonóruighthe, a mhas-luighthe, ⁊ fanámhuid do dheanamh faoi, nách bí fíréan nó ceart.” “As iongnadh leam,” ar Des., “an ní a deire,2255  .i. nách bí enneach fíréan ná ceart acht an tí ar a mbí an fond  107 sin a deire. Cionnas as éidir sin? ór as beag do geabhthar géabhthar do dhaoinibh fíréanta nó ccarta mar sin, ⁊ dar leam ní maith résun na mbriathar soin a dubhartais.”2260  “Cuirfeadsa a ccéill duít, duit” ar isi, “maille réasún féin gurab fírinneach an ní a dubhart. As dearbh gibé ar bioth atá fírén nó ceart, gurab mian leis a cheart ⁊ a dhualgas féia do bheith ag gach aon, ⁊ gach ní as cóir dhó d'fhagháil ó dhligheadh; ⁊ muna2265  dhligheann an duine d'fhagháil acht tarcaisne ⁊ masla, ainndligheadh ⁊ fanámhad, as ainbfhíréan, éicceart é muna raibh fonn air sin d'fhagháil.” “Cionnas dhearbhas tú,” ar Des., “nách dligheann an duine acht tarcaisne ⁊ easonóir?”2270  “As urasa leam sin do dhearbhadh,” ar isi. “As p.77 follas gurab dual an mhaith do ghrádhughadh, d'iarraigh, do shanntughadh, d'onórughadh, do mheas ⁊ do mholadh; ⁊ dá uaisle ⁊ dá feabhas dá mbia, gurab móide dhlighthear so dhi. As follas mar an 2275  ccéadna a chontrárdha sin, .i. gurab cóir dhúinn fuath, gráin, ⁊ tarcaisne do bheith  108 aguinn ar an n-olc, ⁊ a inghreim, ⁊ a easonórughadh, 2280  ⁊ a iomcháineadh; ⁊ mar atá an uile pheacthach olc, as éigion gurab dual a tharcaisnioghadh ⁊ a easonó-rughadh, a neamhghrádhughadh, ⁊ fochaidmheadh do dhéanamh fáoi.” “Dearbh dhamh an ní-sin,” ar Des., “.i. gu bfhuil an uile dhuine olc.” “As toil leam sin,” ar isi. “Ní fhuil maith acht2285  Dia amháin; ar an n-ádhbhar sin atá an duine uá féin gu holc.” “Dar leam,” ar Des., “ní maith dhearbhas tú fós gu bfhuil an uile dhuine olc.” “As maith,” ar isi, “agus dearbhaim mar so ní 2290  sa mhō an ní céadna. Atá Dia maith, ⁊ ní fhuil ní ar bioth nách fuil 'na Dhia, maith uaidhe féin, acht olc. Ar an n-ádhbhar sin atá an duine, nách fuil 'na Dhia, olc, ⁊ má tá sé olc, as dú dhó ó cheart neamhghrádh, tarcaisne, easonóir, ⁊ gráin d'fhagháil.”2295  “Féuch,” ar Des., “nach fuilim coisgthe lé arguimeintibh fós, lé ttairge a dhearbhadh nách fuil maith acht Dia amháin, ⁊ mar sin nách fuil éinní nách fuil 'na Dhia, maith; ór adeir an sgrioptúir naomhtha go  109 bhfacoidh Dia na huilc do rinne, ⁊ go 2300  rabhadar, ní amháin maith, acht ro-mhaith. ⁊ fós má tá Dia maith—mar atá gan amharas, uair asé féin an mhaith fhíre, ⁊ an árdmhaith uas gach maith—an uair as é as cúis don uile chréutúir, ⁊ do chruthoigh iad, as éigean go bhfuilid uile maith, ór p.782305  as dual don ní do níthear bheith cosmhuil réna chúis, mar adeir an feallsamh; ⁊ má tá an uile ní dár chruthoigh Dia ro-mhaith, ní héidir nách fuil an duine, atá 'na chréatúir as uaisle dár chruthoigh do na créutúiribh corpardha, mur an ccéanna ro-mhaith; 2310  ⁊ má tá sé maith, do réir na loighice sin agatso, as éigion a admháil gurab cóir grádh, onóir, agas moladh do thabhairt dó, ⁊ meas maith do bheith air.” “Ní háil leam,” ar an mhaighdean, “dol a 2315  nduibheacán diospórachta riot, ór atá sin a n-aghaidh mh'umhla; gidheadh míueóchad duit na neithe adubhart, do chum go ttuigthea iad. Bíodh a fhios agat nách fuil maith acht Dia amháin, ⁊ go n-abair bél an Tighearna so san soisgél  110 2320  naomhtha. Tairis sin, as amhlaidh as cóir so do thuigsin, nách fuil maith ag éinní uaidhe féin iná óna nádúir acht ag Dia amháin, 'sa dhísligheacht bheith maith uaidhe féin ⁊ ó nádúir; ór gé go bhfuil gach éinní dár chruthaigh Dia maith, má mheasmaoid 2325  iad do réir na nádúire thug Dia dhóibh, ní uatha féin, ná óna nádúir, atáid maith, acht ó Dhia do pháirtigh riú ⁊ tug dhóibh gach maith dhá bhfuil aca. Gidheadh, ní héanchuid dá mhaith nádúrtha neamhchruthaighthe neamhfhoircneadhoidh, as 2330  iononn is é féin, atá spioradálta go huilidhe ⁊ nách éidir do roinn, tug dhóibh, acht maith chruthaighthe chríochnuighthe chuimir do rinne as neimhthní, as ionann is iadsan; ⁊ ar an n-ádhbhar-soin, má mheasmaoid an mhaith-si atá sna créatúiribh, do 2335  chuir Dia ionnta, as dual grádh, onóir, ⁊ moladh do thabhairt dóibh. Gidheadh, as do Dhia théid so uile, ⁊ ní do na créatúiribh; ⁊ as ar an modh-sa as cóir dhúinn grádh do thabhairt dúinn féin ⁊ don uile p.79 chréatúir, .i. an mhéid go bfhuilid maith ina subsdainnt, 2340  ina  111 nádúir, ⁊ ina mbeith, ⁊ ní fhuil ann so acht Dia do ghrádhughadh inntibh. Ná sanntuigheadh aoinneach, ar an n-ádhbhar sin, a mholadh ná a onórughadh ná a ghrádhughadh ar son aoinneith dá bhfuil aigei-uaidhe féin, acht ar son 2345  na maithiosa thug Dia dhó, agus gan an moladh sin nó an n-onóir d'iarruigh mar sin féin dó féin, acht do Dhia amháin, ór as mór an t-eideirdhealughadh atá idir a mbí ag duine ó Dhia ⁊ a mbí aige uaidhe féin. Do chéidneithibh, as ó Dhia atá aigi á bfhuil 2350  do mhaith nádúrtha ⁊ do thiodhlaicthibh aige; 'na dhiaigh sin as uaidhe atá aigi, sna neithibh mórálta, bheith 'na íomháigh bhéo ag Dia, ⁊ an mhaith ⁊ an tshubháilce do shanntughadh, ⁊ na deaghoibreacha da dhénamh. As uaidhe féin cheana atá aige na 2355  droichmhiana, ⁊ é féin do dhénamh léna dhroichbhésuibh éagcosmhuil ré Dia, ⁊ bheith dubháilceach lochtach, ⁊ an t-olc do shanntughaclh agas d'oibriughadh. As so thuigthear gu follas gurab é an t-olc atá ag an duine uaidhe féin, ⁊ as díslidheacht 2360  dó san  112 staid ina bfhuil d'éis pheacuidh Adhuimh. As dual dúinn mar so grádh do thabhairt don uile ní do chuir Dia san nduine, .i. don bheith, ⁊ don mhaith nádúrtha, ⁊ gan an duine do ghrádhughadh ar a shon féin acht ar son Ndé, ⁊ gráin ⁊ fuath do 2365  thabhairt do chuid an duine féin, .i. don locht, don pheacadh, ⁊ don dubhāilce, ionnas gurab éidir linn onóir ⁊ míoonóir, cion ⁊ neimhchion, do thabhairt d'én nduine abháin ar mhodhuibh ēxamhla. ⁊ ós éigion dá gach én nduine, dá naomhthacht ⁊ dá 2370  fheabhas dá mbiadh, a admháil nách fuil aige uaidhe féin acht an t-olc, as cóir dhó, dhá mhéad do thiodhlaicfeadh Dia dhó do shubháilcibh, do ghrásaibh, p.80 ⁊ do dhearlaicthibh, gan fonn a mholta, a onóruighthe nó a ghrádhuighthe féin do bheith air, acht an2375  moladh, an onóir, ⁊ an ghlóir do léigion uile ag Dia, as tobar ⁊ as cúis don uile mhaith, ⁊ ós aithnidh dhó gurab úaidhe uaidhe féin atá a chuid uilc ⁊ dubhāilciodh aige, fonn a easonóruighthe, a mhaslaighthe, a tharcuisnighthe  113 ⁊ a cháinte do bheith air; ⁊ an2380  uair thig do chum an fhuinn-se, as éidir dhó baramhail mhaith do bheith aige gu bfhuil féin fíréan, ceart. Agas an tan as cóir don duine mhaith, dhá naomhthacht agus dá ghloine dá mbiadh, fonn do bheith aige 'na mhaslughadh ⁊ 'na tharcaisnioghadh, nách2385  búdh mór an égcóir don drochdhuine dhubháilceach, as airighe ar mhasla ⁊ ar mhíocháta, gan an fonn so do bheith air acht a chonntráir, .i. fonn a ghrádhuighthe, a onóruighthe, a mhoitha, ⁊ a mhóir-mheasa? Ná smuaineadh an drochdhuine gurab2390  mór an ní do ní, gé gu mbeath an fonn-so air, ⁊ gu bfhuil d'fhiachaibh ar an nduine naomhtha a bheith air fhéin.” Fá mór do thaitin lé Des. gach a ndobhairt an mhaighdean, ⁊ adobhairt ria: “Guidhim thú, múin2395  damh na neithe as mó do bhéaradh cuidioghadh dhamh fán bhfonn naomhtha-sa d'fhagháil ⁊ do bheith oram.” “Ag so an dá ní,” ar ise, “as fearr chuige sin,— an cední, ionmhaine Dé an dara ní, fear pósda mo2400  mháthar an Umhla. Fá ris so, má ghabhann tú an chomh  114airle do bhéar-sa dhuit, búdh héidir lat mórán dod leas féin do dhénamh san thigh-si ⁊ mo shubháilce-si d'fhoghlaim go hurasa.” “Do ghéan do chomhairle ” ar Des., “ó chroidhe2405  mhaith.” p.81 “Meas agat féin,” ar ise, “⁊ cuir ad chroidhe go daingean nách fuil námha nó easccara ar domhan as mó ag Grádh Dé (ar a bhfuil roi-chion agodsa) iná do cholann ainmhianach féin; ar an n-ádhbhar-sa 2410  gnáthuigh gacha maidne ⁊ gacha hoidhche labhairt rét anam mar so: “Faiciom, a mo anoim, cionnas bhéaras tú gráin a niogh don drochcoluinn-se, as easccara dot Thighearna ⁊ dot Chruthaightheoir mhilis, Iosa. Faiceam créd an fonn bhíos ort fána 2415  tarcaisnioghadh, fána heasonórughadh, fána maslughadh, ⁊ fána hinghreamughadh, lé fochuidmheadh, lé nāire, lé himdheargodh, lé hiomcháineadh, ⁊ leis gach ndrochbhail eile.” ⁊ iar tteacht na hoidhche abair an ní céanna: “Faicim, a mo anuim, cionnas 2420  fríoth thú a niogh ar ghráin do thabhairt dot choluinn, th'easccara féin agus do thighearna, ⁊ cionnas do bhí  115 fonn a heasonóruighthe, a tarcaisnighthe, ⁊ a masluighthe ort, ⁊ créad an díthchioll do rinne tú ar a smachtughadh ⁊ ar a hinghreim gan a coigill a 2425  ccúis ar bioth.” ⁊ dá ccongmhae an cleachtadh-sa, a dhearbhráthair,” ar an mhaighdean, “⁊ gan a léigean as do chuimhne ná as do smuaineadh, búdh héidir lat teacht do chum mórán subháilcheadh ⁊ go céim n-árd san Umhla, ⁊ biaidh gráin agat ar do 2430  cholainn ⁊ ort féin, ⁊ búdh fonnmhar lat tarcaisne ⁊ easonóir d'fhagháil dí ⁊ an tan thairgfeas duine oile spreagadh nó masla do thabhairt duit, biaidh misi ⁊ mo shubháilche agat, ór búdh sólásach sáimh leat an mhasla sin d'fhagháil, ⁊ do bhéarae buidheachas 2435  do Dhia, ag rádh: “Beannughadh ⁊ moladh dhuit, a Thighearna, fhuilngeas an díoghaltus-sa do theacht ar námhaid mo Chruthaightheóra ⁊ mo Shlánaightheóra, Iosa Críosd.””

17. Caibidil 17.: Do cheathramhadh inghein na Humhla, dárab ainm an Tshimplidheachd.

Do cheathramhadh inghein na  116 2440  Humhla, dárab ainm an Tshimplidheachd.

As mōr an sólás fuair Des. a ccomhrádh na hingheine-se, ⁊ iar ngabháil a cheada ria, téid a2445  ccuideachta na banaodhuighe go sealla cheathramhadh inghine na Humhla, dá ngoirthí an tSimplidheachd. Fáiltighis ré Ndes., ⁊ cuiris 'na shuidhi é, ⁊ do thionnsgnadar araon labhairt ar Dhia. Fiafraighis Des. dí cionnos do geineadh í ōn Umhla.

2450 “Inneósad Innéosad sin duit,” ar an teachd. “Gabhaidh an Umhla gu meinic óna fior phósda duibhiogán mór do smuaintighthibh simplighe cearta comhthroma, ag smuaineadh ar an ní as fíu na neithe, ar a bhfoirfeacht, ⁊ ar a neamhfhoirfeacht;2455  ⁊ tig as so gu measann sí gurab cóir dhi féin bheith taobh thíos dá gach  117 énnduine, ⁊ gan bheith as cionn éinneich. ⁊ mar as taosga reathas an t-uisge do líonadh na n-ionad n-ísiol ndomhuin, iná do líonadh na n-ionad n-árd, as amhluidh sin thuitios2460  uisgeadha spioradáltha na ngrás, ngrās ⁊ gu háiridhe hāiridhe na heagna, gus na croidheadhuibh ísle doimhne tré mheas maith do bheith aca ar an n-uile ní. ⁊ as uime sin adeir Solamh gu n-áitigheann an eagna a bhfochair na Humhla, ⁊ a deir Pól gu ttugann an2465  duine spioradáltha meas maith ar gach n-éinní ⁊ as ann san ísle-se, as an duibhiogán smuaintightheadh, gheinthear misi, mar bheirim aithne ⁊ meas simplidhe ar na neithibh.” “Innis damh anois,” ar Des. “do bhéasa.”2470  “As béas damh,” ar isi, “baramhuil réidh shimplidhe gan chumadóireacht, gan fhimíneacht, do p.83 bheith agam ar gach n-uile ní, ⁊ gan droichmheas ná drochfháth do bhuain as éinní dá bhfaicim ná dhá cchunim, acht a mheas gurab maith naomhtha do 2475  níthear gach éinní. Go hāiridhe ní thughaim bharamhuil gurab ó dhroichinntinn do níthear ní ar bioth, ⁊ ní bhí amharas sarr chúis sin agam ar éanndu  118ine acht oram féin amháin, ór bím a bfhaire oram féin do ghnáth, ar mo smuaintighthibh ⁊ ar 2480  mo mhianuibh, ⁊ bīdh súil na críonnachta osgoilte agam do chum an uilc do sheachna, mar a deir an Slánaightheóir, ⁊ dochum gu madh éidir leam bheith subháilcheach.” “Nach beitheá subháilcheach mar búdh bhúdh eadh,” 2485  ar Des., “⁊ gan an súil sin do bheith oscailthe agad?” “Ní bheinn,” ar isi, “ór ní fíu éinní an tshimplidheacht gan chríonnacht, agus as mó an dochar do ní iná an sochar, ⁊ ní háil lé Grādh Ndē na daoine 2490  bhíos éigcríonna.” “Guidhim thú, a dheirbhshíur,” ar Des., “mínigh dhamh cionnas bhíos tú simplidhe ris an uile, nó créd dá ngoireann tú bheith simplidhe?” “Ag so,” ar isi, “na trí neithe ina mbím 2495  simplidhe, a smuaineadh, a labhairt, ⁊ a n-oibrioghadh. Ní háil leam neithe ro airde do smuaineadh, iná onóracha, ná dighnitidhe, ná díomhaoineas an tshaoghail; ⁊ smuainim do ghnáth oram féin gurab mé bean riaghaltha as lugha foghnamh ar domhan,2500  ⁊ as mó atá mídhiongmhála dochum bhe  119ith a seirbhís Dé ⁊ smuainim gu bhfuil cách eile naomhtha, beannaighthe, lán do shubháilchibh. An dara ní, ní háil leam briathra bheanas ré cluain nó ré bladar, nó bhíos ar na ndealbhadh go milis, np bhíos greannmhar, 2505  ait, nó magamhail, acht comhrádh réidh simplidhe as p.84 a ttuigthear As eadh, nó Ni Ní headh, ór as ō dhroichfhréimh thig a labhairthear ósa cheann so. An treas ní, ní háil leam preasántuidhe náid seóid séoid uaigneacha ná bhreaghdha do dhéanamh ná do ghlacadh, náid naíd 2510  minneithe nó siotuidhe eile bhíos bhiós gan fheidhm, gé gu mbeidís áluinn ré súil, ná obair ar bioth shaoghaltha, acht neithe simplidhe garbha tarbhacha, nách tairngionn do chum díomhaoinis mé ór coimhéduidh na hoibreacha uirísli simplidhe so mo chroidhe san2515  umhla, ⁊ dobudh guasachtach dhamh a chonntrárdha sin do dhéanamh.” “Cionnas?” ar Des. “Innéosad sin duit,” ar an tShimplidheachd. “Bíodh a fhios agad, an  120 tráth fár ghlac ar máthair,2520  an Umhla, misi san tigh-si, gurab é feidhm ⁊ oifig tug dhamh dhá chloich uaisle atá againn san tigh-si do chomhéud, dá ngoirthear Gloine Chroidhe ⁊ Neamhurchōid. Atáid na leaga lóghmhara so comhuasal is sin nách éidir a luach d'innisin; ⁊ as2525  dochum na seód séod mbuadha-sa d'fhagháil do tógbhadh an mhainistir-si, ⁊ a bhfuil do mhainistreachaibh eile ar an bhásach-so, ⁊ fós as dochum na gclach ccéadna-sa d'fhagháil ⁊ do choimhéud do nímíd-ne ar n-uile dhaghoibreacha. ⁊ ar an n-ádhbhar so dá2530  léiginn-si don dhíomhaoineas nó don dheismireacht teacht asteach ar dhoras mo chroidhe, mo bheóil, nó mh'oibre, do ghoidfeadaois na seóda-so uainn; ⁊ dá bhríogh so bídh meas mhná éigcríonna aguinn ar an mnaoi riaghaltha nach órduigheann ⁊ nach díorghann2535  a ndéunand ó smuaineadh, ó bhréithir, ō ghníomh, dochum na gcloch n-uasal-sa dh'fhagháil ⁊ do choimhéad.” “Créad da bhfoghnuid na clocha uaisle sin?” ar Des., “nó cionnas nach fuiltí-si, agas sibh in bhur  121 p.852540  mnāibh riaghaltha bochda, a nguais tuitme a bpeacadh na sainnte tréas na seóduibh séoduibh ro dhaora ro uaisle sin atá aguibh, ⁊ a liacht duine bocht ag ég don ghorta seachnóin an fhásaigh-si?” “Ní fhuilmíd san mbaoghal sin,” ar isi, “ór gé 2545  gu madh éidir sainnt ⁊ mealládh do theagmháil ngrádh ⁊ a bhfonn ⁊ a seilbh shaidhbhris eile (bíodh gu mbeith 'na shaidhbhreas spioradáltha féin) do réir na crīche fá sanntuighthear nó fá sealbhuighthear é, nó do réir mar churthar é, gidheadh, ní héidir 2550  mealladh ná sainnt do bheith a ngrádh na seód n-uasal-sa atá aguinne, ar an n-ádhbhar gurab dochum seirbhísi ⁊ sóláis do dhéanamh dhénamh do Ghrádh Dé, ⁊ dochum a onóruighthe leó an tan tig dar ttigh, nó thiaghmaoid-ne dhá thigh-sion, shanntuighmíd iad; 2555  ór gé gu madh éidir meirge dhroichinntinne d'fhás san saidhbhreas oile, mar bhíos ós aird gan fholach, ní hurasa do mheirge ná do mhíol chríon an díomhaoinis ionad d'fhagháil dochum an tshaidhbhris-si do chreim, mar bhíos a ccleith san chroidhe, ⁊ 2560  nách faicionn aoinneach é acht Dia  122 amháin ⁊ an tí ga mbí.” “Cionnas,” ar Des., “nách budh baoghlach don tshaidhbhrios sin féin meirge nó míol críon, dá ttairngeadh an tí agá mbí amach ar chomhair ccáich 2565  é?” “Ní baoghlach,” ar an tShimplidheacht, “ór más dochum gu bfhaicfidhe an bfhuil aige thaisbéanas é, an tráth shanntuigheas nó thionnsgnas a thaisbéanadh, ní fhaghann enní aige féin de; ⁊ as gnáth 2570  leis an tí agá mbí eagla do bheith air nach bí aige, ⁊ bheith ag dréim do shíor réna fhagháil, ionnamhail is nách biadh sé aige; ⁊ as minic thiodhluictheas an Tighearna é do dhuine nách saoileann ⁊ nách smuaincann a fhagháil, ⁊ dá nách feas an bfhuil aige p.862575  nó nách fuil. ⁊ as é fáth fá ndéanann an Tighearna so, d'eagla gu ngadfadh an t-andóchas nó a mheas féin, bhíos a bhfolach bfholach a ccroidhe an duine, uaidhe é.” Ba mór do thaitin lé Des. comhrádh na Simplidheachda, ⁊ a dubhairt ria: “Múin damh2580  cia hiad na neithe as tarbhuidhe dochum na ccloch n-uasal-soin do choimhéd.” “Eideir mhórán do neithibh, ní fhuil ní as tarbhuidhe chuige sin,” ar isi, “⁊  123 as mó atá do riachtanas ar na daoinibh óga thionnsgnas, ⁊ nách2585  téid fós a n-olc do na daoinibh aosda féin, iná teitheamh, ⁊ dóirsi na ccéadfadh d'iadhadh, ór ní hurasa a ccoimhéad gu maith a bfhochair mhóráin chomhluadair ⁊ chainnte, uair samhluighthear ar n-anam ris an sgáthán ghabhas chuige íomháigh gach2590  neith dā ccuirthear ar a chomhair, nó ris an cciaraigh mbuig chongmhas fioghair ⁊ cuma gach cuirp dá tteanntar ria.” “Cionnas,” ar Des., “fhéudfas an tí bhias a ccoimhthionól teitheamh ⁊ doirsi a chédfadh2595  d'iadhadh? Nách faicionn thú gurab éigion dó dul annso ⁊ ann súd, ⁊ labhairt ris an bpearsain-se ⁊ ris an bpearsuin eili ⁊ ré cách uile, gach uair fhógraid na huachtaráin dó é ⁊ ⁊ dá ndearnadh a chontráir so, do measfuidhi go mbeith lán do dhéanmhus ⁊2600  d'ainiongnadh ann féin, ⁊ do-bhéaradh mur sin cúis fhuatha ⁊ ithiomráidh do chách eili.” “As fíor,” ar ise, “gurab éigean mórán do labhairt, do chlos, ⁊ d'fhaicsin do chum tola na n-uachtarán do choimhlíonadh, ⁊ do chum an chairdis2605   124 ⁊ an ghrádha do choimhéad. Gidheadh, as inchiontuighthe an tí do ní iad so dá dheoin féin gan riachtanus ná uachtaráin dá choimhéigniughadh, ní hionann ⁊ an tí do ní lé riachtonus nó lé haithne p.87 uachtoráin iad, ór do gheibh luaigheacht ó Dhia gá 2610  ndéanamh, go hāiridhe an uair do ní a dhíthchioll, mar as cóir dhó, do chum na ccloch n-uasal-sa do choimhéad.” “⁊ créad an díthcheall as cóir dhó do dhēanamh,” ar Des., “do chum nách tuillfeadh meas duine 2615  mhainneachtnuigh do bheith air?” “Ní fulāir,” ar isi, “don tí dá nách ēidir bheith a n-uáigneas, ⁊ ar a ccuireann aithne a uachtaráin nó riachtonus fíre d'fhiachaibh bheith a ccomhluadar dhaoine, mise do bheith 'na fhochair, ór dá rabhar-sa 2620  'na choimhideacht, gé go siobhluigheadh an saoghal, ní baoghal dó na geama uaisle-si do chailleamhuin.” “Ar son Ndé,” ar Des., “tabhair eisiomláir ar sin damh, uair as mór feidhm na ndaoine simplidhe ar na neithibh do mhínioghadh dhóibh.”2625  “Do ghéan,” ar an tShimplidheacht. “Gibé léarab áil an ghloine chroidhe ⁊ an neamhurchóid do choimhéad (atá 'na ccrích ⁊ 'na ccus  125póir ag na subháilchibh lé bhfaghthar an chríoch dhéigheanach as éidir don anam d'fhagháil san saoghal sa, .i. 2630  Déshearc fhoirfe), ní fuláir dhó teitheamh, ⁊ doirsi a chédfadh do dhrud; ⁊ munab éidir leis so do dhéanamh, beireadh misi lais 'na choimhideachd, ⁊ cuireadh mé 'na shúil deis an tan fhéachfas ar gach n-uile ní, ⁊ an uair thairgfeas an tshúil chlé fēachain 2635  ar na neithibh maille saint nó le meardhántas, filleadh súil deas na simplidheachta gá shilleadh, dá smuaineadh nách fuil san uile dhuine, idir mhnaoi ⁊ fhear, acht aingiol ⁊ clann don Thighearna. Measadh fós nách fuil sna créatúiribh eile acht orgáin ⁊ adhbha 2640  cíuil bhíos ag moladh ⁊ ag beannughadh an Tighearna do ghrés, do chum ar cruthoigheadh iad; ⁊ géubhoidh an tshúil deas ar an modh-sa leithsgél a ccluinfe ⁊ a p.88 bhfaicfe ina comharsom, ⁊ molfoidh ⁊ beannóchoidh Dia sna crétúiribh do chum a cclaonann súil na2645  sainnte, ag smuaineadh sgéimhe, mhillseachta, mhaitheasa, ⁊ shubháilche an Tighearna ionnta, ⁊ adéara ris féin: “Ní háil leam saint ná grádh do thabhairt don chrétúir-si, ór  126 ní chuige sin do chruthoigh an Tighearna é, acht do chum go ngráidheóchuind2650  ⁊ go mbeinneóchoinn a mhórdhacht naomhtha tríd agá fhaicsin.” Ní fuláir dhó mar an ccéadna,” ar isi, “mo bheith 'na choimhideachd sna neithibh adéara ⁊ do ghéana sé.” “⁊ cá trāth,” ar Des., “do ní nó adeir duine na2655  neithe lé simplidheacht?” “An uair,” ar isi, “bhīos an inntind lé a ndéanand nó lé n-abair iad glan díreach, ⁊ bhíd na neithe féin maith ceart, ó uile shiorcumstaint nó thimchiolmhadh ionaid, aimsire, ⁊ phearsan, ⁊ nách déantur iad acht2660  do chum glóire ⁊ moltha Dé, nó do chum sláinte a chuirp nó a anma féin nó a chomharsan, nó leasa an mhaitheasa puiblighe. As amhloidh sin shiobhluidheas duini go simplidhi is na huili neithibh, ⁊ shiobhluidheas go hinnill daingean a slighidh bhflaitheamhnois,2665  do chum ar cruthoigheadh inn.”  127

18. Caibidil 18.: Do chúigeadh inghin na Humhla , dá ngoirthear an Bhochdachd.

Do chúigeadh inghin na Humhla,dá ngoirthear an Bhochdachd.

Ba roi-bhinn le Des. comhrádh na Simplidheachda, 2670  ⁊ iar cceileabhradh dhí, téid a ccuideachda na maighdine sin baoi ag déanámh eólais dó go sealla an chóigeadh hinghean don Umhla, dár ainm an Bhochdachd; ⁊ iar bfháiltioghadh réna chéili dhóibh, ⁊ iar suidhe, do thionnsgainseád labhairt ar Dhia.

2675 Adobhairt Des.: “Innis damh a inghean, cionnas do geineadh ón Umhla thú?” “Inneósad,” ar an Bhochdachd. “Measuigh ar máthair, an Umhla, do ghnáth go bhfuil féin folamh ōn uile mhaith, ⁊ nách fuil foirfeacht ná iomláine ar 2680  bioth aice, mar do innis an chéidinghean duit, .i. an Admhāil, ⁊ do ní ar an n-ádhbhar sin sac mór innte féin do chum saidhbhris maithiosa Dē do ghacadh inn, ór as do chum a thiodh  128luicthe dá chréatúiribh do rinne Dia an uile shaidhbhrios, ⁊ as ait leis bheith 2685  dá thiodhlacadh dhóibh. ⁊ mar as aithnidh maith dár máthair na béasa-sa an Tighearna, ní ar na daoinibh díomsacha do ní aithris, agá mbí a bfhochrus lán do mheas orra féin, ionnas nách bí ionad aca ina ttuillfiodh maithios Dē, acht do ní a 2690  díthcheall ar í féin d'fholmhughadh ó mheas uirre féin, ag breathnughadh nách uaithe féin atá éinnī dá bhfuil aice, mar do chualaidh tú ōn chuid eile dom dheirbhsheathrachaibh. ⁊ iar mbeith folamh dhi mar sin do réir a breathnuighthi féin, guidhidh do 2695  ghnáth an Tighearna fána sac do líonadh, ag iarruidh p.90 déirce air, ag aithris ar na bochtaibh théid ó dhorus go doras, nách gnáthuigheann an chuid bhíos slán dā mballaibh nó dá n-éadach do thaisbénadh, acht an chuid bhíos caite nō briste dhe, ⁊ an chuid bhíos2700  easlán ciorrbhadhach nō crēachtach dá ccorpaibh, do chum na ndaoine do chí iad do ghluasacht do chum truaighe ⁊ trócaire; ⁊ nī hé so amháin, acht tuirsighid cách lé comh  129arcaibh do chum déirce do bhuain díobh, munab éidir leó ar mhodh eile, lé2705  hainleanmhain liosda féin. As mar so do ní an Umhla, ór an tan mheasas sí í féin folamh ó mhaitheas spioradáltha, cuiridh roimpe bheith ag iarroidh déirce do ghnáth, ⁊ mar sin gheinthear misi uaithe; ⁊ asé mh'ainm an Bhochtachd. ⁊ do bheirim mo láimh2710  dom mháthair ag breith eólais di ó dhoras go doras idir naomhoibh na cúirte neamhdhoidhe, ag guidhe a bfhoghair do chum an Tighearna, ⁊ taisbéanaim dhóibh mo chréchta féin ⁊ creachta mo mháthar, ar riachtanos, ar mbochtacht spioradálta, ⁊ ar n-uile2715  uireasbhoigh, ⁊ do-ním so lé huaillfeartoigh ⁊ lé gothoibh árda mailli re crádh ccroidhe, ⁊ labhroim ré naomh dhíobh anois ⁊ ré naomh eile arís ag cuartughadh fhlaitheamhnais mar sin, ⁊ labhroim ríu uile ar uairibh do chum go ngluaisfinn iad lé2720  liosdacht féin do chum déirce do thabhairt damh, ⁊ tiaghuim arís a bhfiaghnuisi an Tighearna féin léna bfhoghar-san, dá thuirrsiughadh lém dhéaruibh ⁊ lém osnadhuidh dochum gu  130 bhfóireadh mo riachtanos.” “Innis damh a mhaighdean,” ar Des., “do2725  bhéasa.” “Do thréigeas an saoghal uile,” ar isi, “ar son Ngrádha Dé ⁊ ní fhuil éinní agom dhe, ⁊ ní háil leam ⁊ ní shanntoighim a bheith.” p.91 “Créad an ní ina bhi'uil do shólás nó th'aoibhneas 2730  mar sin?” ar Des. “Asé sólás, asé aoibhneas, ⁊ asé saidhbhrios as annsa leam ar domhan, bheith folamh gan éinní don tshaoghal ar son Ngrádha Dé,” ar ise. “As iongnadh leam sin,” ár Des., “ór do 2735  hinnisiodh dhamh nách fuil aoinneach ar domhan as saidhbhre ⁊ as uaisle iná an tighearna do thogh an mainistir-se, ⁊ créd fá n-aontuigheann daoine do bheith 'na thigh lán. do bhochtacht, do riachtanus, ⁊ d'ainnisi? ⁊ as deimhin,” ar Des., “nách tuigim2740  créd an tsheirbhís nó an sólás bheanus seision as ibhse do bheith bocht.” “Inneósad sin duit,” ar isi. “Asé an tighearna do thóguibh an mainistir-se as Rí ⁊ as Tighearna ar an ndomhan uile, ⁊ as aige féin atá ionnmhus ⁊ 2745  maoine an domhuin uile; gidheadh, ní háil leis gan sinne do bheith bocht d'eagla go ccuirfeamaois ar ccroidhe nó ar ngrádh a ní  131 ar bioth eile acht ann féin, ór atá ar a láimh saidhbhrios an tshaoghuil do thabhairt go fairsing dhúinn dá dtogradh féin, ⁊ ní 2750  gnáth leis sin do thabhairt don lucht ar a mbí roichion aige, dochum go ngráidheóchdaois é féin a mháin, ⁊ go ttugdaois fuath ⁊ gráin don tshaoghal. ⁊ ní fhuil fiághnuise ná dearbhadh aguinne as mó ar a ghrádh do bheith oruinn iná gan sólás saoghalta 2755  ar bioth do thabhairt dúinn; ⁊ fós as mian leis ar mbeith bocht do chum gan anbharr aire nó cúruim do bheith aguinn fá mhaithios an tshaoghail-se, acht ar n-aire uile do bheith ar sheirbhis dho dhéanamh dhó féin ó thoil ⁊ ó chroidhe iomlán gan roiun, ⁊ do 2760  chum go mbeimís maille ris sin ag déanamh sóláis ⁊ lúthgháire ó spioraid inn féin amháin, ⁊ nách biadh dobrón díomhaoin oruind fá bhreith nó fá  p.92 chaili-eamhuin na maithiosa saoghaltha, ⁊ dochum go mbeith ar ccroidhe ciuin síothchánta síothóilte gan2765  mhíoshuaimhneas ná iomad cúruim, ór atá Grādh Dē comhmuirneach coimhcheanamhail ⁊ sin air féin gurab ait leis anmhuin  132 a n-ionad uaigneach, neamhchongháireach, ghlan, shíothchánta. Gidheadh, dochum nách saoiltea saoilteá (mar shaoilid muinntear an2770  tshaoghail) nach fuil do bhochtacht ann acht uireasbhuigh na maithiosa teamporálta, bíodh a fhios agot gurab í an bhochtacht fhíre an uaír fhuilngthear ó chroidhe an uireasbhuigh sin ar son Ndé, ⁊ nách fuil saidhbhrios as mó iná í an uair sin, ór as deimhin2775  go reacfadh Dia a fhlaitheamhnus ris na bochtuibh ar an ní bhíos aca; ⁊ mar nách bí aca acht an bhochtacht, as follas go cceannchar fíaithios Dé uirre, ⁊ gurab luach dhó í. Ní fhuil ar an n-ádhbhar sin saidhbhrios as mó iná í, ō cheannchar flaithios2780  Dé uirre, as uaisle iná an n-uile shaidhbhrios eile.” “Innis damh,” ar Des., “créd an tshubháilce as mó agot?” “Ní fhuil agom subháilce as mó,” ar ise, “iná mar thigim go maith leis na deirbhsheathrachuibh-se2785  fá ré a bfhuilim, ⁊ mar chuirim mé féin a n-oireamhuin dóibh, ór gé gurab é mo mhian mhían ⁊ mh'aoibhneas gan ní ar domhan do go bheith agom, ni háil léam mháthair bheith ní as boichte dhamh iná bhíos an chuid eile dom dheirbhsheathrachuibh, d'eagla do dtiobhruinn2790  shlighidh teachda a  133steach do mhuic allaidh bhíos ag brath oirnn, ⁊ ithios taradh ar ngarrdha, darab ainm Ainiongantus Indte Fēin. ⁊ dochum nách caillfind luaighidheacht mo shubháilceadh, do phós mo mháthair mé re fear naomhtha darab ainm Nā2795  Hiarr Einnī Duit Féin, ⁊ fós a dubhairt mo mháthair riom, dá madh áil leam bheith foirfe naomhtha, p.93 bheith réidh riartha ar an ní do béarthaoi dhamh, ⁊ bheith comhshuilbhir fán mbeagán d'fhagháil amhuil ⁊ do bheinn fán mórán, ⁊ bheith fán ní maith 2800  ionnamhuil ⁊ do bheinn fán ní'saith; ⁊ fós ar son Ndé ní ghlacuim féin dá ttairgthear dhamh acht m'fhírriachtanus.” “Ní fhuil ann sin,” ar Des., “acht tairgsin bheith ní as mó iná maith, ⁊ ní as mó fós do dhéanamh iná 2805  atá d'fhiachuibh ar an nduine, ór breathnuighim gurab é ní do chuir bhur bfhundúir d'fhiachuibh oruibh bheith bocht ó spioraid, ⁊ mur a deir an Fáidh, gé go mbeith saidhbhrios aguibh, gan bhur ccridhe do chur inn. Ar an n-ádhbhar so saoilim 2810  nách a mórán ná a mbeagán do bheith ag duine atáid subháilce ná bochtaine, acht  134 a neamhghrádh nó a neimhspéis do bheith aige san saidhbhrios.” “As fíor,” ar ise, “gurab san spioraid atá lán-fhoirbhtheacht subháilce na bochtaine; gidheadh, 2815  as innille ⁊ as daingne do dhuine ar son Ngrādha Dē gan éinní do bheith aige, ór atá ar ngrádh ⁊ ar ttoil comhchlaon is sin dochum dúile do chur san maoin shaoghalta, ⁊ sna neithibh breaghdha nuaidhe áille, nách mór gurab éidir lé duine beagán nó mórān do 2820  bheith aige gan a fhonn do chur ionnta ⁊ a ghrādh do dhortadh orra. Dā bhrígh sin as oircheas an tuighe do dhrud ón teiuidh, ór ní háil lé Grādh Ndē gan ar dtoil ⁊ ar n-annsa uile d'fhagháil dó féin gan roinn. Agus as mór do dhaoinibh mheallthar san 2825  ccúis-se a deir: “Ní fhuil ar ngráidhne ná ar ccroidhe sna neithibh-se gé go bhfuilid bfhuilid aguinn, ⁊ dá dhearbhadh sin ní bhiadh doilgheas oruinn fána ccailleamhuin ”; ór as deimhin go bhfuil bfhuil an toil comhchlaon is sin dochum seirce ⁊ míochúise do thabhairt do na p.942830  neithibh do chí  135 aice féin, gur ab ro annamh theagmhus gan a beith ceanguilthe dhíobh. ⁊ dá dhearbhadh so tabhair dot aire eisiomláir ar Ttighearna léar éidir go maith saidhbhreas an2835  tshaoghoil do shealbhughadh gan ghuais a ghrádho ná a chroidhe do chur ind; ⁊ féach nár áil leis sin, acht é féin, a mháthair mhilis dhil, a eapsdail, ⁊ a dheisgiobail naomhtha do bheith bocht, dá ccothughadh féin ar an ndéirc amháin. ⁊ crēad fá ndearna2840  so acht do chum eisiomlāire do thabhairt dúinne, do chum gan saidhbhrios saoghaltha do bheith agoind ó fhonn, ó dhísligheacht, ná ó sheilbh, mar do thuig go maith athair iongantach na bochdachta, S. Proinsias, do lean san ccéim-si lorg Chríosd ⁊ na2845  n-eabsdol ní as díorgha ⁊ ní as uaisle ináid pátrúin na n-órd éile; ór do fhágoibh d'fhiachoibh ar dhaoinibh riaghalta a uird gan díslidheacht neith ar domhan do bheith aca féin fó leith, mar atá d'fhiachoibh ar an uile órd, nó a ccoitchinni, inar shároigh bochtacht2850  na n-uile órd eile, dhá ttugann a riaghlacho, ⁊ Comhairle Triont, cead cíosa do bheith agá ccoimhthionóluibh.  136 Agas do theilgeas-sa amach as mo shealla, do leanmhain luirg bhochtachta mo Thighearna, gach a2855  raibhi agom and, ⁊ nír chongmhas astigh dhíobh acht íomháigbin mo Thighearna amháin, an tan do bhí lomnochd san chroich, do chum go ccuimhneóchainn ar an ngrādh do bhí aige dhamh, do chuir d'fhiachoibh air an bás-soin d'fhulong ar mo shon,2860  ⁊ beagán don mhórán leabhar fá gnáth leam do bheith agam, .i. an Bíoblo, beatha Chríosd, beatha na n-aithreadh naomhtha, ⁊ leabhráin bheago oile. Ní háilleam ní as mó, ór as lór leam mh'íoso miochair milis, ⁊ a bheatha bheannoighthe.”

19. Caibidil 19.: Do sheiseadh inghin na Humhla, dá ngoirthear Umhla do na Huachdaránaibh.

Do sheiseadh inghin na Humhla, dá ngoirthear Umhla do na 2865  Huachdaránaibh.

Fā mōr an sólás tug comhrádh na maighdine-si do Dhes., ⁊ iar ngabháil a cheado ria téid a ccuideachta 2870  na banaodhoighe go sealla n-inghine eile don Umhla dár  137 ainm Umhla dá Huachtaránoibh. Do rinne Des. rébheirens ⁊ lūtáil lútáil ro-mhór dhi, ór do innis an bhanaodhuigh dhó gur roi-ionmhoin lé Grādh Dé í, ⁊ an úair do thairg póg do thabhairt dá láimh, nír 2875  aontoigh an onóir sin do ghlacadh, mar do bhí 'na hinghein ag an Humhla.

“Indis damh,” ar Des., “cionnas do geineadh ōn Úmhla thú?” “Do ghéan,” ar isi. “As maith as aithnidh dár 2880  máthair, an Umhla, go ronnand Dia a ghrása ar a chréutúiribh ar mhórán do mhodhoibh éxamhla, go ttugand ní sa mhó do ghrásoibh do chuid díobft iná do chuid oile; do chuid díobh grāsa folaightheacho, ⁊ do chuid eile grasa follaso; do chuid díobh gráso 2885  na fíréantachta, ⁊ do chuid oile aisgeadho grās, do chum tarbha dhaoine oile. Agos fós as aithnidh dhi gurab cóir don uile chrétúir urruim, umhla ⁊ rébherens do thabhairt do Dhia ⁊ do na huachtaránoibh bhíos 'na ionad ar an talamh-sa; ór as ceart ⁊ as réusúnta 2890  don tí as lugha ⁊ as anuaisle urroim do thabhairt don tí as mó 's as uaisle. Tuigidh an Umhla as an dá ní-si adobhram 138ar as aithnidh dhi, ⁊ gabhoidh óna fior phósda smuaineadh naomhtha, .i. go bhfuil grāsa follaso nó folaightheacho ag gach uile dhuine nách p.962895  fuil aice féin, ⁊ cuiridh roimpe ar an n-ádhbhar sin í féin do chur fá urroim an uile chréutúir ar son Ndé, nó fá Dhia san uile chréutúir, ⁊ go háiridhe hāiridhe fá urroim Dhé ⁊ na n-uachtarán agá mbí a chumhachto; ⁊ ann sin geinthear misi, dár ab ainm Umhla dom2900  Uachdarānoibh. ⁊ do chum nách caillfinn luaighidheacht mo shubháilce, do bhuail mo mháthair séula luaighe oram dá ngoirthear A Mheas Cia Mé Féin, ⁊ 'na dhiaigh sin beirid an dís deirbhsheathar as sine agom ar láimh oram dom chongmháil am2905  sheasamh, d'eagla go leagfoidhe mé, .i. an Admháil, ⁊ Fónd mo Tharcaisnighthe, ré bhfuilim ro-chosmhoil. As do na cedneithibh do mhúin mo mháthair dhamh gurab é ainm do bheir an sgrioptúir ar na daoinibh díomsacha, cáith, ⁊ go mbí an cháith do2910  ghnáth ag iarroigh bheith ós chionn a grāin féin, ⁊ gurab ó dhá ní thig dhi fonn do bheith aice bheith a n-uachtar .i.  139 óna héttruime féin nó ón ghaoith thógbhas í. As amhloidh so don duine uaibhreach, ór gé gurab measo é inád na daonn eili, bídh do2915  shíor ag righe ré bheith ós a ccionn, ⁊ as ó ní éigin do dhá ní thig so dhó, .i. ón díomhaoineas fhásas and ón uabhar, nó ó ghaoith mholaidh shaoghaltha trér dú a thógbháil féin uas na daoinibh eile, amhail thógaibhthear an cháith uas an ghrán.”2920  “Innis damh a mhaighdean,” ar Des., “do bhéasa ⁊ do mhéin.” “Atám pósda,” ar ise, “ré fear naomhtha dárab ainm Nā Fāguibh Einnī gan Dēanamh. As duine ro shubháilceach an fear so, ⁊ as duine uasal árdhachta2925  é, ór claoidhidh a ccomhrac aoinfhir, ⁊ leaguidh, an beathadhach as uathbhásuighe ⁊ as allta mhallaighthe dá bfhuil ar an nclomhan-sa, darab ainm Mo Thoil Féin, lé sgriosthar ⁊ lé ndíoláithrighthear an mhéid p.97 leanas ⁊ ghrádhuigheas é, ⁊ agá bhfuil an oiread-sin 2930  do mhillseachd ⁊ do phiseóguibh go ccuireann na daoine ar saobhadh céillé, ionnus gur roi-bheag dhíobh nách lean é, ⁊ nách teith uaimse dá ionnsuighidh,  140 gé gurab deimhin nách édir don mhéid aca thréigeas misi Grādh Dē d'fhagháil, as tighearna ar an 2935  ndomhan, as fearr iná an saoghal ré chēile. ⁊ mar thug Dia dhamh a chomhmaith so d'fhior phósda, ní háil leam ni ar bioth do dhéanamh uaim féin acht an ní fhógras damh, ⁊ ní háil leam cead d'iarruigh air dochum neith ar bioth eile do dhēanamh gan 2940  roi-riachtanus, ⁊ ní lamhuim an uair-sin féin dul dá dhéanamh sin am aonar d'eagla go dteigeómhadh ar bhithbheanachaibh mé, fholchus iad féin san bfhásach-sa chomhmaith ⁊ sin nách faiceann éanduine iad nó go raibhe ro-fhogas dóibh.”2945  “Cia bheirios tú leat ad choimhideacht an uair-sin?” ar Des. “Beirim,” ar isi, “ó thús gadhar as cosmhuil réd ghadhar-sa, dá ngoirthear Fonn Maith, ⁊ mo dheirbhshiúr an tSimplidheachd, ⁊ mh'ingheana, .i. 2950  an Debhósion, an tShuilbheireachd ⁊ an Friochnamh, an Buainsheasamh, an Ghloine, ⁊ ós a ccionn so uile ar máthair, leis nách áil choidhche gan dul leam; ⁊ an uair as mian leam imtheacht go daingean innill gan ghuais, ní fulāir dhamh iad so uile do bhreith 2955  leam.”  141 “Guidhim thú,” ar Des., “innis damh créad an modh ar a ttéid do mháthair leat do dhéanamh na neitheadh sin do ní tú, ór ní thigim go soilléir, mar as mían leam, a n-abrae.”2960  “Inneósad-sa sin deit,” ar Umhlughadh do na Huachtaránuibh. “Ní shaoilim go ndéanuim éinní go maith don mhéid do ním, gé go madh móra na p.98 neithe do dhéanuinn ó mheas cháich eile; ní thógbhuim suas mo mheanma ar son n-aoinneith;2965  ní mheasuim gurab fearr do ním éinní iná do níd na daoine eile; ní smuainim gurab maith mé féin tré mhaith ar bioth dá ndéanuim óm chumhachtuibh féin. Ní háil leam mo mholadh, ná meas do bheith ag éinneach orm go mbeith cumas damh ar mhórán2970  foghuinthe do dhéanamh; acht do bheirim buidheachus go humhal do Dhia tré chéill ⁊ chuimhne ⁊ chumas do thabhairt damh ar ní éigin do dhéanamh ar son a ghrádha féin, ⁊ an tan do ním éinní a deirim am chroidhe: “As mó t'fhiacha orm a nois, a2975  Thighearna, iná roimhe; do bhrígh go dtuguis grása dhamh dochum an neith-si do dhéanamh.” Ní háil leam ar an n-ádhbhar so éinní ar son mh'oibre ō na daoinibh eile  142 acht an Tighearna do bheannughadh; ⁊ an saothar ⁊ an dochar do bheith oram féin, an2980  ghlóir ⁊ an moladh do bheith ag Dia, ⁊ an tarbha do bheith ag an chomharsuin. Ní háil leamsa éinní, ór as aithnidh dhamh nách fiú mé éinní d'fhagháil, acht amháin guidhim an Tighearna fána ghrádh féin do thabhairt damh do chum ní sa mhó do dheagh-oibreachuibh 2985  do dhéanamh, ⁊ chum gan a dhiomdha do thuilleamhuin ar mhodh ar bioth. ⁊ ós chionn an uile neith guidhim é fána thrócaire, fána mhillseacht, ⁊ fána fhéile do thaisbéanadh dhamh a n-uair mo bháis, do réir an dóthchuis atá agam2990  amháin as a árdmhaith.”

20. Caibidil 20.: Do sheachdmhadh inghein Na Humhla, dárab ainm an Gheanmnuidheachd.

Do sheachdmhadh inghein Na Humhla, dárab ainm an Gheanmnuidheachd.

As mór an t-urgháirdiughadh inntinne thug 2995  seiseadh inghean na Humhla do Dhes., ⁊ iar cceiliobhradh dhi, téid a ccoimhideachd na banaodhuighe go sealla an seachtmhadh  143 hinghean don Umhla, dá ngoirthear an Gheanmnuidheacht. Fáil- tighis an mhaighdion sin rē Ndes., ⁊ do chuir 'na 3000  shuidhe é.

“Guidhim thú, a mhaighdean,” ar Des., “innis damh créd fá ngoire inghean na Humhla dhíot féin, ór go bhfios damh do budh córa dhuit inghean na Measurdhachda do ghairm dhíot, dárab díslidheacht 3005  srían do chur ris an ccoluinn dá congmháil ó ainmhianuibh, ⁊ mur sin ní haithnidh dhamh cionnas a taoi at inghin ag an Umhlachd, acht muna leisinghean (féadfaidhe) nó daltha dhi thú.” “Tabhair dot aire,” ar isi, “go bhfuil dá ghné 3010  don gheanranaidheacht ann ar a bhfuil a hainm. As é as feidhm ⁊ as oifige don chedghné, ar ccolann do chuibhreach ⁊ do smachtughadh, do chum nách cuirfeadh a fonn a neithibh truaillighthe salcha; ⁊ gé go bhfuil an ghné-sin don gheanmnaigheacht3015  agamsa, ní lór leam sin gan an dara gné fós do bheith agam, lé ccuirim srian ris na mianoibh ⁊ ris na háilgheasoibh as gnáth don anom do bheith aige an uair do gheibh na neithe ina ccuireann dúil, ⁊ bhíos ag buain a shóláis aisdibh trés  144 na súilibh nó tréas 3020  an n-éisdeacht, trés an mblas nó trés an mboltanas, nó tréas an mothughadh, nó tréns an smuaineadh p.100 amháin, nó tréas an meabhair; ór dá n-ana an t-anom dá dheóin féin a n-éanshólás díobh so a n-aghoidh ttola Dé, do ní drúis spioradáltha do chum3025  a sháimhe féin d'fhagháil sna peacadhoibh sin do ní, gé nách beidís 'na bpeacodhoibh colnaighthe. ⁊ mar atá an ghné dhéigheanach-so don gheanmnoidheacht agam-sa ar mhodh ro-uasal, ní lór leam an t-anam do chongmháil ó na drochshólásoibh-si, acht3030  ón tshólás dob éidir lais do bhuain go dlisdionach ceadoightheach as na crétúiribh créutúiribh amháin, gé nách biadh a n-aghoidh ttoile Dé, ar an n-ádhbhar go ccuireann so féin toirmeasg ar an n-anom fána shólás go huilighe iomlán do bheith a Ndia. ⁊ mar as3035  d'airrgheanoibh na Humhla an chaoile ⁊ an tsheinge (ór ní háil lé cum fairsing do bheith aice líonta dá mheas féin, mar bhíos ag lucht an uabhair ⁊ an díomois, bhíos torrach óna ccion ⁊ óna meas orra féin), as uimi sin as inghean di meisi, mar sheargaim3040  ⁊ mar ghear 145raim antholo an chuirp ⁊ an anma uaim, gum chongmháil féin seang mar sin cosmhoil réum mháthair.” “⁊ cionnas choimhéadas tú do gheanmnoidheacht?” ar Des.3045  “Atá dias indiltiodh agom,” ar isi, “choimhéadas mo gheanmnaidheacht, .i. Absttinéid ⁊ Náire; agas cuidighidh fós mh'ffeear pósda leam, dá ngoirthear Coimheud an Chroidhe, ⁊ atá buachoil aige dárab ainm Cumhdach na Ccēdfadh.”3050  “Iarroim d'athchuinghidh ort,” ar Des., “taisbéin an buachail sin damh.” “As toil leam sin,” ar isi, ⁊ a dobhairt réna cailín, .i. an Náire, an buachail do ghairm.

21. Caibidil 21.: Do bhuachuil na Geanmnuidheachda .i. Cumhdach Na gCéadfadh, dá earrodh ⁊ dá innióll.

Do bhuachuil na Geanmnuidheachda .i. Cumhdach Na gCéadfadh, dá 3055  earrodh ⁊ dá innióll.

Fá roi-iongnadh lé Des. an modh ar a ttáinig buachuil na Geanmnuidheaehda do láthair, ór do 3060  bhí srian 'na bhéal, ⁊ glas mailli ris sin ar a bhéal már an  146 ccéanna, ⁊ ar pholláire chlí a shróna, ⁊ an polláíre deas osguilthe; do bhí cloch a leathchluais leis, ⁊ brat beag ar a shúil chlé baoi cros ar a dhruim, ⁊ a lámh chlé ceanguilthe dhi lé tairrngibh; 3065  do bhí a lámh dheas fo réir, ⁊ coinneallbhrudh coinnealbhrudh innte lán do choinnlibh ar lasadh; do bhí culaidh uaine air, ⁊ é 'na sheasomh ar ubhall luaidhe, a chos deas fó réir ⁊ a chos chlé ceanguilthe a ngeimheal; ⁊ do bhí cnumh sáidhthe 'na thaobh dheas a n-ionnamhail 3070  eirci sléibhe, do bhí ag cognamh a éaduigh gus an bhfeóil. ⁊ a dubhairt Des. ris: “Innis damh, a mhic, créad as ciall don lán iarnuigh sin ort?”

“Asé adhbhur fá n-iomchruim an srian-sa,” ar an buachuil, “dochum beathadhuigh atá agam 3075  thighearna do cheannsughadh ⁊ do mhíniughadh, ór dá léigthi fó rēir aon uáir amháin é, gé go bhfuil beag, do dhéanadh mórán díoghbhála. ⁊ ní fhuil duine do fhéadfadh a fhasdódh ná srian do chur ris arís acht amháin an doirseóir, .i. Eagla Dē.”3080  “Créd as ainm don droichbheathadhoch sin?” ar Des. “An teanga,” ar eision, “agá bfhuil bás ⁊ beatha ar a lá 147imh, ⁊ ré a n-abuir Dáibhí Rí: “Guidhim thú, a Thighearna, cuir coimhéad ar mo bhél ” ” p.1023085  “⁊ créd fá bfhuil an glas sin agod?” “Asé ainm an ghlais-se,” ar an buachuil, “Measardhachd an Bheóil, ⁊ dochum doruis na mainistreach dh'iadhadh atá aguinn, d'eagla na mban riaghaltha atá asttigh d'éulódh, ór muna bheth an3090  glas so agoind ní bhiadh crábhadh ar bioth san thigh-si, do bhrígh gurab díomhaoin crábhadh an duine riaghalta ag nách bí tocht.” “Agas créad fá n-iadhonn tú an polláire clí, ⁊ an polláire deas osgailthi?”3095  “Dá fhoillsioghadh nách cóir dhúinn polláiri clí an fhormaid ⁊ an iomthnúidh ré deaghoibribh ar ccomharsan do bheith osgoilthe aguind, tréna ttiocfadh daghbholadh Chríosd 'na blioladh báis chugoind, acht an polláire deas, tréna sláineócha an daghbholadh3100  céadna sin sind, mar adeir Pól do réir ghluaise S. Aibhisdin.” “Créad dábhfoghnand an chloch sin agat? ” ar Des “Do chum puill atá a ccúl an thighe-si do dhúnadh (ar eision), dá ngoirthear an tEisdeachd,3105  d'eagla bithbhean 148ach bhithbheanach do theacht a steach air, ghnáthoigheas teacht tríd an tan nách bí an chloch-sa dhá chumhdach; ⁊ asé ní chialloigheas an chloch-sa Iosa, ar Slánoightheóir, as cóir dhúind do chur a n-éistteachd ar ccroidhe, ag smuaineadh do3110  shíor ar a bheathoigh do chum nách léigfimís na drochsmuaintighthe asteach; ⁊ as minic fós chuirim an ccloich-si am bél d'eagla go laibheóraind.” “Adéarthur riot mar sin,” ar Des., “go bhfuile balbh.”3115  “Ní fhuilim,” ar an buachoil; “gidheadh, do ním mé féin balbh ar son Ngrādha Dé.” “Créad an tsheirbhís nó an sólás do Ghrādh Dé tusa do bheith balbh?” ar Des. p.103 “As mór an tseirbhís dó é,” ar eision, “ór as 3120  tréas an ndoras-sa élóighid an dá chloich uaisle ar labhair an tShimplidheachd riot, dá ngoirthear Gloine Chroidhe ⁊ Neamhurchóid.” “⁊ créad fá bhfuil an brat, beag sin ar do shúil?” ar Des.3125  “Asé ainm an bhroit-si,” ar an buachail, “an Ghloine, ⁊ asé a fheidhm an tshúil chlí d'fholach, bhíos ag seirbhís do na céadfadhoibh.” “⁊ nách foilgheann tú an súil ndeis?” ar Des. “Ní fholchoim,” ar an páisde, “ór así  149 an tshúil 3130  dheas súil na simplidheachta, nách tairrngeand olc ar bioth don thigh acht neithe maithi tarbhacho. Gidheadh, así an tshúil chlé súil na céadfoigheachto, lé ⁊ as roi-ghéiri an radharc atá aici iná ag an tshúil dheis, ⁊ do ní mórán díoghbhála dhúind, ór tairrngidh 3135  an bás asteach orainn; ⁊ as uime sin as éigean a folach ris an mbrat mbeag-sa, do chum go bhféachfadh ar na neithibh maille ghloine.” “Mínigh dhamh ní as sothuigsi,” ar Des., “ciondas fhéuchthar na neithe mailli ghloini.”3140  “Do chuala tú,” ar eisean, “san thigh-si mórán do neithibh as dorcha dhothuigsi iná a ndobhart-sa riot, agá bhfuil bfhuil ciall ⁊ mínioghadh ro-tharbhach dá mínighthí iad go soilléir; ar an n-ádhbhur-soin búdh éidir lat, an uair fhilleas tú san sligheidh-si ar th'ais, 3145  iar bfhaicsin Ghrādha Dé dhuit, gluais fhai d'iarroigh ar ar labhradh riot a ccéill mhisdeagha dhorcha spioradáltha san mhainistir-si, rachas a ttarbha dhuit féin ⁊ do dhaoinibh eile.” “As ro-mhaith an chomhairle do bheire dhamh,”3150  ar Des., “⁊ gealloim, maille ghrásaibh an Thighearna, a  150 déanamh. Gidheadh, guidhim thú, innis damh p.104 gan cáirde chéiíl a bfhuil d'iarnoighibh ort, ⁊ ó thús créd fá bfhuil an chros sin ar do mhuin?” “Do chum mo chuirp do chrochadh innte,” ar an3155  buachail, “dá tharcaisnioghadh, ⁊ do chum mo spioraid do chongmháil béo a Ndia maille ré toil ⁊ lé grádh, mar a deir an t-eabsdal: “Atú iar nam chésadh san ccroich a bhfochair mo Thighearna Iosa Críosd, ⁊ as uimi sin atám am beathoidh; ní mise3160  mharas anos acht Críosd ionnam,” ór así mo bheatha-sa smuaineadh a Ccríosd, ⁊ a oibreacha do leanmhain. ⁊ as uime sin a tá mo lámh chlí greamoighthe lé tairrnge don chrois do chum nách diongnainn drochoibreacha díomhaoine, ⁊ asé an tairrnge Eagla na3165  Pēine ina mbeid lucht an uilc; ⁊ asé so do bhí Dáuí dh'iarroigh ar Dhia san áit a n-abair: “Greamoigh go daingean ⁊ cuibhrigh mo cholann ré tairrngibh th'eagla.” Gidheadh, atá mo lámh dheas fó réir do chum na ndeaghoibreach do dhéanamh, ⁊ glac3170  choinneall innte ar lasadh, chialloigheas rádho an Tighearna san soisgél, .i. ' Dealraigheadh ar an modh  151 sin bhur soillsi a bhfhiaghnaisi na ndaoine, ionnas go bhfaicdís bhur ndaghoibreacho, ⁊ go ttugdaois ghlóir dá bhur nAthair atá ar nimh.'”3175  “Créd fá bhfuil an chnumh sin ad thaobh?” ar Des., “ór as baoghal duit go ccrindfe thú.” “Do chum go ccuimhneóchadh dhamh,” ar eision, “an chnumh bhias ag creim mo choinsiais go síordhuidhe, muna choimhéada mé mo ghloine, ór ní3180  fhaghann cnumh na ndaoini ndamantha bás tré bhioth shíor.” “Agas créad chialloigheas do chuloigh?” ar Des., “⁊ créad fá bhfuil glasuaini amhoil búdh fear fiadhoigh thú?”3185  “Nách aithnidh dhuit,” ar eision, “go ccialloigheand an dath glasuaine an dóthchas tréar p.105 thoghas-sa mar dhath é, mar atá dóthchas agom mo chorp do theacht slán a n-am na heiséirghe as an mbochtacht, as an neimhthní, as an n-urchra-a-sa 3190  ina bhfuil anosa, dá-bhfuilngi an saothar ina bhfuil ar son Ngrādho Dé.” “⁊ créad fá bhfuile ad sheasamh ar an n-ubhall sin?” ar Des. “Dá thaisbéanadh,” ar eision, “go bhfuil 3195  tarcaisne ⁊ mimheas agom ar an saoghal-sa, mar ní dhiombuan théid seocha gan fhuireach. ⁊ atá mo chos chlé greamoighthi lé  152 geimheal an Bhuainsheasoimh, d'eagla go ttiobhradh coisgéim n-iomraill, mar do ráidh an Fáidh; ⁊ atá mo chos deas fó réir 3200  do chum reatha a sligheidh na n-aithneadh, mar adeir an Fáidh céadna: “Do shiobhlaidheas am rioth shlighidh th'aithneadh.” Agus ag so agatsa,” ar an buachuil, “ciall mh'innill ⁊ mh'earruidh, ⁊ an modh ar a ndéunuim seirbhís dom thighearna, 3205  .i. Coimheud an Chroidhe.”

22. Caibidil 22.: Críochnuighthear an céadrann don leabhrán-sa.

Críochnuighthear an céadrann don leabhrán-sa.

Ba mōr an lúthgháire do bhí ar Dhes. trér innis3210  an Gheanmnuidheachd ⁊ an buachuil dó, ⁊ iar ngabháil a cheada riú, rug an bhanaodhuigh lé é, tar chlabhstra na mainistreach amach, ⁊ a dubhairt ris: “Do chonnairc tú anois mná riaghaltha na mainisdreach-sa uile.”

3215 “Do chonnarc,” ar eision; “gidheadh, iarruim d'athchuinghe ort, innis damh an bfhuil éinní oirrdheirc ei 153le san mainistir as fíu a fhaicsin?” “As maith dhuit-se,” ar ise, “a bhacadhuis dochum Grādha Dē d'fhagháil, má chuire a ngníomh3220  iad; tar a cheann sin taisbéanfad duit crand breaghdha atá aguinn inar n-abhollghort.” Gluaisis Des. d'fhéachuin an chroinn, ⁊ fá hiongnadh leis a áille. Do bhí dá shórt toraidh air. “Créad é an toradh-sa? ” ar Des.3225  “Asé as ainm don thoradh bhuidhe-si (ar isi) fhásos ar na géagoibh íochdaracha, Neamhdhōthchas Asom Fēin, ór fásoigh míodhóthchas san nduini, 'na bhrígh, 'na chumas, ⁊ 'na luaighidheachtoibh féin tré eólas do bhreith dhó ar a ísle ⁊ ar a bheiginmhe3230  féin, ⁊ ar a neimhthní ⁊ asé ainm an thoraigh dheargórtha úd fhásas ar na géagoibh uachtaracho, Dóthchas a Ndia, ór as ó áirde ⁊ ó mhaitheas Dé thig dhúinn cumas do bheith agoinn ar éinní mhaith do dhéanamh. ⁊ gnáthuighid na daoini thig don3235  thigh-si cuid don thoradh-sa do bhreith leó ⁊ nó ni rachadh a ttoisg ann so a ttarbha dhóibh.” p.107 “An áil leat cuid don toradh-soin thoradh-soin do  154 thabhairt damh-sa?” ar Des. “As áil,” ar isi ⁊ “⁊ ith, dó sháith don thoradh 3240  íochtarach sin ar tús. Beir lón don thoradh uachtarach lat ad mhála do chum-na sligheadh, ⁊ do bhéara sásadh dhuit go rochtoin mhainisttreach na Dēsheirce dhuit.” Do bhí Des. lán do shubhachas ⁊ do shólás trés 3245  an bproind do chaith don thoradh íochtarach, ⁊ do líon a mhála, a mhuiuchilleadha ⁊ a fhochras don thoradh uachtarach, ⁊ adobhairt ris an maighdin: “Guidhim thú, a dheirbhshiúr, taisbéin damh an slighidh do chum tighe Ghrádha Dē.”3250  “As toil leam sin,” ar isi, “ór do chím ullamh thú do chum Grádha Dé d'iarroigh, ⁊ éusgoidh do chum na sligheadh, ⁊ fós do bhéara mé chuideachta do mhuintir an thighi-si féin duit d'eagla go rachthá ar seachrán ōn sligheidh.”3255  “Nách lór dhamh,” ar eision, “mo ghadhar am chuideachta?” “Ní lór,” ar isi, “ór taobh amoigh dá bhfuil do bheathadhachoibh allta san sligheidh, atá mórán innte do pholloibh doimhne, do lathachoibh, do 3260  shladoighibh ⁊ do mhealltóiribh, ⁊ ar an n-ádhbhar-sa ní lór dhuit an gadhar.” “Déana grāsa oram máseadh,” ar Des., “fán ccuideachta do thabhairt  155 damh as fearr threóróchas ⁊ choiseónas mé.”3265  “Beir lat,” ar isi, “an dóirseóir, .i. Eagla Dē, atá láidir comhdhaingean ré hiaronn; ⁊ mās maith leat gan é dhot thréigean, beir lat a shíur, .i. an Nāire; ⁊ madh áil leat gan isi dot thréigion, beir lat an lioctubháil-se na cuimhne darab ainm Fēach 3270  Sīos. Beir lat fós ceathramhadh inghean na Humhla, p.108 .i. an tSimplidheachd, ⁊ tionnsgain triall a n-ainm Dhé, ⁊ beannacht an Thighearna maille riot. Gidheadh, do bheirim rabhadh dhuit, dá dteagmhadh go gcaillféa an dóirseóir dóirséoir nó an tShimplidheachd, gan3275  do ghadhar choidhche do léigean uait, ór dá dtugae dhó chuid don thoradh sin atá agot, cuideóchuidh lat dochum do chuideachta d'fhagháil arís; ⁊ an tan rachas tú tar dhorus na mainistreach-sa amach, gabh an casán atá ar do láimh chlí ina bhfuil an aithghiorra3280  dochum tighe na Dēsheirce, mar a bfhuil Grādh Dē.” “Créad as ainm don chasán sin,” ar Des., “dochum go bhfiafraighind an t-eólus chuige, dá ttéighind ar  156 seachrán?” The text on p. 156 appears in the form of a cross.

3285 “Foighide a ainm,” ar ise, “⁊ atá do thaobh na láimhe clé, tré dtuigthior beatha ghnīomhach lán do shaothar, agas atá 'na shligheidh aithghirr do chum Ghrādha Dē d'fhagháil, ór as tré annró, ⁊ tré phéin agus pheannuid, as oircheas dúinn dul go3290  flaitheas Ndē.”  157

1. Caibidil 1.: Tionnsgantar An Dara Rand Do Sgáthán An Chrábhoidh.: Mar do ghluais Desiderius as Mainisttir Na Humhlaghta, ⁊ don fhoighide as cóir do dhuini do bheith aigi an uair bhíd na daoini saoghaltha ag fochuidmheadh air, ⁊ don tarbha bheanas as sin, ⁊ as gach annró oili dá n-éirgheand dó an tan bhíos fulong maith aige.

Tionnsgantar An Dara Rand Do Sgáthán An Chrábhoidh.

Mar do ghluais Desiderius as Mainisttir Na Humhlaghta, ⁊ don 3295  fhoighide as cóir do dhuini do bheith aigi an uair bhíd na daoini saoghaltha ag fochuidmheadh air, ⁊ don tarbha bheanas as sin, ⁊ as gach annró oili dá n-éirgheand 3300  dó an tan bhíos fulong maith aige.

Do ghluais Des. go suilbhir sólásach ó thigh na Humhlachto iar n-a shásadh ar thorthoibh, ⁊ rug leis chuideachta maith do chum na sligheadh, .i. a mhadra 3305  dā ngoirthí an Thoil Mhaith, ⁊ an doirseóir ar thaobh dhe, .i. Eagla Dé, ⁊ an tShimplidheacht ar an ttaobh eile dhe; ⁊ rug leis do chum na sligheadh a mháladha líonta do thoradh dár ainm Dóthchas a Ndia, ⁊ do thionnsgain mar sin  158 triall a slighidh na Foighide.

3310 Do conncas do Dhes. go raibhe an tshlighe anshocair, aggarbh, aimhréidh, driseach, deilgneach, ór fá mór do chrádh, do shaothar, d'amhgar, d'easláintibh, ⁊ do ghnéibh éxamhla eile bhuaidhridh fá héigean dó d'fhulong, ⁊ gé go ndubhrodh ris go 3315  raibhe an tshlighe aithghearr, do mheas-san go raibhe ro-fhada; ór dob í toil Dé a beith garbh saothrach réna siobhal, do chum nách diongnadh an drong do shiobhóladh thríthe do chum nimhe cínnas ná comhnaidhi innti (ar son an tshóláis do ghébhdaois p.1103320  dá mbeith sí aoibhinn ionnfhuar), acht go ndéandaois deithneas ag teitheadh ón ionnarbadh neamhchonáigh-si 'na bfhuilmíd, ⁊ go ndeachdaois ar neamh do shealbhughadh na glóire. ⁊ gé go bfhacoidh Des. mórán do neithibh 'na shligheidh fá docair leis3325  d'fhulang, ní fhacoidh éinní as mó do ghoill air iná mar do chonnaire iomarcoidh daoini ar gach ttaobh don tshlighidh 'na aghoidh, ag tabhairt mhasla dhó, ⁊ ag fanāmhad faoi, ⁊ ag fochuidmheadh ar a thriall ⁊ ar a thionnsgnamh, ⁊ fós ga lot agas agá  159 bhualadh, 3330  ⁊ dar leis féin fá lucht gaoil ⁊ cairde dhó, ⁊ daoine dá ttabhradh roimhe sin mórán onóra ⁊ tiodhlaictheadh, cuid don mhuinntir do bheireadh an masla-soin dó, ionnas gur ghoill a ndobhuidheachas air comhmór as sin gur mheadhoigh slighe na Foighide3335  d'fhágbháil, ⁊ dul do dhéanamh díoghaltois orra. A dubhairt an tShimplidheachd ris: “A mhic, madh áil leat seirbhís do dhēanamh don Thighearna, ⁊ a ghrádh d'fhagháil, ní héidir leat congnamh ar bioth d'fhagháil chuige sin as fearr iná contrárdhacht3340  ⁊ eascairdeas na ndaoine, ór do níd seirbhís duit dochum buadha do bhreith ar do lochtuibh; gonadh aire sin a deir Solamh: “An tí do ní olc ar dhuine oile, do ní seirbhís dó, madh duine glic an tí ar a ndéantar an t-olc dochum a tharbha do bhuain as3345  lé sgéith na foighide.” A deir fós Pól naomhtha gu n-iompóighthear na huile neithe maithe don lucht ghrádhuigheas Dia, gēmadh iad na peacadha féin ⁊ na huile do níthear 'nar n-aghaidh, ór ní bhí san olc do nīthear 'nar n-aghaidh acht brod lé mbrosduighthear 3350  inn do chum  160 ar ccos do tharruing as lathaigh ⁊ as morgadh an tshenchomhluadair 'na bhuilmíd bfhuilmíd gu hasgolluibh ag truailleadh inar ndubháilcibh, mar adeir an fāidh Iohel. Rom. viii, 28. Foghnaidh ⁊ oiridh gu meinic p.111 an brod sa do na daoinibh atá toghtha fá chomhair 3355  flaitheamhnais, dochum a chora d'fhiachuibh orra teitheadh ó na bithbheanachuibh ifrionda bhíos ag siubhal ar feadh dīthreibh an tsaoghail-si ag déanamh éirghe sligheadh ar na daoínibh bhíos ag dul ar shligheidh fhlaitheamhnais; ór na daoine ar a ccuir 3360  bochtaine an tsaoghail d'fhachuibh aire do thabhairt do Dhia, do níd deithneas dochum iad soin do sheachna, ar an n-ádhbhar gu nguidhid Dia fána mbreith dá dhúthaigh féin, ⁊ gu flaitheamhnas, san áit a bhfuil a ccroidhe ⁊ a bhfonn, as an bprīosún 3365  ttalmhuidhe-si. Nī fhuil san léathtrom shaoghaltha fhuilngeas duine maille ré foighide ar son Ndé acht purgoíd lé nglanthair droichleannta a dhubhāilceadh, dá dhaingne dā mbeidís; laghduighidh sí lionn ruadh na feirge, díbrigh lionn fionn na leisge, measruidhigh 3370  teasbhach  161 na fola deirge, .i. na hantoile, ⁊ glanaidh í ar an modh sin gu bfhágbhann falláin ullamh í fá chomhair bheathadh Ghrádha Dé do thabhairt uaithe, ⁊ bríoghmhar dochum na ndeaghoibreadh agá bfhuil neamh mar luaighidheacht. Foghnaigh an fhoighide 3375  mar leighios réamhchoimhédach; ór ní bhí ní ar bioth d'uireasbhoigh ar an tí agá mbí. Sásoighidh lé gorta, coisgidh íota lé tart, do ní saidhbhir leis an mbochtachd; ór as do ghlóir na foighide, gibé háit a mbí, gu mbí saidhbhir acfuingeach lán don 3380  uile mhaith. Do ní an fhoighide an fásach, dá thiorma ⁊ dá aimhréidhe dá mbiadh, 'na phárthas aoibhneasa; do ní luibhe daghbhaloidh daghbhlastta do na fóth-annánoibh, don neanntóig, ⁊ dá gach garbhluibh eile. 3385  Dar lé fear na foighidi, as leabaidh chlúimhe gach talamh dá chruaidhe, ⁊ as soishíon gach gaoth dá géire, ionnas, dá raibhe foighide agat, go mbeid p.112 créutúire na cruinne ag foghnamh dhuit, an geimhreadh ⁊ an samhradh, an teine ⁊ an t-uisge, an3390  iomadamhlacht ⁊ an teirce, ⁊ an uile ní oile; ór dá  162 bhochta dá mbí an fhoighide, así sin uair as saidhbhre bhíos. As gnáthach gá rádh ris an lucht do ní an déirc, go ccuirid rompa a n-óirchistte fhlaithis Dé a ttugoid do na bochtoibh. As éidir an ní céanna3395  do rádh ris an ndroing chailleas a maoin shaoghaltha go einneamhnach lé gadoighibh nó lé hanfhórlann oile, an uair fhuilngid so ar son ngrádha Dé. ⁊ as mór fá ris so an uaisle don fhoighide nách faghann díoghaltas ná éuccóir, ná fearg, ná fuath, ionad 'na3400  fochair, ⁊ fós go sgriosann sí, ón tí agá mbí, tuirsi mhímheasardha as fréamh dhóibh so uile, ⁊ go mbeireann bhuaidh ar a huile naimhdibh; ór ní díoghbháil acht foghnamh as éidir leó do dhéanamh dhi, ar an n-ádhbhar nách foil, go soiche an mbás3405  nó an easláinti, ní nách déan a seirbhís. Saoroidh an bás féin í ó phríosún an chuirp do chum a chora a saoirsi ghlóire chloinde Dé.” “A mháthair,” ar Des., “ó tá an fhoighide comhuasal ⁊ sin, do ghéan mo dhíthcheall ar a3410  coimhéad, ⁊ bíom ar siobhal feasda.”  163

2. Caibidil 2.: Do chealgoibh na n-eiriceadh, ⁊ mar nách cóir do na Catoilicibh a n-aonta do thabhairt do chum na cléire D'ionnarbadh uatha.

Do chealgoibh na n-eiriceadh, ⁊ mar nách cóir do na Catoilicibh a n-aonta do thabhairt do chum na cléire D'ionnarbadh uatha.

3415 Iar mbeith do Dhes. ag siobhal athoigh oile a slighidh na Foighidne, ag fulang iliomoid do dhuadhoibh dofhaisnéisi, an tráth do shaoil gur thoil lé trócairi an Tighearna crioch do chur ar a imshníomh, 3420  tárla cúis dóláis ⁊ dobróin dó fá haidhbhle inás ar imthigh air gó sin; ór tárfás dó go ttárla a measg mhóráin eiriceadh é, ⁊ gur thairgsead an uile chathughadh do chur air a ccúis a chreidmhe. Do fhógradar dhó do chedneithibh, fá phéin díoghaltois 3425  dofhulaing, gan caidreamh ná cumann do bheith aigi ré sagartoibh ná ré daoinibh riaghaltha, ⁊ fós gan a léigean a n-aoinionad fris, acht a ndíbirt uadh nó a ttoirbhirt dóibh féin. Gabhois an urdail sin d'uamhan ⁊ d'eagla Des. tréas a ndearnsad, do bhagar air gur 3430  thionnsgain  164 aontughadh do chum ar iarrsad.

Mar do chondairc an tShimplidheacht an claochlughadh do rinde Des. tré iomarcoidh eagla, gabhois agá neartoghadh, ⁊ a dobhairt: “A mhic,” ar isi, “osgoil do shúile, ⁊ smuain ar an mbreitheamhnas 3435  ndéigheanach as a raghoid an cineadh daonna do chomhaitreabh a saoghal na saoghal ré teannáloibh lasrach síordhoighe, nó a nglóir ⁊ a n-aoibhneas shuthoin. Tuig gurab do réir ar ngníomhradh san saoghal-sa bhéaras Dia breath oirn an lá-soin, ag 3440  tabhoirt ghlóire do shíor do lucht na ndeghghníomh, do chomhoill a thoil ar an saoghal-sa, ⁊ phéine p.114 suthoine do lucht na míghníomh, do lean a ttoil féin ag léigean an pheacoidh chuca a stteach a cceachtar don dá dhoras thréa ttig, mar a deir S. Aibhisttín,  ²¹3445  .i. tré dhoras an ghrádha bhíos aca do na neithibh saoghaltha d'fhagháil ⁊ do chruinnioghadh, nó tré dhoras na heagla bhíos orra fá na neithibh saoghalta diombuano do chailleamhoin. ⁊ ó tá gach aonduini anbhfann éittreórach do chum na ndoirseadh-sa do3450  chongmháil dúntha do ghnáth a n-aghoidh an pheac  165oidh, bhús cúis a mháin ag an mbreitheamh do chum lochta na míghníomh do dhamnughadh, nách búdh mór an mearughadh céille do dhuine ar bioth, ar son eagla dhaoine, a aithre spioradáltha do3455  thréigean, as lánchuidioghadh ⁊ fós as doirseóireadha dhó do chum na ndoirseadh sin do choimhéad; ór bíd ag forchoimhéad choinsiais a ccloinne spioradáltha do chum cundois do thabhairt ar a son, mar adeir Pól.” “A mháthoir,” ar Des., “as dóigh leam go3460  ttiocfadh leam mé féin do choimhéad aimsir fhada, ór, bhuidheachas do Dhia, ní mhothuighim mé féin ro-chlaon do chum uilc; ⁊ gé do gheallfoinn gan daoine riaghaltha do léigean a n-aoinionadh riom féin, atá súil agom réna bhfaicsin go foluightheach3465  a ttighibh choda éigin dom chomharsanoibh, ⁊ leas mh'anma do dhéanamh mar sin ós íseal. ⁊ nár búdh hiongnadh leat so, ór do ghabh an oiread-soin d'uathbhās rompa súd mé, ⁊ do dhroichmheisnigh, nách léigeann corp eagla dhamh gan a ghealladh3470  dhóibh díultadh don chléir; ⁊ go háiridhe mar do gheallsad damh nách cuirfidhe ní as mó do  166 bhuaidhreadh oram ó so suas a ccúis mo choinsiais, dá ccuirinn an ccléir uaim.” p.115 Cíis an tSimplidheachd gu hathtuirseach éccaointeach3475  ag clos na mbriathar sin Des. “Caidhi ádhbhar h'iarghnó, a mháthair?” ar Des. “A mhic,” ar isi, “níor iongnadh dá ndéarnuinn déara fola ag smuaineadh ar a olcas do thógbhuis-si 3480  an tteagasg naomhtha fuarais a ttigh ar máthar, an Umhla, an tráth a deiri go huaibhreach andóthchasach gu madh éidir lat tú féin do choimhéud gé gu mbeithea gan chongnamh na cléiri agad, ⁊ nách mothuighi claoine do chum peacaidh. As cosmhuil 3485  gur ibhis dhigh ndearmaid, ór as moch do dhearmadais a ndubhradar mo dheirbhsheathracha riot dá fhoillsiughadh dhuit nách fuil ag an nduine uaidhe féin dochum flaitheamhnais, an tan fhágbhas grása Dé é, gu háirithe d'éis pheacaidh Adhuimh, acht peacadh 3490  ⁊ brég, mar a deirid na comhairleadha ⁊ fós an soisgéul. ²² Nach cumhuin leat briathra Eoin Bruinne: “Dá n-abram nach fuil peacadh aguinn, atámuid dār mealladh, ⁊ ní fhuil  167 an fhírinne ionnuinn; ” ⁊ an tan a deir Críosd ar Ttighearna gu 3495  soilléir san soisgéul gurab leathan fairsing an doras bheireas cách gu hifrionn, ⁊ gurab mór ghabhas tríd, ⁊ gurab caol cumhang an doras tré a ttiaghthar gu flaitheamhnas, ⁊ gurab beag ghabhas tríd, ⁊ fós a deir Peadar, ag aidhbhsioghadh na guaisi céadna-soin,3500  gurab ar éigin shláineóchthar an fírén féin, nách budh mór an mhire dhuit-si, ⁊ a chomhmór sin do chonntabhairt ar na naomhuibh féin, th'anam bocht do léigion ar th'ionchuibh féin amháin? An tráth do aointeóchthá druim do chur ris an ccléir, do 3505  bhéarthá siocair ⁊ sompla dhot uile chomhursuin fá aithris do dhéanamh ort ag déanamh an neith p.116 chéadna, ⁊ budh éigion duit mar sin conntas do thabhairt ar son a ccaillfithíl d'anmannuibh tréud dhroicheisiomlāir, mar a deir S. Aibhisdín; ⁊3510  fédfuithi gu bfhuileóngadh Dia, a ndíoghaltas na droicheisiomlára sin do bhéarthá dod chomhursuin, nách léigfeadh eagla an tshaoghail duit caidreamh ná cumann do dhéanamh gu foluightheach féin  168 ré sagartuibh, gé gu mbiadh a fhios agad cáit 'na3515  mbeidīs, ⁊ gu raghadh mar sin droichchríoch ort, mar do chuaidh ar mhórán eile atá aníu a n-ifriond, ar ar chuir eagla an tshaoghuil d'fhiachuibh dealughadh ris an nEagluis beagán ar bheagán. ⁊ dá léghthá an sgéul atá ag Esopus, theigéamhadh gu3520  ttuigfithea nách fuil ag na heiricidhibh-si acht m ealltóracht, gá ghealladh dhuit, dá léige an ccléir dhíot, nách déanuid ní as mó d'inghreim ort.” “Guidhim thú,” ar Des., “innis an sgéul-sin damh.” “Inneósad,” ar isi. “Aithristtear ag Aesopus  ²³3525  go rabhadar cogtha ⁊ conghala móra ag na faolchonoibh ris na caorchoibh, ⁊ mar do chonncadar na faolchoin nár éidir leó buaidh do bhreith ar na caorchoibh, tré líonmhaire na ccaorach, ⁊ trés an ccuidiughadh do bheirdís gadhair mhóra bhaile bádar3530  dá ccoimhéad dóibh, do thairgsiod síoth shuthoin do na caorchoibh ar choinghioll na gadhair sin do thoirbhirt ar a láimh féin; ⁊ do bhí an urdail-sin d'eagla ⁊ d'fhonn na síthe ar na caorchoibh gur réidhighsead ris na faolchonaibh  169 ar an ccundradh-soin,3535  ag seachadadh na ngadhar dhóibh; ⁊ an tan fuaradar na faolchoin na caorcha gan chosnamh na ngadhar ortha, do ghabhsad gá leadradh ⁊ gá luathchognamh, gur chuirsead chum báis gus an ccaoirigh ndéigheanoigh íad.” p.1173540  “A mháthair,” ar Des., “ní hiongnadh leam thú do thabhairt an sgeóil sin lat, gé go bhfuil 'na sgéul fábhoill, ⁊ fós iar n-a chuma lé feallsamh gan chreideamh, ór as aithnidh dhamh go ttabhair an sgrioptúir féin sgeóil leis, dá ngoírthear parábolae, 3545  d'fhoillsioghadh neitheadh eile leó, ⁊ go n-aboir S. Aibhisdin  ²⁴ gurab éidir leisna Críosdoighibh na neithe maithe do gheibhid a leabhroibh na bhfeallsamh n-eithniocdha do chur 'na bhfeidhm féin, an tan oirid do chreideamh. Críosd. Gidheadh, as iongnadh 3550  leam más é ní thuigeas tú gur ab mian leó súd misi do mharbhadh an uair do ghéubhoid mé am aonar, iar ccor na cléire uaim.” “As deimhin,” ar an tShimpligheacht, “nách mó fond an mhic-thíre fán ccaoiridh do gheibh gan 3555  chosnamh uirre do mharbhadh, iná fonn na n-eiriceadh-sa fa bhás  170 anma do thabhoirt don lucht do gheibhid gan chuidiughadh na cléire.” “As eagoil leam, a mháthair,” ar Des., “gurab fíor sin; gidheadh, ní haithnidh dhamh créad an 3560  bhuain atá ag do sgéul ris an ccéill-sin bheanas tusa as, acht amháin go n-admhoim gurab meinic ghoireas an sgrioptúir caorcha  ²⁵ don phobol chreidmheach; ⁊ do chum do sgeóil do bhuain ré hádhbhar, nír fholāir a dhearbhadh gurab meic thíre na heiricidh, 3565  ⁊ gurab gadhair an chliar; ⁊ dar leam-sa dobadh córa madoigh do ghairm do na heiricidhibh, bhíos ag gearradh na Ccatoiliceadh, iná do na pearsanoibh Eaglaisi, dár aithin Críosd bheith mín maordha.” “Léagh S. Aibhisdīn,  ²⁶ ” ar an tShimplidheachd, 3570  “⁊ do ghéubha tú aige a mórán d'ionaduibh gur ab  p.118 faolchoin na heiricidh, ⁊ gurab gnáth don sgrioptúir mic thíre do ghairm dhíobh féin ⁊ do na drochdhaoinibh eile, mar ghoireas caorcha do na daghdhaoinibh. Léagh Matha ⁊ Eoin sán. Soisgéul, ⁊3575  Lúcás san Soisgéul, ⁊ a nActoibh na nEaspol, san áit 'nar thairrngir Pól go follas  171 na neithe do chímid anois dā ccomhall sna heiricibh a n-aghoidh na Heaglaisi. “Atá a fhios agom,” ar Pól, “go ttiocfaid faolchoin fhuadoigh a stteach eadroibh, ag nách bia3580  truaighe don tréad.” ⁊ gé gurab fíor an ní sin adeiri-si, .i. go ngoireann an sgrioptúir madadha do na heiricidhibh, ⁊ fós madadha gaoithe, do réir mhínighthi S. Aibhisdín,  ²⁷ mar ghearroid an nEaglais lé fiaclaibh nimhi, goiridh mar an ccéadna gadhra a n-ionadoibh3585  oile do phréláidibh na Heaglaisi ⁊ don chléir Chatoilici chathoigheas ar son na Heaglaisi go dortadh a bhfola ar a son; ór bíd ar son a Ttighearna ag amhasdraigh ar a naimhdibh, na heiricidhe, ag faire mhuinntiri a thighi, .i. na Heaglaisi, orra a n-ionnamhoil mhadadh3590  n-uasal n-ionnruic, mar dhearbhas S. Aibhisdín ag mínioghadh na fearsa úd don tshalm Lingua canum tuorum.” “As ro-mhaith dhearbhas tú, a mháthair,” ar Des., “gurab mic thire na heiricidh, ⁊ as a nois as3595  léir dhamh go follas an doilli do bhí oram ar tí taobhadh do thabhairt ríu; ór má tá nách léigeand an eagla  172 ar uairibh do na faolchonoibh a ndroichmhiana do chur a ngnīomh, ní bhíd choidhche dílios don tréad. ⁊ as ro-mhóide mh'eagla ré san sórt3600  faolchon-sa an tan mheasoim an cceilg réar chuirsead rompa mo mhealladh.” “Buidheachas do Dhia,” ar an tShimplidheacht, 'fána fheabhas do chí tú a nois an nguais a rabhadhois. Nár bá hiongnadh lat na heiricidh  p.1193605  faolchonda fhaolchonda úd do bheith cealgach, ór as siondoigh mar an ccéadna iad, mar adeir S. Aibhisdín  ²⁸ a n-ionadh eile, san áit a ndearbhthar leis gurab sionnoigh iad ⁊ go mbí méin na sionnach aca; ór bíd meangach meabhlach, lán do chealgaibh ⁊ do 3610  mhealltóracht, ⁊ bíd a n-uamhchlasoibh talmhan dá bhfolach féin ar sgáth na cclaoinchiall ccam chuirid san sgrioptúir, ar a ttairgid dath na fírinne do chur, do chum an phobail shimplidhi do mhealladh; ⁊ bídh drochbhaltanos don taobh thiar orra, mar 3615  sgríobhas an Doctúir céadna: odore etiam retro putentes,  ²⁹ a n-aghoidh a n-abair Pól ris féin ⁊ ré lucht shíoltha bhréithri Dē: Christi bonus odor sumus in omni loco, “as deaghbhaladh  173 do Chríosd sinn san uile ionadh.'”3620  “Mínigh a n-ainm Dē, a mháthair,” ar Des., “cionnas bhíos drochbhaladh do leith a ccúil ar na heiricidhibh, ōr ní hiongnadh leam, a ccéill chodarsna don chéill a ngoirionn Pól daghbhaladh Críosd de í'éin ⁊ do na fíréanchoibh oili (dár ab fioghair an 3625  úinnemeint uasal do chumoil Muiri Magdáléana do chosoibh ar Ttighearna, léar líonadh an teagh do dhaghbhaladh, do bhrígh go moltur ⁊ go móruighthear ainm Chríosd tréna ndaghbheathoidh ⁊ tréna ndaghghíomhaibh ndaghghníomhaibh), drochbhaladh do ghairm do na 3630  heiricidhibh, ar an n-ádhbhar go n-iomcháinthear ⁊ go mblaisbhéimthear ainm Chríosd tríthibh; gidheadh, ní thuigim caidhe an chúis fá n-abair S. Aibhisdīn go mbíd bréan do leith a ccúil.” “Saoilim-si,” ar an tSimplidheacht, “gurab mar 3635  so thuigeas S. Aibhisdín an ní sin atá cruaidh ortsa.  ³⁰ Geinthear an duini ó thosach a bpeacadh, 'na chathraightheóir a Mbábiolóin mhisttiocdha, ⁊ 'na p.120 mhodh agá rígh, an diabhal, suil aithgheinthear é a ngrāsoibh trés an mbaisdeadh 'na chathraightheóir3640  ag Ierus 174álem neamhdhoighe, 'na gharmhac ó ghrāsoibh ag Dia, ⁊ 'na chomhoidhri Chríosd, Rí Ierusaleim; ⁊ an tan bhaisttear é, diúltoidh díultoidh do Rí na Bábiolóini, don diabhal, dá phoimp ⁊ dá oibreachoibh, ag cur chúil ris an n-uile pheacadh;3645   ³¹ gealloidh creideamh a Ndia Athar uileachumh-achtach, ⁊ a níosa Críosd, a éanmhac, ar Ttighearna, san Spiorad Naomh, an Naoimheaglois Chatoilice, ⁊ an chuid eile dh'airteaglaibh an chreidmhi do chreideamh. As cóir mar sin don tí ghabhas3650  baistteadh Críosd cúl do chur ris an n-uile pheacodh, bheith ag smuaineadh do ghnáth ar an n-aoibhneas síordhuidhe atá 'na oirchill ar neimh, ⁊ ní as mó do chúram a anma iná a chuirp do bheith air, mar nách mairfi an corp san saoghal-sa acht aimsear3655  aithghearr, ⁊ go mairfe an t-anom go suthoin 'na rígh a bhflaitheamhnas, dá ndearna maith, nó a lasrachoibh síordhoighe a n-ifrionn, dá ndearna olc. An tráth, iomorro, nách smuain an t-eiricidhe acht ar bheathoidh a chuirp a mháin, ⁊ ar shólás an3660  tshaoghail-si, a n-ionnamhoil ainmhidhi bhrúidea-mhoil, fill 175idh a ndiaigh a chúil ar a ais ar na peacadhoibh sin dár dhíult 'na bhaistteadh, ⁊ ar an ccéidthighearna sin do bhí aige iar n-a gheineamhoin, .i. an diabhal, mar adeir an Soisgéul ris na deisgioblaibh 3665  úd do dhíult do Chríostt ⁊ do rinni an ccéideiriceacht a n-aghoidh a chreidimh (mar adeir S. Aibhisttíne):  ³² Abierunt rétró, .i. 'Do imthighsiod ar a nais' n-ais; mar a deir Pól  ³³ lé mnáibh áiridhi: Quedam conuersae sunt retro post Satanam, .i. 'Do p.1213670  fhilleadar cuid díobh ar a n-ais a ndiaigh an diabhoil.' Gonadh aire so adeir an doctúir naomhtha S. Aibhisttīn go mbí drochbhaladh ar, an n-eiriciodh do leith a chúil, mar as ag filleadh ar a ais ar na peacadhoibh, ⁊ ar an ndiabhal dár dhíult 'na 3675  bhaistteadh, thuiteas sah pheacadh arís. As éidir fós a rádha go mbí drochbhaladh ar na heiricidhibh do leith a ccúil, ór, gé go mbí difeir idir gach éan dá dhroing dhíobh ina cclaoinchréideamh féin, tigid ré chéile uile a ccúl do thabhairt don chreideamh 3680  Chatoilice ⁊ do Dhia. ⁊ as í an chomhaonta sin na n-eiriceadh chialloigheas an fhoghail or 176dhruic do rinni Samsón ar na Philísttínibh an tan do cheangoil eirbli na ttrí ccéad sionnach dá chéili, mar adeir an Doctúir céudna S. Aibhisttín.”  ³⁴3685  “Beandachd an Dúilimh dhuit,” ar Des.; “do aincis mh'anom, ⁊ tugois é ó dhoras ifrind, ór dá léiginn é ar fhaosamh na bhfaoilshionnach bhfallsa bhfeillchealgach úd, do bhiadh anois caillte.”

3. Caibidil 3.: Teaguisgthear and so nách eidir do na tuathadhuibh dul a mbreitheamhnas ar an ccléir, ⁊ nách éidir do na heiricidhibh easboig fhíre do bheith aca, ⁊ mórán punc eile.

3690 Teaguisgthear and so nách eidir do na tuathadhuibh dul a mbreitheamhnas ar an ccléir, ⁊ nách éidir do na heiricidhibh easboig fhíre do bheith aca, ⁊ mórán punc eile.

3695 Iar ndul do Dhes. uidhe eile a sligheidh na Foighide, tárla a measg dhroinge eile dona heiricidhibh é, agá rabhadar mórán do shagartuibh ⁊ do bhráithribh a nglasuibh ⁊ a ngéibhionnuibh, ⁊ do fhógradar easbuig na  177 n-eiriciodh sin dó, fá phéin diomdha3700  an Ríogh, dul a mbreitheamhnas ar na braighdibh riaghaltha sin. ⁊ do ghabh an oiread sin d'uamhan ⁊ d'eagla Des. gur chuir roimhe dul a mbreitheamhnas bháis ar an ccléir Catoilghe.

Do labhair an tShimplidheachd ris: “A mhic,”3705  ar ise, “tabhair dot aire ó thús an éidir dhuit ó choinsias dol a mbreitheamhnas ar an ccléir.” “Créad an fáth nách bhudh éidir?” ar Des., “ór ní mian leam éccóir do dhéanamh orra, acht, dá ndearbhthur a mbeith ciontach, a ndamnughadh3710  do réir dhlighidh.” “Fiafruighim (ar an tShimpligheachd) an tuata nó an duine riaghalta thú?” “As mian leam,” ar Des., “bheith riaghalta an tan roichfead gu mainistir Grādha Dē; gidheadh,3715  ní ránag fós dochum sdaide naomhtha na ndaoine ríaghaltha, gé gu bfhuilim ar a lorg, ⁊ do réir mo bharamhla féin as tuata mar sin mé.” p.123 “Bíodh a fhios agad, más eadh (ar an tShimpligheachd), nách éidir do thuata dul a mbreitheamhnas3720  a n-énmh 178odh ar phearsuin Eagluisi, ⁊ gu hāirithe a mbreitheamhnas báis, mar adtir an dligheadh a mórán d'ionadaibh: 11. q. 1 c. Placuit, c. 2. c. Nullus clericus, c. Si quis clericus, c. Nullus episcopus, c. Clericus nullus.”3725  “An tan,” ar Des., “fhógruid na heasbuig-si dhamh dul a mbreitheamhnas ar an ccléir, ⁊ fós coimhéignighid mé chuige sin, dar ndóigh ní cóir a mheas gurab lé húghdardhás thuata théighim a mbreitheamhnas orra, acht lé húghdardhás na 3730  n-easbog as prionnsadha ar an nEaglais.” “Fá ríor,” ar an tShimplidheacht, “as ainbhfeasach do thagra, ór ní héidir lé heasbagoibh fíre na Heaglaisi, as prionnsadha dá ríribh uirthi, úghdardhás do thabhairt do thuata fá dhol a mbreitheamhnas 3735  báis ar phearsoin Eaglaisi; ⁊ cionnas búdh éidir dhóibh súd úghdardhás do thabhairt uatha, nách fuil 'na n-easbagoibh ar mhodh ar bioth?” “Créad an chúis,” ar Des., “fá n-abrae nách easboig iad súd, ór goirid féin easboga dhíobh, ⁊ fós 3740  adeirid go ndíonoid agas go ccosnaid creideamh Críostt?” “Ag so an  179 t-ádhbhar,” ar an tShimplidheacht, “as a ttuigfe go soilléir nách easpoig iad; ór as iad na heasboig do cuireadh leis an Spioraid Naoimh a 3745  n-ionad na nEasbal, an mhéid go rabhadar na Heasboil 'na n-easbogoibh, mar adeir  ³⁵ S. Aibhisttín ⁊ na comhairleadho, ⁊ as iad na heasboig mar sin as comharbadha ar na Heasbolaibh do chum na Heagloisi d'fhollamhnughadh i do sttíuradh, mar adeirthear 3750  a nActoibh na nApsttol. ³⁶ ⁊ ionnamhoil do bhí p.124 Peadar ó Chríostt 'na phrionnsa ⁊ 'na uachtarán ar an ccuid oile do na Habsttolaibh, mar as follas as an Soisgéul, as amhluidh sin as dual do chomharba ⁊ d'oighri Peadair bheith 'na árduachtarán ⁊ 'na3755  mhonarc ar chomharboibh ⁊ar chloinn na nEasbal, .i. ar an uile easbog, ⁊ ar a ttrédoibh. ⁊ maille ris sin as é do bheir inmhe spioradáltha dhóibh, ⁊ do ní aodhaireadha dhíobh ar thréadoibh éxamhla, ag tabhairt choda dá úghdardhás spioradáltha féin dóibh3760  do chum a cceartoighthi ⁊ a smachtoighthi, mar do thug Dia cuid do spioraid Mhaoise do na seanoibh do chuir do chuidioghadh leis fán  180 bpobal Israélda d'fhollamhnughadh; ⁊ amhoil nár laghdoigh úghdardhás Mhaoisi an chuid tug dá spioroid don3765  tsheachtmhodhad sean sin do chuir Dia do chuidioghadh lais, mar dhearbhas S. Aibhisttín,  ³⁷ as amhluidh sin don Phápa, ní lughuide a ughdardhás uas an ccruinne dhomhandha gurab uaidhi atá ughdardhás ag an uile easbog. Gonadh aire sin as3770  follas nách easboig iad súd nár hóirneadh a ngrādhoibh easboig riamh, ⁊ ag nách foil úghdardhás ón Phápa, ⁊ fós nách comharbadha dona Habsttaloibh, ná clann, acht seubhdeasboig ⁊ tuilighthe ar na Habsttaloibh. Ar an n-ádhbhar-sa as bréag fhollas, ⁊ as3775  seachrán, a rádh go ccosnaid creideamh Críostt, ⁊ gan ar a n-aire do ló ⁊ d'oidhche acht a chur síos ⁊ a mhúchadh, ag tairreang na n-anmann (do fhuasgoil ar a fhuil) as an nEaglais naomhtha do chum an diabhoil. Admhoim, ar a shon so, go madh éidir a3780  ccéill áiridhe dídnightheóiri an chreidimh do thabhairt orra súd, mar adeir S. Aibhisttín  ³⁸ ag míniughadh na mbriathar úd don tshalm Contra inimícum et defensorem  181 ⁊c., san áit a n-aboir gur ab easchara ⁊ p.125 dídnightheóir don chreideamh an t-eirice. Bídh 'na 3785  easchara ag an chreideamh ag tairgsin an sgrioptúir do thuigsin go claon, seachrahach; bídh 'na dhídnightheóir an mhéid go ttabhair mar sin cúis ⁊ siocair do dhoctúiribh na Heaglaisi do chum fírinne an sgrioptúir ⁊ an chreidimh d'fhoillsioghadh ⁊ do 3790  chosnamh, gé nách cóir ar a shon sin dídnightheóir an chreidimh do ghairm dhe san chéill-sin, acht leis an mínioghadh-sa S. Aibhisttín d'fhoillsioghadh lé a chois.” “Guidhim thú,” ar Des., “ó do dhearbhois go 3795  follas nách easboig iad súd, ⁊ nách foil mar sin úghdardhás ná cumhachta ar bioth eagailsi aca, innis damh cia ar a bhfuilid 'na ccomharbadhoibh?” “Ní doiligh leam sin d' innisin,” ar an tSimplidheacht. “As comharbadha eiriceasboig ainchreidmheacha3800  na haimsire-si ar an dá eirisearc fá mó olc ⁊ urchóid dár éirigh a n-aghoidh na Heaglaisi san aimsir dhéigheanoigh-si, .i. ar Lútéur lobhtha mhac Lúsifeir, ⁊ ar Chailbhín choirpthe chneasdóiti, mac na mallacht. Sgríobhaid úghdair eagnoidhe thromdha 3805   182 go raibhe deamhan do ghnáth ag imtheachd ar mháthair Lúitéir, ⁊ gur ab uaidhe do ghlac sí Lúitéar mar tAoirrcheas; ⁊ sgríobhoidh sé féin 'na leabhroibh an muinteardhas ⁊ an cumonn do bhí aige ris an ndiabhal, mar do ith seachd miaich shaloinn 'na 3810  chuibhreann, ⁊ mar do bhí 'na oide múinte aige; ⁊ do geibhthear sgríobhtha air a leabhroibh annála, gé go ttug mhóid ngeanmnoidheachda do Dhia, gur luigh iar sin lé nuimhir éiccinnte do dhrochmhnáibh, ⁊ gur phós 'na dhiaigh sin challuigh nduibh, 'sa 3815  leaboigh 'na bhfuair bás ar meisge. As follas go raibhe an dara fear, .i. Cailbhín, comh shalach ⁊ comh madramhoil ⁊ sin gurab í pian phuiblidhe fuair p.126 trés an bpeacodh sodomdha do níodh do ghnáth, .i. tré choimhriachtoin ré buachuillighibh, creachuireachd3820  do dhéanamh ar a dhruim lé hiarand ndearg. As iad so,” ar an tShimplidheacht, “as absttola, ⁊ fós as Dée, do sheactoibh Lútéir ⁊ Chailbhín, lucht na mbéas, na beathadh, ⁊ an bháis-se; ⁊ a Dhé dhil, as truagh an chinneamhoin lé ttig an lucht leanas3825  iad ar an saoghal-sa do reic an aoibhnis  183 shíordhuidhe ar mhoimint mhire ⁊ mhíchéilli 'na mbíd ag diall don diabhal dochum dola a síordhuidheacht ilphian leis.” “A Chríosd cáidh,” ar Des., “ós amhluidh sin atá, as truagh an doille ⁊ fós an fé fiadh atá ar3830  shúilibh an phobuil bhoicht dár ab apsduil na bathluigh bhrodhacha bhiastuighthe-sin, 'sa seachrán as slighe dhíreach go hifriond.” “A mhic,” ar an tShimplidheachd, “as fíor sin, ⁊ as ró urusa dár Slánuightheoir ⁊ dár Mbreitheamh3835  cion i aithfear a ndamnuighthe do chur orra féin a ló an bhreitheamhnais, an tan bhéaras 'na rīothrōin bhreith orra ⁊ a déara riū: 'Éirgidh dá bhur bpianadh tré bhiotha shíor san teinidh shuthuin do hollmhuigheadh a n-urchomhair an diabhail ⁊ a3840  dhrochaingiol, ó do rugabhair do roghuin mo naoimhEaglais do tharcaisniughadh, ⁊ leanmhuin do Lúitér agas do Chailbhín, dár fhuilngios bheith gá n-únfuirt féin san uile olc ⁊ bás d'fhagháil gu follas 'na bpeacadhoibh, dochum gu bhfaiceadh an saoghal gu3845  huru 184sa gurab é an diabhal fá maighistir dóibh.'” “A mháthair mhilis,” ar Des., “as mór an sólás leam a bhfuaras uait d'eólas ar an ndaoscairchléir ndásachtuigh ndíchéilligh úd, gé gu ccraidh mo chroidhe an tan smuainim ar an siabhradh seachráin3850  lé bhfuilid ag breith an phobuil bhoicht éisdios iad p.127 gu hifriond; ⁊ guidhim thú, fuasgail anois an cceisd eile-si dhamh, .i. créud an fáth nách budh éidir leis na seubhdeasboguibh úd féin, ⁊ leam-sa, gé gu mbeimis 'nar ttuatadhuibh, dul a mbreitheamhnas 3855  ar an ccléir Chatoilghe lé húghdardhás na bprionnsadh tteamporáltha, madh iad as ceann ar an nEagluis 'na ndúthuigh féin, mar adeirid súd? ór as cumhain leam go n-abraid doctúire an dlighidh chanóna gurab éidir leis an Bpápa, tré bheith 'na cheann ar an 3860  nEaglais, tuata do chur a ccumhachtoibh uas phearsoin eaglaisi a ccásoibh áiridhe.” “A mhic,” ar isi, “cuir conntracht ar an ní sin adeirid na heiricidhe, .i. gurab iad na prionnsadha teamporáltha as ceann ar an nEaglais, ór as eiriceachd 3865  sin do fhás as eiriceachd oile as fréamh  185 dhi, .i. a mheas nách foilid cumhachta oile san mbioth acht cumhachta na tuaithe a mháin, ⁊ go bhfuilid so ar láimh na bprionnsadh saoghaltha, ⁊ nách foilid cumhachta mar sin san nEaglais do chum an phoboil 3870  Chríosttoighe d'fhollamhnughadh ⁊ do sttiúradh a slighidh a slánoighthe; nó a mheas, má táid cumhachta spioradáltha and, go bhfuilid doidheagliailthe ré cumhachtoibh na tuaithe, ⁊ go mbíd mar sin ag na prionnsadhaibh tuaithe amháin, agá bhfuilid 3875  árdchumhachta na tuaithe. Atá an chéadchuid de so, dhiúltas na cumhachta spioradáltha 'na eiriceacht, ór atá a n-aghoidh an tShoisgéil ⁊ Phóil,  ³⁹ 'na bhfaghthar go solas na cumhachta spioradáltha tug Críostt do Pheadar, ⁊ na cumhachta, mar adeir Pól, 3880  tug Dia dhó féin ⁊ do na heasbogoibh do chum na Heaglaise d'fhollamhnughadh; ór adeir Críostt ré Peadar san seiseadh c. déug ag Matha: “Do bhéar dhuit eochracha fhlaitheamhnois Dé, ⁊ gach a p.128 ccingeólae ar an ttalamh, biaidh ceangailthe a3885  bhflaitheamhnas; agas gach a sgaoilfe ar an ttalamh, biaidh sgaoilthe a  186 bhflaitheamhnas Dé.” ⁊ adeir maille ris sin, san n-aonmhadh caibidil fichead, ag labhairt na ccumhacht sin dó: 'Biathoigh mo chaorcha'; ⁊ adeir san ochtmhadh caibidil déug:3890  'Bíodh meas eitnice ⁊ publicain agoibh ar an tí nách éisttfe an nEaglais.' Agas atá an dara cuid, do ní ceangal dosgaoilthe eidir chumhachtoibh spioradáltha ⁊ teamporáltha, ar an modh ccēadna a n-aghoidh an tShoisgéil ⁊ Phóil;3895  ór ní do na prionnsoibh, acht do Pheadar, tug Críostt na cumhachta spioradáltha, mar do dhearbhas cheana, ⁊ do bhádar ag Pól,  ⁴⁰ mar adeir féin, ag nách raibhi cumhachta tuaithe. ⁊ as deimhin gurab éxamhoil nemhionand an modh ar ar thionnsgnadar cumhochta3900  spioradáltha ⁊ teamporáltha, ar an n-ádhbhar gurab iad an pobal tug do na ríoghuibh, nó dhā shinnsearuibh, a bhfuil do chumhachtoibh aca anois; ⁊ gurab é Críostt féin, ⁊ nách é an pobal, tug cumhachta spioradálta do Pheadar ⁊ do na Habsdoloibh oile,3905  lé ttugadh na cumhachta céadna do na heasbogoibh, gan cead d'iarroigh chuige  187 sin ar an bpobal, mar as éidir a dhearbhadh as eibisttil Phóil go Tíotus, ⁊ as a eibisttil eile go Timótheus.” “Mās fíor sin,” ar Des., “(mar chreidim anois go3910  daingean gurab fíor), ní héidir na mionda do thabhairt as gnáth leó súd d'iarroigh ar an bpobal mbocht, .i. gurab iad na prionnsadha as ceand ar an nEaglois.” “Ní héidir ar mhodh ar domhan,” ar an tShimplidheacht, “ór ní bhiadh sua mionnaibh sin3915  acht éitheach mearrdhánta míchreidmheach, do thuillfeadh inneachadh ó fhlaitheamhnas d'fhior an éithidh, ⁊ do ghreinneóchadh Dia uileachumhachdach  p.129 do chum plágha na Fphilisttíneach do chur ar na heiricibh do thairgfeadh a bprionnsa do chur suas 3920  mar sin, do chum díola Dhágóin, dia na Bhfilistti neach, gá choimmeas ré háirc Ndé bhí, do thabhairt ar an ttorathar eagluise do bhíadh ag righe ré hí féin do chur ar deis Eaglaise Críostt, ⁊ fós ag dreim léna dícheandadh.”3925  “Guidhim thú,” ar Des., “ó do dhaingnidhis mé am chreideamh sna pungeaibh sin, foillsigh dhamh an éidir  188 leam, ó choinsias, anmanna. Ceatoiliceadh leis nách áil dol go teampoll na n-eiriceadh do thabhairt sgríobhtha do na seubhdeasboguibh úd? 3930  Ór atáid dom buaidhreadh, ag bagar oram dá ndíulta mé an sgríbhioim-soin do thabhairt dóibh.” “Bīodh a fhios agad, a mheic,” ar isi, “gurab iad na Catoilghe an Eaglas, mar adeir Pól, ⁊ gurab í an Eaglas chēadna-so chéuadna-so as corp mistiocdha do Chríosd, 3935  as ceand don chorp-so, mar adeir an tApsdal céadna; ionnas gibé do ní ēnní a n-aghaidh an chuirp-si, gurab a n-aghaidh Chríosd do ní, mar dhearbhas S. Aibhisttīn  ⁴¹ gu follas as na briathraibh úd Chríosd re Pól, an tan do bhí ag inghreim na Heagluisi: “A 3940  Phóil, a Phóil, créad fá bfhuile dom inghreim? ór doiar adeir an doctúir céadna) nír éidir lais daonnacht Chríosd, do bhí a bhflaitheamhnas, bfhlaitheamhnas, d'inghreim; gidheadh, mar do bhí ag inghreim bhall a chuirp mhisticdhe, do bhí ar an ttalamh, a dubhairt 3945  “Créad fá bfhuile dom inghreim?” ionnamhuil adeir an theanga “Cia do shaltair oram?” an tan shaltras neach  189 ar an ttroigh amháin. Ar an n-ádhbhar-sa dá ttugthá-sa anmanua na Ceatoilghiodh uait dona heiricidhibh d'eagla gu mbeanfadaois cháin díot, do 3950  budh éidir do Chríosd a rádh riot lá an Bhreitheamhnais: p.130 'Do bhraithis mé dom eascairdibh ar son n-airgid, ór do bhraithis bhalla mo chuirp mhisdicdhe, ⁊ ní fhuile mar sin acht ad lúdás oile dárab dual leithéid a phéine do thabhairt.” ”3955  “Gu ccúitighe Diá riot,” ar Des., “mar do réidhighis as an ccathair ghriobháin a ttárla ag na heiricidhibh úd mé, ⁊ gluais romhuinn san sligheidh dár ttreórughadh budh easda.”

4. Caibidil 4.: Dearbhthar annso gu follas nách fuilid na Lúitéruigh ná na Cailbhínigh á nEaglais Chríosd, ⁊ neithe oile bheanas risan ccreidiomh.

Dearbhthar annso gu follas nách fuilid na Lúitéruigh ná na Cailbhínigh 3960  á nEaglais Chríosd, ⁊ neithe oile bheanas risan ccreidiomh.

3965 Do thionnsccuin Des. dol ar aghaidh a sligheidh na Foighide, iar sgaradh do na heiricidhibh sin ris, ⁊ ní fada do chuaidh  190 an tan thárla ar bhuidhnibh ádhbhalmhóra oile do na heiricidhibh é fá doilghe dhó inás a ttárla dhó gó sin. Do fhógradar dhó 3970  fá phéin phríosúin, agas a choda don tshaoghal do cháilleamhuin, dol go teampoll na n-eiriceadh. Do bhí Des. lán d'eagla ⁊ d'uathbhás, ⁊ do chuir roimhi comhairle na n-eiriceadh sin do leanmhuin. “A mhic,” ar an tShimplidheachd, “as truagh 3975  an ní chuire romhad do dhéanamh, .i. dol go teampoll na n-eiriceadh, dod chur féin a n-oirearahuin dóibh ⁊ dá reacht, i as iomdha olc grānna a n-aghaidh Dé uilechumhachtaigh san pheaeadh soin, ór gé nách ó chroidhe ná ó inntinn do raghthá dá n-eaglais, acht 3980  ó eagla, ní lughuide do bhiadh do ghníomh dá chur a ccéill go foirimleach go mbeithea ag gabháil réna cclaoinchreideamh ⁊ dá admháil, ⁊ ag diúltadh chreidimh Chríostt atá d'fhiachuibh ar an n-uile Chríostuidhe d'admháil 'na leithéid sin d'am ⁊ do 3985  chás, ⁊ do bhiadh an chumadóracht sin do dhéantá mar sin os comhair cháich 'na pheacodh chreidimh fhallsa, ionnamhuil ⁊ do bhiadh īodhaladhradh fhoirimleach 'na peacodh īodhal 191adhraidh, ór atá an uile chumadóracht 'na ngabh duine go foirimleach 3990  ré creidiomh comhuightheach, 'na pheacodh chreidimh fhallsa, mar dhearbhas S. Aibhisttín  ⁴² go p.132 láidir as an sgrioptúir a mórán d'ionaduibh, do bhrígh go ndéantur san chumadóracht sin fiaghnuisi go foirimleach ō ghníomh gurab maith an droichchreideamh3995  ⁊ gurab olc creideamh na Heagluise Rómhánuighe, .i. creideamh Críostt. Do beirthear fós leis an ngníomh ccéadna sin eisiomláir do na Catoilicibh eile fán gcreidiomh mbréagach-sin do leanmhuin, ⁊ siocair dona heiricidhibh fá iad féin do dhaingnioghadh4000  'na seachrán, an tan do chíd na Catoilici ag gabháil ris, ⁊ fá tharcuisne do thabhairt do chreidiomh Chríosd. Budh éigion duit, maille ris so, dá ndeachae dá tteampall, bárr do chur ar do chédolc, .i. an comúinion do ghlacadh, dá ngoirid san leasainm4005  caena Domini, .i. 'séine an Tighearna,' ⁊ gan ann acht suipéur Chailbhín choluigh fhógras Pól dona Crīosduidhibh do sheachna, ag rádh: “Ní héidir libh cailís an Tighearna ⁊ cailís na ndeamh 192an d'ibhe. Ní héidir libh bheith páirteach fá mhéis an Tighearna4010  ⁊ fá mhéis na ndeamhan.” ⁊ smuain féin mar sin an mór an chúis athtuirsi ⁊ eólchuire druim do chur ré hárdshácraimeint iongantuigh na haltóra, 'na bfhuil Críosd 'na dhiadhacht ⁊ 'na dhaondacht, dó bheir an Eaglas dá cloinn; ⁊ cailís thaisge na4015  hīodhalfhleidhe-si Chailbhín ⁊ na ndeamhan, bhíos dá sunnadh ar mhacaibh meirtneacha an mhīāidh, do dhéanamh dot chroidhi.” “A mháthair bhúidh,” ar Des., “nách bhfaici go bhfuilid ag bagar mo chora a bpríosún le hórdughadh4020  an phrionnsa, ⁊ go n-abair Pól rinn go ccuirmíd a n-aghoidh órduighthe Dé an tan chuirmíd a n-aghoidh na n-árdchumhacht bhíos ós ar ccionn ar an ttalamh.” “A mhic,” ar ise, “cuiridh S. Aibhisttīn ceist4025  ag mínioghadh an ionaid sin Phóil, ⁊ do bheir freagra uirre lé bhfuasgoilthear do cheistt-si. “Créad as p.133 indéanta.” ar Aughusttín,  ⁴³ “dá bhfógroid cumhachta dhuit ní do dhéanamh nách cóir do dhéanamh?” Freagroidh an cceistt ar an modh-sa: “Tarcaisnidh 4030  an tan-soin na cumhachta ar eagla, na ccumhacht ”; ⁊ míni 193ghidh an fhreagra-sa lé heisiomláir. “Dá bhfógra an tImpeir dhamh: Bídh ullamh do chum mo sheirbhísi, as cóir sin; gidheadh, ní do chum dola lat go heaglais na n-īodhal, ór do fhógair Impir 4035  as áirde dhamh gan dul ann sin; gabhoim cead agot, ataoi-si ag bagar phríosúin, atá seisean ag bagar theineadh ifrinn oram; ar an n-ádhbhar-so ní dlighthear do Shéusair acht a cheart féin, ⁊ ní dó as cóir ceart Dé do thabhairt.” Adeir fós an 4040  naomhdhoctúir cēadna-sa  ⁴⁴ nách foil san eiricidh acht nathair neimhe léarab gnáth, mailli ré ceilg, na daoini do lot léna nimh, ⁊ nách bí do shíor acht ag aithris ar an nathair nimhe úd léar cuireadh Adhamh as párrthus, ag iarroidh an Chríosttoighi do tharrang4045  as parrthas na naoimhEaglaisi. Tugadh mar sin Adhamh rabhadh dhuit, a mhic; ná fágoibh parrthas na Heaglaisi, ⁊ ná mealladh aitheasg ilchealgach na naithreach nimhe thú.” “A mháthair ghrádhach,” ar Des., “adeirid súd 4050  gur ab aca féin atá parrthas na heaglaisi.” “A mhic thairisi,” ar an tShimplidheacht, “nocha ní nuaidhe neamhghnáthach  194 do na heiricibh sin, ór measoigh gach sórt dá ttig dhíobh fá seach gurab aca féin a mháin atá an creideamh cóir ⁊ an eaglas 4055  fhíre, ⁊ go bfhuil an uile, uatha féin amach, ar seachrán, mar as follas ar an méid do chuaidh seachuinn díobh ⁊ do claoiiodh leis an nEagluis gó so; ⁊ ní mheallfuidís uiread a mealluid do dhaoinibh muna chuirdís dath éigin ar a mbréuguibh, ag aithris p.1344060  ar an ttí 'sa fhoghnamh 'na bfhuilid, an diabhal, tig go meinic a riochd aingil na soillsi do mhealladh na ndaoine, mar a deir Pól. Gidheadh, do chum go ttuigfithea go follas nách ag na heiricibh-si atá Eaglas Chríostt, ní fuláir dhuit a thuigsin gurab í as Eaglas4065  Chríostt san slighidh-si fhlaitheamhnais na daoine agá bhfuil baistteadh agas creideamh Chríostt, ⁊ a reacht, ⁊ gurab díobh so ghoireas Pōl corp Críostt, ar a ttabhair féin an Eaglas; ⁊ go n-abair go bhfuil an corp-sa aonda, mar adeirid fós Siomboil na4070  Absttol ⁊ Siombail Chomhairle Níséun nách foil acht aoineaglas ann, ionnamhoil nách foil acht aoinchreideamh,  195 mar adeir Pól; ór gé go bhfuil eaglas fá leith ag gach aoineasbog, ní fhuil ionnta so uile acht boill don aoinEaglais chomhchoitchinn,4075  dá ngoirthear an Eaglos Chatoilice. Maille ris sin as éigean a admháil nách éidir leis an nEaglois ccomhchoitchiun-si, nó Chatoilice, eiriceacht nó seachrán creidimh do bheith uirthe choidhche, mar as follas as na geallamhnoibh tug4080  Críostt di. Do geibhthear ag Matha ⁊ ag Eoin go ttóigeóbhadh í ar charroig, ⁊ nách béardaois doirsi ifrinn buaidh uirre, ⁊ go mbiadh féin maille ria go deireadh an tshaoghoil, ⁊ go nguidhfeadh a Athair, ⁊ go ttiobhradh abhcóidigh oile, nó pátrún, dóibh,4085  Spiorad na fírinne, do chum anamhna 'na bhfochair go bráth. ⁊ an tan mhairfeas an Eaglas go bráth, mar adeir Pól, ⁊ mar bheanas S. Aibhisttin as briathroibh an tShailmcheadloigh, Deus fundáuit eam in aeternum, ní héidir dhi an creideamh cóir do4090  léigean a mugha; ór mar cheangloid na cuisleanna ⁊ na féithe bhalla an chuirp nádúrtha dhá chēile, chéile as amhloidh sin  196 cheanglas an creideamh boill chuirp spioradáltha mhisticdhe na Heaglaisi dhá chéili chēili  p.135 eatorra féin, ⁊ do Chríostt, ionnas dá ndeachadh an 4095  Eaglas Chatoilice ar seachrán san chreideamh, go sgaoilfeadh an coimhcheangal atá eidir í féin ⁊ a ceand, .i. Críostt, a ccéadóir, ⁊ go mbiadh an tan-soin mar gach eaglais oile thuiteas a n-eiriceachd, 'na sínagōig Satáin. Gonadh aire so do bheir an Spiorad 4100  Naomh a béul Phóil an t-ainm ordhuirc úd ar an nEaglais, .i. “colamhuin i fortoildhaingion na fírinne,” do bhiadh 'na leasainm dhi, muna bheith gurab ní éttualuing doidhéanta a cor ar seachrán ó fhírinne an chreidimh.4105  Bíodh a fhios fios agad mar an ccéadna gu n-admhaid na Lúitéruigh ⁊ na Cailbhínigh gu raibhe an creideamh ceart ag an nEaglais Rómhānuigh ⁊ ag na Haithribh naomhtha gu ceand chóig céd bliaghan d'aithli Chríostt. As éidir a nois a dhearbhadh ar an modh-sa,4110  ⁊ gan dul tar S. Aibhisttín d'iarraigh chongantha ar énndoctúir eile, nách fuil an eaglas cheart ag seictibh Lūitéir ⁊ Chailbhín, ⁊  197 gumadh éigion dóibh féin sin d'admháil, nó an ní sin do admhuighsiod cheana do dhiúltadh arís; ⁊ dá ndiúltuid sin, budh 4115  follas a mbréaga, a n-udmhaille ⁊ a neamhchobhsuidheacht chreidimh. As éigion dóibh, do réir a ráiteadh féin, a admháil gu raibhe S. Aibhisttín san nEagluis chirt, ór as a ccionn deich mbliaghan bhfichiod ⁊ 400 d'aois an Tighearna fuair bás, ⁊ gu 4120  raibhe fios eagluisi ⁊ chreidimh Chrīosd aige; ór as deimhin nách táinig d'aithle aimsire na nApsttal aondoctúir san nEagluis as mó dár fhoillsigh Dia misteiri ⁊ rúindiamhra an chreidimh iná é, ⁊ gur dhearsgnuidh uas dhoctúiribh na Heagluisi a n-eagna 4125  ⁊ a n-eólas, mar dhearsgnuidheas an ghrian uas reannuibh ⁊ réllannuibh nimhe a soillsi, mar as urusa a aithni ar an tteisd do bheirid pápadha foghlomtha p.136 ⁊ doctúiri na haimsiri-sin, ⁊ fós gach aimsiri ó shoin ale, air.4130  A deir thrá, an doctúir naomhtha-so a mórán dā leabhruibh, ⁊ dearbhuidh gu fada fairsing as an sgríobtúir, gurab eiriciocht mhalluighthe na puinge  198 as priunsiopáltha do geibhthear a ccreidiomh Lúiteir ⁊ Chailbhín. Ar an n-ádhbhar-so, d'fhiaghnuisi4135  San Aibhisdín, ní fhuil an Eaglais chóir aca so, ór ní liéidir an Eaglas chóir do ghairm don eagluis ar a mbí seachrān creidimh, ⁊ chreidios eiriciocht, mar do dhearbhamar as Pól, acht síonaghóg Shatáin ⁊ eaglas an aidhbhirscóra. ⁊ as follas, dá mbeidís4140  na neithi-si a dcir Lúitéur ⁊ Cailbhín 'na bpungcuibh creidimh, mar a deirid-sion, gu mbíadh S. Aibhisdín 'na eiricidh, gá ndíchreidiomh, ⁊ fós gá ndamnughadh mar eiriciocht, ⁊ nách biadh mar sin a nEagluis Chríosd (ní nách éidir dhóibh-sion do rádh, ór do4145  bhiadh contrārdha don ní do admhuighsiod cheana, .i. go raibhi an creidiomh cóir ag Aithreibh na ccóig ccēad bliaghan d'aithle Chríosd); dá bhrígh sin as éigion dóibh a admháil gu bfhuilid féin ar seachrán ó Eagluis Chríosd, ⁊ mar sin a sdaid dhamanta.”4150  “A mháthair,” ar Des., “dá ndearbhthá as S. Aibhistín—do bhí 'na dhuine as foghlomtha thánuig san ndomhan riamh a nuas ó aimsir na nApsttol, ⁊ lé ccuirid  199 súd féin fiaghnuisi gu raibhe san Eagluis chóir ⁊ go raibhi fios an chreidimh chóir4155  aigi—go mbeith éanphungc amháin dá ccreideamh 'na eiriceachd, do chreidfinn go daingean gu bfhuilid 'na n-eiricidhibh agas nách fuil eaglas aca acht sionaghóig Shatáin.” “A mhic,” ar isi, “as do na pungcuibh creidimh4160  as oirrdhearca ag Lúitéur ⁊ ag Cailbhín ⁊ agá ndeisgiobaluibh: Zuinglius, Melancton, Aecolampádius, p.137 Besa, Cemnísius, Carolsttádius, ⁊c., na neithi-sí. A deirid, do chéidneithibh, gurab é Dia as úghdar 4165  ⁊ as cúis don uile pheacadh. Atá an ponc-sa comhmalloighthe ⁊ sin, ⁊ comhmór d'eiriceachd ⁊ do bhlaisbhéim a n-aghoidh Dé uileachumhachtoigh, nár léig an eagla don tsheict sheineiriceadh dá ngoirthí Manichei a rádha go díreach go mbeith Dia 'na 4170  chúis ag an bpeacadh, gé gur dhearbh S. Aibhisttín  ⁴⁵ orra go follas go n-abradh an droichchreideamh sin, léar chlaoi fá dheóigh iad, dá dhearbhadh as an sgrioptúir nár éidir lé Dia, as  200 árdmhaith uas gach maith, ⁊ as tobar don uile mhaith, bheith 'na chúis 4175  ag án bpeacadh, dárab cúis toil an chréutúir, mar as éidir a fhaicsin sna trí leabhroibh do sgríobh De Lib. Arb., ⁊ 'na eibisttil 105, lib. 13 De Trinitáte, c. 12, lib. 5 De Civit. Dei, c. 8 et c. 9, lib. 12 Confes., c. 11, lib. De Spiritu et Litera, c. 31. lib. 2 De Pecc. 4180  Mer., c. 17 et 18. lib. De Praedest. Sanc., c. 10, ⁊ a mórán d'ionadoibh oile. ⁊ as deimhin gur ab mōr an t-ainbhfeas do na daoithibh daillinntleachtacha-so ní do chur a leith Dé uileachumhaohtoigh uileathrócairigh 'na ttairgfiodh (dár ndóigh) an diabhal 4185  féin a leithsgéul do ghabháil ar, mhodh éigin, dá madh air do cuirfidhe é; ór dob éidir leis a rádh nách é féin as cúis go huilidhe don pheacadh, ⁊ gé go mbí ag aslach cháigh chuige, nách foil ar a chumas aoinneach do choimhéignioghadh, ar an n-ádhbhar 4190  go ttug Dia an oiread-soin d'uaisligheachd don duine nách éidir lé héinní oile a thoil d'éiguiughadh, mar dhearbhoid na diadhaireadha, as S. Aibhisttín, lib. 5 De Ciuit.  201 Dei, c. 10, lib. De Spir. et Litera, c. 31, ét in Enchyrid., c. 105. p.1384195  A deirid mar an ccéadna, ⁊ as do na pungcoibh as oirrdhearca dá ccreideamh, nách fuil toil shaor ag an nduine; ionann so ré a rádh ⁊ gurab éigean dó a ndéin do dhéanamh, más maith nó olc do ní. Sgríobhoidh S. Aibhisttín  ⁴⁶ gurab seineiriceachd so4200  do bhi ag an seict eiriceadh dá ngoirthí Bardesaníte, ⁊ fós ag seict na Manichei, ⁊ ag seict na Prisiollanistae; Priscillianistae ór adeirdís na seineiricidh-si go mbíodh ar ndán don duine gach éinní dá ndiongnadh, ⁊ nách bíodh neart aige gan a dhéanamh. Dearbhoidh S. Aibhisttín  ⁴⁷ a4205  n-iliomad n-ionádoibh gur ab eiriceacd ró-ainbhfeasach so, ⁊ gurab éigean di a rádh go bhfuil Dia éuccórách éuttrócair ainbhreathach, ag damnoghadh na ndaoine go hifrionn ar son bpeacoidh mun bhúdh éidir nár éidir dhóibh a sheachna, nách búdh fíu an duini4210  moladh nó flaitheás Dé d'fhaghál ar son na ndaghoibreach mun bhúdh éidir dhó gan a ndéanam ⁊ nar chóir duine  202 ar bióth do son maitheaso, ná do dhiomoladh, ar son n-uilc. Agas adeir an doctúir ceádna-soin go suairc nách géubhadh4215  eiricidh dhíobh so mar leithsgél óna mhnaoi, dá bhfaghadh ag ciontughadh ré féar oile í rádh gur éigean di sin do dhéanamh, ⁊ go raibhe sé a ndán di. Dearbhuidhi sna hionadoibh-si; ar a ccuimbnighim a nosa gur ab eiricechd a dhiūltadh go bhfuil toil 4220  shaor ag an duine, sna trí leabhroibh do sgríobh De Lib. Arb. per totum; lib. 4 Ad Bonifa c. 4; Epist. 46 et 47; lib. De Gratia et lib. Arb., c. 2, 3, et 4; lib. 2 Nuptiis et Concupisc., c. 3; lib. uno Contra Manich., c. 10 et 11. 4225  As punc ro-shuaitheanta do chreideamh na n-eiriceadh-sa gurab lór an creideamh a mháin, gan daghoibreacha, do chum duine do shlánoghadh, go p.139 háiridhe dá ccreide go daingean gan chonntabhairt ar bhioth gur maitheadh a pheacodha dhó. Sgríobhoid 4230  S. Aibhisttín  ⁴⁸ go raibhe leith 203éid so d'eiriceachd ag seinsheicht eiriciodh dá ngoirthí Eunomiani, adeireadh nár mhistte do dhuine an uile pheacadh do dhéanamh, acht go ccreideadh a ccreideamh-san. Dearbhoidh S. Aibhisttín san leabhar do sgríobh a4235  n-aghoidh na heiriceachda-so. De Fide et Operibus, nách lór do dhuine creideamh do chum dula go flaitheamhnas Dé, muna dhearna dhearná daghoibreacha, ⁊ go n-osgail an eiriceachd-sa an doras don uile olc, ⁊ go bhfuil a n-aghoidh an sgrioptur sgrioptúir ag S. Séum adeir:4240  'Créad an tarbha do dhuine a rádh go bhfuil an creideamh aige, muna fhuilid oibreacha aige? nó an éidir leis an ccreideamh gan oibreacha a slánoghadh?' ⁊ Phóil, adeir: “Dá mbeith an uile chreideamh agom comhmór ⁊ sin go n-aithreōchainn na sléibhte,4245  ⁊ gan déshearc do bheith agom, atú am neimhthní ”; ⁊ a n-aghoidh an tSlánuightheōra fé, adeir: “Madh áil leat teachd go flaitheamhnas, coimhéid na haitheanta.” Sgríobhoidh S. Aibhisttín a n-aghoidh ná heir 204iceachda-sa a morán oile dh'ionadoibh, in 4250  Enchyr. ad Laur., c. 67; De Agone Christiano, cap. 13; De Gratia et Lib. Arb., c. 7; lib. 12. De Ciuit., c. 25. Maille ris so as urasa a dhearbhadh leis na sgrioptúiribh léar chlaoi S. Aibhisttín  ⁴⁹ sect na Bpelagiani, go bhfuil an chuid oile don phunc chéadnasoin4255  a n-aghoidh an sgrioptúir, .i. a n-aghoidh Eoin adeir: 'Dá n-abrom go bhfuilmíd gan pheachadh, do mheallamar sinn fein, ⁊ ní fhoil an fhírinni iónoinn'; ⁊ a n-aghaidh an Spioraid Naoimh,  ⁵⁰ adeir: “An tan p.140 shuidfhios an rí ceart 'na thróin, cia mhaoidhfios 'na4260  fhiadhnuisi go mbia croidhe geanmnuidh aigi nó go mbia glan ón pheacadh?”; ⁊ a n-aghaidh Chríostt, adeir san phaidir: “Maith dhúinn ar bhfiacha mar mhaithmíd-ne dár bhféicheamhnuibh,” ór créud an riachdanas atá ag an luchd chreidios go daingean4265  gur mhaith Dia a bpeacadha uile dhóibh, réna iarruidh ar Dhia a bfhiacha do mhaitheamh dhóibh? Diūltoid maille ris so an t-aithreachas, mar do níd na seacta seineiriciodh dá ngoirthí  205 Cathari ⁊ Nouatiáni ag S. Aibhisttín, Haeresi., 38. Diúltuid4270  an absttanuid ⁊ an trosgadh, mar do nídís na seineiricidhe Aríus ⁊ Iouiniánus ag Sant Aibhisttín, Haeresi., 53 et 82. Diúltuid, leis na seineiricidhibh céadna, go bfhuil difir eidir easbog ⁊ shagort. A deirid, lé Aríus, nách eóir guidhe ar na marbhuibh.4275  A deirid,  ⁵¹ lé Iouiniánus, nách fuil difir eidir na peacadhuibh, ⁊ nách uaisle staid na geanmnuidheachta nó “na hóghachta riaghaltha iná staid an phósda. Ag so agot-sa, a mhic,” ar an tShimplidheachd,4280  “bladh d'eiriceacht Lúitéir ⁊ Chailbhin, ór ní háil leam tuilleamh gráini ⁊ uathbháis do chur ar do chroidhe Críosduidhe ag clos a ndoirtid do nimh ar Mhuire óigh, ar dhaondacht ar Ttighearna, ⁊ ar an Ttríonnóid, ag aithris ar na seineiricidhibh úd4285  áirmhios S. Aibhisttín 'na leabhar De Haeresibus ad Quoduultdeum: Heluidius, louiuianus, Priscillianus, Manichaeus, Aríus, Photínus, ⁊ a leithéide so do phlághuibh oile.  206 Gonadh aire so as éidir a rádh nách fuil a n-eiriceacht Lúitéir ⁊ Chailbhín acht 4290  camra cáidheach, mar chruinnighid aoileachmhoirt ⁊ uile shalchar ifrionda na n-eiriceacht oile, ⁊ nách fuil p.141 inntibh féin acht cúpla ilphiastt aincisioch do bhí ag sgeith blaismhémiodh, aor ⁊ aithisiodh, an ccéin ro mhairsiod agas a haithle a mbáis, ar Eaglais Chríosd4295  agas ar a hárdnaomhuibh, ar an ccúirt neamhdhuidhe, ar dhaonnachd ar Ttighearna, ar a Mháthair mhilis, ⁊ ar an Ttríonnóid féin. As éidir an fhírinne chéadna-so do dhearbhamar gó so do chomhdhaingnioghadh leis an cceisd úd chuirios S. Aibhis. ar an seict 4300  eiriciodh dá ngoirthí Donatistae, a deiriodh an ní si a deirid eiricidhe na haimsiri-si, gur cailleadh Eaglas Chríostt ⁊ nách raibhe ar an saoghal di acht a raibhe aco féin a ccuid don Aifric. Nar chaill Eaglas na Rómha an creidiomh ⁊ an Chatoilghiocht ria4305  ndealughadh do Lúitéur ⁊ do Chailbhín ria, nó nar chonguibh aice? Munar chaill créad fár dhealuighsiod ria? Má dho chaill cia do rug nó do rinne  207 eagluis Lúitéir ⁊ Chailbhín.? Ór más eagluis chōir atá aca, as deimhin nách iadsan do rug nó do rinne 4310  í acht Dia, ór ní hobair dhaonda, acht obair Dhé, an Eaglas, mar dhearbhas S. Aibh. ⁵² as Isai. ar an n-eiriciodh dá ngoirthí Gaudentius. ⁊ ó nách éidir dhóibhsion a dhearbhadh ná a rádh gurab é Crīosd féin do rinne an n-eagluis 'na bfhuilid, nách mó as 4315  éidir dhóibh a dhearbhadh gu bfhuair Lúitéur ná Cailbhín úghdarrás ó aonduine dochum a ttiocfadh cumhachta diaigh a ndiaigh ó na Habsttaluibh, as éigion dóibh a admháil nách fuil aca, acht seachrán do chumadar féin ⁊ eaglas an áidhbhirséora agas 4320  ós follas an seachrán atá orra ón Eagluis chóir, madh áil leó a lorguireacht gu maith, as oirchios dóibh a tturas do thionnsgnamh ó bhun tobair na hEagluisi ó Chríostt ⁊ ó na Habsttaluibh, mar adeir S. p.142 Aibhisttín,  ⁵³ ⁊ do ghéubhuid gu hurusa fíoruisge na4325  Heagluise ag teacht ō Pheadar gó a chomharbuibh diaigh a ndiaigh gus an Bpápa Rómhánach atá aguind a niú, tréas na Pápadhuibh, ionnamhuil tig fíor 208uisge ón tobar tré fheadánuibh. ⁊ as-mar, so do lorguir S. Aibhisdín  ⁵⁴ fíoruisge thobuir na Heagluisi4330  a n-aghaidh na n-eiriciodh-sa, gá leanmhuin ó Pheadar gu Anastásius Pápa do bhí 'na shuidhe a ccathaoir Pheadair san Róimh, port oireachuis na Heagluisi Catoilghe, ré linn na n-eiriciodh-sa. ⁊ as do Pheadar, ⁊ dá chomharbuibh a n-ainm Pheadair, do rinne4335  Críostt charruig ndaingin ndoghluaiste na Heaglaisi, dár gheall nách rachadh a chreidiomh choidhche a mbáthadh, ⁊ nách budh éidir do dhoirsibh díomsacha ifrinn, .i. do na heiricidhibh, buadhughadh gu bráth uirri.4340  As urasa fós do na heiricidhibh-si a thuigsin gurab ag an Bpápa ⁊ agá ngéillionn dó atá creidiomh Chríostt, ór ní fhuil aca féin, mar do dhearbhas gu soilléir, ⁊ ní fhuil ag éntsheict eiriciodh eile dá mairionn, ór ní fhuil énchuid díobh nách fuighthior4345  a n-eiriciocht, nó cuid éigin di, ar n-a damnughadh a leabhruibh S. Aibhisttín. Nī fhuil creideamh Chríostt ag Turcach 209uibh ná ag Págánachuibh, as námhuid fhollas dó, ná ag an ccuid díobh nách cualuigh é riamh; ar an4350  n-ádhbhar sin as éigion gu bfhuil ag an lucht leanas Eaglas na Rómha, ór an ccéin mhairfios an saoghal-sa méaruigh creidiomh Chríostt, mar do dhearbhas thuas as Pól ⁊ as S. Aibhisttín. Maille ris so uile as é an creidiomh atá ag an Eagluis Rómhánuigh a4355  níu do geibhthear a leabhruibh S. Aibhisttín, ⁊ do p.143 bhí aige féin, mar as éidir a dhearbhadh gu hurasa, gé nách fuilim ar a shon so ag cur úghdardháis S. Aibhisdin a ccoimeas ré húghdardhás na Heagluisi Rómhānuighe, dár mhac ⁊ dár dheisgiobal umhal é, 4360  mar admhas sé féin, lib. 1 Ad Bonif., c. 1, acht gá dhearbhadh gu bfhuil a n-aghaidh na n-eiriciodh-so lér ab gnáth a mhaoidhiomh gu n-anfadaoís ar a fhiaghnaisi.” “A mháthair,” ar Des., “creidim créidim a nois gu ro-dhaingion4365  gu bfhuilid súd ar seachrán, ag dol uile gu hifrionn, ór as deimhin,  ⁵⁵ ó nách fuilid a nEagluis Chrīostt (mar do dhearbhais as S. Aibhis., ⁊ mar as éidir  210 a dhearbhadh lé húghdardhās iomlán na Heagluisi Catoilice, do bhí ann, do réir a n-admhála 4370  súd féin, sul do coimhlíonadh cóig céud bliaghan d'aithle Chríostt, lér damnadh d'énaonta na seineiricidhe úd ar ar labhrais gó so, tré bheith ag cosnamh an tseachráin chéadna chosnuid eiricidhe na haimsire-si, nách fuil slánughadh 'na ccionn ina 4375  ccreidiomh féin, ⁊ dá mbeith, gu madh leasainm do Chrīostt ar Ttighearna Slánuightheoir na n-uile dhaoini, ⁊ gu sunnradhach na ccreidmheach, mar a deir Pól. Gidheadh, créud fá nách budh éidir leam mé féin do chur a n-oireamhuin dóibh féin ⁊ dá 4380  bfháischreidiomh fallsa ó bhéul a'mháin, do sheachna an inghreama, acht go ccungbhuinn chreidiomh ccóir na Heagluisi Rómhánuighe am chroidhe?” “A mhic,” ar isi, “ná smuain gumadh éidir sin do dhéanamh ar mhodh ar domhan, ór dearbhaidh 4385  S. Aibhisttín as an sgríoptúir nách éidir dhúinn, dochum na n-eiriciodh féin do thairreang chum creidimh, diúltadh dár ccreidiomh ó bhréithir ná ó p.144 ghníomh, ⁊ gibé do shaoilfiodh gu madh éidir dhó diúltadh dá  211 chreidiomh ó bhéul amháin, acht gu4390  ccongbhadh é 'na chroidhe, do thuitfiodh a n-eiriciocht na n-eiriciodh úd ar a ttig S. Aibhisttín, lib. De Haeres. ad Quoduultdeum,  ⁵⁶ a deireadh an ní céadna; ór atá an oiread sin-do ghráin ag Dia ar an n-eiriceacht nách áil leis sinn do dhéanamh comhlnadair ná4395  chomuinn dá laghod re heiricidhibh a n-éinní do bheanfadh réna ndroichchreidiomh. Gonadh aire sin fhógras Eoin Bruinne dhúinn fá phéin pheacaidh gan fiu na fáilte do chur rompa san cháil-sin.” “A mhāthair,” ar eision, “atá an Tighearna.4400  ro-thrócaireach; ⁊ ar son nách measfoinn gomadh ceadoightheach dhamh mé féin do chor ré creideamh na n-eiriceadh, dá ttugadh a mháin loige inntinne, ⁊ grádh an tshaoghail bhoicht, ⁊ fós eagla mo choda cothuighthe do chailleamh, oram a léigean oram ó4405  bhéul go mbeinn dá ccreideamh, as cosmhail go ndiongnadh Dia trócaire oram fá dheireadh, ⁊ go ttiobhradh ré n-aithrighe dhamh, ó nách ó dhroichinntinn ná ó neamhghrádh air féin, acht ó anbhfainne, do dhéanainn sin.”4410  “A mhic,” ar an tShimplidheachd, “as truagh  212 leimhe an chomhráidh sin. Bíoth a fhios agot gurab iomad anndóthchais as trócairi Dé, lé n-anaid san pheacadh, bheireas forgla a ndamnoighthear do na Críosttoighibh; go hifrionn, ⁊ gé go bhfuil Dia4415  trócaireach, átá roi-cheart roi-fhírinneach, ⁊ nír léig peacadh riamh gan díoghoil; ⁊ as uime sin adeir an Psailmcheadlach ré Dia gur ghrádhoigh aa fhírinni, .i. nach léig an peacadh gan smachtughadh, mar mhínigheas S. Aibhisttín. ⁵⁷ Agas nách tabhrae, dot4420  aire, dá fheabhas dá mbia do bheatha, go ma héigean p.145 duit dul ar sgáth thrócaire Dé, ⁊ dá ngreannoighthea léad pheacadhoibh é do chum díoghaltais, go bhféadfoidhe, an tan do shaoilfea a theacht chugad lé trócaire, gurab lé breitheamhnas do thiocfadh. ? 4425  Cuimhnidh ar an ní adeir S. Aibhisttin ris an lucht anas san pheacadh do shúil lé trócoire Ndé. 'A deirid-sion (ar Augusttín):  ⁵⁸ Ní fhuiléanga Dia trócaireach, féadfaidhe, do lucht an uilc do dhéanamh drochbhás d'fhagháil. Adeirim-si: Ní fhuileónga,  213 4430  gan chonntabhairt ar bioth, do lucht na deighbheathadh drochbhás d'fhagháil.” Créad Créd iomorro an, fáth nách é an ní sin atá gan chonntabhairt do bheirmíd do roghoin? As ríu so labhras an psalm adeir: “Do ghrádhoighsiod Dia ó bhéul, ⁊ do 4435  rinneadar bréag ris ó theangoidh,” or an tráth adeirid nách dá neamhghrádh anoid san pheacodh do níd bhréig ris ó theangoidh, do bhrígh go n-aboir a ccroidhe ní oile, ⁊ measoid, ⁊ as mian leó, Dia féin do bheith bréagach, ag bagar phéine síordhuighe ar 4440  lucht an uilc; ⁊ mar náchréidir leósan Dia do mhealladh lé bréig, nī mheallfa Dia iad lé fírinde ag bagar phéine síordhuidhe orra, ór do chífid gurab dá ríribh do labhair. Ar an n-ádhbhar-sa (mar adeir an Doctúir  ⁵⁹ céadna) grádhoighidh maith ⁊ trócaire 4445  an Tighearna, ⁊ bídh ar crioth réna chumhachtoibh ⁊ réna cheart, ⁊ ná bíodh an uiread sin d'ann-dóthchas agot 'na thrócaire go ccuirfea a cheart nó a chumhachto a ttarcaisne, ná d'eagla réna chumhachtoibh go rachthá a n-édóthchas  214 ar a thrócaire; ⁊ ná tigeadh ad smuaineadh choidhche peacadh do 4450  dhéanamh, nó anamhoin and, a muinighin mhór-thrócaire Dé: ór ní bhiadh and sin acht cead gan chéill d'iárroigh ar Dhia fá dhol 'na aghoidh ar thaobh a námhad. Ní fhuil fios uaire an bháis ag aoinneach. p.1464455  Ní fhuil do chinneamhoin ag na daoinibh uile bás d'fagháil san aois arsoigh, acht as éigean dóibh an saoghal-sa d'fhágbháil a n-aosoibh éxamhla; ⁊ gibé beatha do géubhthar ag neach a n-am a bháis, as dá réir bhreithneóchar é, ór ní fhuil aimsear aithrighe4460  and iar mbás, mar adeir an Psalmcheadlach: 'Ní aideómha aoinneach a n-ifriond thú.' Dá bhrigh bhrīgh sin ní cuirthe an aithrighi ar cáirdi ó lá go lá; ór tig an bás ⁊ fearg Dé go hoband a n-aimsir an innighthe, mar adeir béul Dé féin, ⁊4465  fuadoighidh leis a moimint go hifrionn lucht na haithrighe do chor ar athlá. Déanmaoid, dá bhrígh bhriāgh so uile, deithneas do chum na haithrighi, ⁊ bíodh do shíor uair an bháis 'nar meabhair. An tan éireócham ar maduin, bíodh eagla oirn  215 nách béaram4470  ar an n-oidhche, ⁊ an tan luidhfeam 'nar leaboidh, bíodh an eagla chéadna oirn nách roichfeam beó gus an madoin; ⁊ dá ndearnam so, béaram buaidh go hurasa ar antoloibh ⁊ ar lochtoibh na colna, ⁊ ní chuírfe eagla an tshaoghoil d'fhiachoibh oirn Dia do4475  thréigean, ⁊ fós, do réir gheallamhna an Tighearna ag Matha, ní theistteóbhaid na neithe bheas 'na riachtanas oirn san saoghal féin uainn, mar do chímid a nIob, dá ttug Dia saidhbhrios fá mó iná a riachtonas, mur nár thréig dligheadh Dé ná slighidh na foighidne.”4480  “A mhāthair,” ar Des., “ní thréigfead Diá feasda, ná slighidh na foighidne, d'iarroigh ar an saoghol; ó atá, a fhios agom gur gheall an Slánoightheóir a riachtanas saoghaltha don luchd anas 'na sheirbhís.” “A mhic,” ar ise, “as mór chráidheas mo4485  chroidhe an docamhal atá a nduine riaghaltha do dhéanamh dhíot: ór dá n-antá a seirbhís Dé ⁊ a slighidh na foighide do chum an tshaoghoil d'fhagháil, dá mhéad fulang dá mbiadh agot ré gach contrár 216dhachd dá n-éireóchadh dhuit, ní budh éidir p.1474490  dhuit a rádh go madh foighide an fulang-soin, acht saint, mar adeir go ro-mhaith S. Aibhisttín. ⁶⁰ Agos gibé iarras Dia (mar adeir an Doctúir céadna) ar son mhaitheasa nó mhaoine saóghaltha, ní hé Dia iarras acht an mhaoin shaoghaltha, ós í ghrádhoigheas; 4495  gonadh airi sin adeir; an Doctúir naomhtha-sa, ag tráchtadh ar na briathroibh úd an tShoisgéil: “Iarroidh ó thós ríoghacht Dé ⁊ a cheart, ⁊ do ghéubhthaoi bhar riachtanas saoghaltha maille ris sin,” nách cóir Dia dh'iarraigh ⁊ do ghrádhoghadh 4500  ar a shon féin, ⁊ fós an saoghal d'iarroigh ⁊ do ghrádhoghadh ar a shon féin, ór ní bhiadh and sin acht foghnamh do dhá thighearna, nách éidir lé haoinneach do dhéanamh, mar a deir an Slánaightheóir; acht gurab amhloidh as cóir Dia d'iarroigh ⁊ do 4505  ghrádhoghadh ar a shon féin, ⁊ gan an riachtanas saoghaltha d'iarroigh fá leith, ná n-aoineachd lé Dia, acht an mhéid go bhfoghoin do chum go ndiongnamaois seirbhís do Dhia.”  217 “A mháthair,” ar Des., “do chím anois go follas 4510  gurab ro-olc adobhart súd biad, maille ré grásoibh Dé, soitheagoísg ó so suas, ⁊ ní shainnteóchad an saoghal; ⁊ núin damh cionnas leigheósad mh'anom ón pheacadh úd ⁊ ó gach peacadh oile dá ndearnas san slighidh-si.” 4515  “A mhic,” ar ise, “as maith leam an intinn mhaith sin chuire romhad, ⁊ mar admhae fēin go bhfuile easlán; ⁊ múinfead sin duit ó thoil mhaith. Ní fuláir dhuit fios do chur ar fhisigidh mhaith fhéachfas do chuisle (ór atá fiabhras teinntidhe; ort),4520  bhéaras purgóid duit, ⁊ leigfios fuil, bhéaras sioróipe p.148 dhuit, ⁊ bhéaras cead duit 'na dhiaigh sin éirghe as leaboidh do thinnis.” “Mínigh sin dhamh, a mháthair ghrádhach, ní as fearr,” ar Des. 4525  “As toil leam sin,” ar ise. “As é an fiabhras na peacadha; as é an fisigidh th'athair faoisidne, fhéuchos do chuisle an tan éistteas t'fhaoisidin; as í an phurgóid an aithrighe as éigean duit do ghlacadh ó thosach, mar atá th'fhiabhras ro anbhuaineach;4530  as í an fhuil leigfithear  218 dhuit, do dhíosgaoileadh do dhroichleannta, an t-ualach chuirfithear ort fá aiseag do dhéanamh má do bheanais a chlú, a onóir, nó a mhaoin d'aoinneach, ⁊ fós an ceangal chuirfithear ort fá shiocair an pheacoidh do sheachna. As iad4535  na sioróipe bhús éigean duit do ghlacadh, trosgadh, urnaighthe, ⁊ déirc, mar lóirghníomh ad pheacadhoibh. As é an cead bhús éigean duit d'fhagháil ria n-éirghi, an absolóid sgaoilfeas thú ó chuibhreach do pheacadh.”4540  “Cionnas do gníthear an phurgóid sin na haithrighe?” ar Des. “As é an t-othar féin do ní í,” ar-isi, “gé nách éidir dhó a dhéanamh déanamh gan chuidioghadh ó Dhia, ór as tiodhlacadh do bheir Dia uaidhe í don lucht dā4545  ttabhair maitheamhnas a n-olc; ⁊ as amhloidh so do níthear ⁊ ghlacthar í, a ttrí piollairibh: an céd-phiollaire .i. smuaineadh ar na peacadhoibh do ríghnis, ⁊ doilgheas uas gach ndoilgheas oili ót uili chroidhe do bheith ort tré fheirg Ndé do thuilleamhoin,4550  do thuillis lé gach aoinpheacadh marbhtha dá ndearnais, ⁊ gráin uas ghráin mbáis do bheith agat orra. An dara piollaire .i. a chur  219 romhat go ro-dhaingean mailli ré grásoibh Dé gan peacadh do dhéanamh ó sin suas. An treas piollaire .i. dóthchas p.1494555  do bheith agot a mórthrócaire Dé ⁊ a bpáis do Thighearna go bhfuighbhe maitheamhiias do pheacadh ó Dhia. ⁊ as ro-fhalláin don anom é, féin do chor fán leigheas-sa go roi-mhinic, a ccionn gacha seachdmhuine nó gacha míosa, ⁊ go háiridhe an phurgóid-si 4560  do ghlacadh riá luighe dhó gacha hoidhche, ag déanamh inchreachoidh ar ghníomharthoibh an laoi-sin.” “A mháthair,” ar Des., “atá an treas piollaire-sin roi-shearbh, roi-dheacrach, ór as cumhoin leam 4565  gur dhearbhois go maith as S. Aibhisttín go bhfuil an duini ro-chlaon do chum an pheacoidh; ⁊ iarraim d'athchuinghidh ort, ós éigean damh an piollaire-sin do ghlacadh, tabhair teagasg éigin uait bhús cuidioghadh dhamh do chum go madh usoide leam a 4570  ghlacadh.” “A mhic,” ar isi, “do bhéar teagosg ro-tharbhach dhuit as S. Aibhisttín, ór adeir an Doctúir naomhtha-sa  ⁶¹ gur ab ceachtart do dhá ní as cúis don dhuine do chum an pheacoidh do dhéanamh, .i. grádh nó 4575  eagla an  220 tshaoghoil; mar as éidir a thuigsin leis an sompla-sa. Tairgidh eiricidh beatha nó onóir shaoghaltha dhuit do chionn dula lais dá theampall, nó bagroigh do chor a ccarcair ⁊ a bpríosún, nó do bhásoghadh, 4580  muna umhloidhe dhá thoil. Más é grādh an tshaoghoil bhias ag cor chathoighthi; ort do chum tola an eiriciodh na n-eiriciodh do dhéanamh, smuain ad chroidhe ar Dhia, ⁊ abair riot féin na briathra-sa adeir Críostt rind san Soisgéul: “Créd; an tarbha do dhuine an 4585  saoghal uili do ghnóughadh, ⁊ a anom féin do dhamnoghadh?” Más í an eagla bheas dot choimh-éignioghadh, smuain mar an ccéadna ar Dhia ⁊ aboir p.150 na briathra úd oile an tShlánoightheóra: 'Ná bíodh eagla oraibh réas an lucht mharbhas bhur ccorp ⁊4590  leis nách éidir bhar n-anom do mharbhadh, acht réas an ttí léar ab éidir bhar ccur, idir chorp ⁊ anam, go teinidh ifrind.' Ní héidir lé haoinneach th'anom do mharbhodh acht lat féin ag déanamh an pheacoidh. Ciondas budh éidir lét eascaroid, acht go ndiongnadh4595  a dhíthcheall,  221 ní sa mhó dot olc do dhéanamh iná a ndéine féin ag déanamh an pheacoidh? As éidir leission do chorp amháín do mharbhodh, ⁊ as mó iná sin an t-olc do ní féin, ór marbhae th'anom ag déanamh an pheacoidh. An éidir leis an saoghal a4600  uiread do thabhairt duit do chionn bheith olc ⁊ a ttiobhra Dia dhuit do chiond bheith maith? Dá mhéud bagar dá ndiongna an saoghal ort ar son bheith maith nó fíréanta, an éidir leis uiread a ndéan Dia do dhíoghaltus ar an ainbhfíréan do dhéanamh4605  ort? An áil leat a chlos créd bhéras Dia dhuit do chionn bheith fíréanta? 'Tigidh, a chlann bheannuighthe mh'Athar féin, glacuidh an ríoghdhacht-sa atá ar na hullmhughadh dháoibh ó thosach dhomhuin.'4610  An áil leat a chlos créd bhéras bhéaras do mhacuibh na mallachd? 'Eirghidh san teinidh shiórdhuidhe atá fá chomhair an diabhuil ⁊ a dhrochaingiol.' “A mháthair,” ar Des., “as ro-mhaith an reiseapta sin tuguis dhamh as S. Aibhisdīn do chum4615  an treas piolluire do ghlacodh gan urlagodh, ⁊  222 atá mo dhóigh a Ndia go mbiad slán ó so suas; ⁊ bíom feasda ar siobhal. Gidheadh, guidhim thú, innis dhamh ria ngluasachd dhúinn créd fá ndearbhae gach éinní as S. Aibhisdín tar Dhoctúiribh oile na4620  Heaguilsi?” p.151 “A mhic,” ar ise, “nách aithnidh dhuit gurab é Sant Aibhisdín Aibhisdīn an acuil iongantach úd an Sgrioptúir do éirigh d'áirdeitil uas na doctúiribh oile lé heitibh grás, ⁊ do bhí ag dearcadh dhealroidh na Tríonnóidi 4625  lé rinn ruisg a aigéininntleachda go díreach, nó gur líonadh é do dhealradh éigsi ⁊ eagna, léar dhíosgaoil ar thógoibhsiod eiricidhe a aimsire féin do cheó doilbhthi draoítheachda a n-aghoidh na Heaglaise, go bhfuil ó shoin ale 'na lóchrann lasamhoin 'na lár, 4630  ag soillsioghadh an uile dhomhuin, is sa úghdardhás bheirim-si leam comhminic ⁊ so do chum go bhfaicfithí a dhíorgha atá a n-aghoidh na n-eiriceadh, léarab gnáth a chomhmaoidheamh gurab ar a son féin bhíos (gé nách tuigid é), do chum an phoboil shimplidhe 4635  do mhealladh ar sgáth a ughdardháis, gé nách tuigid  223 éunchuid dá seicréidibh sheicréidibh doirche diadha; ór ní théid an eagna a stteach san chroidhe mhiosgaiseach, ⁊ ní áitigheann san choloinn ar a mbí a hualach peacoidh, mar adeir an Spiorad Naomh.””

5. Caibidil 5.: Cuirthear síos an so siombal Chreidmhe , ⁊ tráchtar ar neithibh eile bheanas ris an ccreidiomh.

4640 Cuirthear síos an so siombal Chreidmhe, ⁊ tráchtar ar neithibh eile bheanas ris an ccreidiomh.

Iomthūsa Des., do thriall imtheacht 'na shlighidh4645  iar cclaoi na n-eiriciodh sin dó, ⁊ tárla a ccionn treimhsi iar sin a measg dhroinge eile d'eiricibh é fá haighmhéile, aindéine, aingidhe, inás a bfhacuidh gó sin. Do ghabhsad ag diospóracht ris a n-aghaidh a chreidimh, ⁊ tugsad anuas an oiread sin do bhriáthruibh4650  an sgrioptúir, ar ar chuirsiod an n-uile dhath dob édir léo do dhearbhadh a ndroichcreidimh féin ⁊ do dhamnughadh an chreidimh Chatoilghe, gá rádh nār chneasda céillidhe na neithe dorcha dothuigsi a deireadh  224 an crediomh muna fhaghthaoi dearbhadh4655  súl ortha; ionnas gur thionnsguin Des., mar nách raibhe éolas san sgríoptúir aige, contabhairt do chur 'na chreidiomh.

“A mháthair,” ar Des., “ní rabha riamh a n-éigion budh mó iná an t-éigion 'na bfhuilim anois,4660  ór mothuighim mórán do smuaintighthibh ag teacht chugam a n-aghaidh mo chreidimh, tréna bhfaicim bhfhaicim d'úghdardhás aca súd dá thabhairt leó as an sgríoptúir 'na aghoidh.” “A mhic ghrádhoigh,” ar an tShimplidheachd,4665  smuain ar bhréithir bhaoghloigh bhagroigh an Tighearna san áit a n-aboir linn uile: “Cuimhnighidh ar mhnaoi Lōt'; ⁊ ó do sheasois gó so, ⁊ ó do chuiris romhad bheith' ag foghnamh do Dhia, ná féach ar th'ais, mar do rinne bean Lót, dá ndearnadh4670  an cairthe saloinn, ⁊ as fioghair don lucht fhilleas ar a n-ais do chum a seinbhéas ó shligheidh a p.153 slánoighthe, ⁊ dá ndearnadh salann seach ní oile do chum cáich do choimhéad ó mhorgadh an pheacoidh, ag cuimhuioghadh uirre, mar  225 adeir S.4675  Aibhisttín. ⁶² Nách aithnidh dhúit gur ab béas do na huile eiricidhibh a ndíthcheall do dhéanamh ar a seachrán do dhearbhadh asan sgríoptúir ⁊ gurab trés an sgríoptúir mhaith do thuig-sin gu holc do fhás an uile eiriciocht, mar a deir an doctúir céadna. ⁶³ Dá 4680  ccuirtheá th'arm díot, cionnas do bheitheá ionchomhruic réd naimhdibh? Asé an creidiomh as sgiath ⁊ as lúireach don Chríosduighe, mar a deir Pól; ar an n-ádhbhar sin ní fuláir dhuit a choagmháil gu daingion, muna mian leat tú féin do thoirbheirt dod 4685  námhuid, ⁊ uile shleadha argnimeinnteadh th'eascarad do chor díot léd sgéith. Nach faice féin, dá modh fíor an ní a deirid-sion, .i. nách cóir do dhuine an ní nách faicfe do chreidiomh, go mbíadh an saoghal do ghnáth lán d'easaonta ⁊ 4690  d'aimhréiteach, mar dhearbhas S. Aibhis.; ⁶⁴ ór cia do ghrádhócihadh a chompánach nó a chomharsa ar son an ghrádha bhíos aca oirn muna chreidmís dóibh, do bhríogh nách éidir an grádh atá 'na ccroidhe d'fhaicsin? Cia do ghrádhóchadh ar an modh  226 4695  cceadha a ghaoi, ⁊ fós a aithre nó a chlann, ór ní héidir linn a ngrádh oruinn d'fhaicsin; ionnas gu n-imeóchadh an muinnteardhas ⁊ an caradradh as an saoghal uile mar sin. As éigion fós don lucht a deir so mórán do chreidiomh nách faicid, ór creidid 4700  stairtheacha ⁊ mórán neitheadh aithristear dhóibh ar ionaduibh nach facadar riamh, ⁊ cia as aithre dhóibh féin, ór ní fhuil dearbhadh súl aca ar a n-aithribh acht fiaghnuisi dhaoine eile; ⁊ ós éigion p.154 dúinn neithe nách faicmíd do chreidiomh, créad nách4705  creidfiomaois na neithe a deir Dia rinn, gé nách faicmíd iad?” “A mháthair,” ar Des., “dar leam-sa ní hionann sin; ór as éidir lem grádh mo charad ⁊ mo ghaoil oram do thuigsin ⁊ do chreidiomh trés na dearbhthuibh,4710  trés na sighnibh, ⁊ trés na comharthadhuibh do gheibfam, ⁊ ní haitímidh damh dearbhtha ná sighne ar na neithibh bhíos d'fhiachuibh oram do chreideamhuin ōm chreidiomh Chatoilghe.” “As maith leam,” ar an tShimplidheachd, “gu4715  n-admhae mar sin gurab éigion dúinn mar sin neithe nách faicmíd do chreidiomh ⁊ gurab bréag  227 mar sin an ní a deir súd. Maille ris sin as mór an mealladh a mheas nách fuilid dearbhtha ⁊ sighne ar na neithibh a deir an creidiomh Catoilghe, ór as ró-mhōr an4720  dearbhadh air gur thairrngirsiod fáidhe an tseinreachta gach a bfhaicmíd a nois dá ccomhall ⁊ iar n-a ccomhall. As mór an dearbhadh ar fhírinne ar ccreidimh a onóraighi ⁊ a áirdi labhras ar Dhia, ar a labhraid eiricighe ⁊ págánoigh go ro-mhaslaightheach, ag cor4725  pheacoidh 'na leith, ⁊ ag rádh mhóráin do bhlais-bhéimibh oile ris. As mór an comhartha ar fhírinne ar ccreidimh ceart ⁊ naomhthacht a dhlightheadh ⁊ a theagoisg, ⁊ méad an fhoghair bhíos aige do na subháilchibh, ⁊ an mhíofhoghair do na dubháilchibh.4730  As mór an dearbhadh air gur chuirsead na daoine as foghlamtha ⁊ as naomhtha bádar san ndomhan fiaghnaisi leis, ⁊ gur dhoirtsead iliomad díobh a bhfuil ar a shon, do chor séula ar a bhfiaghnaisi. As mór fós an dearbhadh air, an t-iliomad  228 d'fhear-toibh 4735  ⁊ do mhíorbhailibh do righneadar ilmhílthe ar feadh an domhain dá dhearbhadh, léar iompuighsiod chineadha oirrdhearca na cruinne dhomhanda gona p.155 n-impeiribh ⁊ gona ríoghoibh do chum an chreidimh Chatoilice.”4740  “A mháthair ghrádhach,” ar Des., “as agotsa atá an fhírinne, ⁊ ní haca súd; ⁊ indis dámh a nois cionnas chuirfead uaim ná drochsmuaintighthe thugsad súd chugam a n-aghoidh mo chreidimh, ag tabhairt úghdardháis as an sgrioptúir 'na aghoidh.”4745  “A mhic,” ar ise, “ná cuireadh ní ar domhan dá ccluinfe conntabhairt dá laghat ort a n-airteagloibh do chreidimh; ⁊ dá ttigeadh aingiol ó nimh do sheanmóir 'na n-aghoidh (mar adeir Pól), cuir contracht ar a sheanmóir, ⁊ cuimhnidh, mar do 4750  dhearbhas as S. Aibhisttín,  ⁶⁵ gur ab gnáithbhéas dona heificibh bheith ag mealladh cháigh lé saobhchiallaibh chuirid san sgrioptúir. Ar an n-ádhbhar-soin, mar chomhairligheas an Doctúir céadna, gach uair dá ttiobhraid sgrioptúir bhias cruaidh ort a n-aghoidh4755  do chreidimh, creid go  229 daingean nách í an tuigsí chuirid-sean and as ciall dó, achd go bhfuil ciall dhorcha éigin oile aige nách tuige féin.” “A mháthair,” ar Des., “as ro-mhaith an chomhairle sin, ⁊ créad do ghéan anois, ór atáid ag 4760  bagar bháis oram, muna dhíuitar dom chreideamh?” “A mhic,” ar isi, “ní fuláir dhuit bheith foighideach neartmhar; ór as iad so biodhbhoigh mhainisttreach an chreidimh, ⁊ tāngadar romhainn ann so. Cuir do dhóthchas uile a Ndia mar do4765  nídís na mairtírighe; ⁊ ó nách éidir lé haoinneach mairtíreachd fhíre d'fhulang óna neart nádúrtha féin, gan grāsa móra ó Dhia, mar dhearbhas S. Aibhisttín a mórán d'ionadaibh,  ⁶⁶ guidh Dia go dúthrachdach fá sheasamh mhaith do thabhairt duit; ⁊ má tá  p.1564770  grádh an tshaoghail, nó eagla an bháis, ag cor chathoighthe ort, smuain ar an leigheas tugas dhuit cheana as S. Aibhisttín. Muna lór sin do chum do chathoightheadh do chor ar ccúl, smuain ar an luaighidheacht do bheir Dia a ccéadóir don droing4775  fhuilngeas bás ar son a cc 230reidimh, .i. a mbreith suas ar an mball go díreach, gan phéin ná purgadóir, a bhfiaghnaisi a ghnúise féin, abhal a mbeid 'na ríthigh a n-aoibhneas shíordhoighe nách éidir d'fhaisnéis; ⁊ nách búdh mór an mhire ⁊ an mhíchiall an t-aoibhneas4780  síordhuighe sin do mhalairt ar aisling aoibhnis urchradhoigh anaoibhinn éanuaire? ⁊ nách biadh meas duine leimh ar an tté do bhéaradh sgátle an óir do roghoin? As leimhe iná sin an tí iarras ⁊ ghrádhoigheas antoil éuttarbhach a cholna ria nglóir4785  fhlaitheamhnais, ⁊ bheireas do roghoin bheith a n-éagmhais ghnúise Críostt, ⁊ a n-éagmhais amhairc a aingeal nglórmhar ⁊ throimtheaghloigh a ríthighe tré bhioth shíor, dá mbeith cead aige gan dol go hifriond a ccomhluadar shíordhuighe dheamhan4790  nduaimhseach ndoidhealbha, mar nách bia. ⁊ muna lór so uile, smuain don taoibh eile, dá ndearnae toil na n-eiriceadh, ar shíordhoigheacht na péine atá fád chomhair a n-ifrionn; ⁊ gé go mbeth do chroidhe 'na chloich, má tá coibhéis an ghráinne4795  mhusttaird do chreideamh agot, uí bá hurasa dhuit gan bheith ar coimhchrioth ón smuaineadh sin,  231 ór fiafraighim dhíot cia ar an ndomhan-sa duine dá dhíchéillidhi do rachadh a bpríosún go ceand chéad bliadhan ar aoibhueas aonlaoi d'fhagháil. As deimhin4800  nach bhfuighthí aoiuneach do bhéaradh an rogha-sa, ⁊ dá éis so uili ní príosún chéad mbliaghan ná míle do bhliaghnoibh, acht príosún a saoghal na saoghal gan chrích gan flioircheann, bheirid na truagha gan p.157 chéill gan chuimhni leanas antoil a ccolna ⁊ na 4805  dubháilche do roghain ar son aoibhnis seachdmhoghad nó ochdmhoghad bliaghan, ⁊ ní hé sin a mháin acht ar son aoibhnis éanuairi dá n-antoil cholnaighe. Ní hí trā samhoil na barróighcachta atá ag céad bliaghan ar aon lá atá ag an tshíordhoigheachd ar sheachdmhoghad 4810  nó fós ar chéad bliaghan, acht barroigheacht as mile mó, ⁊ ar nách éidir cinriteacht do chor tré bheith don tshíordhuigheacht gan chrích gan fhoircheann. Déana, ar an n-ádhbhar-so, a mhic ghrádhoigh, seasamh ro-láidir a n-aghoidh antola do cholna, a n-aghoidh aoibhnis fhallsa an tshaoghail-si, 4815  n-aghoidh chealg an áidhbherseóra ⁊ na n-eiriceadh.  232 Seachoin maille leis an uile aire ⁊ fhriochnamh shlighidh bhfhairsing an tshaoghail tré ttiaghthar gus an mbás shíordhuighe; lean ó uile ālghas do 4820  chroidhi slighidh chumhang Chríostt tré ttiaghthar gus an mbeathoigh shuthain, .i. slighidh na foighide, na habsttanaide, na geanmnoigheachta, na humhla, ⁊ an uile chrábhoidh, tré ndeachoidh Críostt ag dol dá ríoghdhacht, 'sa-lorg as cóir dhúinne do leanmhain4825  go roicheam dá ríochathair, 'sa haoibhneas nách éidir lé hinntleacht daonna d'aithris, ór dá mhéad teisttdá ttiobhradh uirre, ní bhiadh ann sin acht braón beag don; bhóchnamhuir, nó mindrithle do mhóirtheine, ar an n-ádhbhar nách facoidh súil, nách 4830  cualaidh cluas, ⁊ nár smuáin croidhe (mar adeir an Slānaightheóir féin) na neithe do ullmhoigh Dia don lucht charas é.” “A mháthair ghrádhach,” ar Des., “do chuiris mo chroidhe ar comhlasadh am chliabh d'fhonn bháis 4835  d'fhulang ar an mball ar son mo chreidimh, ⁊ carcairphríosún na colla-so d'fhágbháil dochum dola dom dhī 233oduadh ⁊ dom shásughadh gus an p.158 n-aoibhneas n-iongantach sin. Guidhim thú, múin damh aicheapt égin eagnuidh ealadhanta as an4840  maighistir mór sin na Heagluisi, S. Aibhisttín, le leacute; raghuinn do dhiospóracht ríu súd, do chosnamh mo chreidimh orra ⁊ do dhortadh m'fhola ar a shon.” “A mhic,” ar isi, “seachain a ndiospóracht, ór gé nách bíd na heiricidhe foghlumtha, mealluid duine4845  simplidhe lé comhrádh milis, mar a deir Pól, ⁊ gealluid flaitheamhnas Dé ⁊ uile aitios a ccolna dhóibh a n-aoinfheacht, ⁊ bídh mar sin briocht mealltórachta 'na mbriathruibh, ⁊ bídh a n-úrlabhra mar aillsi ag snámhchnaoi, mar a deir an tApsttol4850  céadna. Léig dá bhríogh sin á ndiospóracht sin a leith na bpréuláidiodh ⁊ na ndaoine n-eagnuidhe, dar ab eól a cclaoi; ór an tan nách budh eól duit freagra gu lór do thabhairt orra, do bhéurthá siocair dhóibh fá iad féin do dhaingnioghadh 'na seachrán,4855  mar adeir S. Aibhisttin,  ⁶⁷ ⁊ do na Catoilghibh neamhfhoghlamtha do bhiadh ag éistteacht ribh fá chonntabhairt do chur a bhfírinne an chreidimh Chatoilghe.”  234 “A mháthair,” ar eision, “dobadh náir dhamh4860  gan fios gach docamhail dá ccuirfidís oram a n-aghoidh mo chreidimh do bheith agom.” “A mhic,” ar isi, “ná bíodh náire ort fá gan misteire ⁊ rúindiamhra roi-dhoirche do chreidimh do thuigsin go solas, ⁊ a liacht neithe beaga nádúrtha4865  nách tuige féin ⁊ nách tuigid-sion. Ní fhuil a fhios ag aoinneach agoibh uile cá líon ruainne 'na fholt, ⁊ cionnas do bhiadh eólas solas ar an Ttríonnóid agoibh? Adeir S. Aibhisttín  ⁶⁸ nách géarchúis inntleachta, acht simplidheachd chreidimh, 'doní pobal4870  coitcheann na Heaglaise ro-dhaingean roi-innill;  p.159 gonadh airi sin adeir  ⁶⁹ gurab orra labhras an Sailmcheadlach; Iumenta eorum non minorauit, san áit a n-abair gurab éidir asoil ⁊ ainmhinteadha tarbhacha do ghairm don lúcht imthigheas go 4875  simplidhe san Eaglais, ⁊ bhíos ar bheagán foghláma lán do chreideamh. Do b'fhearr leam ar an n-ádhbhar-sa nách léigtheá na briathra úd Phóil as do chuimhne: “Ná hiarr eólas domhoin do bheith agot ar neithibh  235 árda, acht bíodh eagla ort,” ⁊ fós 4880  an ní adeir an Spiorad Naomh: “Ná hiarr na neithe as áirde iná thú, ⁊ ná-sgrúd neithe as neartmhaire iná thú, achd bí ag smuaineadh do. ghnáth ar na neithibh do athain an Tighearna dhíot. ””

“A mháthair,” ar Des., “ós amhluidh sin atá, 4885  ní bhíu féin ag dréim feasda ré bheith foghlamtha gidheadh, múin mor chreidiomh dhamh.” “Nách ar fhoghlomais,” ar isi, “an Teagasg Críosttuidhe an tan do bhádhais óg, mar atá d'fhiachuibh ar an n-uili Chríosttuidhi?”4890  “Do righnios,” ar Des. “Do fhoghlamais Symbuil na nApsttal, ⁊ mar sin, creidiomh Eagluisi Chríostt,” ar an tShimplidheachd. “As fíor sin,” ar Desiderius, “ór as aithnidh 4895  dhamhsa nách déin an Eaglas creidiomh eile gu miaidhe, ⁊ nách fuil aice acht creidiomh na nApsttal; gidheadh atáid cumhachta aice an tan éirghios coinntinn idir í féin ⁊ na heiricidhe, nó contabhairt, a fhoillsiughadh gu nuaidhe gu bfhuil an ní si nó ní 4900  eile 'na chreidiomh, gé nách éidir lé éinní dh'fhoillsioghadh mar sin do bhíadh a n-aghaidh chreidimh na nApsttal, acht na neithe bhea 236nas as creidiomh ⁊ as teagasg na nApsttal ⁊ bhíos ann ní as doirche ná mar fhoillsighthear léisi. Gonadh aire so budh p.1604905  maith leam-sa riaghail chreidimh d'fhíagháil 'na mbeidís na puingc chreidimh gu solas dhiúltuid eiricidhe na haimsiri-si.” “A mhic,” ar an tShimplidheacht, “do geibhthear a bhforgla sin a bhfoirm an luidhe as dual dona4910  heasbagoibh do thabhairt an tan oirnthear iad, ⁊ fós don lucht ghabhas cúram apmonn orra, ⁊ adeir mar so: 'Creidim-se ó chreideamh dhaingean, ⁊ admhoim ós áird, an uile ní ⁊ gach éinní dá bhfuil sa symbail4915  chreidimh ghnáthoigheas an Eaglas Rómhánach, .i. creidim a n-aoinnDia, Athair uileachumhachtach, do rinne neamh ⁊ talamh, ⁊ na huile aicsidhe agas neamhaicsidhe, agas a n-aoinTighearna Iosa Críostt ⁊ aoinGhein Dé, ⁊ do geineadh ón Athair rés an4920  n-uile shaoghal, Dia do Dhia, solas do sholas, Dia fíre do Dhia fhīre, atá iar n-a gheineamhoin gan déanomh, comhshubsttainteach ris an nAthair, tréas a ndearnadh an uile, táinig a nuas ó fhlaitheamhnas ar ar soinne, na daoine, ⁊ ar son ar  237 slánoighthe,4925  ghabh cholainn ndaonda ón Spiorad Naomh as Muiri óigh, ⁊ dá ndearnadh duini, agas do crochadh mar an ccéadna ar ar soinne, do fhulaing fa Phoint Phioláid agas do hadhlacadh, ⁊ do aithéirigh an treas lá do réir na sgrioptúireadh, ⁊ do chuaidh suas ar4930  neam; atá 'na shuidhe ar deis an Athar, ⁊ thiocfas arís maille ré glóir do bhreitheamhnas bheó ⁊ mharbh, an tí 'sa ríoghdhacht ar nách cuirfithear críoch; ⁊ san Spiorad Naomh, tighearna ⁊ beóaighthigh, tig ón Athair ⁊ ón Mhac, adharthar ⁊ chomhghlóraighthear4935  ar aon leis an nAthair ⁊ leis an Mac, do labhair tréas na fáidhibh; agas aoinEaglas naomhtha, chatoilici, absttalda. Admhoim aonbhaistteadh a maitheamhnas na bpeacadh. Atá mo shúil ré p.161 heiséirghe na marbh ⁊ ré beathoigh an tshaoghoil 4940  thiocfas. Amén. Admhoim go ro-dhaingean, ⁊ gabhoim chugom go fonnmhar, béulphroicheapta, asbaltha ⁊ eagalsa, ⁊ gach éanchuid oile do ghnáthaighthibh agas d'órduighthibh na Heaglaisi céadna. Admhoim 4945  mar  238 an ccéadna an sgrioptúir naomhtha san chéill 'nar chongaimh ⁊ a ccongmhann an naomhmáthair Eaglaise, dárab dual a, bhreathnughadh cia hí ciall fhíre ⁊ mínioghadh na sgrioptúireadh naomhtha, ⁊ ní ghlacfad ⁊ ní mhineóchad choidhche é achd do 4950  réir aonaonta ⁊ éinintinde na n-aithreadh. Admhoim fós ós áird ar an modh ccéadna go bhfuilid seacht Sacraimeinte fíre dísle ag an reacht nua, iar n-a bhfágbháil ó Chríostt ar Ttighearna againn agus do chum siáinte an chinidh dhaonna, gé 4955  nách fuilid uile 'na riachdanas ar gach aon fó leith, .i. Baistteadh, Dul fá láimh easboig, Sacrameint na haltóra, Peandaid, Ongadh déigheanach, Grádha coisreagtha, ⁊ Pósadh; go ttugoid so grása uatha, ⁊ nách éidir an baistteadh, dol fá láimh easboig, ⁊ 4960  grádha coisreagtha d'athghabháil gan neimheadhshár. Gabhoim chugom mar an ccéadna, ⁊ faomhoim, na gnáthoighthe atá ar congmháil ⁊ ar n-a moladh ón Eaglois Chatoilge, a bhfritháileamh sollamainte na n-uile shacramainteadh réumhráite-sin.  239 Toilighim 4965  go fonnmhar, ⁊ gabhoim, na huile neithe ⁊ gach ní fá leith dár foillsigheadh ⁊ dár snaidhmchinneadh lé naomhChomhairle Thriont, do thaoibh pheacaidh an tsinnsir, agas an fhíréantais. Admhoim ós áird ar an modh ccéadna go 4970  n-ofráiltear do Dhia san aifrionn saicrifís fhíri dhileas a síothcháin ar bpeacadh, ar son bheó ⁊ mharbh, ⁊ go bhfuil corp ⁊ fuil ar Ttighearna Iosa Críostt mailli réna anom ⁊ réna dhiadhacht a sacrameint  p.162 ro-naomhtha na haltóra go fíri, dá ríribh, ⁊ go4975  substtainteach, ⁊ go n-iompóighthear uileashubsttaint an aráin a ccorp, ⁊ uileashubsttaint an fhíona a bhfuil, ⁊ gurab é ainm do bheir an Eaglas Chatoilge ar an cclaochlódh-sa, transubsttantiatio, .i. transubstaintioghadh. Admhoim mar an ccéadna go4980  nglacthar Críostt go huilighe iomlán, ⁊ sácrameint fhiri, fá gach aoinghné fó leith dhíobh. Cothuighim go seasmhach go bhfuil purgadóir ann ina mbíd anmanna a láimh, dá ttugoid daghoibreacha na Ccríosttoigheadh fóiridhin; ar an modh ccéadna4985  gurab cóir  240 na naoimh atá a ríoghdhachd a bhfochair Chríostt d'onórughadh ⁊ do ghuidhe, ⁊ go n-ofrāilid-sion urnoighthe ar ar soinne do Dhia, ⁊ gur ab cóir a ttaisi d'onórughadh. Adeirim go ro-dhaingean gurab cóir íomháigh Chrīostt, ⁊ Mháthar Dhé do bhí4990  riamh 'na hóigh, ⁊ na naomh oile, do chongmháil, ⁊ do bheith a rébherens ⁊ a n-onóir iomchubhoigh. Deimhnighim mar an ccéadna gur fhágoibh Críostt cumhachta an loghoidh ag an nEaglais ⁊ go bhfuil cleachdadh a thabhartha don phobal Chríosttoighe4995  ro-fhalláin dóibh. Aithnighim ⁊ admhoim an nEaglas naomhtha, Chatoilge, apsdalda, Rómhánach; do ním d'fhiaghnaisi gur ab í as máthair ⁊ as ban-mhaighisttir don uile eaglais; ⁊ geálloim ⁊ mionduighim umhla ⁊ urruim fhíre don Phápa5000  Rómhánach, comharba Pheadair bheannoighthe, prionnsa na nApsttal ⁊ biocáire Iosa Críostt. Gabhoim chugam gan chonntabhairt ar bioth ⁊ admhoim ós áird na huile neithe oile do teagaisgeadh, do snaidhmchinneadh, ⁊ do foillsigheadh leis na5005  naomhchánoinibh, naomhchanóinibh lé comhdháloibh geinearálta na Heag 241laisi, ⁊ go sonnradhach lé Comhairle Thriont; p.163 ⁊ damnoighim, díultoim ⁊ malloighim an uili ní atá contrárdha dhóibh, ⁊ an uile eiriceacht do damnadh, do díultadh, ⁊ do malloigheadh ón Eaglais. ⁊ do 5010  bheirim gealladh, móid ⁊ mionna fán ccreideamh bfhírinneach Ceatoiligi-si, seach nách éidir aoinneach do shlánughadh, agas gá bhfuilim dom dheóin d'admháil ós áird ⁊ do chongmháil dáríribh, do chothughadh ⁊ d'admháil ós áird mar an ccéadna 5015  iomlán gan oirbhearnadh ar feadh mo bheathadh go roi-sheasmhach, maille ré cabhair Dé, ⁊ mo dhíthchioll do dhéanamh do réir mo chumhacht ar a chur d'fhiachoibh ar na daoinibh bheas fúm, no nó bheas d'ualach oram, do dhruim mh'oifigi, a chongmháil,5020  a theagasg, ⁊ a shíoladh. Go ccughna ccungna Dia mar sin leam, ⁊ na soisgéula naomhtha-sa Dé.”

“Ag so, a mhic,” ar an tShimplidheachd, “riaghoil ro-mhaith chreidimh, ⁊ bípdh sí féin ⁊ Cré na nApsttol do mheabhair go ro-mhaith agot, agas congaimh go 5025  daingean iad, ⁊ ní bá heagoil duit  242 seachrán th'eascharad.” “A mháthair ghrádhadh,” ar Des., “as díol beandachta do bhéul, ⁊ as urasa a aithne gur ab é sin creideamh fíre Eaglaisi Críostt, ⁊ atá do ghlainmheabhair5030  agom a nois, ⁊ biaidh go bás; ⁊ greanndoighim eiricidhe na talmhan fán siolla as lugha dhe do bhéin díom ó so suas, ós air atá mo shlánughadh agas an tshíordhuigheachd. ⁊ muna bheith mo chorp ro-lag anbhfann ó bhfuaras d'anró 5035  ⁊ do shaothar san slighidh-si, atá an urdail sin do shólás ar mo chroidhe go madh mian leam a bhfuil romham don tshlighidh-si do shiobhal am ruagoibh reabhroidh, an tan smuainim mar do shaor Dia, maille réad chongnamh-sa, mé a lámhoibh na p.1645040  n-eiriceadh úd a measg na n-ilmhílteadh anam bheirid leó go hifriond.” “A mhic,” ar isi, “ná bíodh iongnadh agot ar do chorp do bheith lag; ⁊ nách aithnidh dhuit an seanfhocal, nách foil aithghiorra gan tshaothar ná5045  sochar gan dochar? Tairg meisneach do dhéanamh anois, ⁊ ní fada go bhfuighbhi sólás, ⁊ budh móidi  243 do chion ⁊ do mheas an tan-soin air, a bhfuarois dá dhochar; ⁊ má mhothuighe anois anbhfainne, caith cuid don toradh thugois lat, ⁊ do bhéara brígh5050  nuaidhe dhuit; ⁊ madh áil leat gan dochar na sligheadh do mhothughadh, déana cantaireachd.” Dob ait lé Des. comhrádh na Simplidheachda, ar a ttug do chomhfhurtacht dó, ⁊ adobhairt: “Cionnas budh éidir linn cantaireachd do dhéanamh a ccuideachta 5055  an tsheanóir thromdha-sa?” “As éidir,” ar an tShimplidheacht; “ór gé go bhfuil tromdha ó nádúir, atá do thaoibh oile caoin, suilbhir, soghrádhach; ór as bráthair do Ghrádh Dé é. Os a chionn so, ní ó bhaois ná ó éttroma do5060  dhéanam canntaireachd, acht do thabhairt shóláis dár spioroid, i d'édtromughadh dhochair na sligheadh, ⁊ do neartughadh ar ccroidhe.” “Ciondas do dhéan-sa canntaireacht,” ar Des., “⁊ gan guth agom?”5065  “Ní héidir,” ar an tShimplidheacht, “nách foil guth agot, i gurab guth thú féin.” Dob iongnadh lé Des. mar adobhairt gur guth é, ⁊ do fhiafraigh cionnas dobadh éidir sin. Do fhreagair sisi é: “Do rinneadh  244 thusa ⁊ an uile chréutúir le5070  bréithir, i as é an guth thig ar an mball d'éis na bréithre, ⁊, mar sin, mar as lé bréithir an Tighearna do rinneadh an uile chrétúir, as éigean go bhfuilid uile 'na ngothaibh.” “Mínigh sin damh ní as fearr,” ar Des. p.1655075  “As toil leam sin,” ar an tShimplidheacht. “Ní fhuil a mbréithir ⁊ a ccomhrádh acht éinní amháin, ⁊ ní don ní thig as an mbéul amach ghoirthear an bhriathar, achd don smuaineadh nó don toirrcheas anas asttigh ag duine; ór as guth go dílios ghoirthear5080  don ní thig amach, ⁊ as tríd tuigthear an bhriathar anos asttigh agoinn. Tuigfe an ní adeirim ní as fearr ar an n-eisiomláir-se. Atá agamsa asttigh am inntinn a leithéid so do smuaineadh, .i. gur ab duine thú. As í so as briathar nó as comhrádh and go 5085  dílios, gé nách laibheórainn go forimleach; gidheadh, an uair adeirim léum béul: “As duine thū,” ag so an guth go dílios tré ttuigthear an bhriathar atā asttigh agom.” “Teagoisg dhamh anois,” ar Des., “más guth mé, 5090  cia agá  245 bhfuilim am ghuth?” “Ataoi ag Dia,” ar an tShimplidheacht, “do chruthoigh thú léna bhréithir, do chum go molthá ⁊ go mbeandoightheá é.” “Fiafraighim dhíot,” ar Des., “más guth mé, 5095  créad adeirim nó chialloighim?” “Adeiri,” ar an tShimplidheacht, “gurab maith Dia tréus an mbeith, tréus an ccorp, ⁊ trés an n-anam maith thug dhuit; ⁊ adeir an sgiamh thug dhuit gur ab sgiamhach é, ⁊ adeir gach éinní dár chruthaigh 5100  Dia ionnat, ar an modh ccéadna, cumhachta, subháilche ⁊ Dé, ⁊ a mhaitheas; ionnas nách foil inar chruthoigh Dia ionnat acht gotha Dé.” “Créad fá n-abrae,” ar Des., “nách foil inar chruthoigh Dia ionnam acht a ghotha? Nách ar 5105  éidir lat a rádh go hiomlán, gan eisgeartadh ar bioth, gur ab gotha do Dhia a bhfuil ionnam uile?” “As uimi nách dobhart sin,” ar an tShimplidheacht, “ar an n-ádhbhar nách gotha do Dhia a p.1665110  bhfuil do lochtaibh ⁊ do dhubháilchibh ionnad; ór ní lioibroacha do Dhia iad sin, acht duit féin, ⁊ adeirid go bhfuile olc, dubháilcheach; ⁊ dá réir sin mar thig an duine tréas na créutúiribh do chum eólais  246 Dé, tig tréna dhubháilchibh tréna pheacodhaibh do chum a eólais féin.”

6. Caibidil 6.: Foillsighthear ní as líonmhaire ciondas tigthear do chum eólais Dé tréus na créutuiribh.

Foillsighthear ní as líonmhaire 5115  ciondas tigthear do chum eólais Dé tréus na créutuiribh.

Dob iongnadh lé Des., gé nách raibhe faicsin 5120  ealadhanta ar an tShimplidheacht, a fheasuighe do labhradh, ⁊ a dubhairt lé a rís: “Créud fá bfhuile ag iarruidh oruinn cantaireacht dho dhēanamh?”

“Do chum ar ccuir ⁊ ar ndoilghiosa do chur dīnn,” ar isi, “⁊ fós do chum nách caillmís dóthchas 5125  teachta go tigh Dé, choimhédtar gu maith lé bheith ag smuaineadh ar na créutúiribh taisbéntar dhúinn a sgríoptúir liteardha Dhé, ⁊ fós 'na sgríobtúir chorpardha, .i. an saoghal a tá ar n-a dhéanamh ó Dhia, mar leabhar ina léaghthar na créutúire.”5130  “Os mar sin atá,” ar Des., “tionnsgnam ar  247 chantaireacht, ós gotha sinn; molam ⁊ beannuigheam ar Ttighearna.” “As cóir sin,” ar an tShimplidheachd, “⁊ do ghéubham gotha éxamhla oile chuideóchas linn san 5135  slighidh-si; ór do ghéabham a ttosach na sligheadh gotha troma saothracha, ⁊ do ghéubham 'na lár gotha inmheadhónacha, ⁊ do ghéubham 'na deireadh gotha árda , do réir ēxamhlacht na ccréutúireadh; ⁊ ós mian linn cantaireachd do dhéanamh do réir 5140  riaghla na cantaireachda-sa ní fulair dhúinn eólas na healadhna féin do bheith aguinn ó thús.” “Cia mhúinfios sin dúinn?” ar Des. “Múinfid na créutúire féin,” ar an tShimplidheachd, “ór atá cuid díobh mhúinfios dúinn maith ar 5145  Ttighearna, cuid eile mhúinfios dúinn a eagna, cuid p.168 eile a uaisle, cuid eile a sgéimh, cuid eile a mhórdhacht, cuid eile a bhronntanas; ⁊ as mar so, thríd sīos, bheirid na créutúiri sinn dochum eóluis ar Ttighearna, dochum gu ndiongnamaois a mholtha5150  agas a onóir do chantaireachd. Ar an n-ádhbhar-sin déana do dhíthchioll san slighidh-si  248 ar chantuireachd d'fhoghluim, ór ní fhuil d'oifig ag na daoinibh roichios go tigh Ghrádha Dé do chum a bhfuili-si ag triall acht cantuireacht, ⁊ an tí as fearr fhoghlumas5155  cantuireacht mholta Dé san sligheidh, as dá réir do ghéubha an t-ionad as feárr a dtigh Ghrādha Dē.” Do bhí Des. ag cur na sligheadh thairis ar feadh mhóráin aimsiri, ⁊ do fhoghluim mórán do shubháilcibh5160  ⁊ do dhearsgnuidheacht ar Ttighearna tréus an tteagasg tug an tShimplidheachd dō. Gidheadh as ro-mhór do fhuluing do phéin ⁊ do pheannaid. As meinic thárla tuisleadh dhó, .i. do thuiteadh a bpeacadh shologhtha, ⁊ do chongmhadh an tSimpli.5165  gan tuitim a bpeacodh mharbhtha. Do bhíodh, uair oile, claon do chum tuislidh, tré chathughadh éigin, ⁊ do bheireadh an tShimplidheacht a lámh dhó dá chongmháil ó aontughadh. Do thuiteadh ar uairibh go talmhuin, .i. a bpeacadh5170  mharbhtha, ⁊ muna bheth Eagla Dé, do thógbhadh é, ní éireóchadh choidhchi ⁊ ní bhiadh mian éirghe  249 air. Uair oili a n-ionadh dola ar a aghaidh dhó, as ar a chúl do théigheadh, .i. do fhilleadh ōna shubháilchibh ⁊ ó shlighidh na fírinne, ⁊ a n-ionadh a tharbha5175  do bhuain as na créutúiribh, mar nách déanadh suim do smuaineadh ar mar do bhídís ag moladh an Tighearna mar ghothoibh, as éuttarbha do bheanadh eisttibh; ⁊ an uair do thairgeadh canntaireachd do dhéanamh tréus na créutúiribh, do bhriseadh ar a p.1695180  ghuth, nó go ttugadh Eagla Dé brodadh and, dá chor ar a aghoidh. As meinic do théighdís deilg ina chosoibh, .i. do thigdís smuaintighthi saoghalta chuigi; gidheadh, do chongmhadh an tShimplidheacht a chos, ⁊ do thairrngeadh Eagla Dé an dealg as. Do 5185  bhíodh codladh go meinic ag luighe air, tré dhearmad a Chruthaightheóra, ⁊ do bheireadh, Eagla Dé ionga dhó, agá dhúsacht. Do shuidheadh go meinic tré fhoiréigean cuirtheachta ⁊ bochtaine, .i. an uair do bhiodh fuar 'na chrábhadh, nó go ndiongnadh a 5190  ghadhar tafann air, ⁊ go ccuireadh 'na sheasamh é. As meinic do ghabhadh fearg é, ⁊ do thionnsgnadh filleadh ar  250 a ais tré anbhfainne chroidhe agas tré édóchas; gidheadh, an uair do bhlaiseadh beagán don toradh tug lais mar lón 'na mhála, do théigheadh 5195  ar a aghoidh. Do chailleadh a shlighidh uair oile, ag siobhal na hoidhche, .i. an uair do bhíodh a ndrochsmuaintighthibh nó a ndrochoibrighthibh, do chailleadh a chuideachta, Eagla Dé ⁊ an tShimplidheacht; gidheadh, an uair do thigeadh an mhaidin, ⁊ 5200  iar n-éirghe gréine, .i. tréna eólas féin, ⁊ tré eólas bhaoghoil a sttaide, ⁊ tré chongnamh an ghadhair, .i. na Toili Maithe, do bhíodh aige do chum seirbhíse Dé, do gheibheadh arís shlighidh na foighidni ⁊ an aithreachais, ⁊ do gheibheadh a chuideachta uile 5205  innte. Agas d'éis bheith mórán do laithibh ag siobhal ar an n-órdughadh so, táinig fó dheireadh ar mhadh aoibhinn, ⁊ do chonnairc pálás ríoghdha ro-áloinn a meadhón an mhuighe sin, dá ngoirthí Dēshearc, ⁊ 5210  as é Grādh Dē, .i. an tí do bhí ar iarroigh ag Des., bá doirseóir san phálás sin.  251

1. Caibidil 1.: Mar do hosgladh doras Mhainistreach na Désheirce do Dhes., ⁊ mar do labhair ris an ndóirseóir, .i. Grádh Dé, ar mhórán do neithibh.

5215 Mar do hosgladh doras Mhainistreach na Désheirce do Dhes., ⁊ mar do labhair ris an ndóirseóir, .i. Grádh Dé, ar mhórán do neithibh.

Do thionnsgain Desid. doras mhainistreach na5220  Dēsheirce do bhualadh go ciúin critheaglach, ⁊ ar mbeith a bhfhad dó agá bhualadh ní fhuair aonduine do oisgeóladh an doras dó ná do fhreigeóradh é.

A dubhairt an tShimplidheachd ris: “A athair, ná bíodh droichmheisneach ort. Buail gu láidir an5225  doras leis an dá bhaschrann sin, dá ngoirthear Osna agas Deōr, ⁊ ní héidir nách cluinfid thú, ⁊ gé gu mbeidís 'na ccodladh muisgeólae iad, ⁊ tiucfuid d'osgladh an dorais, ór  252 mun bhudh áil leó na daoine thig ann so do léigion asdeach, ní fhuighdís é5230  ar énchor.” Ba mōr gairdeachas Des. trés an meisnigh thug an tShimpl. dó, ⁊ do bhuail an doras ní as láidire gu mór iná mar do rinne an chēaduair, ionnas gu bhfacuidh chuige dóirseóir na mainisttreach dá5235  ngoirthí Grādh Dē, an té do bhí d'iarruidh, agas nír aithin é. A dubhairt an doirseóir: “A athair, créud iarrae ann so? Fēadfuighe go bfhuil fearg oruibh tréna fhad do congmhadh sibh tar éis an dorais do5240  bhualadh; ná bíodh fearg ort, ór as sé so as gnáthughadh dhúinne, do dhearbhadh foighidne na p.171 droinge thig chuguinn, ⁊ go hāiridhe na ndaoine ndíomsach fearguighthear muna osgalthar dhóibh a ccéadóir, amhuil ⁊ do bheith riachtanas aguinne réna 5245  seirbhís; ór ní léigthear astteach annso an drong mheasas gurab fiú ⁊ gurab dióngmhála iad féin an onóir sin d'fhagháil.” “Ní díobh sin damhsa, a thighearna (ar Des.), ór  253 gé gur fhuloingeas saothar ro-mhór ⁊ duadh 5250  doiríomhtha san sligheidh, as deimhin leam nách fiú énní mē muna háil libhsi, ar son bhar maithiosa ⁊ bhar subháilche féin, mo léigean a stteach.” A dubhairt Grádh Dé: “Cia iarrae annso?” “Tánog anos as tigh na Humhlachta (ar Des.) 5255  maille ris an ccuideachta do chíthí tré shlígheidh na foighidni, d'iarruidh Ghrádha Dé , 'sa ghnáthchomhnaidhi a dubhradh riom do bheith annso.” A dubhairt Grádh Dé: “An ttugubhair litreacha ar bith libh annso, as a mbeith a dheimhin aguinn 5260  gurab as tigh na Humhlachta tángabhair?” A dobhairt Des.: “Atáid dá litir leam. Fuaras litir dhíobh, dárab ainm Aithne an Duine Air Féin a ttigh na Humhlachta, ⁊ as ar an slighidh do sgríobhadh an litir oile, dár ab ainm Aithne Dē.”5265  A dobhairt Grádh Dé: “Taithnidh leam go mór mar do rinneabhair bhar ngnoaighthe; gidheadh, innis damh an measonn sibh, ar son na litreach sin do bheith libh, an cóir dhúinni bhar ngabháil san tígh-si?”5270  Adobhairt Des.: “A thighearna, adubhart ribh ó thús gur  254 ab ar bhar ccumas féin ⁊ fá bhar ngrásuibh amháin atá mo léigion astteach; ór ní fheadar-sa an maith do sgríobhadh na litreacha thugas leam, nó nar thuigios iad, ar an n-ádhbhar 5275  nách feadar (gé gu rabhadhas a ttigh na Humhlachta,  p.172 ⁊ gur thaisbénadar dhamh na sealluidhe ⁊ na maighdeana atáid san mhainisttir, ⁊ a mbéusa uile) nar dhíleaghas amhuil do dhligheas an toradh thugadar dhamh dhá ithe, .i. Neamhdhōthchas a Duine Fēin,5280  gé go bfhuaras blas maith air; ⁊ fós ní fheadar nar choimhédas mé san tshlighidh a ttánog ó na neithibh contrārdha thárla dhamh; ⁊ ar an ádhbhar-sin ní bhiadh do chroidhe agam a rádh gu ndearna mé ní maith ar bioth, ⁊ fios mo dhubháilciodh ⁊ mh'iomad5285  peacodh agam féin; maille ris sin ní fheadar nar bheanas shochar as ar fhuilngeas san slighidh, ór as minic do leagadh, do leónadh ⁊ do chréuchtnuighiodh gu mór mé, gurab ar éigin tug mo chuideachta leithbheó ann so mé.5290  Ar an n-ádhbhar sin a sí cúis as prionnsapāilte as a n-iarraim-si Grādh Dē, mar a dubh 255radh riom gu bhfhuil 'na liaigh mhaith comhdomhuin ⁊ sin a bfhoghluim gu n-aithnighionn gach easláinte dhá seicréidighe dá mbí sna daoinibh. Gonadh aire sin5295  as mian leamsa an t-airdliaigh comhachtach-sin aithnigheas easláinte mh'anma do ghuidhe fám anom féin do ghlanadh ⁊ do shlánughadh.” A dubhairt Grādh Dē: “Créud as a n-iarrae do shlánughadh ⁊ do ghlanadh?”5300  “Ar an n-ádhbhar,” ar Des., “go ndubhradh riom nách éidir lé hénduine dul a steach ann so muna raibhe glan slán ó easláinte an anma, ór ní héidir ar mhodh eile dul san dúthuigh neamhdha.” A dubhairt an doirseóir: “ós amhluidh sin atá,5305  ⁊ go ccuire do dhóthchas uili ionnuinne, an ann sin nó go labhra tú ré buachuil áiridhe, 'sa aithne 'sa eólas as éigion duit do bheith agad ria tteacht a stteach dhuit.”  256

2. Caibidil 2. : Do Ghrádh na Comharsan.

Do Ghrádh na Comharsan.

As mōr an fonn do bhí ar Dhes. an buachail d'fhaicsin chuige dochum go mbéaradh do labhairt ré Grādh Ndé é, ⁊ bá hé ainm an bhuachalla Grādh na Comharsan; ⁊ iar mbeith mar sin do Dhes., do 5315  chonnairc chuige an buachuil, ⁊ do ghabh lūthghāire comhmór ⁊ sin é agá fhaicsin gur chuir d'fhiachaibh air caoi, tré mhéud an tshóláis do mhothuigh ag faigsin an bhuachalla, ⁊ trés an ngrádh do bhí aige ar an thighearna.

5320 Do fhiafraigh an buachuil de: “Créud fá bhfuile bfhuile ag caoi, ⁊ nách guileann énduine dá mbí san tigh-si choidhche, ōr ór bíd lán do shubhachas?” “Ní tuirsi chuirios d'fhiachuibh oramsa gul (ar Des.) acht iomarcaigh luathghára.”5325  “Cia iarrae san tigh-si;?” ar an buachail.  257 “A mhic,” ar Des., “atú ag iarroigh Ghráidh Dé.” “As mise buachoil Ghráidh Dé,” ar eision, “⁊ más é mo thighearna iarrae, as éigean duit labhairt 5330  riom féin ó thós, ⁊ mh'aithne, ⁊ cumann do dhéanamh riom; ór tá an oiread sin do ghean ag mo thighearna oram nách áil leis labhairt ré héanduine ag nách biadh cion ⁊ aithne oramsa.” “Do badh maith leam,” ar Des., “eólas do 5335  bheith ar do bhéasoibh agom, ⁊ dhol a bpáirt ⁊ a muinnteardhas riot, ar son do thighearna.” “Más áil leat,” ar an buachoil, “meisi do bheith am charoid agat, ní foláir dhuit mo chéadtomhuilt do thabhairt damh ar maduin, do lioctabháil dá p.1745340  ngoirthear Smuaineadh Umhal, ⁊ mo dhínnéar do lioctubhúil oile, dá ngoirthear Comhrādh Umhal, ⁊ mo chuid do lioctubháil eile, dár ab ainm Oibriughadh Umhal.” “Cáit a bhfuighe mé []”, ar Des. “na lioctubháileadha5345  sin?”

Adobhairt an buachoil: “As í an Umhla, ⁊ a buachoil, dá ngoirthear Fond Naomhtha, do ní an chedlioctubháil díobh; ór cuiridh a buachoil d'fhiach 258aibh uirre a mheas gur ab í féin as lugha5350  asttigh, ⁊ cuiridh fós d'fhiachoibh dh'fhiachoibh uirre toradh do chaitheamh dá ngoirthear a A Tharcaisnioghadh Féin ⁊ muna chaithe an toradh sin ní fhaghann luibh áiridhe, dár ab ainm Deighmheas Duini Eili, dá ndéantar an chéudlioctubháil sin dhá ngoirthear5355  Smuaineodh Umhal; ⁊ bíodh cumonn agot ris an mbuachoil-sin na Humhlachta, ór ní fhuil san tír-si poitiogáirigh ór fearr an chedlioctubháil sin do dhéanamh iná é, don luibh dár ab ainm Meas Maith ar Dhuine Oile. Do níthear an treas lioctubháil,5360  dár ab ainm Comhrádh Umhal, do thrí gnéibh luibhionn, mar atá Umhacht, Ceannsacht, ⁊ Caoineas: don Umhlacht, ag labhairt go simplidhe sólásach; don Cheannsoigheacht, ag labhairt gan chuthach gan aindeithneas; don Chaoineas, .i. maille ré gnúis5365  shoghrádhoigh; ⁊ ní foláir púghdar do chrathadh ar na luibheannoibh sin, dār ab ainm Beagán go Mall, ór tig dīoghbháil as mórán comhráidh. ⁊ as do na luibhibh-si do níthear an dara lioctubháil  259 dá ngoirthear Comhrádh Umhal, tréna ttugthar onóir do5370  dhuine eile. Do níthear an treas lioctubháil, dá ngoirthear Oibriughadh Umhal, do luibhibh eile, ⁊ a siad a n-anmanno Sōlās, Grādh, agas Friochnamh, ór as áil lé Dia go ndiongnamaois ar n-oibreacha p.175 go friochnamhach suilbhir. As mar so do níthear na 5375  lioctubháileadha-sa, ⁊ dá ttugae mo sháith dhamhsa dhíobh, biaidh cairdeas eadruinn, ⁊ léigfead tú do labhairt rém thighearna.” Do budh maith lé Des. na comhairleacha ⁊ na teaguisg thug an buachuil dó, ⁊ a dubhairt: “Ó do 5380  thaisbéanuis do bhéusa ⁊ do mhiana dhamh, do dhéan mo dhíthchioll ar na lioctubháilibh-sin d'fhagháil ⁊ do thabhairt duit.” Do bhí iar sin aimsir imchian san doras ag déanamh comhluadair ris an mbuachuil, ⁊ ag dul 'na 5385  chairdeas, ⁊ ag tabhairt na lictubháileadh sin dó, ⁊ adubhairt ris aon do na laithibh: “Déana do ghrásuibh oram mo bhreith a stteach d'fhéuchuin do thighearna.” “As cóir sin,” ar an buachuil, “ó do rinnis an 5390  mhéid dob éidir  260 leat. An tamoll annso, ⁊ rachad dá fhéuchuin an bhudh áil lém thighearna teacht amach do labhairt riot.”

3. Caibidil 3.: Do Ghrádh Dé: don chéidchéim ⁊ don dara céim Dhe, dá chéird, ⁊ dá oifig.

Do Ghrádh Dé: don chéidchéim ⁊ don dara céim Dhe, dá chéird, ⁊ dá5395  oifig.

As mōr an coimhéd do bhí ag Des. ar an ndoras dá fhéuchuin an bfhaicfiodh Grādh Dē ag teachd a mach ⁊ do smuain 'na chroidhe nách raibhe ann5400  féin acht drochdhuine lán do pheacadhuibh, ⁊ nár fhiú é a chomhmór sin do dhuíne uasal ⁊ do thighearna do theacht do labhairt ris; ⁊ an tan fá raibhe san smuaineadh-sa gu ro-dhaingean, do chonnairc duine ag teacht a mach do fhiafruigh: “Créad iarrae ann5405  so, a dhearbhráthair?”

“A thighearna,” ar Des., “a tú ag iarruidh dhuine uasuil ann so dá ngoirthear Grādh Dē.” “A se sin mh'ainm-si,” ar eision. Mar do chualuidh Des. gurab é Grādh Dē do5410  bhí aige, do thuit  261 ar talamh, ⁊ do chuaidh a n-anbfhainne. Do ghlac Grādh Dē ar láimh é, ⁊ do chuir 'na sheasomh é. Do bhí Des. ag caoi comhthrom ⁊ sin, an tráth do thóguibh Grādh Dē don talamh é, nár éidir lé Grādh Dē féin, mar do bhí croidhe uasal5415  aige, ⁊ é féin milis, gan caoi agá fhaicsin. As mór do thaitin lé Grādh Dē méud na tola; ⁊ an cheana do thaisbéin Des., mar nár éidir leis a fhaigsin gan gul do dhénamh lé hiomarcaidh lúth-ghára, ⁊ a dubhairt ris: “Ná cuir ní sa mhó do5420  dhoilghios oram, ór ní héidir leam fear mo ghrádha d'fhulang ag caoi as mo chomhair. Innis damh cia a dubhairt leat go rabhadhasa san teagh-sa?” p.177 “Aodhaire tárla dhamh san slighidh,” ar Des., “a dubhairt riom gu rabhadhais san tigh-si, ⁊ as é 5425  do sheól mé ann so?” “Créad a dubhairt riot,” ar órādh Dē, “tréna bfhuil an uiriod sin do chion ⁊ do ghrādh agad oram-sa? An uime ghrádhuighe mé, mar do chualadhuis gu ttuguim mórán aoibhneasa dom 5430  chair 262dibh, ⁊ gu ttuguim mórán tiodhlaicthiodh do na daoinibh do ní seirbhís damh, ⁊ gu ccongmhuim iad do ghnáth gan doilghios?” “Ní hí sin cúis mo ghrádha ort,” ar Des., “acht mar ataoi ad thighearna uasal onórach bheirios do 5435  chairde lat san n-aoibhneas as mó ar an ndomhan, .i.a bfhiaghnuisi Dé.” Do thaitin gu mór lé Grādh Dē an intinn naomhtha do bhí ag Des. dochum a ghráduighthe, ⁊ as móide do ghrádhuigh é sin.5440  A dubhairt Des.: “As iongnadh leam, a thighearna, ⁊ tú comhuasal ⁊ ataoi, in bhur mac ag Rígh, an docamhal atá an bhur bfhagháil, ⁊ a ttugthaoi do phéin do na daoinibh iarras sibh.” A dubhairt Grādh Dē: “Ná habair sin, ór bíd 5445  daoine ann nách saoileann mh'aithne ná m'fhagháil, ná mo bheith aca, ⁊ bíd lán díom; bíd daoine shaoileas gu mbím ionnta, ⁊ tar a cheann sin ní aithnighid mé, ⁊ bím a bfhad uatha.” A dubhairt Des.: “Guidhim thú ⁊ innis damh 5450  do nádúir, do cheird, ⁊ t'oifig, innas gu n-aithnighinn an bfhuilim féin á ngar dhuit, nó an bfhuile ad  263 thighearna ⁊ ad charuid agam.” “As í mo chéard ⁊ m'fheidhm,” ar eision, “Dia do ghrádhughadh, ⁊ bheith am mhac agá eólas.”5455  “Cionnas do bheire grádh do Dhia?” ar Des.  p.178 A dubhairt Grádh Dē: “Inneósad sin duit. Bīdh fonn ro-mhór oram a ghrādhughadh óm chroidhi ⁊ óm anam, maille rém uile chumhachtuibh, ⁊ eóluis do bheith agom air san chéim in bhudh maith leis5460  mé dá aithne, dochum a onóra ⁊ a ghlóire, ⁊ dochum sláinte mh'anma. Bídh, ós a chionn sin fós, fonn oram an saoghal uile dá aithne, ⁊ an uile chrétūir do thabhairt onóra, beannuighthe, ⁊ glóire dhó ar a shon féin ⁊ ar son a mhaitheasa dhoichríochnuighthe,5465  ⁊ ní go prinsiopáltha ar son sochair nō tarbha dā ttiocfadh dhóibh as; ór ní bhiadh annso acht grádh sainnte. ⁊ as amhluidh as cóir dhóibh grádh do thabhairt dó, ⁊ seirbhís ⁊ onóir do dhéanamh dhó, ar an ádhbhar gurab mar sin as áil lé Dia iad dá5470  dhēanamh dō dochum a thoile do choimhlíonadh ionnuinn, ⁊ dochum ar dtoili-ne, ⁊ toile na n-aingiol, do bhe 264ith gnóaightheach do ghnáth gá mholadh agas gá bheannughadh ar a shon féin, do bhríogh gurab é féin maith as mó, agus atá ós gach maith,5475  ⁊ gurab fíu é bheith iar n-a ghrádhughadh go síordhoidhi ⁊ fonn do bheith orainn a bheith mar atá, 'na mhaith dhoichríochnoighthe, agá bhfuil an uile ní ar a chumas, gion go mbiadh súil agoinn éinní d'fhagháil uadha choidhche, gé nách éidir linn5480  gan ar súil do bheith réna thiodhlaicthibh; gidheadh, an uair bhíos súil agoinn ríu nó ghlacmaoid tiodhlaicthe uaidhe, ní ar a son go prinnsiopáltha as cóir dhúinn a ghrádhughadh, acht ar a shon féin. ⁊ an uair mhothuighmíd a shólása ⁊ a mhillseacht, ní5485  hamhloigh as cóir dhúinn a nglacadh, dá ngrádhughadh ionnta féin, acht dá ngrádhughadh mar shlighthibh ⁊ mar ionnsttruimeintibh do chum ar cceangailthi do Dhia, do mhéadughadh ar ngrādha air, ar a shon féin; ⁊ madh áil leis don taoibh eile5490  bochtacht chorpardha, inghreim, ⁊ éugcóir na ndaoine p.179 do theachd orainn, sin do ghabháil, ⁊ do mheas mar thiodhlacadh ro-uasol ó fhlaitheamhnas, ⁊ mar  265 chloidheamh ngéar lé ngearrthar a mbí do dhrochghrádh 5495  dhíomhaoin ghuasachtach agoinn, ionnas go ttugmaois ar ttoil uile gan roinn don Thighearna go meinic, ⁊ fós do ghnáth. ⁊ as é fáth fá ngoirthear Grádh Dé dhíom, mar bím bhím do ghnáth ag saothrughadh Dia do ghrádhughadh mar so, ⁊ gur ab í sin as ceard damh. As é so an céim as áirde do5500  Ghrádh Dé, ⁊ an grádh fíre foirbhthe as cóir dhúinn do thabhairt dó; ⁊ as mó thuillmíd a bhuidheachas agá dhéanamh so iná ag déanamh oibri oili dhá feabhas, acht amháin an uair iarras riachtanas na comharsan oroinn aire do thabhairt dó; ór ní háil 5505  lé Dia an uair-sin gan sinn do fhreagra an riachtanais. Gidheadh, an uair nách bí an riachtanas ann, as é ní as fearr-as éidir dhúinn do dhéanamh, smuaineadh a Ndia do ghrádhughadh ar an modh-sa amhoil adobhramar; ⁊ as mó a luaighidheacht so iná 5510  luaighidheacht éanoibri eili, do bhrígh gurab é Grádh Dé as cúis luaighidheachta do na hoibreachoibh. Gonadh aire sin bhíos luaighidheachta na ndaghoibreadh ag fás, do réir mheidhe an ghr 266ádha ó ttigid, an ccéin bhíos neach ag foghnamh do Dhia san 5515  mbioth cé, ⁊ go roich féige an ghrádha san saoghal-sa, mar atá bás d'fhulang ar son Ndé. Fa ris so (ar Grādh Dē) do ním díthchioll gan énní do dhéanamh do chuirfeadh fearg air ná do thuillfeadh a oirbhire go beag ná go mór, ⁊ dá 5520  dteagmhadh go ndíongnuinn trém anbhuinne, iarruim ar an mball maitheamhnas air, ⁊ léigidh an uair-sin 'na chairdios mé, mar do bhádhas an chéduair. Os a chionn-so, mar atá nádúir mhaith uasal mhilis ag mo Thighearna, ni lór leam a ghrādhughadh san p.1805525  chédchéim-sin, acht grādhuighim san dara céim é, .i. do ním gach ní dá n-aithnidheann díom, agas fós gach ní dá n-aithnigheann énduine do mhuinntir a thighe 'na ainm nó as a ucht, .i. préaláidi na Heagluisi, ón duine as airde dhíobh gus an nduine as ísle, ōr5530  do ním a bhfógraid damh maillé ré mórán rebherens, dúthrachta, grādha, ⁊ suilbhireachta, ⁊ maille ré friochnamh ⁊ ré humhlacht, ⁊ gu hāiridhe ó thoil mhaith, do ním sin do ghnáth ⁊ in gach uile ionad.  267 5535  Agas an uair do ním gach ní dá bhfógrann mar sin damh, as annsin mheasuim go bfhuil grādh agum air, ⁊ as deimhin leam gurab férr leis mé dá dhéanamh sin iná do dhéanamh míorbhuileadh. ⁊ cionnas budh áil leat (ar Grādh Dē) fonn do bheith agom ad5540  sheirbhís nó grādh do bheith agom dhuit, an uair nách budh áil leat an ní do fhóigeóruinn duit do dhéanamh? ór bíodh a dheimhin agod nách fuil ní as mó lé cceanglann tú do spioruid dom spioruid, ⁊ lé ccuire do thoil a n-oireamhuin dom thoil, iná ag5545  déanamh an neith fhógraim dhuit ó thoil mhaith.”

4. Caibidil 4.: Tráchduigh ní as fairsinge ar Ghrádh Ndé san dara céim.

Tráchduigh ní as fairsinge ar Ghrádh Ndé san dara céim.

“Cuirim romham, san dara céim-si don ghrādh, 5550  gach éinnī do dhéanamh bhíos d'fhiachuibh oram ó mhóid nó ōm oifig, ór, ó do cheanglas mé féin énuair amháin ó ghealladh. ⁊ ó mhóid (ní nách aithreach liom), atá an ní sin do bhí ar mo láimh  268 an chéduair do dhéanamh, nó do léigion díom, gan diomdha 5555  Dhé, d'fhiachuibh oram ó sin suas, comhdhaingion ⁊ bhíos an aithne. ⁊ ar an n-ádhbhar sin smuainim gu maith ar mo mhóid, ⁊ ar an n-oifig bhíos agam, ⁊ ar na neithibh as riachtanach dochum a coimhlíonta; riaghluidhim mé féin lé comhairleachuibh na ndaoine 5560  n-eagnuidhe, ⁊ lé heólus an sgríoptúir naomhtha. Or as aithnidh dhamh gurab mór do na daoinibh thuillios oirbhire Dé tré gan eólas do bheith aca ar na neithibh bheanas réna n-oifig; agas an uair bhíos eólas aca ar na neithibh as cóir dhóibh do dhéanamh, 5565  agas nách déanuid iad, as measa iad mar sin, ór ní tré ainbhfhios do níd peacodh, acht ó mhailís. ⁊ mar do chím gu mbí an ní do gheallas d'fhiachuibh orm, do ním díthcheall dochum a choimhlíontha mar as iomláine ⁊ mar as fearr as éidir leam; ⁊ do 5570  bhrígh gur gheallas dom Thighearna bheith fírinneach, ro-ionnruic a ccúis trír maighdion atá san tigh-si, dá ngoirthear Umhlacht, Bochtacht, ⁊ Geanmnuidheacht, tug dhamh mar  269 bhaintighearnuibh, ní bhí do sduidéur laoi nā oidhche agam acht dá fhéchuin p.1825375  cionnas as fearr do fhéudfuinn seirbhís do dhéanamh dhóibh ⁊ a mbuidheachas do thuilleamhuin. Agas as uime sin a deirim ar maidin rém anam: “A mo anuim, féach cionnas stiúrfas tū thú féin aniugh a bhfiadhnuisi do bhaintighearnadh do chum5580  a mbuidheachais do thuilleamhuin,” ⁊ iar tteachd na hoidhche a deirim mar a ccéadna: “Faicim, a mo anuim, nar chuiris fearg a niugh ar énchuid dod bhaintighearnuibh, nó nar thuillis a ndiomdha,” ionnas nách fuil d'énchúram agam acht mo dhíthcheall do5585  dhéanamh ar bheith am shearbhóntuidh dhílis aca.” “Créud fá ndiongnae sin?” ar Des. “Do ním (ar Grádh De), do bhríogh gurab iad súd as baintsheómradóireadha dom Thighearna, ⁊ nách éidir lé hénduine dá cceanglann é féin a seirbhís5590  na mbaintighearnadh-sa, dul a stteach gan a ccead, ⁊ gan iad-san d'fhosgladh an dorais dó.” “Guidhim thú (ar Des.), innis damh créud an freacrughadh nó an exersis bhíos ad spior 270uid dochum an ionnracuis nó na seirbhísi as fearr do5595  thaisbhénadh dhóibh so.” “Cuirim (ar Grādh Dē) trí neithe romham, ⁊ as iad as biadh dhamh do ló ⁊ d'oidhche, ⁊ do bheirid bríogh iongantach dhamh do chum foghuinthe do na maighdeanuibh-si. A sé as ainm don chéidní chuirim5600  romham Nā Hiarr Ennī; ainm an dara neith, Nā Santuigh Einnī; ainm an treas neith, Nā Smuain Ennī. Do gheibhim blas na Humhla ar an ccédní sin chuirim romham, an uair chóruighim é lé sabhsa nó lé spíosarruibh dá ngoirthear Do Dhéanamh dot5605  Thoil Féin; ⁊ tig dhe sin gurab é as ainm don chédní chuirim romham, Nā Hiarr Ennī do Dhēanamh dot Thoil Fēin; ⁊ as ris an mbiadh so beathuighthear p.183 an Umhlachd, ⁊ dá mhionca ⁊ dá ghloine do bheirim an biadh so dhi, as móide thairrngeas a muintearrdhas 5610  mo Thighearna mé, ⁊ as móide labhras ris oram gu maith ⁊ thairrngios é do chum ceana do thabhairt damh.  271 An uair dheasoighim an biadh céadna-sa, dárab ainm Ná Hiarr Einní, lé spíosroibh eile dár ab ainm 5615  Do Bheith Agat, as é as ainm dhó an uair sin, Nā Hiarr Einnī do Bheith Agot, ⁊ as é an biadh-sa as beatha don mhaighdin eile, dár ab ainm an Bhochtacht.” “An mar sin beagán,” ar Des., “gan dol ar 5620  th'aghoidh. Cionnas nách iarrfa mé éinní do bheith agom, má tá sé 'na riachtanas oram?” “Tuig,” ar Grádh Dé, “má tá éinní 'na riachtanas ort do chum teachta a ttir go bhfuil préláid as do chionn, ar a bhfuil d'fhiachoibh an ní sin do 5625  sholáthar; ⁊ ní maith do measfoidhi an áit a mbeith uachdarán, ar a mbeith cúrom soláthair do dhéanamh do chách, do chum go madh éidir leó gan toirmeasg aire do thabhairt do Dhia, go mbeith an fear-sa ag iarroigh an neith-si, ⁊ fear oile ag iarroigh neith oile, 5630  do réir mar do ghluaisfeadh a bhfhonn chuigi iad. Gidheadh, ní maith do ní an t-uachtarán muna raibhe discréid aige do chum do riachtanois d'fhaicsin, ⁊ as éidir leat an uair sin do riacht 272anas d'iarroigh; gidheadh, tuigthear so maille ré dhá choingheall: an 5635  céadchoingheall, an uair nách fuil aire ná rún ag an phréuláid so do thabhairt duit, achd muna iarrae é. An dara coinghioll, nách d'fhonn, acht tré riachtanos, iarrae é, ór ní fhuil a n-éinní dá n-iarrfa tú ós a chionn so acht cathughadh, cúirialtacht, nó anbharr, 5640  ⁊ creid mé gurab mór do na dubháilcibh fhoilgheas iad féin fá bhrat an riachtanuis, ⁊ go hāiridhe sna neithibh bheanas ré lón corpordha bídh ⁊ éaduigh.” p.184 “Cionnas aitheónas mé,” ar Des., “cia dhíobh sin, an riachtanas nó an fonn, chuireas d'fhiachoibh5645  oram an ní d'iarroigh?” “Féuch féin,” ar Grádh Dé, “an éidir leat teacht a ttír gan an ní, gan ghuais chuirp nó anma; ór dá ccreidi dá ríribh, gan mhealladh ar bioth, go bhfoil guais ad chionn fá gan a iarroidh, atá d'fhiachoibh5650  ort an uair sin a iarroigh, ⁊ ní hé a mháin, acht atá luaighidheacht agot ar son a iarrata an uair-sin do chum seirbhísi Dé. Gidheadh, más éidir leat teacht thairis gan ghuais éfeachtuigh anma nó chuirp,  273 gé go ttiocfadh gné mhíochomhghair duit as gan a5655  iarroidh, nách rachadh thar dheiscréid, ⁊ mar sin, gé go mbeith gné riachtanois agot ris, as mór an tshubliáilchi gan a iarroigh, gé go madh éidir go réasúnta ⁊ gan choir ar bioth a iarroigh. As éidir lat a aithni ar an tteagasg-sa cia don dhá dá nī chuireas5660  d'fhiachoibh ort an ní dh'iarroigh, riachtanás nó fonn; gidheadh, ar eagla go meallfadh a bharamhoil féin duine, as mór as fíu cleachtadh ⁊ gnáthughadh subháilcheadh, ⁊ muna raibhe an cleachtadh sin aige, ní foláir dhó comhairle dh'iarroigh ar dhaoinibh5665  eagnoidhe, nó ar an sgrioptúir naomhtha.” p.185

5. Caibidil 5.: Minighidh and so an dá ní oile do chuir roimhe.

Minighidh and so an dá ní oile do chuir roimhe.

“O do mhúineas duit go soiche so an cední do 5670  chuireas romham lé ccothuighim mé féin agas an dias maighdean adobhart, .i. an Umhla ⁊ an Bhochtachd, foill 274seóchad duit a nos an dá ní oile chuirim romham, .i. Nā Santoigh Einnī, ⁊ Nā Smuain Einnī. Gidheadh, ní fuláir dhuit a thuigsin ó thús gurab 5675  ón dara ní-si chuirim romham, .i. Nā Sanntoigh Einní, gheinthear ⁊ thig an cední chuirim romham, .i. Ná Hiarr Éinní. Ór as dearbh nách iarrond duine do bheith aige, ná do dhéanamh, acht an ní shanntoigheas do bheith aige, nó do dhéanamh; ⁊ an uair 5680  chuirthear an chúis ar ccúl, .i. an tshaint, tré neamhshaint do bheith ar dhuine, cuirthear ar ccúl an ní-sin thig eistte, .i. ní dh'iarroidh, ⁊ anoidh a chontrárdha, .i. gan ní dh'iarroigh; ⁊ as leis an daro ní-sin chuirim romham, .i. gan éinní do shanntughadh, 5685  bheathoighim an dara maighdean, dár ab ainm an Gheanmnoigheacht; ⁊ as amhloidh as cóir so do thuigsin, .i. gan éinní saoghaltha ná colnaidhi do shanntughadh. Gidheadh, mar atá frémh eile ag an luibh-si ó a bhfásann, .i. an Smuaineadh, ór ní 5690  shanntoigheand duine ní acht an ní smuaineas, cuirim romham an treas ní, .i. Nā Smuain Einnī; ⁊  275 as cóir so do thuigsin, gan éinní do smuaineadh go daingean ó thoil do bheanfadh ré coir, do chum sóláis do bhuain as, ná do chum a chora a ngníomh; 5695  ór ní fhuil ar ar ccumas gan drochsmuaintighthi  p.186 díomhaoini do theacht chugoinn, gé go bhfuil ar ar ccumas gan aonta do thabhairt dóibh, ⁊ ní dhéanaid mar sin díoghbháil dúinn, ⁊ ní mó shalchoid ar n-anam, fhuilngeas iad dá aimhdheóin; ⁊ as de so5700  ghoirthear Ná Smuain éinní. Gidheadh, mar thuarthar ⁊ mar fhliuchthar an luibh-si go meinic lé huisge dár ab ainm an Fhēachoin, as éigion dúinn púdhdar áiridhe do chrothadh ar an dá bhiadh naomhtha spioradálta-so adobhramar, ⁊ as é as ainm don5705  phúdhdar Dūin na Sūile. Agas as iad so na trī neithe,” ar Grādh Dé, “ghlanas mh'anom ón tsaoghal, ⁊ óna uile acobhar ⁊ álghas, ⁊ óm thoil féin, ⁊ do bheirid damh mórán sgéimhe, ⁊ gloini chroidhe, do chum grádha do5710  thabhairt dom Thighearna; ⁊ as do chum na ttrī neitheadh-sa chuirim romham thairreangthar an uile ex 276ersis eile sbioradáltha do ní duini sna subháilchibh eile nó gá ísliughadh féin. Agas ná saoil (ar Grádh Dé) gur ab a n-aisgidh5715  ním seirbhís do na maighdeanoibh-si, ór do bheirid tuarasttal maith dhamh, ⁊ tug maighdean díobh, .i. an Bhochtacht, séud buadha dhamh.”

“Taisbéin sin damhsa,” ar Des. “Atá a ttaisgidh go ro-mhaith agom,” ar Grādh5720  Dé, “a ndá ionad, .i. am chroidhe ⁊ am shealla. As ro-uasal an séud-sa, ⁊ as mór an ní as fíu é, ór ní fhuil ionnmhas as fearr, ⁊ ní thuilleann am chroidhi nó go ccuirim as gach uili ní saoghaltha, ⁊ fós ní thuilleann am shealla nó go ccuirim as a mbíd ann5725  neithibh iomarcacha gan gnoaidhe ríu, ⁊ ní háil leis do chongmháil damh am shealla acht énchéusadh amháin ⁊ beagán leabhar.” Do fhiafraigh Des.: “Créud as ainm don tshéud bhuadha-sin?” p.1875730  “Asé as ainm dhó (ar Grádh Dé) Gan Ennī, ór asé so cistte as mó ag an Bhochtach, ⁊ así féin baintighearna as saidhbhri ar ah ndomhan, uair an fad mhaireas an cisdi-si ní bhí uireasbhuidh uirre, ⁊ ní héidir a bhuain di, ná a laghdughadh.”  277

6. Caibidil 6.: Don oifig chéadna an Ghrádha ⁊ don urnuighthe san chéim chéadna.

5735 Don oifig chéadna an Ghrádha ⁊ don urnuighthe san chéim chéadna.

“Iarthar san chéim-si an ghrádha a dubhart (.i. gach énní do dhēanamh aithnidheas an Tighearna5740  dhíom ⁊ atá d'fhiachaibh oram) coinghioll āiridhe atá agom ⁊ oibrighim, ⁊ asé so é, .i. do ním mo dhíthcheall ar son an chéime ⁊ na hoifige 'nar chuir mo Thighearna mé, an uair thiaghuim do dhéanamh seirbhísi dhó, nó do labhairt ris, nó dh'iarruidh neith5745  air, teacht 'na fhiaghnuisi leis an n-ísle ⁊ leis an ngloine chroidhe as mó as éidir leam; ór dá ghloine dá mbí mo chroidhe, as móide éistteas mé. Guidhim fós mo dhearbhráthair Egla Dē, ⁊ mo shiúr Rebherens, dochum teachta dom choimhideacht.”

5750 “Creud an ní do ní tú (ar Des.) dochum an Rebherens do bheith ad choimhideacht?” “Do ním (ar Grádh Dé) a smuaineadh cia mé féin, ⁊ a smuaineadh cia hé mo Thighearna, ór smuainim a mhórdhacht  278 naomhtha, atá ro-dhiongmhála5755  dá gach uile rebherens ⁊ eagla, ⁊ don uile ghlóir ⁊ onóir. Smuainim arís mar atá an uile spioruid bheann-uighthe dā bhfuil a bhflaitheamhnas ar crioth 'na fhiaghnuisi, ⁊ mar chromaid uile síos dá adhradh5760  ⁊ dá mholadh; ⁊ an uair bhím ar meadhair ⁊ ar subhachas leis na smuaintighthibh-si, lán d'iongantas 'na mhórdhacht ⁊ 'na mhaith ro-uasail, smuainim arís mar do chí uile mo chroidhe ⁊ mo smuaintighthe ⁊ mh'inntinn, ⁊ mar aithnidheas mh'uile shecréid ní p.1895765  as doimhne ⁊ nías soillsi gu ro-mhór iná aithnidhim féin. Smuainim uair eile mar as éidir leis gach uile ní as áil leis féin do dhéanamh. ⁊ gach uile ní as áil leis do chur ar ccúl; ⁊ mar atá bás agas beatha ar 5770  a láimh, ⁊ ar mbeith ann ná gan ar mbeith ann, slánughadh nó damnadh an domhuin; ⁊ smuainim mar atá maith uile, ⁊ comhmaith agas sin nách fuil maith eile ós a chionn nó a ccomparāid ris.  279 Agas an uair smuainim iad so, tollaid gu meinic 5775  mo chroidhe, ⁊ créad nách treaghdfadh mo chroidhe an uair smuainim gu bfhuil a leithéid sin d'oifig agam, atá am peacthach thruaillighthe tharcuisneach lochartha, as bréine, bhrodhaighe, ⁊ as morguidhe iná madadh marbh, ⁊ gu mbím comhmuinntearrdha ⁊ 5780  sin ag an mórdhacht as mó a bhflaitheamhnas, bhfhlaitheamhnas ⁊ gu bfhuilngionn damh teacht 'na ghar, labhairt ris, ⁊ suidhe ar a bhórd, mar do bheinn am charuid mhóir aige? ⁊ foillsighim ar uairibh so dó féin, agá rádh ris: “A Thighearna, créad fá ndéanae so? Nó 5785  créad an riachtanas atá agad ré drochdhaoinibh truaillighthe do bheith at fhiadhnuisi? Nó an iomchubhuigh créatúire comhghráinemhla rinne do bhéith ag seirbhís duit? A Thighearna, cáit a bfhuil do rebherens ríoghdha ⁊ an onóir as dleacht5790  dod mhórdhacht?””

A dubhairt Des.: Créad an freagra do bheir an Tighearna ort an tráth sin “Ní mór gu bhfeadar (ar Grādh Dē), acht gu ccuireann d'fhiachuibh oram, ó iomarcuidh sóláis, 5795  bheith ag gul. As cu 280mhuin leam gu n-abair ar uairibh: “Ná bíodh cúram ort fána fhios sin d'fhagháil, ó nách tú féin do iarr an n-oifig 'na bhfuile, acht misi dod ghlacadh agas dod ghairm p.190 chuice. As aithnidh damhsa an chúis fá ndeárnas5800  féin sin. Bíodh aire agadsa ar an ní atá d'fhiachuibh ort, ⁊ ar th'oifig dho choimhlíonadh comhmaith ⁊ as éidir lat, ⁊ ná bíodh ní sa mhó do chúram ort.””

“Creud a deire ris?” ar Des., “nó créad an chúis fá ttige 'na fhiaghnuisi do labhairt ris, ⁊ an5805  Umhla, an Eagla, an Grádh, ⁊ an Rebherens ad choimhideacht?” “Adeirim riot ó thús,” ar Grádh Dé, “an ionmhaine atá d'fhiachoibh oram do thabhairt dó, ⁊ sin ar a shon féin, do bhrígh gurab eisean an mhaith5810  as áirde ⁊ as uaisle dár ab éidir do smuaineadh, ó ttigmíd féin uile, ⁊ a bhfuil agoinn do mhaith, ⁊ a ndéanmoid do dhaghsmuaintighthibh ⁊ do dheaghoibreachoibh; ⁊ an uair smuainim ar mhaith dhoichríochnoighthe mo Thighearna, claonaim mo5815  thoil dá órdughadh an mhaith-si do  281 bheith mar atá, ⁊ beanoim sólás ⁊ aoibhneas as so, ⁊ adeirim rém Thighearna gurab aoibhinn leam bheith ag smuaineadh ar a mhaith, ⁊ nách áil leam aoinní oile acht é. ⁊ fillim ar an bhfonn-so ⁊ ar an mian go5820  minic, ⁊ mh'anam ag léimnigh lé lúthghāire an uair do chím mo Dhia lán don uile mhaith, ⁊ gan éinní 'na uireasbhoigh; ⁊ adeirim ris arís gur ab mó mo ghrádh dhó ó chroidhe iná don uile ní dár cruthoigheadh ⁊ dár éidir do chruthughadh, ⁊ go bhfuilim5825  agá ghrádhughadh ⁊ agá iarroigh mar mo Dhia; mar mo Chruthaighthéoir, mar mo Thighearna, mar an maith as áirde ⁊ as uaisle ar an ndomhan, ⁊ go bhfuilim lán do shólás fána bheith mar tá, 'na Thighearna ar na huile neithibh, ⁊ fán uile chréutúir5830  do dhéanamh a sheirbhíse. Adeirim ris arís: “A Thighearna, ní háil leam éinní, ⁊ ní ghrádhoighim acht tusa a mháin, ⁊ ní fhuil do ghlóir ná do chíunas p.191 agom acht bheith lán do shólás ⁊ do lúthgháire fád ghlóir-se, ⁊ tré bheith tré bheith dhuit comhghlórmhar  282 ⁊ ataoi.” 5835  Caithim an mhéid as éidir leam dom aimsir ag tabhairt mhíochúise mar so dom Thighearna, ór as aithnidh dhamh nách éidir leam ní as fearr iná so do dhéanamh. A deirim ris 'na dhiaigh so an chúis fá bhfuil d'fhiachuibh oram grádh do thabhairt dó, ⁊ a sheirbhís 5840  do dhéanamh, ar son mh'oifige, mo gheallamhna, mo sttaide, ⁊ a deirim so leis an n-aire, leis an ndúthracht, leis an rebherens, ⁊ leis an suilbhire, ⁊ leis an ttoil as fearr as éidir leam, ⁊ ní ó thuirsi ná ó éigean, gé go mbiadh d'fhiachuibh oram a dhéanamh, 5845  ór do ním an ní bhíos d'fhiachuibh oram ó aithni gu fonnmhar toileamhuil. 'Na dhiaigh so, an uair as mian leam énní dh'iarruigh air, do ním mo dhíthchioll ar tús ar a mholadh, agas ní tuirsighthior mé dá mholadh ar 5850  mhórán do mhodhuibh, ór as aithnidh damh gurab ait leis so; ⁊ a deirim leis, agá mholadh, na hoibreacha do rinne, ag fagháil shóláis ⁊ aoibhneasa ionnta, ⁊ 'na mhórchumhachtuibh, 'na eagna, ⁊ 'na mhaith; ⁊ aithrisim dhó na tí 283odhluicthe, na haisgeadha, ⁊ na 5855  grása do rinne ar a dhaoinibh uaisli ⁊ ar a shear-bhóntuighthibh ó aimsir go haimsir, .i. ó thosach domhuin, an tráth fár mhian leis na daoine do ghlacadh 'na mhuinnteardhas ⁊ comhluadar grādhach muinnteardha do dhéanamh riú mar do rinne ré 5860  Maoisi, ré Abraham, ré Iacob, ⁊ ris an ccuid eile do na Patriarcuibh ⁊ do na Fáidhibh, ⁊ lé naomhuibh an nuaidhthiomna, mar atáid na Heaspuil, ⁊ na doctúireadha naomhtha, S. Aibhisttín, S. Hieoroinim, ⁊ S. Ambrós, ⁊ fós Pādraig, Colam, Ciarān, Brighid, 5665  Bréanuinn, ⁊ mórán oili, ⁊ ris na naomhuibh eili thánuig a nos fá dheireadh, S. Bearnárd. S. Froinsias, p.192 ⁊ S. Doiminic, ⁊ mórán eile, ⁊ do bheirim moladh ⁊ beannughadh dhó ar a shon so; ⁊ aithrisim dhó arís ar thaisbéin ⁊ gach a ttaisbéanann do ghnáth do5870  thrócaire dá naimhdibh ⁊ dá eascairdibh, ⁊ do ním gné chomhnuighe ann so, ag déanamh iongantuis don uaisle chroidhe atá ann, nách lór leis maitheamhnas do thabhairt dá naimhdibh, acht bronntanas mór do dhéanamh dhóibh.  284 Moluim é 'na dhiaigh5875  sin ar son a bfhuil do ghrásuibh ann féin, ⁊ aithrisim dhó a shubháilce ⁊ a sgéimh, ⁊ beannuighim é ar a son, ⁊ as ait leam a mbeith aige. Do nīm so gu minic, ór as aithnidh dhamh a bhéusa, gurab ait leis duine do theacht ar uaigneas fá ris do labhairt5880  ris ar na neithibh millsi secréideacha, 'sa bfhios nách bí ag na daoinibh bhíos 'na sheirbhís ⁊ 'na thigh, an uair nách áil leó a ndíthcheall do dhéanamh ar dhul a steach 'na sheómra shecréideach.” “Créad fá n-adhmholae adhmolae é?” ar Des.5885  “Do nīm (ar Grādh Dē), do thabhairt onóra dhósan ⁊ dom choimhéad féin ó uabhar; ór dá mhéud dá n-árduighim eision, as móidi mo nāiri é dom mheas féin, ⁊ as lughaidi mh'onóir am thimchioll féin, ⁊ as móide iníslighim mé, ní as ro-ait leision;5890  ór as maith leis a mhaitheas, a uaisle, a mhórdhacht, ⁊ a dhearrsgnuidheacht, do bheith do ghnáth 'nar ccuimhne ⁊ ós comhair ar súl, ⁊ ar n-olc féin, ar mbochtacht, ⁊ ar mbeiginmhe. Mailli ris so, dá ttuguinn dó an moladh as mó as aithnidh dhamh5895  ⁊ as éidir leam, atá a fhios agam nách éidir leam  285 bréug do dhéanamh ann so; ór as mó a mhaith-sion, a uaisle, ⁊ a dhearrsgnuidheacht iná an mhéid fhéuduim-si do rádh ná do smuaineadh, ná fhéudas creutúir ar bioth oile, ainglidhe nó dhaondha.”

7. Caibidil 7.: Tráchduigh ar oifig Ghrádha Dé san dara céim, ⁊ leanuidh do mhodh na hurnuighthi.

5900 Tráchduigh ar oifig Ghrádha Dé san dara céim, ⁊ leanuidh do mhodh na hurnuighthi.

“D'ēis mo Thighearna dho mholadh dhamh mar 5905  so (ar Grādh Dē), ofrāilim mé féin dó, ⁊ mh'anam, ⁊ mh'uile thoil; ⁊ ofrāilim dhó fós ní āiridhe do chuireas romham do na neithibh as fearr dá bhfuil agam, ⁊ asé so an ní sin, .i. gan a dhiomdha ná a fhearg do thuilleamhuin ar son énneith ar an ndomhan-sa;5910  ⁊ guidhim é fán ttoil-si do dhaingnioghadh ⁊ do choimhéud agam, ór ní fhéaduim-si gan a chongnamh-san so do chur romham ná do choimhéud. Iarruim 'na dhiaigh so maitheamhnas air inar chuireas d'fheirg air riamh; guidhim é gan  286 a fhulang dhamh ní 5915  eile do smuaineadh, do thuigsin, ná do ghrádhughadh, acht é féin, ⁊ ó do badh toil leis mo leithéid do ghlacadh mar óglách dhó féin, ⁊ mo chur a ccomhárd na hoifige ina bhfuilim, an Spiorad Naomh do thabhairt damh, oibrigheas an n-úmhlacht ⁊ an 5920  naomhthachd, do chum go nglanfadh mh'anom ó gach uile lochd as aithnidh dhó and diongmhála dhá dhiomdha, ⁊ go mbeith taithneamh aige ar mo sheirbhís ó sin suas, ⁊ nách díbreadh as a fhiaghnaisi mé, nó go bhfaghoinn bás ⁊ beatha ann féin. 'Na 5925  dhiaigh so guidhim é ar son na ndaoine as annsa leam, ⁊ as mó fiacha spioradálta nó temporálta oram, ⁊ ar son an tighe a mbím, ⁊ ar son an uile chréutúir réasúnta, fá ghrásoibh do thabhairt dóibh, lé n-aitheóndaois é, ⁊ lé ttiobhradaois grádh, onóir, p.1945930  moladh, ⁊ buidheachas dó, mar as cóir, ⁊ do ním mo dhíthchioll ar so uili do rádh ó ghloine chroidhe.” “Créud do ní tú,” ar Des., “do chum teachta 'na fhiaghnaise go ngloine chroidhe?” “Do ním (ar Grádh Dé) mo chr 287oidhe do5935  choimhéad an mhéid as éidir leam, ⁊ bím ag faire ar mo smuain-tighthibh, ⁊ bídh eagla mhór oram rém anom, ⁊ coimhéadoim mo chéadfadha mar as fearr as éidir leam. Cuirim an tShimplidheacht ós mo chomhair, ⁊ beanoidh sí an chiall as fearr as gach5940  éinní dhá bhfaiceand dá dhéanamh asttigh; ⁊ an uair as mian leam gan eagla ar bioth do bheith oram, téighim a bfhochair mo Thighearna, ⁊ ní fhuil do mhaith, do shólás, ná do shuilbhireachd agam acht bheith ag comhrádh ris ⁊ ag iarroigh comhairle air,5945  ⁊ ní bhí sásadh ná soirbheas, cíunas ná innilleacht agom acht an uair bhím 'na fhochair, ⁊ ar an n-ádhbhar-soin cuirim romham an uili ní d'fhágbháil, ⁊ teacht fá ris, ⁊ gan a fhágbháil choidhche.” “Nách tabhrae dot aire,” ar Des., “gurab5950  tarbhach ar uairibh bheith ag léaghthóracht?” “As fíor,” ar Grádh Dé, “gurab maith an léughthóracht; gidheadh, ní do chum eólais do bheith ag duine, acht a mbia aige ar Dhia ⁊ ar a shlighthibh, do chum a aithne ⁊ a ghrádhoighthe, ⁊ ní hiarrthar5955  mórán leabhar  288 chuige so. Ní fhuil ní as fearr leama iná míochúis mo Thighearna do thairreang oram, ⁊ mh'anom do líonadh dá chion, ⁊ ní hí amháin an tuigsi do líonadh dá eólas; ór as lór leam a ghrádh, ⁊ múinfidh sé féin damh a mbiai d'uireasbhoidh5960  eólais oram, ⁊ as mó as éidir leis do thaisbéunadh dhamh do sheicréidibh, do chum é féin do ghrádhughadh ⁊ gan a dhiomdha do thuilleamhoin, iná as éidir lé leabhraibh an bheatha. p.195 Agos as mó chruinnigheas mh'anam, ⁊ do gheibh 5965  do ghloine, d'eagla, do dhúthracht, ⁊ do rébherens, d'aithreachas, do chobhsaidheachd, do ghéarsmacht a n-aghoidh mo cholna, an uair bhím ar uaingheas a bhfiaghnaisi Dé, iná an uair bhím ag léaghthóracht. Agas as meinic smuáinim nách iarrfa Dia cunntas 5970  oram ina ndearnas do sttuidéar ná do léaghthóracht, ná inar léigeas de sin díom, acht san chéim a ttugas, nó nách tugas, grádh dhó. Gidheadh ná tuigthear as so go bhfuilim ag toirmeasg na léaghthórachta uile, go háiridhe ar na daoinibh ag nách fuil  289 eólas 5975  ar shlighthibh Dé ná ar ríoghdhacht na spioraide, nó dá nách eól difir do dhéanamh eidir na smuáin-tighthibh, ór as éigean dóibh so mórán léughthórachta do dhéanamh, ⁊ neithe spioradáltha ⁊ exersis ⁊ freacramh na hinntinde d'fhoghlaim, ar an n-ádhbhar 5980  go madh mór an leimhi, an amadánachd, ⁊ an tarcaisne ar an rígh, dá ttairgeadh duini ainbhfeasach sléibhteamhuil, ag nách bíadh sttīl, múnadh, úrlabhra, ⁊ béusa, ná modha an pháláis nó na ccúirteóireadh, dul do labhairt ris ós comhair dhaoine 5985  uasal, aghaidh ar aghoidh: ór an uair as fearr do shaoilfeadh, dar lais féin, labhairt, adéaradh ní éigin ainbhfeasach gan múnadh, do réir a oileamhna, tréna ccuirfidhe a ccéadóir as radharc an ríogh é, maille náire ⁊ ré cúthaileacht.5990  As mar so theagmhas sna neithibh spioradáltha. Gidheadh, na daoini dár ab eól léaghthóracht, ⁊ do chualaidh nó agá bhfuil eólas, as uaisli ⁊ as áirdi an obair dhóibh an urnaighthe iná an léaghthóracht, ó atá fios urlabhra ⁊ bhéus na cúirte spioradáltha aca.5995   290 Gidheadh (ar Grádh Dé), atá modh áiridhe agom nách ag gach aon bhíos, an uair bhím a bhfiaghnoisi p.196 mo Thighearna, gan mh'aghoidh d'fhilleadh uadha, ór as mór an tarcaisne ⁊ an t-aindligheadh do bhéarainn dá mhórdhacht, an uair do bheinn ag6000  labhairt ris, dá bhfillinn mo ghnúis uadha.” “Mínigh sin damh,” ar Des., “ór ní thuigim é.” “Do ghéan,” ar Grádh Dé. “An uair bhím ag labhairt rém Thighearna, ⁊ fhillim uadh mo mheabhair nó mo thuigsi do smuaineadh nó do thuigsin neith6005  ar bioth eile, fillim an uair sin mh'aghoidh uadh, ⁊ do bheirim mo chúl dó. Féuch-sa an bhfuil drochmhúnadh ann sin, ⁊ a dheimhin agom go bhfuil seision gom fheitheamh go díreach, ⁊ ag féuchoin ar a n-abroim ris, ⁊ gá mheas créud an rébherens nó6010  an dúthracht, créud an truaighmhéile, an grádh, nó an náiri, lé n-abroim ó chroidhe mo chomhrádh. Dá éisi so do bheirim buidheachas mór dhó ar son a ttug do thiodhlaicthibh dhamh ⁊ don uile chréutúir, ⁊ smuainim orra go meinic, ⁊ áirmhim dhó féin iad;6015  ór  291 as aithnidh dhamh gur ab ro-mhaith leis gan ar mbeith dombuidheach, ag léigean a fhéile ⁊ a dhearlaiceadh as ar ccuimhne.”

8. Caibidil 8.: Cuiridh síos an treas céim do Ghrádh Dé.

Cuiridh síos an treas céim do Ghrádh Dé.

6020 “O do labhras riot (ar Grádh Dé) ar an ccéidchéim do ghrádh mo Thighearna, .i. gan a dhiomdha do thuilleamhoin, ⁊ ar an ndara céim, .i. a aitheanta ⁊ gach fiacha oile do choimhlíonadh, ní lór leam so; 6025  ór atá a chomhmór sin do ghrádh agom ar mo Thighearna go ccuirim fá ris an dá chéim-si an treas céim eile don ghrádh, .i. an uile ní eile do dhéanamh shaoilim nó mheasoim as ait lém Thighearna, tréna ttuillim a bhuidheachas.”

6030 “Crēad na neithe tré dtuille a bhuidheachas ar Des.), ⁊ créad an ní as fonnmhuire leis do dhéanamh dhuit?”

“Dá ní (ar Grādh Dē). An céd  292 ní, grádh do thabhairt don uile ní dá ttabhair mo Thighearna 6035  grádh, ⁊ fuath do thabhairt dá gach ní fhuathuigheas; ⁊ ar an n-ádhbhar-sin do choimhlíonadh an chédneith-sin, .i. do ghrádhughadh an neith ghrādhuighios, atá grádh ro-mhór agom d'éanMhac mo Thighearna, an ní as millsi, as bréghdha, as uaisle ⁊ as subhāilcighe 6040  dá raibhe ar an mbioth riamh, ⁊ an Mac as umhla dá Athair, dá raibhe ná dá mbia. Atá uiread grádha ag an nAthair don Mhac-sa ⁊ atá aige dhó féin, ór ní raibhe mac ag athuir riamh comhchosmhuil réna athair féin ⁊ atá an Mac-so ris an Athuir neamhdha.6045  Grādhuighim ar an modh ccéanda an Spiorad Naomh, tháinig ón Athair ⁊ ón Mhac, ⁊ a tá comhchumhachtach ⁊ comhuasol riú, ⁊ eidir a bfhuil, an uiriod-soin do ghrádh ⁊ d'ionannus gurab énní, p.198 éineisiondsa, éin iosondsa éunnádúir, aonchumhachta, éineagna,6050  ⁊ éantoil iad; ór gé go bhfuil difir eatorra a bpearsanoibh, mar atáid trí pearsanna aca, .i. Athair, Mac, ⁊ Spiorad Naomh, ⁊ go bhfuil an difir sin  293 comhmór ⁊ sin nách Athair an Mac, ⁊ nách Mac an tAthair, ⁊ nách Athair ná Mac an Spiorad Naomh,6055  ní fhuil ionnta ar a shon sin 'na ttriúr (mar adobhart) acht aoinDia, ó bhfuil an uile, tré bhfuil an uile, ⁊ 'na bhfuil an uile, aontshubsttaint, aonnádúir, ⁊ aointshíordhuigheachd, 'na bhfuilid comhshíor ré 'roile, gan tosach dá laghad ag aoinphearsoin aca6060  ar an bpearsoin eile.” “Guidhim thú,” ar Des., “ré ndul tairis sin duit ad chomhrádh, fionnam uait cionnas as éidir a thuigsin nách déighionuidhe an ní thig ó ní oile iná an ní ó ttig? ⁊ mar sin cionnas as éidir a rádh,6065  nó a chur a n-umhuil dúinn ar mhodh éigin chosmhuil, nach fuil an Mac ní as déighionuidhe iná an tAthair neamhdha ó ttáinig? nó an Spiorad Naomh, tāinig uatha-san ar aon, ní as déighionaidhe ⁊ ní as óige ináid?”6070  “Ní héidir (ar Grādh Dē) samhuil iomlán na cúisi sin d'fhagháil, ór ní fhuil ēnní ó shíor ann acht Dia amháin, .i. Athair, Mac, ⁊ Spiorad Naomh. Gidheadh, do chímíd ar uairibh, idir na cré 294túiribh féin, nách bí tosach ar bioth dá laghad ag an ní ó6075  ttig ní eile ar an ní thig uaidhe, mar as follas san ghréin, ó ttig a deallradh do bhí ann a n-aoineacht lé féin, .i. san chéudmhoimint 'nar chruthuigh Dia í. As mar an ccéadna don teinidh, ⁊ dá deallradh ⁊ dá teas; ór gé gurab ón teinidh thigid so, ní bhí tosach6080  ar bioth dá laghad aice ortha. Nár bá hiongnadh lat ar an n-ádhbhar-so aithghin an neith do chíthear sna créutúiribh do bheith a p.199 Ndia, ar mhodh as airde ⁊ as uaisle iná san mhodh inás an modh a bhfuil bfhuil intibh si; ⁊ fós dá mbeidís na créutúire 6085  rémhráite sin ann do shíor, do bheidís na neithi-si thig uatha ann do shíor ⁊ coimhshíordhuidhe mar sin riú féin, ionnamhuil ⁊ dá mbeith cos do shíor a luaith, gu mbiadh a lorg do shíor san luaith chéadna, gé gurab ón chois do thiucfadh an lorg, mar a deirid 6090  deisgiobuil Phlato ag S. Aibhisttín. ⁷⁰ ” “Beannachd Rí nimhe dhuit,” ar Des., “ór as ádhbhal an cíunas tuguis dom inntinn, gé gur chre 295idios gu ro-dhaingion coimhshíordhuidheacht na ttrí bpearsann rias na samhlochuibh sin do chlos;6095  agas lean anois dod chéudchomhrádh thuas.” “Do rinne (ar Grādh Dē) an tAthair culuidh aodhuire don dara pearsuin dhíobh-so, .i. don Mhac, ⁊ do ghabh an Mac uime í, ⁊ tánuig as seómra shecréideach an ríogh, a Athar, gé gur an riamh san 6100  tsheómra chéadna a bfhochair a Athar tré bheith gan tús gan deireadh dó, mar atá an tAthair; ⁊ do shuibhuil an teagh san chuluigh-sin, ⁊ do bhí eadruinne inar ccomhluadar, ór ní budh éidir dhúinn a fhaicsin muna chuireadh an cculuidh sin uime, ag gabháil ar 6105  ndaonnachta dhó a mbroinn Mhuire Oighe, ⁊ ag beith na 'na dhuine, do chuir an tAthair ar feadh an tshaoghuil d'iarruidh a thréada do bhí ar ndul a mugha san bfhásach. ⁊ an uair do bhí ag siobhal an díthribh, do fhuluing an tAthair dona faolchonuibh, 6110  .i. do na deamhnuibh, a mharbhadh, ⁊ do na madadhuibh, .i. don chiniodh Iūdaidhe, a ghearradh; ⁊ níor áil leis a anacal, gé gu raibhe ar a chumas, acht do fhuluing do na  296 faolchonuibh a bhásughadh leis an mbás as boichde, tharcuisnighi, ⁊ as neimhnighe, 6115  dá bhfhacas riamh, ⁊ as mó do mhothuigh-sion iná p.200 aoinneach dár básuigheadh riamh, tré bheith dhó 'na Mhac Ríogh uas gach rígh, agá raibhe corp roi-shéimh as maoithe ⁊ as séimhidhe dár cruthuigheadh riamh. ⁊ as trés an ngrádh n-ádhbhal ndofhaisnéisi do bhí6120  ag an Tighearna oruinne do rinne so uile, ⁊ dochum gu n-aitheónmaois, muinntear a thighi, méud a ghrádha dhúinn, ⁊ gu ttugmaois mar sin grádh dhó ar son ghrádha, ó do ghrádhuigh inn ó thús comhmór ⁊ sin nár áil leis a Mhac dílios do choigill, acht a6125  thabhairt ar ar son dá bhásughadh.” Cīis Des. go trom tuirseach agá chlos so ó Ghrādh Dē, ⁊ do bhí a chroidhe ar n-a chrádh 'na chliabh. Agas iar mbeith athuigh imchian a nualghubha dhó amhluidh-sin, fiafraighis go himshníomhach atuirseach6130  do Ghrādh Dē: “A athair ionmhuin,” ar eision, “cionnas dob éidir dom Thighearna bás d'fhagháil?  297 ór do bhí 'na dhara pearsoin don Tríondóid, ⁊ mar sin 'na Mhac Dé, ⁊ 'na Dhia fhíre uileachumhachtach, ⁊ ó do bhí uileachumhachtach, cionnas do ghéubhadh6135  bás? Ór, mar sgríobhas S. Aibhisttín,  ⁷¹ na himpireadha as cumhachtoighe bádar ar an mbioth riamh, bá lór do dhearbhadh ar gan a mbeith uileachumhachtach nár éidir leó an bás do sheachna ná iad féin do choimhéud air, gé go mbíodh ro-fhonn6140  orra gan bás d'fhagháil.” “A mhic (ar Grádh Dé), céimnidh an chonair sin go haireach uaimhneach, ór as urasa dhol ar seachrán innte, an tan nách eól do neach difir do dhéunamh idir mhodhoibh labhartha an sgrioptúir,6145  labhras ar uairibh ar Chríostt do réir a dhiaghachta, ⁊ ar uairibh do réir a dhaondachda. Cuimhnidh, ar an n-ádhbhar sin, gé go raibhe ar Ttighearna Iosa Críostt 'na Dhia fhíri, go raibhi maille ris sin 'na dhuine fhíre, do bhrígh go raibhe corp daondha ⁊ p.2016150  anom cialloighe aige, coimhcheangailthe eatorra féin ⁊ dá phearsoin diadha,  298 ionnas go raibh mar sin aoinphearsa aige, .i. pearsa dhiadha shíordhuighe Mhic Dé, ⁊ dá nádúir, .i. náduir na diadhachda 'na raibhi féin, an mhéid go raibhe ⁊ go bhfuil 'na Dhia 6155  shíordhuighe, dhár ab comhainm an Bhriathar (mar sgríobhas Eóin san chéadchaibidil dá shoisgéul, In principio erat Uerbum), ⁊ an tAthoir neamhdha, ⁊ an Spiorad Naomh, comhaonda, coimhionand, ⁊ nádúir dhaonda 'na raibhe cosmhail linne, .i. corp ⁊ anam 6160  ceangailthe dá chéile, a sttaid urchradhoidh. Gonadh aire sin as follas gur éidir lais bás d'fhagháil, mar fuair dá dheóin féin ar ar soinne, ag sgaradh dhá anam réna chorp, an mhéid go raibhe 'na dhuine fhíre do réir a dhaonnachta, gé nár éidir leis do réir 6165  a dhiaghachta, atá uilechumhachtach, domhudhaighthe, dourchradhach, bás d'fhagháil; ionnas gur ab éidir a rádh, mar a dearar go fírinneach, go bhfuair Dia bás, mar fuair Críostt ar Ttighearna ⁊ ar Slánaightheóir, do bhí ⁊ atá 'na Dhia fhíre ⁊ 'na dhuine 6170  fhíre, bás do réir a dhaonnachta amháin,  299 ag deaghoil dá anam réna chorp, ar feadh theóra laitheadh do bhí marbh, gé nár díosgaoileadh an t-uaimcheangal do bhí idir an n-anam ⁊ phearsoin Mhic Dé, ⁊ mar an ccéudna idir an ccorp ⁊ an phearsa chéadna. 6175  Ór, gé gur sgar an bás a nÍosa an t-anom ré a chorp, mar do ní sna marbhoibh eile, go nách raibhe mar sin an daonnacht aige, .i. anom ⁊ corp ceangailthe dhá chéili, an ccein ro bhaoi marbh, cionnas ar a shon sin búdh éidir a smuaineadh go ttréigfeadh 6180  dara pearsa na Tríonnóide anam a dhaonnachta féin, do dhearrsgnaidh a naomhthacht ⁊ a ngrāsoibh ar an uile chréutúir cile, ⁊ nár thréig anam ladroind na láimhe deisi, dár gheall go mbiadh 'na fhochair an p.202 lá-soin féin a bparthus, mar fhiafraigheas S.6185  Aibhisttín  ⁷² go hinntleaehdach, gé gur ab éxamhoil an modh, mar adeir an daghdhoctúir-si, ar ar an ag na hanmannoibh sin. Ór do bhí a n-anam an ladroinn ag áitioghadh ann, ⁊ gá imdhídean, mar áitigheas a n-anam gach fíréin oili, ag déanamh a theampoill6190  spioraddha féin de; ⁊ gé gur ab fíor gu bfhuil Dia ó chumhachtuibh,  300 ó radharc, ⁊ ó shubsttaint do láthair san uili ionad ⁊ san uile chréutúir tré bheith dhó díofhoirchinn, doithiomchuil, díothomhais 'na nádúir neamhchorpordha, ⁊ 'na shubsttaint spioraddha6195  (giodh nách fuil do réir a nádúire daonda acht a bhflaithios ⁊ a n-uasalshácraimint fheartuigh airdmhíorbhuiligh na haltóra), ar a shon so uile ní áitighionn acht amháin san fhírén, bhail a mbí a ghrása, mar dhearbhas S. Aibhisttín a mórán d'ionaduibh  ⁷³;6200  ór os is de amháin do ní a theach ⁊ a theampoll, ⁊ mar sin a aitreabh ⁊ a áras, mar a deir Pól. ⁷⁴ ⁊ do bhí mar so ag áitiughadh a n-anom ionnoic ionnroic fhíréanta a dhaondachta féin maille ré rabharta na n-uile ghrās, uas na huile chrétúiribh, mar dhearbhas6205  an doctúir céanna; ⁊ do bhí fós ag an anam naomhtha-sa ar mhodh eile fá míle uaisle iná sin, ór maille ré gur dhearrsgnaidh an t-anam beannuighthi-si go dofhaisnéisi a ngrásuibh ar na huile chréatúiribh trér áitigh Dia ann ní sa aidhbhle iná inntibh uile,6210  do bhi oilldhearsgnuidheacht ⁊ árdonóir eili aigi féin ⁊ gá chorp chaoimh 301iodhan nách fuair riamh ⁊ nách fuighi choidhchi créatúir oile dhaonna ná ainglidhe, ór do bhí iar n-a uaimcheangal go daingean substtainteach dosgaoilte, ón phunc fár cruthaigheadh p.2036215  é, do phearsuinn dhiadha shīordhuidhe Mhic Dé bhí, ionnus go raibhe duine ⁊ Mac Dé a n-éinphearsuinn: duine 'na Dhia ⁊ uilechumhachtach, ⁊ Mac Dé 'na dhuine ⁊ somhudhaighthe, ón phunc-soin inar cheangail dá dhiaphearsain daonnacht (.i. corp ⁊ anom 6220  ceanguilti dhá chéile, nó nádúir dhaonna gan phearsain daonna) go punc a bháis. Dáigh níor ghabh mac Mac Dé chuige, an tan do duinighiodh é, pearsa dhaona, acht nádúir dhaonna; ⁊ dá ngabhadh, do bheidís ceithre pearsanna san Tríonnóid, ní nách éidir a rádh 6225  gan tuitim a mórán seachráin ⁊ a n-iliomad d'eiriciochtuibh uathmharghráineamhla a n-aghaigh na misttiriodh as áirde ⁊ is fundaiminnti dár gcreidiomh. ⁊ mar as do phearsain dílis Mhic Dé do ceangladh an daonnacht, ⁊ nár ceangladh í do phearsain an 6230  Athar ná do phearsain an Spioruid Naoimh, ní fhuil éin  302 phearsa don Tríonnóid acht an Mac amhāin 'na dhuine, ⁊ ní héidir fós a rádh go bhfuair an Tríonnóid ná éinphearsa dhi, acht an Mac amháin, bás; gidheadh, gé gur an an t-anom naomhthu-so, 6235  mar a dubhart, ⁊ an corp ceanguilthe do phearsain Mhic Dé ar feadh na dtrī lā lá do bhí Crīostt marbh, ní raibhe Mac Dé 'na dhuini ar feadh na haimsiri-sin (.i. ó fuair bās, nó go ndearnuigh an eiséirghe a sttaid nuaghlórmhuir neamhurchradhnigh dá nách eaguil 6240  éug ná oidheadh), mar nach raibhe a anom ⁊ a chorp ceangailte eatarra féin acht sgartha ré 'roile.” Do lean Grádh Dé dá chéad chomhrádh a rís, ⁊ a dubhairt: “Do bhí an uiread sin do ghrádh ag an nAthair den Mhac-sa, gé gur fhuiling fhuiluing a mharbhadh 6245  ar ar soinni, gur aithbheódhuigh é a rís a ccionn trí lá ⁊ go rug gu flaitheamhnas é gu glórmhar buadhach cosgarach, ag breith a choda leis 'na choimhideacht don tréud do bhí ar iarruidh aigi, ⁊ ag stíuradh ⁊ ag p.204 follamhnughadh do ghnáth, ⁊ ag coimhéad, maille6250  réna ghrásuibh, na coda dhīobh do fháguibh dhá reamh  303 rughadh san bhfásach. Do thill, ar an modh a deirim, gu seómra an ríogh, a Athar, ⁊ a tá ann 'na shuidhe ar a dheis, agá ghuidhe ar ar soinne, ⁊ ag taisbéanadh dhó sleachta na ccrécht ⁊ na n-áladh do6255  fhuluing ar ar son, dá ghluasacht dochum trócuire ⁊ truaighe do bheith aige dhúinn, ar aoi ar fhuluing ar ar son ⁊ an ghrádha atá aige dhúinn. Dá éisi so uile, atámaoid-ne lán d'olc, do dhearmad, ⁊ do dhobhuideachas, ⁊ fós tarcaisneach ar ar Ttighearna;6260  ór atá an uiread-soin do neamhshuim aguinn air féin ⁊ ar fhoghnamh dhó, ⁊ do neamhchuimhne ar a mhórdhacht ⁊ ar a dhearluicthibh dhúinn, gurab deimhin, muna fhéachadh an tAthair don Mhac, gurab fada ó do dhíbeóradh as a thigh sinn. Atá6265  an uiriod-soin do chion ag an n Athair ar an Mac so gu measuim nách fuil ēnní as mó 'na ttuill duine a bhuidheachas iná a ngrádh do thabhairt dá Mhac. Gonadh aire sin do ním mo dhíthcheall ar a ghrádhughadh.”6270  “Creud an modh a ngrádhuidhe é?” ar Des. “Ag smuaineadh,” ar Grādh Dē, “ar a bheathaidh naomhtha do ghnáth, ⁊ ar a theagasg, ⁊ ar an mbás mbocht  304 bpianamhuil do fhuluing ar ar son, ⁊ ag aithris ar a bhéusuib do réir mo chumhacht; ór dá6275  ghoire dá ttéid duine dá bheathuidh féin do chur a ccosmhuileacht ré bethaidh an Tighearna, as ann san mhéid-sin ghrádhuigheas Dia é. Agas is uime do órdoigh Dia dhá Mhac bheithe ar feadh aimsire 'nar measg, do chum go ttaisbéanfadh dhúinn an modh6280  beathadh búdh cóir dhúinn do leanmhain, ⁊ go mbeath beatha an Mhic 'na sgáthán mar sin agoinn, ina bhféuchfamaois sinn féin, dá dhearbhadh an p.205 mbiadh toil mhaith aguinn nó nách biadh, ag féughoin ar thoil an Mhic, ór ní fhuil ar domhan 6285  dearbhadh as fearr iná so. Do bheirim iar sin (ar Grádh Dé) díoghrais annsachta, rés an uile phearsoin ainglidhe nó dhaonna, do Bhainríoghain nimhe, máthair Mhic Dé, do an riamh 'na hóigh iodhain; ór as aithnidh dhamh 6290  nách foil impidheach a bhfhlaitheamhnas bhflaitheamhnas as mó ar an Ttríonnóid iná í.” “Creidim go daingean,” ar Des., “nách raibhe athair colnaidhi ar bioth agár Ttighearna  305 Iosa Crīostt, acht gurab é an tAthair neamhdha a athair 6295  fíre, ⁊ gurab mac dílios Dé bhí é; gidheadh, mar atá 'na dhuine, agá bhfuil corp, as iongnadh leam cionnas budh éidir dár mbaintighearna a bhreith, ⁊ a hóghdhacht do bheith iar sin iomlán, mar adeiri-si.” “Nách aithnidh dhuit,” ar Grádh Dé, “go rug 6300  a chorp leis as an uaidh, gan cor do chur don líg do bhí ar a béul, ⁊ go ndeachoidh trés an doras dhúnta d'fhéachoin a asbal; ⁊ an tan tiaghoid na gaoithe gréini go nádúrtha trés an bhfeinisteir ngloini, gan díoghbháil do dhéanamh don ghloin, créud fá 6305  mbiadh díochreideamh ar ghréin an cheirt, Iosa, do thoigheacht go míorbhulach gan oirbhearnadh, a gloine na hiomláine, tré fheinistir fhlaitheamhnais, as ainm ag an Eaglais ar Mhuire, mar as tríthe tháinig an solas neamhdha dochum an chinidh 6310  dhaonna, do bhí a ndorchadas, do réir mar mhínigheas S. Aibhisttín  ⁷⁵ an t-ainm-sin. As ionmhuin leam 'na dhiagh sin (ar Grādh Dē) mo bhuachuil dar ab ainm Grādh na Co 306mharsan, mar as roi-ionmhuin lé Dia é; ór atá an uiriod sin 6315  do ghrādh aige air gu ndubhairt rinne, na daoine,  p.206 gibé ar bioth ní do ghénmaois do mhaith nó dh'olc gurab dā phearsuin féin do níthear sin.” “Créad an modh,” ar Des., “ar a ngrādhuighe an buachuil sin?”6320  “Ní hannsa leam mé féin inā é,” ar Grādh Dé; “⁊ dochum gu laibheóruinn a bpearsuin duine bhíos ag seirbhís do Dhia, a deirim do chéidneithibh gu smuainim gur ab fearr mo bhuachuil inā mé féin gé gu madh airde m'oifig nó m'fheidhm iná a oifig.6325  Coimhéduim mé féin ō fheirg, ó dhoilghios nó ó thuirsi do chur air, ⁊ do ním dhó gach uile shólās as éidir leam. Ní thig drochsmuaineadh chugam dá thaoibh, ⁊ gabhuim do ghnáth a leithsgéul. Ní labhruim gu holc air, acht fuilngim é go ceannsuidh,6330  gé gu mbiadh do-iongabhāla, ⁊ bídh truaighe ⁊ trócaire agom dhó, ⁊ ní fhuilngim ⁊ ní aontuighim labhairt am fhiaghnuisi gu holc air. Bídh fonn oram eision do ghrādhughadh mo Thighearna mar do ním féin, ⁊ Dia do dhéanamh duine comhmaith6335  leamsa dheision. Ní bhí formad agom ris fá ní ar domhan do  307 thoirbheartas nó do thiodhlacadh dá ttabhair Dia dhó; ⁊ smuainim nách foil ann acht aingiol Dé, ⁊ nách fíu mé féin bheith am óglách aige. Agas as uimi do ním so, mar atá roi-chion ag mo6340  Thighearna air, ⁊ gur ab áil leis mar an ccéudna roi-chion do bheith agamsa air. ⁊ bídh ro-fhonn ram Dia dhá shlánughadh do chum a ghlóire féin, ⁊ ní a ngioll ar ghrádh dhíomhaoin ar bioth, mar do níd daoine agá mbí meas spioradáltha orra féin, lé6345  ttugthar grádh do dhaoinibh ar son a ccomhluadair, iondas nách bhfuilngid 'na n-éagmhais, tré mhéad a ngrādha dhóibh. As meinic as comhardha so ar ghrádh dhīomhaoin ghuasachtach, ór as aite leó so comhluadar an chréutúir iná an Chruthuightheóra; p.2076350  ⁊ as cosmhuil mar sin nách ar son Ndé ghrádhuighid iad acht ar son a ccomhluadair mhilis, ⁊ an tan sin as ó ghrádh neamhfhoirbhthe do bheith aca ar Dhia thig so. Grādhuighim ar an modh ccéadna (ar Grādh Dā) 6355  na neithe bheanas ris an ttigh gu coitcheann, nó ris an ccoimhthionól, ⁊ bídh aire mhór  308 agom orra, mar atáid dochum seirbhísi Dé, ⁊ do chum cothuighthe a thighe ⁊ a onóra; ⁊ do ním ar an n-ádhbhar sin mo dhíthcheall dochum gan énní dhíobh do léigion 6360  a mugha, gu hāirithe énní dá mbeanann ris an riaghaltacht naomhtha, mar atáid riaghlacha, statúide, órduighthe, ⁊ searmóinne nó naomhghnáthuighthe. ⁊ gé gu bfhuil daoine ann nách dén cás dhíobh so, saoilim-si nách óirdeóchadh an Spiorad Naomh iad 6365  acht munbhudh maith leis sinne dá ccoimhéad; ⁊ dá laghad dá mbí an tshearmóinn, saoilim-si gu bfhuil onóir ⁊ adhradh do Dhia innte, ⁊ do ním ar an n-ádhbhar sin í ó thoil mhaith ⁊ ó iomarcuigh rebherens: ⁊ smuainim am chroidhe, muna dhearna 6370  mé seirbhís ⁊ onóir dom Thighearna, nách fuil grádh agam dhó. ⁊ cia do ghéanadh seirbhís dó, an tan nách diongnuinn-si, aithnigheas maille réna ghrásuibh gurab mó atá d'fhiachuibh oram do dhéanamh iná atá ar chrétúiribh eili. ⁊ an uair do níd muinntear 6375  na ttighearnadh saoghaltha seirbhís dóibh ó ghrádh, créad fá nách diongnuinn-si seirbhís dom Thighearna féin, do rinne  309 dom chomhmór do pheacthach, do sháruigh an uile ar olc, a dhuine muinntire ⁊ a sheómradóir? As deimhin, dá ccuiriodh an saoghal 6380  druim ré seirbhís do dhéanamh dhó, nách diúltamh-sa díultamh-sa gu soiche an bás seirbhís do dhéanamh dom Choimdhe ⁊ dom Chruthoightheóir.”

9. Caibidil 9.: Do na neithibh dá ttabhair Grádh Dé fuath, ⁊ mar chuirios críoch ar a oifig d'innisin.

Do na neithibh dá ttabhair Grádh Dé fuath, ⁊ mar chuirios críoch ar a 6385  oifig d'innisin.

“An dara ní a dubhart riot 'na ttaithnim lém Thighearna, .i. fuath do thabhairt don ní dá ttabhair fuath, as amhluidh so thuigthior sin. Saoilim-si gu6390  bfhuil dá námhuid ag mo Thighearna, .i. an saoghal ⁊ an cholann. Ar an n-ádhbhar sin do chuirios romham fuath do thabhairt dóibh so, ⁊ neimhchion óm chroidhe, ⁊ gan muinnteardhas nā síothcháin do dhéanamh riú choidhche; ⁊ do chum so do6395  choimhlíonadh gu maith cuirim ní eile romham, .i. gan ēnní dom shólás féin d'iarruigh or 310ra choidhche, ná labhairt ríu, nā bheith 'na ccomhluadar, muna fhógra an Tighearna a chontrárdha so dhamh, ór an uair-si as mó mo shuim a n-áithne mo Thighearna6400  iná san ní chuirim féin romham. Agus dá bhríogh so, guidhim mh'uachtarán, .i. gairdian nó príóir na mainisttreach a mbím, gan mo chor choidhche, ar son mo shóláis féin do na cathrachuibh ná do na bailtibh, ór atá gráin agom6405  ar dhul ionnta. Gidheadh, má chuirthear d'fhiáchuibh oram dul ionnta, as uime thiaghuim, do bhrígh go dtuigim go bhfógrann an Tighearna dhamh dul ionnta, an uair chuirid mh'uachtoráin d'fhiáchoibh orom triall. ⁊ cuimhnighim an uair-sin nách áil6410  lém Thighearna, ag dul san sligheidh dhamh, nó an uair bhím sna bailtibh, olc ar bioth, feall nó tréatúireacht, do dhéanamh 'na aghaidh féin, ⁊ gurab maith leis mé dom tharruing féin as gnóuighthibh p.209 ⁊ filleadh dom mhainisttir comhluath ⁊ as éidir leam, 6415  ór as aithnidh dhamh, dá fheabhas dá ccongmhann duine lag é féin a measg na ndaoine saoghaltha, gurab  311 baoghluighe dhó subháilce do chailleamhuin ná d'fhagháil 'na measc. Ar an modh ccéanna (ar Grādh Dē) bí gráin 6420  agom ar mo dhubháilcibh, ar mo pheacadhuibh, ar ghluasachtaibh mo cholla, ar mo dhroichmhianuibh, ⁊ ar casláintibh oile mh'anma, ⁊ as olc leam a mbeith ionnum, ór as aithnidh dhamh nách dtaithnid lém Thighearna; ⁊ dá bhríogh sin, do sheachna shaothuir 6425 mo cheartuighthe ⁊ mo leasuighthe do ghnáth, ⁊ fós do ghrádh mo Thighearna, seachnuim a mbí a n-éintigh riom, ⁊ congmhuim mé féin uatha, achd an nair iarrus riachtanus nó déshearc a chontrādha sin. ⁊ gé go measuim im chroidhe nách fuil ionnta uile 6430  acht naoimh ⁊ aingil, ⁊ nách seachnuim iad tré tharcuisne do bheith agum orra, ná tréna mheas nách fiú iad bheith am chomhluadar, ⁊ ní hé sin amháin, acht measuim nách fiú mé féin bheith 'na ccomhluadar-san ná an talamh ar a saltraid do 6435  phógadh—gidheadh, muna fhógairthear dhamh é, ní háil leam bheith 'na ccomhluadar.” “Créad an t-ádhbhar (ar Des.)  312 fá ndéanae sin?” “Do ním (ar Grādh Dē) do bhrīgh go bhfaicim, gach lá dá ttig, an riaghuil ag dul síos a mórán 6440  d'ionaduibh, trés an ainiomarcaigh comhluadair dhíomhaoin ⁊ tathuidhe bhíos eidir dhaoinibh saoghaltha ⁊ dhaoinibh riaghaltha. Gonadh aire sin nach faicthear acht beagān crábhuigh, úrnaighthe, ⁊ ciúnuis inntinne a measg choda dhíobh, ⁊ nach 6445  fuilid a cclabhstradha acht mur dho bheidís pālása thighearnadh mór ina bhfuilid lucht an chrābhuidh 'na ndaoinibh riaghaltha ó aibíd ⁊ ó ainm amhāin, p.210 ag sttuidéar ⁊ ag sgrúdadh a n-inntinne do ghnāth d'fhéachuin an bhfaicfithí airioc meanman ⁊ aigniodh6450  nuaidhe dhóibh, dochum gabhāltuis do dhéanamh ar an saoghal, dár chóir dhóibh diúltadh ó ghníomh ⁊ ó thoil do bhithin na móidi bochtachta thugsad do Dhia. Atā an naomhthacht aníu coimhthearc ⁊ sin aca gurab é céudní do níd in gach ionadh 'na6455  ccruinnighid fá ré chéile, acht amháin san choruidh, labhairt ar chúisibh saoghaltha, ⁊ bheith ag anchaint ⁊ ag ithiomrádh ar órdaibh eile, ⁊ dá ccur féin uas  313 an uili órd a ccrábhadh, a naomhthachd, ⁊ a bhfoirbhtheacht phearsan ⁊ sttaide, ionnas go ttigid ón6460  ccleachtadh-sa do bheirid dóibh féin, beagán ar bheagán, do chum gan blas do bheith aca ar Dhia, ⁊ do chum gan teacht a ngar dhó; ⁊ ní hé sin amháin acht ní bheirid beó ar an mbeagán aimsire as éigean dóibh do chaitheamh san choraidh, a n-aghaidh a6465  ttoile, do chríochnughadh, do chum teachta a mach do thráchtadh ar ghnoaidhibh saoghaltha. Agas as í sin an chúis chuireas d'fhiachoibh orra a sailm ⁊ a n-urnaidhthi do rádha lé beagán debhóisión ⁊ rébherens, mur nách bí a n-aire acht ar dheireadh do6470  chur ar a n-urnaidhthe, gibé gléas ar a ndiongnaid í. Ag so an chúis fá bhfuilid mórán a niogh a bhfad ón naomhthacht; ór, mar nách áil leó Dia ná a neithe do bhlasachd, ⁊ nách faghoid sólás ná aoibhneas ionnta, ní háil lé Dia iadsan do bhlas, ⁊ ní hé amháin6475  acht bídh gráin aige ortha an fad bhíd mar sin. Agas as é so fós an t-ádhbhar fár ab āil leamsa cleachdadh do thabhairt damh féin bheith  314 am aonar, ⁊ mo dhíthcheall do dhéanamh ar an aimsir do chaitheamh lé hurnaighthe, do chum go ngnáthóchadh6480  mh'anam millseacht ⁊ sólás d'fhaghāil a neithibh an p.211 Tighearna, ⁊ a ghrádhughadh mar as dual; ór as chuige so do fhágbhas an saoghal ⁊ tánag and so.” “Tabhair dot aire,” ar Des., “nách ccuirfe aonchuid don choimhthionól ad leith go bhfuili 6485  ainiongantach iondat féin.” “Ní meistte leam,” ar Grádh Dé, “ór ní iarroim taithneamh do thuilleamhoin ó na daoinibh, acht óm Thighearna, ⁊ as olc do ghéubhoinn droichsheirbhís do dhéanamh do Dhia, do sheachna mé féin do chur 6490  a neamhoireamhoin do na daoinibh, an tan nách tiobhra mé droicheisiomlāir nó cúis pheacaidh do chách. Abradh an tí thoigeóras ó so suas an ní as áil leis, ór as í so mh'oifig-si,” ar Grádh Dé, “⁊ ar an n-ádhbhar sin, madh áil leat-sa mo bheith 6495  agat, déana aithris oram do chum glóire an Tighearna, ⁊ do chum th'anma do shlánughadh, ós chuige sin do fhágbhais an saoghal ⁊ do roighnis duine riaghaltha dhíot féin.”  315

10. Caibidil 10.: Ciondas do rug Grádh Dé Desiderius a stteach.

6500 Ciondas do rug Grádh Dé Desiderius a stteach.

As mór an t-iongnadh do bhí ar Dhes. fá a ndubhairt Grádh Dé ris, ⁊ adubhairt: “Innis damh, an uair do ní tú na neithi-si uile, an mbí eagla ort 6505  roimh éinní?”

“Bídh,” ar Grádh Dé, “ór ní foláir dhamh, gé go ndiongnaind a ndubhart, mé féin do choimhéad gan Glóir Dhíomhaoin ná Dóthchas Asom Féin do léigean astteach, ór dá n-osglainn an doras dóibh, 6510  do fhóigeóradh an Tighearna mo chur amach a ccéadóir; ⁊ as uime sin bhíos mo mháthair, an Umhlachd, léum thaobh do ghnáth.” “Guidhim thú,” ar Des., “fá mé féin do chur astteach.”6515  “Dénam,” ar Grádh Dé, “ór cuirfead tú fá ré compánach atá agom, agá bhfuil oifig as áirde iná mh'oifig-si, ór as lór a fhad do bhádhais am fhochair-se.” “Ca hainm a tā ar an ccompánach sin agat,” 6520  ar Des., “do chum a bhfuile dom breith?” “As é as  316 ainm dhó (ar Grádh Dé) Alghas Dē.” Gluaisis Des. a ccuideachta Ghrádha Dé, d'iarroidh Alghusa Dé, ⁊ an uair thárla dhó é adubhairt Des. ris: “A thighearna, an tú Alghus Dé?” 6525  “As mé,” ar eision, “⁊ créud adeiri-si, nó an bhfuil éinní agat dá iarroigh?” “Atú, a thighearna,” ar Des., “ag iarroigh ortsa mo ghlacadh ad sheirbhís.” As mór do thaitin lé Hālghas Ndē an toil mhaith6530  do bhí ag Des., ⁊ adubhairt ris: “Madh áil leat bheith am fhochair-si, ní fuláir dhuit teacht ó thús, iar nad theagasg ⁊ iar nad mhúnadh go maith, óm p.213 dhearbhráthair ⁊ óm chumpánach, Grádh Dé; ór bídh a fhios agat gur ab don bharroigheacht fhíona 6535  bhíos san n-áit 'na ndéuntar ⁊ 'na bhfáisgthear fíon Ghrádha Dé, do níthear Alghas Dé. Ar an n-ádhbhar sin ná mealltar thú, acht líon thú féin ó thús d'fhíon Ghrādha Dé.” “A thighearna,” ar Des., “do bhí misi a bhfochair 6540  Ghrádha Dé, ⁊ do mhúin damh gach ní as cóir dhamh do dhéunamh, ⁊ do dhéan-sa, maille  317 ré grásoibh Dé, mar as fearr as éidir leam, gach ní dá ndubhairt riom; gidheadh, nocha léigfeadh an eagla dhamh a rádha riot go bhfuil a bheag nó a mhór do Ghrádh 6545  Dé agom, ór as aige féin amháin bhíos a fhios cia ghrádhnigheas é nó cia nách grádhoighionn, ⁊ ní fhuil ní as fearr sna neithibh-si iná duine dá ísliughadh féin. Dom thaoibh féin, ní héidir leam dearbh éinneith do thabhairt duit, acht go bhfuil an gadhar-sa6550  leam, .i. an Toil Mhaith, ⁊ ná smuain gurab uaim féin fuaras sin féin, ór as é a thiodhlacadh dhamh do rinneadh.” Do thaithin go mór lé Hálghas Dé a ndubhairt Des., ⁊ mar nár lamh a ghabháil air féin go mbiadh 6555  Grādh Dē aige. “Guidhim thū, a thighearna,” ar Des., “innis damh do nádúir, h'oifig, ⁊ do bhéusa.” Do fhreaguir Alghas Dē é, ⁊ a dubhairt: “Fá mar thig an duine ó eólus mhór do bheith aige air6560  féin dochum tarcuisne móire ⁊ grāine do bheith aige air féin, as mar sin thig ó eólas mhór do bheith aige ar  318 Dhia dochum mórghrádha do thabhairt dó, ⁊ as ón mhórghrādh thig do chum Alghasa Dé do bheith aige.6565  Gibē agá mbím-si (ar Alghas Dē), ní bhí sainnt air do chum neith ar an ndomhan, ór do ním-si a p.214 chroidhe comhuasal ⁊ sin nách bí meas aige acht ar an ní as uaisle ⁊ as dearrsgnuighthe dá bhfuil ar bioth, .i. Dia; ⁊ fós dá anuaisle dá mbí ó fhuil, do6570  ním rígh dhe. Nī smuain an té agá mbím-si acht ar Dhia, ⁊ ní labhuir acht ré Dia, ór an áit ina mbí a chistte nó a mhaoin, as ann sin bhíos a chroidhe ⁊ a mhian, ⁊ an fonn bhíos go hinmheadhónach ar dhuine as é so adeir ⁊ labhras ór as comharthadha6575  na neithi thig amach as an mbéul ar na neithibh bhīos asttigh san n-anam. As misi as biadh, as cothughadh, ⁊ as sásodh don anam naomhtha bhíos beó lé mianuibh maithe. As mé as sttíobhard ⁊ as feadhmantach asttigh-si6580  na Désheirci. As mé as doirseóir do sheōmra sheicréideach an Tighearna san n-áit 'na bhfuil an rí ⁊ a chodailteag, ⁊ atá cumhachta agom doras an tsheóm 319ra sin d'fhosgladh an uair as áil leam, ⁊ an duine dom cháirdibh as áil leam do chur astteach,6585  ⁊ as mé an bollsaire ⁊ an fear garma bhíos ag fógra go hárd ar feadh an tighe, nó go ndúisgim an Tighearna do chum dola amach do labhairt ris an tí bhíos ag gairm san doras. Cia shaoileas tusa do dhúisigh inn, an uair do6590  bhádhuis ag bualadh an doruis leis an dá bhaschrann dá ngoirthear Osna ⁊ Deōr? As mó do dhúisigh tafann an ghadhair táinig leat sinn iná énní eile.” “Do hinnisiodh dhamh,” ar Des., “nách ēidir lé Dia codladh choidhche, ⁊ cionnas a deiri-si gu6595  ccoduil?” “Nách aithnidh dhuit,” ar Alghus Dē, “briathra an tSailmcheadluigh: “Eirigh suas, créad fá bfhuile ad shuanchodladh a Thighearna?” As deimhin nách éidir lé Dia codladh. Gidheadh, mar deir6600  S. Aibhsttīn, an tan nách bí cuimhne ag neach ar p.215 sheirbhís Ndé, ⁊ gu hāirithe ar a chreidiomh, as modh labhartha don sgríoptúir a rádha gu mbí Dia 'na chodladh, ⁊ gu mosgail an tan thionnsgnas seirbhís Dé do dhéanamh, mar as ó Dhia thig an 6605  daghsmuaineadh-soin.”  320 Do lean Alghus Dē dá chéadchomhrādh ⁊ a dubhairt: “As meisi teachtuire as dísle ag an ngrādh, as mé as luaithe thig dochum an doruis, as luaithe léigthear asteach a bfhiadhnuisi an Tighearna, 6610  ⁊ as luaithe do gheibh éistteacht. Atá cumhachta agomsa ar thoradh chroinn dhearrsgnuighthe atá san tigh-si do thabhairt dá chaitheamh don tí dá ttogruim; ⁊ asé an toradh sin, Radharc Dē.” “An bhfuil sé milis?” ar Des., “ór an toradh 6515  tugadh dhamh a ttigh na Humhlachta do budh ro-dhocair a chaitheamh, go hāiridhe ó thús, tré bheith searbh dhó.” “Atá toradh an chroinn-si roi-mhilis,” ar Alghas Dé; “gé gurab fīor go mbíd daoine as fearr do 6620  gheibh blas air iná chéile, ór dhá mhéad bhíos fonn orra, ⁊ dá fheabhas dá mbíd a bhfiacla, ⁊ dá shláine dá mbí a ccarbad, as móide mhothuighid milis é. A tá dream oile do na daoinibh agá mbí déisttean orra, ⁊ ní fhaghoid sobhlas air, mar nách eól dóibh 6625  a chognamh. Atá dream oile chaitheas é maille ré beagán ocarais, ⁊ mar bhíos a ngaile  321 lán, ⁊ iad sáitheach ó bhiadhoibh eile, ní fhaghoid blas air, ⁊ ní fhéadaid a dhíleaghadh go maith. Atá dream eile ag nách bfhuil mothughadh céadfadh nó 6630 blasdachta tré fhiabhros ⁊ easláinti, ⁊ ní bhí a fhios aca so créad an blas atá ar an toradh-sa acht a ccluinid ó dhaoinibh oile.” “Iarroim d'athchuinghidh ort,” ar Des., “blas an toraidh sin do thabhairt damh.” p.2166635  “Taithnidh leam,” ar Alghas Dē, “mar adeire blas, ór ní héidir lé duine ann so san saoghal-sa a sháith d'fhagháil don toradh úd, ná a chaitheamh do réir a mhiána, acht amháin a bhlas, ⁊ a mhillseacht do dhearbhadh.”6640  “Créad an t-ádhbhar?” ar Des. “Inneósad sin dhuit,” ar eision. “Dá sáthuigheadh duine é féin ann so, ⁊ go mbiadh an toradh úd go líonmhar aige, ní ghébhadh fonn é an príosún-sa d'fhágbháil choidhche, ⁊ dul go parthus, an áit ina6645  bfhuighe fleadha ⁊ féasdoighe lóghmhara do ghnáth ⁊ go síordhuighe; ⁊ ní hé so a mháin, as maith leam a fhios do bheith agat go bfhuilmíd ann so ar ndul d'éag do ghorta agas anbfhann ó  322 throsgadh, ag fuireach ré dhul ar cuireadh an Ríogh mhóir, ar6650  Ttighearna, lán d'fhonn an lae-sin do bhreith orainn, mur bhīos an fiadh dochum an uisge san samhradh. Bīoth a fhios agat, ós a chionn so, go bfhuil an toradh-sa comhbríoghmhar ⁊ sin gurab lór éinghreim amháin de, dá laghad, do chum gaile duine do6655  líonadh, dá ocaroighe dá mbiadh an duine; ór sásuigh sáshuigh ⁊ líonaidh é comhmór ⁊ sin nách ttuill ní sa mhó aige. Gidheadh, an uair racham an lá úd a bfhiaghnaisi ar Ttighearna, do bhéara dhúinn gaileadha bhús mó ⁊ bhús láidire dochum sinn féin do6660  shásughadh leis an ttoradh-sa, ⁊ dochum nách déna díoghbháil dúinn; ór dá n-iarradh duine ní sa mhó do chaitheamh dhe ann so iná do thuillfeadh ina ghaile, as mó do dhénadh do dhochar iná do shochar dhó. Ar an n-ádhbhar sin as lór dhúinn beagán6665  chaitheamh dhe ann so, ⁊ sin go measardha, nó go ndeacham a nonn san n-áit a sáiseócham sinn féin leis an ttoradh bhlaismíd amháin ann so.”  323

11. Caibidil 11.: Cionnus do ullmhuigh Álghas Dé proinn don toradh-sa do Dhes.

Cionnus do ullmhuigh Álghas Dé proinn don toradh-sa do Dhes.

6670 A dubhairt Des.: “Déana grāsa oram fá chuid don toradh-so do thabhairt dhamh, .i. an mhéid as áil leat féin.”

“Nī fulāir dhuit, (ar Alghas Dē) do bhéul ⁊ do 6675  dhéad, do lámha ⁊ do chosa, h'aghuidh ⁊ do shúile do nighe ó thús; ór ní an an toradh-sa acht a soitheach ghlan.” “Ca háit a racha mé dom ionnladh? ” ar Des. “Gluais leamsa (ar Alghas Dé), ⁊ múinfead fíorthobar 6680  dhuit, as a mbíd fiuchuidh uisge do ló d'oidhche, dár ab ainm an Crābhodh Naomhtha, ⁊ goirfead chugad banógha an tighe dod t'ionnlad.” As mór an t-urghairdiughadh meanman do bhí ar Dhes. ag fuireach ris na maighdeanaibh, nó go 6685  bhfaca chuige fá dheireadh Alghas Dé ⁊ iadsan 'na choimhideacht, ⁊ a dubhuirt ris: “Nách bhfai 324ce ann so na maighdeana nighfeas thú? As é as ainm do mhaighdin díobh, an Mhillseachd; do mhaighdin eili, an Réiteach; dhi so eile, an Bhúidhe; dhi so 6690  eile, an Trócaire; dhi so eile, Deighinntinn, dhi so eile, an Mhaith, dhi so eile, na Grása, ⁊ dhóibh so oile an Mhórdhacht, an Maitheamhnas, an Deighiomchar, an Ciúnas, an Smacht, an tShuilbhire, an Discréid, ⁊ dhi so eili, an Debhōsion, ⁊ do bhéara 6695  an mhaighdean-sa spíosradha dhuit chuirfios cíocaras ort dochum an toraidh d'ithe lé fonn ⁊ lé blas, ór ní tugthar é achd do luchd acaruis. Goirthear do na maighdeanoibh-se eile, an tOrd Crābhoigh, an Buainsheasamh,  p.218 an Chobhsuidheacht, an tShíothcháin, an6700  Caoineas Labhartha, an Urnuighthi, an tShocruidheacht, ⁊ díom-sa fein, an phearsa dhéigheanach, goirthear Alghas Dē, ⁊ bím do ghnáth fáris an ccomhluadar naomhtha-so; ⁊ dá ttugae-si coimhideacht dhóibh, do bhéaruid cuidiughadh mór dhuit ⁊6705  ullmhóchuid thú dochum an toraidh-si do chai 325theamh. ⁊ dá ccaithe éanuair é, beid ad dhiaigh do ghnáth ⁊ ní fhúigfid thú, muna chuire féin uaid iad, ór atáid cíocrach, ⁊ gibē ar bioth áit a bhfaicid an toradh-sa, téighid 'na dhiaigh ar an mball, amhuil6710  thiaghuid na beich a ndiaigh na meala, ⁊ ní fhuil comhardha ar bioth as fearr ar dhuine d'ithe an toruidh-si iná iadsan d'fhaicsin ina dhoras, mar bhíd cuile abhail a mbí an fíon.” Do bhí Des. lán do shubhachas mar do nigheadh6715  é, ⁊ mar do chaith ní don toradh; ⁊ adubhairt Alghas Dé ris: “A bhráthair, a Dhes., ó do thoimhlis anos, ní foláir dhuit canntaireacht do dhéanamh; ór an uair ithid searbhóntaidhe Dé biadh, do níd canntaireacht ag tabhairt bhuidheachois dó, ⁊ ní bhí6720  éanduine san tigh-si dá nách eól canntaireacht do dhéanamh.” “Ciondas do ghéanae ghéan canntaireacht?” ar Des. “Déanam,” ar Alghas Dē, “don choroidh, bhal a bhfuilid na canntaireadho, dá ngoirthear Beannughadh 6725  do dhuine dhíobh, ⁊ don chuid oile Onóir, Moladh, Altughadh Buidhe. As leó so do ghéana  326 tú canntaireacht,” ar eision, “ór atá eólas maith aca a múisic, ⁊ atáid gotha maithe aca.” “Creud an modh ar a ndéna mé cantaireacht?”6730  ar Des. “Inneósad-sa sin duit,” ar eision. “An céad-channtaire dá ngoirthear Beannughadh, Discaint nó p.219 Tiple ghabhas, .i. guth árd, ⁊ do ní canntaireacht ag beannughadh an Tighearna ar son a árdchumhacht. 6735  Canoidh an dara canntaire (dá ngoirthear Onóir) Contraténor. .i. guth árd as ísle iná an céadghuth, do bheir onóir do Dhia ar son a eagna gan fhoircheann. An treas canntaire (dá ngoirthear Moladh) Ténor chanas, .i. guth inmheadhónach, mholas Dia ar son 6740  a mhaitheasa doimheasta, ⁊ ar son a uilc shubháilceadh, a uaisle, ⁊ a dhearrsgnaidheachta ann féin. An ceathramhadh canntaire (dá ngoirthear Altughadh Buidhe), Bassus chanas, .i. guth trom saothrach as ísle ináid na gotha cile, do bheir 6745  buidheachas do Dhia ar son an uile ní do chruthoigh, ⁊ ar son a ttug do thiodhlacoibh don uile chrétúir.”  327

12. Caibidil 12.: Ciondas do fhoghlaim Desiderius canntaireacht.

Ciondas do fhoghlaim Desiderius canntaireacht.

6750  Ba mór do thaithin thaitin lé Des. modh teagoisg na canntoireachta, ⁊ an channtaireacht féin, tré bheith ro-aoibhinn di, ⁊ adobhairt Alghas Dé ris: “Féuch, an áil leat bheith ag imtheacht as so, ⁊ filleadh ar th'ais?”

6755 “A-Dhé, cá háit a rachoind?” ar Des., “⁊ go háiridhe d'éis a bhfuaras do shaothar ⁊ d'annró ag teacht ann so; ⁊ nách maith an t-ionad 'na bhfhuilim bhfuilim go slán, súgach, síothchánta, ⁊ cion ag cách oram? ⁊ ní háil leam athrughadh, ná dhul as so, ór gibé6760  do gheibh é féin go maith san n-áit a mbí, ní cóir dhó athrughadh, mar adeir an seanfhocal. Ar an n-ádhbhar-soin, a thighearna, innisim dhuit nách áil leam imtheacht uaibh acht muna churthaoi féin uaibh mé, ⁊ an uair-sin féin go madh éigean daoibh6765  mo chur a mach dom aimhdheóin.” “Ní chuirfeam,” ar Alghas Dé, “ór ní béas dúinn éanduine do chor uainn a n-aghoidh a tho 328ile, ⁊ ní hé amháin, acht guidhmíd é, ag iarroidh air gan imtheacht; gidheadh, do chum go ttuigfidís6770  nách foil riachtanas agoinn ríu, do bheirmíd cead dóibh imtheacht má thograid féin. ⁊ ó do anais ann so, ní cóir dhuit bheith díomhaoin; ór ní fuilngthear d'éanduine and a aimsear do chaitheamh go díomhaoineach.”6775  “Indis damh mar sin,” ar Des., “créud as cóir dhamh do dhéanamh?” “Déana,” ar Alghas Dé, “an ní iarrfaid ort.” p.221 “⁊ créd do ghéan, ar Des., “an uair nách iarrfoid oram éinní do dhéanamh?”6780  “Déana,” ar eision, “candtaireacht, ⁊ beandoigh ⁊ mol an Tighearna, ór as chuige so as mó do glacadh san tigh-si thú. ⁊ fós an uair bheas tú ag déanamh an neith iarrfoid ort, as éidir dhuit bheith ag candtaíreacht ad th'indtind, do chum gan do smuaineadh 6785  do bheith díomhaoin. ⁊ adeirim tuilleadh riot, madh áil lat tarbha mhór do dhéanamh dhuit féin, buidheachas an Tighearna do thuilleamh, ⁊ teacht 'na mhuindteardhas an mhéid as éidir leat; ⁊ an uair nách iarrfoid ní eile ort, déuna díthcheall 'na mhuindteardhas, an mhéid as éidir leat (⁊ an uair nách iarrfoid ní eile ort) déuna díthcheall ar 6790  bheith  329 a bhfochuir an Tighearna ar uaigneas ag comhrádh ris, ⁊ do chífe féin a n-aibeóra riot, ⁊ a liacht secréid thaisbéanfas duit, ⁊ méad an mhuinnteardhuis ina ttiucfae ris.” “Cionnas?” (ar Des.), nó an éidir lé gach aon 6795  thogras dul 'na sheómra, ⁊ labhairt ris?” “As éidir (ar eision), gibé bhéaras an Umhla 'na choimhideacht; ⁊ fós adeirim ní sa mhó, nách bhfuil ní as sólásuighe leis iná duine do theacht do chum bheith 'na fhochuir ar uaigneas, ⁊ dá dhúsacht, ór 6800  atá a comhuasal sin do nádúir aige nách áil leis bheith 'na aonar; ⁊ dá laghod ⁊ dá anuaisle dá mbí duine, as ait leis a chomhluadar, ór ní dhéin difir eidir na pearsannuibh, dá raibhe an t-anom umhal inísiol aige féin, do bhrígh gurab ionann saothar 6805  fuair-sion ón uasal ⁊ ón ísiol, ⁊ gur ab d'éanmhais d'éanádhbhar amháin do rinne iad; ⁊ ní hé sin amháin, acht dá tharcuisnighe ⁊ dá uirísle bhíd daoine ó fhuil, acht go n-íslighid iad féin a bhfiaghnuisi Dē, as dóibh as mionca thaisbéanus Dia grása 6810  ⁊ foghar. Agus dochum go ttuig 330fithea an ní adeirim, an mhéid atámuid san tigh-si as d'fhuil p.222 ísil tharcuisnigh sinn, ór do thogh an Tighearna 'na sheirbhís neithe tarcuisneacha an tshaoghuil, dochum nách saoilfeadh éanduine dá ttiocfadh ann so gurab6815  a ngioll ar a mhaith féin, ná ar a uaisle, do thiocfadh and, acht tré mhaith ⁊ tré thrócaire Dé. Ar an n-adhbhar sin, dá n-ana tú annso, ⁊ go ma háil leat do tharbha féin do dhéanamh do ghnáth, ⁊ bheith ag canntaireacht do ló ⁊ d'oidhche fáré canntuiridhibh6820  an tighe, ⁊ gean an Tighearna do thuilleamh, coimhéid go maith na ceathra puingc-se—an céadphungc, an Daghthoil; an dara pongc, an Umhlacht; an treas pongc, an Fhoighide; an ceathramhadh pongc, an Déshearc. Dá ngnáthaighi canntaireacht do6825  dhéanamh ar na pongcuibh-si, ní raghair choidhche as tuin ná as riaghuil; ⁊ dá tteagmhadh ar uairibh go ndingéantá pongc dhíobh so go righin, ag dul mar sin as riaghuil, fill ar an mball san riaghuil, lé deightheagasg na spioruide, ⁊ lé haire do thabhairt6830  do mhodh na canntaireachda.  331 Do gníthear an channtuireacht dá ngoirthear cantus planus, .i. canntuireacht réidh shimplidhe, as fundáimeint don uile channtaireacht eile, leis an ccéadphongc, dár ab ainm an Toil Mhaith. Do6835  gníthear an channtaireacht dá ngoirthear contra punctum, .i. a n-aghaigh phuingc, leis an dara ⁊ leis an treas pongc, dá ngoirthear an Umhla ⁊ an Fhoighidi, ór bídh an Umhlacht ⁊ an Fhoighide a n-aghuidh ar ttoile nádúrtha féin, leis nách áil annró6840  ná tarcuisne an tshaoghuil-si. Do gníthear leis an cceathramhadh pongc, .i. Déshearc, canntuireachd orgán, maille ré ceól roi-bhinn ro-thaighiúir an anma ⁊ an Spioruid Naoimh ag coimhtheacht ré chéile. Agas tabhair dot aire, dá ccaille nó dá léige6845  amugha do phungc, greamughadh go maith don p.223 channtaireacht réidh; ⁊ gé go ccaillfithea tuin na bpungc eile, maille ré congnamh an Tighearna, tabhair th'aire d'fhear do cheartuighthe, .i. don tí as áirde iná thú, ⁊ do bhéara thú arís leis an ccéadphungc 6850  go riaghuil na deighbheathadh ⁊ go toil tuin na naoimhionmhui 332ne. ⁊ aithnim dhīot ós cionn gach aoinneith, san uile channtaireacht do ghéanae, gan an toradh do chaithis a dtigh na Humhlachta do dhearmod, dárab ainm Míodhóthchas Asod Féin; ⁊ 6855  dá mhéad do Ghrádh Dé bhias agad, ⁊ dá mhionca bhlaisfeas tú é, nó dá mhéud muinnteardhas bheas agad ris an Tighearna, ⁊ dá mhéad bheas agad dá éolas, as dá réir sin, ⁊ as í an mhioncacht-soin, as cóir dhuit an toradh-sa do thabhairt a bpreasántha 6860  dhó, ór as ait leis bheith agá ithe, ⁊ as maith an blas do gheibh air.”

13. Caibidil 13.: Cionnas do chuir Álghas Dé Desiderius a seómra an Tighearna do labhairt ris, ⁊ do mhodh na hurnuidhthe.

Cionnas do chuir Álghas Dé Desiderius a seómra an Tighearna do labhairt ris, ⁊ do mhodh na6865  hurnuidhthe.

“Guidhim thú,” ar Des., “énghrása amháin do dhéanamh oram, .i. mo bhreith do labhairt ris an Ttighearna, ór, ó do ghlacais mé dochum bheith am 6870  chomhnuidhe san tigh, as cosmh 333ail damh dhol do thabhairt phóige do chois mo Thighearna, ionnas go mbiadh aithne aige oram.”

“As toil leam sin,” ar eision; “gluaiseam.” Do bhī Des. ag imtheacht lán do chrioth ⁊ d'eagla,6875  an uair do smuain go raibhe ag dol do labhairt ris an Rígh 'na sheómra, ⁊ go mbeith a bfhiadhnaisi a chomhárd sin do mhōrdhacht, ⁊ do chuir roimhe filleadh ar a ais; gidheadh, mar do smuain a rís go raibhe 'na Rígh roi-mhilis, ro-uasal, ro-shoghrádhach,6880  sochruidh, caoinbhriathrach ris an uile, do ghlac gné mheisnighe chuige, ag cur a uile dhóthchais a maith an Tighearna amháin. “An ann so,” ar Alghus Dé, “ór rachad d'fhéchoin créad do ní an Tighearna, ⁊ inneósad dó mar a taoi-si ann so, ag iarroigh6885  labhartha ris.” Do bhī Des. ar crioth ⁊ lán d'eagla ag smuaineadh cionnas do laibheóradh ris an Ttighearna. “Do innsios,” ar Alghus Dē, “don Tighearna gu bfhuile ann so; eirg astteach, ⁊ fuireóchad-sa lat 6890  ann so.” Do thionnsgain Des. ag dol astteach an halla do shiobhal maille ré tromdhacht ⁊ ré ré 334bheirens p.225 mór; ⁊ mar do chonnairc an Tighearna uaidhe, do theilg é féin a ccéadóir ar talamh, ⁊ ag cur a bheóil 6895  ar an lár do chaoi go trom, ⁊ nír léig an eagla a cheann do thógbháil suas, ór do bhí a fhios aige go raibhe féin roimhe sin 'na námhoid mhóir ag an Tighearna, ar ar chuir fheirg gu minic, ⁊ a n-aghaidh a ndubhairt ⁊ a ndearnoidh mórán éagcóra; ⁊ nír 6900  fhéidir leis énfhocal do labhairt acht bheith ag caoi ⁊ ag osnadhoigh, mar do smuain go raibhe a bhfiaghnaisi an Ríogh ro-mhóir ór thuill diomdha go meinic. “Créad do ní tú,” ar an Tighearna, “nách labhrae? Tógaibh suas do cheann, ⁊ faiceam créad 6905  a taoi dh'iarroigh.” “Cionnas laibheórad,” ar Des., “a bfhiaghnaisi do mhórdhachta-sa, nó créad as ēidir leam do rádha ós do chomhair? A Thighearna, ní diongmhála mé do chum mo bhéoil bhrodhaigh d'fhosgladh at fhiaghnaisi,6910  acht bheith am thosd, ag osnadhoigh, ⁊ caoineadh mh'olc.” “Má seadh,” ar an Tighearna, “créad fá ttángais astteach?” “Ní meisi tháinig astteach,”  335 ar Des., “ór ní 6915  mheasfoinn go madh fiú mé teacht dod thigh-se, ⁊ as ro-lugha iná sin teachd dod shéomra.” “Cia do chuir ann so thú mar sin?” ar an Tighearna. “A Thighearna,” ar eision, “as sibhsi do tharraing 6920  ann so mé, do chuir gairm oram, do fhógair osgladh dhamh ⁊ teacht astteach, ⁊ ní fhuil a fhios agomsa, a Thighearna, créud an t-ádhbhar, nó créud do bhí uaibh ar sin do dhéanamh, nó créd an riachtanas do bhí agat ré mo leithéid; ór do badh lór dom 6925  leithéid-si bheith am buachail ag do shearbhóntaidhibh, ⁊ am shearbhóntoigh ag muinntir do thighe, ⁊ nír bh'fhíu mé sin féin. Gidheadh, a Thighearna, p.226 ó do ghoiris mé, ⁊ ó do ba toil lat mo bheith ad ghar, ⁊ labhairt riot, osgail féin mo bhéul, ⁊ múin damh6930  créud as cóir dhamh do rádha at fhiaghnoisi, ⁊ cuir ionnam spiorad eagla ⁊ rébherens, ionnas nách ttuillinn diomdha do mhórdhachta, ⁊ nách dénadh mo chomhmór do pheacach seirbhís daoibh maille ré míonóir ná  336 ré míocháta; ór do b'fhearr leam mo6935  bhás do theachd ó thús iná fearg do chur oraibh arís, ⁊ bheith in bhur bhíiaghnaisi maille ré bhur masla ⁊ ré bhur dtarcaisne, ⁊ do dhéanaind mar so aindligheadh ro-mhór d'ainglibh ⁊ d'archainglibh ⁊ don chúirt neamhdhaighe uili, bhíos ag seirbhís6940  daoibh do ghnáth ris an oiread sin do ghrádh, do rébherens, ⁊ d'onóir. Teagaisg dhamh, a Thighearna, ciondas laibheóras mé, nó créud an ní as cóir dhamh do dhéanamh, ór cuirim mé féin uile ad láimh, ⁊ ofráilim mé féin duit. Tabhair dhamh, a Thighearna,6945  spiorad na humhlachta, do chum seirbhíse do dhéunamh dhuit, dod thoigh, ⁊ dod chloind, ar mhodh go ttuillfe mé do bhuidheachas, ⁊ go mbia tusa ad Thighearna iar nad h'onórughadh, ⁊ iar nad ghlórughadh.”  337

14. Caibidil 14.: Cionnas tug an Tighearna teagasg ⁊ riaghail do Dhes. do chum é féin do riaghlughadh ⁊ do thabhairt a ttír go subháilcheach diadha.

6950 Cionnas tug an Tighearna teagasg ⁊ riaghail do Dhes. do chum é féin do riaghlughadh ⁊ do thabhairt a ttír go subháilcheach diadha.

6955 “Eirg suas,” ar an Tighearna, “⁊ cuir th'eagla dhíot; ór madh áil leat maith do dhéanamh ó so suas, ní bhia cuimhne agamsa ar dhiomdha ná ar fheirg dár chuiris oram. Gidheadh, do chum go mbeithea ní as fearr, múinfead-sa ceathra briathra 6960  dhuit, ⁊ dá ccoimhéada iad go maith, ⁊ gan a léigean choidhche as do mheabhair, do dhénoid tarbha mhór dhuit. Ag so an dá chédbhréithir dhíobh, .i. meisi agos tusa; an dá bhréithir oile, searbhóntuigh ⁊ rī. Dá 6965  raibhe eólas agot ar na briathroibh-si do chur a ngnáthughadh, ⁊ ar oibriughadh do dhéunamh leó, béuraid thú do chum naomhthachda móiri ⁊ do chum gloine chroidhe, ⁊ coiseónaid thú ót uili antoil, ionnas go má héidir lat teacht ré muinntir an tighe 6970  go síothchánta, socair, grádhach.”

“Guidhim  338 thú,” ar Des., “a Thighearna, taisbéin damh an modh ar a ccuirfe mé na ceithre briathra sin a ngníomh.” “Inneósad sin duit,” ar an Tighearna. “As 6975  éidir lat gach uile obair dá ndéna tú, do chuma leis na briathraibh-si, ⁊ do chur a n-oireamhoin dóibh; ór atá mórán do chéill ⁊ do thuigsi iongantoigh iondta, ⁊ do badh cidir mórán do leabhroibh do chur amach orra, ⁊ teacht tríotha sin do chum 6980  foirbhtheachta, gan leabhair oile d'iarruigh. An  p.228 uair thiocfas tú do labhairt riom-sa, ⁊ mhothóchus tú thú féin fuar, míshuaimhneach, nó mhothóchas tú doirbhios ar bioth ar th'inntinn fá ní éigin dár hiarradh ort do dhéanamh, meas agad féin ad6985  th'inntinn go bfhuilim-si ag rádh na mbriathur-so riot, meisi ⁊ tusa, ⁊ dearmuid ann sin an saoghal, ⁊ teilg as th'inntinn gach a bhfaca ⁊ gach a ccuala tú riamh, ⁊ smuain nách bhfuil ar an tshaoghal acht misi ⁊ tú féin. An dá bhréithir eile .i. searbhóntuigh6990  ⁊ ri, rí foighéanuid duit dochum teachta suas eidir bhráithribh an toighe, ⁊ dochum teachta riú go maith. An chédbhriathar dhíobh, .i. searbhóntuigh, foigheóna dhuit ionnus  339 go smuaintighthea thú fein do bheith ad shearbhóntuigh ag muinntir an tighe6995  uile, ⁊ coimhéudfuidh thú a n-inísle naomhtha ⁊ a n-umhlacht. An dara briathar .i. rí, foigheóna dhuit dochum a chora ad chuimhne gur ab cóir dhuit bheith ad rígh ort féin, ór do ním-si ríghthe don dreim do ní seirbhís dhamh, ⁊ do bheirim do na7000  ríghthibh-si saidhbhrios ⁊ sólás. Imigh anos ar an deaghuair, ór as lór an uair-si a bhfuaruis do theagasg.” “Créad fá bhfógrae dhamh,” ar Des., “a Thighearna, dul as t'fhiadhnuisi féin? nó cáit a7005  bhfuighe mé ionad as fearr iná so?” “Dochum go ttuigfithea,” ar an Tighearna, “nách fiú thū bheith am fhochair-si do ghnáth, acht an uair bhús feirdi leam féin fios do chur ort, d'eagla go bhfuighiodh glóir dhíomhaoin nó andóthchas ionad7010  agod; ⁊ ar an ádhbhar sin ní chuireabh gairm ort acht an uair as áil leam féin. Gidheadh, ar son go n-imeóchthá, fáguibh do chroidhe fá riom, dochum na coda as fearr dhíot do bheith am fhochair, gibé ar bioth áit a mbia tú.” p.2297015  “As maith leam sin,” ar Des., “⁊ do bheirim mo chroidhe uile dhuit.” “As toil leam sin,” ar an Tighearna, “do chroidhe d'anmhuin an uair-si im fhochair;  340 ⁊ ná meas go bhféadae an croidhe féin d'fhágbháil am fhochair 7020  gach uair as áil leat, ór ní toil leam sin, do bhrīogh nách cuinneóchad an croidhe ar uairibh agom, ór tiocfa barr tarbha ⁊ umhlachta dhuitsi as sin. Gidheadh, as maith leam fios éinneith amháin do bheith agat atá 'na ainbhfhios ort fós, .i. gurab mó 7025  an aire bhíos agom ar na neithibh théid a ttarbha dom chréatúiribh iná ar chúis shóláis ⁊ subhachais do thabhairt dóibh; ⁊ as uime sin fhuilngim go meinic, ar mhaithibh leó féin, bochtacht ⁊ annró an tsaoghuil-si do theacht orra. Thairis so, madh áil 7030  leat do ghadhar d'fhágbháil am fhochair, .i. an Toil Mhaith, as éidir leis bheith fá riom do ghnáth, ⁊ gan mh'fhágbháil choidhchi munab áil leat-sa, ⁊ go hāiridhe dá ccuire ar mo chumairce gach laoi é.” “Créd an riachtanas a Thighearna (ar Des.), atá 7035  ina chur ar do chumairce, nó an é eagla an dearmoid atá ort?” “Ní hé,” ar an Tighearna, “ór ní dhearmaduim éinní, acht eagla go léigfea-sa ar dearmad mé, ⁊ ionnas go mbiadh siocair agat do chum cuimhnighthe 7040  oram féin, ⁊ do chum do mhaitheasa do dhéanamh, ⁊ cuidighthe lat ar son do tharbha féin; ór ní bhean 341aim-si éntarbha dhamh féin as cuimhne ná as neamhchuimhne dá mbiadh agotsa oram.” “Do bheirim buidheachas mór dhuit, a Thighearna,” 7045  ar Des., “ór as fada ó do bhí fios do thoile ⁊ do mhaitheasa agam, ar son a ndéine gach ní dhúinn do chum ar sochair-ne amháin, amhail ⁊ do bhiadh sochar ag teachd duit féin as sin do dhéanamh.”

15. Caibidil 15.: Cionnas do chuir Desiderius a n-oibriughadh ⁊ a ngníomh na briathra thug an Tighearna dhó, ⁊ don tshochar do bhean aisdibh, ⁊ mar chuirthear críoch ar an Treas Rann, ⁊ ar an leabhar uile.

Cionnas do chuir Desiderius a n-oibriughadh 7050  ⁊ a ngníomh na briathra thug an Tighearna dhó, ⁊ don tshochar do bhean aisdibh, ⁊ mar chuirthear críoch ar an Treas Rann, ⁊ ar an leabhar uile.

7055 Tāinig Des. as seómra a Ríogh ⁊ a Thighearna a mach, iar bfhágbháil a chroidhe aige, ⁊ fuair Alghas Dē san doras ag fuireach ris.

“Créad do rinnis asttigh an fad-soin?” ar 7060  Alghas Dē. “An saoile gurab ait leis an Ttighearna mórán briathar? As mó do ghéabhas tú ar uairibh lé hénfhocal amháin iná lé céad focal.”

“Dar leam-sa,” ar Des., “as ro-ghairid do bhádhas 'na fharradh.”

7065 “Si 342obhail ⁊ féach an teach uile anois,” ar Alghas Dē, “ó a taoi gabhtha asttigh, ⁊ rachad-sa dom shealla.”

“Slán leat,” ar Des.

Do bhíodh Des. gach énlá ag smuaineadh ⁊ ag7070  sduidéar ar na briathraibh tug an Tighearna dhó, ⁊ a deireadh go meinic “Misi ⁊ Tusa, searbhóntaigh ⁊ Rí.” Gibé ar bioth modh ar a ccanadh iad, dá cceangal dá chēile, nó dá ccur thar a 'chéile, nó dá sgaoileadh ó chéile, do gheibheadh ciall ro-mhaith7075  roi-dhuibheagánach ionnta, ⁊ do thigdís ré chéili go maith, .i. an uair do cheangladh an chedbhriathar, .i. misi, ris an treas bréthir, .i. searbhónlaidh, “as maith,” ar eision, “chanoim mar so iad, ór ní fhuil p.231 ionnam acht scarbhóntaidh dom Thighearna.” An 7080  uair do cheangladh an chedbhriathar ris an cceathramhadh bréithir, .i. rí, adeireadh mar an ccéadna gur ab ro-mhaith an chiall do gheibheadh ionnta, .i. go raibhe féin 'na rí, ar an n-ádhbhar gur ab comhuasol ré ríoghdhacht bheith ag seirbhís do 7085  Dhia. An tan do chanadh iad ar mhodh eile, ag cur rí lé searbhóntnidh, adéiréadh: “As maith chanoim mar so iad, ór do rinni Tighearna Neimhi searbhóntaidh dhe féin, do chum ríogh  343 do dhéanamh dhíom-sa, ⁊ gibé léarab mian bheith 'na rí ní fulāir 7090  dhó searbhóntaidh do dhéanamh dhe féin ar tús.” As roi-iomdha ní dá ccuireadh Des. na briathra-sa a n-oirearahoin; ór an uair do bheanadh buaidhreadh nó bochtaine shaoghaltha dhó, nó dá labharthaoi go holc air, adeireadh: “As cuma leam créad an meas 7095  bheas ag cách oram, nó cionnas laibheóraid oram, ór ní fhuil ionnam acht searbhóntaidh; ⁊ dá olcas dá mbeithear riom, as í a leithéid sin d'onóir as dual do shearbhóntaidh d'fhagháil. An uair do mhothuigheadh é féin dá thairreang gá anthoil do 7100  chum uilc, adeireadh: “Nár léigi Dia go mbeinn-si, atá am rígh, am shearbhóntaidh gum antoil ⁊ gum dhubháilcibh tein, óir ní cubhuidh rém uaisle bheith ina comhghrāineamhuil ⁊ ina coimhdheireóil sin do dhaoirsi ⁊ do mhodhsuine.””7105  As ro-áidhbhéil an sochar do bhean Des. as na briathraibh-si, gá cceangal mar so ⁊ gá ccor thar a chéile, ór do mhúchadh leó na hantoile do bhíodh ag éirghe ann féin, ⁊ do éttromaigheadh a inntinn, ⁊ do sgriosadh aisde doilgheas gach leatruim ⁊ gach 7110  anró dá  344  p.232 n-éirgheadh dhó. As iomdha modh oile7115  ar bhudh éidir na briathra-sa do mhínioghadh. Gidheadh, léigeam anosa, do sheachna an7120  ríghnis, a meas sin do chách oile. FINIS.

The text on this page appears in the form of a cross. Libellus iste cui Titulus Speculum vitae: uel Desiderius 7125  testimonio eorum qui Hybernicum Idioma nouerunt, pius est ac proelo dignus. GVILIELMVS FABRICIVS, Apostolicus & Archiduc. librorum Censor.