unknown

Edited by J. Carmichael Watson

Mesca Ulad

Incipit Mesca Ulad Text of LL

Ó do-ríachtatar Meic Míled Espáine Hérind tánic ȧngáes timchell Túathi Dé Danann. Cu ru léiced Hériu ar raind Amairgin Glúnmáir meic Míled. Úair is samlaid ro baí side rígfili ampersir; rígbrithem. Cu 5  ru raind Hérinn dar dó ⁊ co tuc in leth ro boí sís d'Hérind do Thúaith Dé Danann et in leth aile do Maccaib Míled Espáine da chorpfhini fadéin.

Do-chuatar Túath Dé Danann i cnoccaib ⁊ sídbrugib cu ra accallset Sída fo thalmain dóib.10  Barfhácsat cúicfhiur díb ar comair cacha cóicid i nHérinn ic mórad chath ⁊ chongal ⁊ áig ⁊ urgaile etir Maccu Míled. Bar-ácsat cúiciur díb ar chomair cúicid Ulad int shainruth. Anmand in chúicfir sin, Brea mac Belgain a Drommannaib Breg, Redg Rotbél a 15  Shlemnaib Maige Ítha, Tinnell mac Boclachtnai a Sléib Edlicon, Grici a Cruachán Aigli, Gulban Glass mac Gráci a Beind Gulbain Guirt meic Ungairb.

Bar-immartatar sin inlach etir chúiced Ulad imma raind i trí in tan is ferr ro buí in cúiced .i. ra lind 20  Conchobair meic Fachtna Fáthaig. Is iat ra roind in cóiced ra Conchobar a dalta fadessin .i. Cú Chulainn mac Sualtaim ⁊ Fintan mac Néill Níamglonnaig a Dún Dá Bend. Is é raind tucad an in cúiced: a Cnucc Úachtair Fhorcha risa ráter Uisnech 25  Mide cu tailmedón Trága Baile cuit Con Culainn din chúiciud. Trian Conchobair immorro á Thráig Bali co Tráig Tola i nUltaib.  262aTrian Fintain ó Tráig Tola cu Rind Semni ⁊ Latharnai.

Blíadain don chúiciud amlaid sin ina trí rannaib 30  co ndernad feiss na Samna la Conchobar i nEmain Macha. Ba sed mét na fledi cét ̇ndabach do cach lind. At-bertatar áes gráda Conchobair nar furáil mathi Ulad uile ic tomailt na fledi sin ara febas.

Is í comairli do-ri̇ngned la Conchobar Lebarcham 35  do fhaídiud ar cend Con Culainn co Dún ̇nDelga et Findchad Fer Bend Uma mac Fráeglethain d'fhaídiud ar cend Fintain meic Néill Níamglonnaig co Dún Dá Bend.

Ro-síacht Leborcham co Dún Delga, ⁊ at-bert ra 40  Coin Culainn tuidecht d'acallaim a cháemaite cu hEmain Macha. Is amlaid buí Cú Chulainn ⁊  p.3 comfhled mór ace do lucht a chríchi fadessin i nDún Delga, et at-bert na ragad, acht bith oc frithálim lochta a chríchi fodesin. At-rubairt Emer Foltchaín 45  ingen Forgaill Manach, int sessed ben is ferr tárraill Hérinn, na di̇ngned, acht dul d'acallaim a aite Conchobair. At-bert Cú Chulainn a eich do gabáil dó ⁊ a charpat do indell.

“Is gabtha na eich ⁊ iss innilti in carpat,” ar 50  Láeg; “nít infhuirig cusin anúair, nadat-torbad dit gaisciud. Ci̇ng and ind úair bas áil duit.” Gebid Cú Chulainn a threlam gaiscid immi et fa-leblai̇ng ina charpat. Im-rulaid remi Cú Chulainn i tremdírgi na sliged, i n-athgardi na conar, cu hEmain Macha, 55  et tánic Sencha mac Ailella d'fherthain fháilti ra Coin Culainn ar faithchi na hEmna. Is í seo fálti ferastar fris: “Mo-chen bithchen do thíchtu, a chend sochair slúaig Ulad, a eó gaile ⁊ gaiscid Gáedel, a meic dil 60  drȯngaich dornchorcra Dechtini.” “Fálti fir connaig ascid sin,” bar Cú Chulainn. “Is sed écin,” bar Sencha mac Ailella. “Apair ca hascid connaigi,” ar Cú Chulainn.  p.4 “At-bér acht co rabat glinni mo di̇ngbála ria.”65  “Apair ciata glinni con-daigi dar cend frithaisceda damsa.” “Na dá Chonall ⁊ Lóegaire .i. Conall Ánglonnach mac Íriel Glúnmáir, ⁊ Conall Cernach mac Amairgin, ⁊ Lóegaire Londbúadach”.70  Ra fornaidmed for na coraib sin inn ascid dar cend frithaisceda do Choin Chulainn.

“Cata cuir con-daigi-siu rit fhrithaiscid?” bar Sencha. “Na trí gillai óca ána airegda, Cormac Cond Longas 75  mac Conchobair, Mes Dead mac Amairgin, Eochu Cendgarb mac Celtchair.” “Is sed connaigim-se,” ar Sencha mac Ailella, “in trian fil it láim do Ultaib do lécud úait ra blíadain do Chonchobar.”80  “Diambad fherddi in cúiced a bith aci ra blíadain ní hindsa, úair is é in tipra 'na telluch thechtaide é na fétaither d'athgúd ná d'éligud, úa ríg Hérenn is Alban. Sech dambad fherddi in cóiced a bith ace ra blíadain ní hindsa a bith ace, ⁊ mani ferddi scolfa 85  minmac lind a chor for a trian féin i cind blíadna.”

Do-ríacht Fintan mac Néill Níamglonnaig. Airichlis Cathbath  262b drui degamra. Ra fhirastar fáilti fris:  p.5 “Mo-chen do thíchtu, a óclaig álaind amra, a 90  phrímgascedaig ollchúicid Ulad, risna gabat díbergaig ná hanmargaig ná hallmaraig, a fhir ocharimmil chúicid Ulad.” “Fáilte fir connaig ascid sin,” ar Fintan. “Is ed écin,” ar Cathbath.95  “Apair conat-raib,” ar Fintan. “At-bér acht conam-rabat glinni mo di̇ngbála ria.” “Apair cata glinni connaigi dar cend frithaisceda damsa,” ar Fintan. “Celtchair mac Uthidir, Uma mac Remanfisig a 100  Fedain Cúal̇ngi, Errgi Echbél a Brí Errgi.” Ra fornaidmed for na coraib sin. “Apair-siu fadechtsa cata cuir géba frit fhrithascid, a Fhintain,” “Trí meic Uisnig anglonnaig, trí áenchaindli gascid 105  na hEórpa, Noísi ⁊ Ánli ⁊ Ardan.” Ra fornaidmit na glinni sin leith for leth. Táncatar is tech i mbaí Conchobar .i. is Téite ̇mBrecc.

“Is rí Ulad Conchobar ifechtsa,” ar Cathbath, “má thuc Fintan a thrian dó.”110  “Is sed,” ar Sencha, “ ar tuc Cú Chulainn.” “Mas sed,” or Cú Chulainn, “ ticed d'ól ⁊ d'óebinnius limsa, ar is í mo fhrithascid.”  p.6 “Cadeat m'acsine-sea ⁊ m'urnadmand,” ar Fintan, “in tráth lamair a rád sin?”

Tincsetar glinni cechtar n-aí díb cu barbarda, ⁊ ba sed barbardacht na comérgi co mbaí nónbor i ngonaib ⁊ nónbor i fuilib ⁊ nónbur ra hulibásaib eturru leth for leth. At-racht Sencha mac Ailella ⁊ barocroth in craíb sídamail Senchada, comba taí tastadach 120  for Ultaib.

“Romór debthaigthi,” ar Sencha, “úair ní rí Ulad Conchobar co cend ̇mblíadna.” “Do-génam-ni sin,” ar Cú Chulainn, “acht na tísir-siu etraind i cind blíadna.”125  “Ní tharg-sa ón,” ar Sencha.

For-naidmis Cú Chulainn fair. Damnatar la trí laaib ⁊ aidchib ic ól na coibledi sin Conchobair co tarnacar leo. Lotar da tigib ⁊ dúnib ⁊ dagárasaib ar sain.

In tí thánic i cind blíadna, ro boí in cóiced ina thopor thuli ⁊ téchta ac Conchobar, cona rabi aithles fás falam ótá Rind Semni ⁊ Latharnai co Cnocc Úachtair Fhorcha ⁊ co Duib ⁊ co Drobaís cen mac i n-inad a athar ⁊ a shenathar ic tairgnam da thigernu 135 dúthaig.

Is and so do-rala caínchomrád etir Coin Culainn ⁊ Emir. “Atar lim,” ar Emer, “is ardrí Ulad ifechtsa Conchobar.”140  “Ní líach cíambad ed,” ar Cú Chulainn. “Is mithig a choibled rígi do dénam dó badechtsa,” ar Emer, “ ar is rí co suthain é.” “Déntar didiu,” bar Cú Chulainn.

Do-ri̇ngned in choibled co mboí cét ̇ndabach do 145  cach lind inti.

Is in tan cétna ra chomarléic Fintan mac Néill Níamglonnaig a choibled do dénam, co mboí cét ̇ndabach do cach lind inti, et corbo éim ⁊ corbo ellam. I n-óenló ra fúaprait ⁊ i n-óenló rapsat 150  irlama. I n-óenló ra gabait a n-eich dóib ⁊ ra hindlit a carpait. Taísechu ro-síacht Cú Chulainn co hEmain. Ní tharnacar acht a eich do scur inn úair do-ríacht Fintan ⁊ tánic reme i nEmain. Is and boí Cú Chulainn ac tóchuriud  263a Conchobair ar 155  ammus a fhledi inn úair do-ríacht Fintan.

“Cadeat mo chuir ⁊ mo glinni inn ú,air lamair sút do rád?” “Filem sund,” ar meic Uisnig ic comérgi. “Cid messe,” bar Cú Chulainn, “ní hamlaid atú 160  cen rátha.”

At-raachtatar Ulaid co barbarda ara n-armaib, ar  p.8 nar lam Sencha érgi eturru, raptar essídaig, nara chumaing Conchobar ní dóib acht in phelaitrígda i rrabatar d'fhácbáil leo; ⁊ rata-linestar mac dó 165  diarbo chomainm Furbaide mac Conchobair. Is amlaid ro buí side Cú Chulainn rotan-ail. Et banetlastar Conchobar fair.

“Maith a meic,” bar Conchobar, “diambad áil dait ticfad dít Ulaid do sídugud.”170  “Cinnas eside?” bar in mac. “⁊ coí ⁊ tuirsi do dénam i fíadnaisi do cháemaiti Con Culainn, ór ní rabi d'écin catha ná comlaind fair nach fortsu bias a menma.”

Sóis in mac for cúlu ⁊ do-gní coí ⁊ tuirsi i fíadnaisi 175  a aiti Con Culainn. Con-fócht Cú Chulainn cid nod-boí. At-bert in maccáem ri Coin Culainn: “In tan atá in cóiced 'na thopor tuli, tussu 'ca adgell ⁊ 'ca admilliud ar-aí clóechlód óenaidchi.” “Tucus mo bréthir ris,” bar Cú Chulainn, “⁊ ni 180  taris ticfaither.” “Da-ȯng-sa mo bréthir,” ar Fintan, “na lécob d'Ultaib cen taidecht lim innocht.” “Ba-géb-sa comarli amra dúib dá lamaind a labra,” far Sencha mac Ailella. “In cétleth dond aidchi do 185  Fhintan ⁊ in leth dédenach do Coin Culainn ar thoirsi in meic bic do chosc.” “Lécfat-sa fair,” bar Cú Chulainn.  p.9 “Anfat-sa fair dano,” bar Fintan.

And at-rachtatar Ulaid im Chonchobar ⁊ faídis 190  techta fan cúiced do thochostul lochta in chóicid co cobfhleid Fintain. Luid Conchobar fodéin co crisluch na Craíbrúade imme co Dún Dá Bend co tech Fintain meic Néil Níamglonnaig.

Do-ríachtatar Ulaid do thochastul na fledi conach 195  baí fer lethbali .i nUltaib na toracht and. Is amlaid táncatar, cach briugu cona bantuilg, cach rí cona rígain, cach fer cíuil cona chomadas, cach ségaind cona banshégaind. Mar ná rísad acht dám nónbair in bali is amlaid ra frithálit. Ro bátar cotaltigi 200  cáema cumtachda cruthglana ria n-airchill. Ro bátar grianána álli ardda essarda do aín ⁊ do úrlúachair, ⁊ slúagthigi sithfhata; cuchtarthigi lethna luchtmara ⁊, bruiden brec bélfhairsiung issí lethan luchtmar lánmór, issí chúlach chernach cethardoirsech,205  in ra thailiset mathi Ulad etir mná ⁊ firu ic ól ⁊ ic aíbnius. Ra doirtea airigthi bíd ⁊ lenna dóib cu ríacht praind cét de biud ⁊ de lind cach nónbair díb.

Ár sain ra hairecrad a óltech la Conchobar, ar 210  gnímaib ar irrannaib ⁊ cenélaib, ar grádaib ⁊ dánaib ⁊ ar chaínbésaib im chóemechostud na fledi. Táncatar  p.10 rannaire ra raind ⁊ deogbairi ri dáil ⁊ dorsidi ri dorseóracht. Ro canta a céoil ⁊ a n-airfiti  263b⁊ a n-intlassi. Gabtha a ndúana ⁊ a ndréchta ⁊ a 215  n-admolta doib. Ra fodáilte séoit ⁊ maíni ⁊ innmassa dóib.

Is and so at-rubairt Cú Chulainn ra Láeg mac Riangabra, “Érigh remut, a mo phopa Laíg, fairc-siu lett renna aéoir, finta lat cuin ticfa midmedón aidchi 220  ár it menic i críchaib cíana comaidchi 'com fhóit ⁊ 'com fhorairi.”

Ra érig Láeg remi immach. Ro gab ac midem ⁊ ic mórdéscin no co tánic medón aidchi. Feib thánic medón aidchi tánic Láeg is tech remi áitt i rrabi Cú 225  Chulainn.

“Is medón aidchi fadechtsa, a Chú na cless,” ar sé.

Mar ra-chuala Cú Chulainn ra innis do Chonchobar ⁊ sé san fhochlai fhénnida 'na fhíadnaisi. At-raacht 230  Conchobar ra beind breccsholais búabaill. Ba taí tastadach an Ultaib a 't-conncatar in ríg 'na shessam.  p.11 Ba sed a thaidecht bátar dá tairnad snáthat a féci for airlár co cluinfide.

Óen do gessib Ulad labrad ríana ríg ⁊ óen do 235  gessib in ríg labrad ríana druidib.

Is and at-bert Cathbath druí degamra, “Cid and sin, a ardrí Ulad airegda, a Chonchobair?” “Cú Chulainn ann so. Is mithig leis dol d'ól a fhledi.”240  “Diambad maith leis bennachtu Ulad i n-óen-baile da thuillem ⁊ ar faind ⁊ an mná ⁊ ar maccaími d'fhácbáil!” “Bud maith,” ar Cú Chulainn, “acht co tísat ar curaid ⁊ ar córaid ⁊ an cathmílid ⁊ an n-áes cíuil ⁊ 245  dána ⁊ airfitid lind.”

At-raachtatar Ulaid érgi n-aínfir ar a fathchi fondchrúaid immach. “Maith a mo phopa Laíg,” ar Cú Chulainn, “tabair séol étrom forsin carpat.” Bátar teora búada araidechta forsinn araid inn úair sin .i. immorchor ̇ndelend ⁊ foscul ̇ndíriuch ⁊ léim 250  dar boilg.

“Maith a phopa Laíg,” ar Cú Chulainn, “saig brot n-áig forsan echraid.” Memaid bánbidgud bodba d'echraid Con Culainn. Táncatar echrada 255  Ulad fora n-athiris et is sed so ro gabsat, i fathchi  p.12 Dúni Dá Bend, do Chathir Osrin, do Lí Thúaga, do Dún Rígáin, d'Olarbi, ⁊ ra hur nOllarbi i mMag Macha, i Slíab Fúait ⁊ i nÁth na Forari, do Phort Nóth Con Culainn, i mMag Muirthemni, i Crích 260  Saithi, dar Dubid, dar sruthair na Bónni, i mMag ̇mBreg ⁊ Mide, i Senmag Léna in Mucceda, i Claithar Cell, dar Brosnachaib Bladma, a clé ra Berna Mera ingini Trega risa ráter Bernán Éle indiu, a ndes ri Slíab nÉblinni ingini Guaire, dar Findsruth risa 265  n-apar Aband Húa Cathbath, i mMachaire mór na mMuman, dan Lár Martini ⁊ i Smertaini, a ndes ra findcharrgib Locha Gair, dar sruthlind Mági, co Clíu Máil meic Úgaine, i Crích na Dési Bice, i ferund Con Ruí meic Dáire. Cach tailach dara tictís na 270  múrtís co fáctaís ina fóenglenntaib.  264aCach fidbad dara tictís no thesctaís rotha íarnaide na carpat fréma na ralach romór comba crích machairi da n-éis. Cach sruth ⁊ cach áth ⁊ cach inber dara tictís balecca lomma lántirma dara n-éis ra hed cían ⁊ ra 275  dréchta fata ra mét na bertís a n-echrada ra n-irglúnib na hessa ⁊ na hátha ⁊ na hinbera assa corpaib fodéin.

Is and sin at-bert Conchobar rí Ulad, “Ní fhuarammar in slige se etir Dún Dá Bend ⁊ Dún Delga.” “Do-beram ám ar ̇mbréthir,” ar Bricni. “Acht  p.13280  is airdarcu dúin sanas ná da neoch aile éigem: indar lind ní ar crích Ulad uili itám itir.” “Do-beram ar ̇mbréthir and,” ar Sencha mac Ailella, “ nach ar crích Ulad itir itaam.” “Do-beram ar ̇mbréthir,” ar Conall, “cunad fír.”285  Is and sin tendsat araid Ulad a ̇nglomraigi i mbélbaigib a n-echrad án chétchairptech cossin carptech ̇ndédenach. Co n-ebairt Conchobar, “Cía for-indfad dún ca crích ina fuilem?” “Cía far-indfad duit,” ar Bricriu, “acht Cú 290  Chulainn, úir is é at-rubairt na rabi tricha cét na dernad argain cét cacha trichu cét.” “Dímsa thic, a Bricri,” ar Cú Chulainn. “Ragatsa,” ar Cú Chulainn.

Luid Cú Chulainn co Druim Collchailli risa n-apar 295  Ani Clíach. “Apair, a phopa Laíg, in fetar-su ca crích ina fuilem?” “Nad fetar són ám.” “Bar-fhetar-sa ám,” ar Cú Chulainn. “Cend 300  Abrat Slébi Caín seo thess, Sléibti Éblinni seo thair thúaid. Lind Lumnig in lind sholosmór út at-chí. Druimm Collchailli seo i fuilem risi n-apar Áni  p.14 Chlíach i Crích na Dési Bici. Riund andes atáa in slúag i Clíu Máil meic Úgaine i ferund Con Ruí meic 305  Dári meic Dedaid.”

I comfhat ro bátar immi sain snigis tromshnechta dermár for Ultaib co rránic co formnu fer ⁊ co fertsib carpat. Do-rigenta furopna ic aradaib Ulad, colomna cloch do thócbáil eturru ar scáthaib a n-ech, eturru 310  ⁊ in snechta, cundat marthanaig béos “Echlasa Ech Ulad” ó shin ille. Cunad d'indchomarthaib in scéoil sin.

Lotar rempu Cú Chulainn ⁊ a ara .i. Lóeg cunice bail i rrabatar Ulaid.315  “Ceist didiu,” bar Sencha mac Ailella, “ ca crích inad fuilem?” “Itaam,” ar Cú Chulainn, “i Crích na Dési Bice, i ferund Chon Ruí meic Dári, i Clíu Máil meic Úgaine.” “Ar mairg de side,” ar Bricni, “ ⁊ mairg Ultu.”320  “Na hapair, a Bricni,” ar Cú Chulainn, “ár bérat-sa éolas do Ultaib i frithdruing na sliged cétna cu roissem ár ̇mbidbadaib ríasiu bus lá.” “Mairg Ultu arro génair,” ar Celtchair mac Uithidir, “in gormac do-beir in comairli.”  p.15325  “Ni fhetamar,” ar Fergna mac Findchonna, far rí Búrig  264bUlad, “comairli merbi ná mettachta ná mígascid acut d'Ultaib ríam, a Chú Chulainn, cusinnocht.” “Mairg á téit in tí do-beir in comairli,” far Lugaid 330  Lámderg mac Léti rí Dáil Araide, “cen inad rend ⁊ arm ⁊ fáebur do dénam de.” “Ceist cena,” far Conchobar, “cid as áil dúib?” “Is áil dún,” ar Celtchair mac Uithidir, “bith lá co n-aidchi issin chrích inad fuilem, úair massi madma 335  lind dula esti, úair ní slicht sinnaig i feóraind no i fásaig ná fidbaid ocaind.” “Apair didiu, a Chú Chulainn,” ar Conchobar, “ca hinad lȯngphoirt as chóir dúin lasin lá co n-aidchi seo?”340  “Óenach Senchlochair sund,” ar Cú Chulainn,“⁊ ní hinbaid óenaig ind inbaid garb gemretta so. Et Temair Lúachra for leccaind na hIrlúachra, ⁊ iss inti atát na histoda ⁊ na forgnama.” “Dula cu Temair Lúachra didiu is cóir and,” ar 345  Sencha mac Ailella.

Lotar rempu i tremdírgi na sliged cu Temair Lúachra ⁊ Cú Chulainn d'éolas rempu.

Cid Temair Lúachra már fás ríam no íaram hí ní ind aidchi sin rop fhalam. Ba dethbbir ón, úair mac 350  rucad do Ailill ⁊ do Meidb darbo chomainm Mane Mó-epirt, ⁊ tucad side ar altram do Choin Ruí mac Dére; et do-llotar ind aidchi sin .i. Ailill ⁊ Medb co mathib a cóicid leo d'ól i cind mís in meic sin. Cía ro bátar sin uile and ro buí Eochu mac Luchtai cona 355  chóiciud and, et dano ro buí Cú Ruí mac Dári co Clannaib Dedad uili. Et cía ro bátar sin uile and ba ben fhattech Medb in bangaiscedach ingen ardríg Hérenn .i. Echach Feidlig: bátar dá dercaid ⁊ dá druíd oc forcomét dí. Ba sed a n-anmand side .i. 360  Crom Deróil ⁊ Crom Darail, dá dalta do Chathbath druid degamra.

Is and bar-ecmai̇ng dóib sin bith ar múr Temra Lúachra in tan sin ic fégad ⁊ ic forcomét, ic midem ⁊ ic mórdéscin for cach leth úathu. Is and sin at-bert 365  Crom Deróil, “Innat-árfaid in ní tárfaid damsa?” “ Cid ní?” ar Crom Darail. “Atar lim at ruibni rúadgascid ⁊ ám hám sochaide at-chíu dam leittrib na hAirlúachra anair.”  p.17 “Nírb uráil lim lom cró ⁊ fola issin ̇mbél tacras 370  sin,” ar Crom Darail; “ úair ní slúag ná sochaide sin acht na daire romóra secha táncamar indé.” “Dambad ed iat, cid fot-era na carpait rígda romóra fothu?” “Nidat carpait sin,” ar Crom Darail, “acht na 375  rígrátha secha táncamar.” “Diambtís rátha iat, cid fot-era na scéith áilli óengela intib?” “Nidat scéith etir,” ar Crom Darail, “acht na colomna cloch filet i ndorsib na rígráth sin.” 265a380  “Diambtís colomna iat,” ar Crom Deróil, “cid fot-era immad na rend rúadarm úas bróntib mórduba in mórslúaig?” “Nidat renna sin etir,” ar Crom Darail, “acht uiss ⁊ altai na crích cuna mbennaib ⁊ cona cȯngnaib 385  úasu” “Diambtís uiss ⁊ altai iat,” ar Crom Deróil, “cid fot-era na cuiret a ̇ngrega d'fhótlaigib assa cruib conid fordub cu aér n-éradbul úasa cennaib?” “Nidat grega sin,” ar Crom Darail, “acht alma ⁊ 390  éiti ⁊ innili na crích arna lécud asa fáltaigib ⁊ a fidbúaltib, úair is arna geltaib sin tairisit na héoin ⁊ na hethaiti forsint shnechtu.” “Mo chobais masat éoin ⁊ ethaiti iat ní himmirgi óenéoin:”  p.18

1. 395 Masat elta co ndath elta
   ní himmirgi óenén;
   atá bratt brec {⬌} bánóir
   dar let im cach n-óenén.
2. Masat elti glenna garba400 
   as na renna rodba,
   nidat úati slega serba
   lasna bera bodba.
3. Dar lim nidat frossa snechta
   acht mad fir bic bechta405 
   atát ina ngrindi garta
   lasna rinni rechta:
   fer fa cach starga crúaid chorcra,
   is adbul inn elta.

M.

“Acus na hélig-siu,” ar Crom Deróil, “etir missi, 410  úair is mí atá ar fírinni. Á thecait sech rennaib na ndairi na hIrlúachra anair, cid ros-crommad menbatís dóeni?” Et is amlaid ro boí acond éligud ⁊ ba-cachain in laíd seo:

1. A Chruim Darail, cid at-chíu415 
   tresin céo?
   Cía forsatá in mana cró
   íarsin gléo?
 p.19
2. Ní cóir deit immarbáig rim
   as cach raind;420 
   ateri-siu at doíni cruimm
   muni maill.
3. Masat muni bít i-fus
   ina tast,
   risatresat munip less425 
   da dul ass.
4. Masa dairi feda feirn
   as chaill chairn,
   ní lúadfitís sligi nduilb
   diambtís mairb.
5. 430 Úair nachat mairb garg a ngléo,
   garb a llí;
   lúadit maigi is feda féo
   úair at bí.
6. Diambtís craind da chendaib cnocc435 
   cen gním nglecc,
   ní lúadfitís leithet bratt
   diambith brecc.
7. Úair nachat craind gránna a muirn
   cen nach ndailb;440 
   fir cu mbúadaib as fir fern,
   rúada a n-airm.
 p.20
8. Mas ar druim ech ̇ndond atáit
   drȯng sreth sniit;
   masat cargi is lúath ráit,445 
   rúad mat liic.
9. Cid datá neim ar cach barr?
   báig derb dond;
   a 'ta-regat sech in rind
   cid ros-crom?

At-chúala Cú Ruí mac delbchaín Dári imresun in dá druad ar múr Temra Lúachra ara chomair immach. “Ní bar óenscéol atát na druíd se immaig,” ar rí in domain, Cú Ruí mac delbchaín Dári.

Is and sin ra chomérig grían sech comchruinni in 455  talman. “Is follus dhúin innossa in slúag,” ar Crom Deróil.

At-racht grían ra lecnib na hIrlúachra et is amlaid ra buí 'ca rád ⁊ ro chachain in laíd sea, ⁊ ba-recart Cú Ruí im énrand é don laíd:

1. 460 At-chíu Lúachair línib slíab,
   taitnid grían tulgorm re taíb;
   is óic im-ríadat do chéin
   etir móin céir acus craíb.
 p.21
2. Mas elta fhíach sút tair thall,465 
   masa elta tradna tromm,
   mas elta druiti labor,
   mas elta chadan na chorr;
3. Masa elta giugrand gúr,
   masa elta gési gér, 265b470 
   is fata úadib cu nem,
   is garit úadib co fér.
4. A Chú Ruí meic Dári dil,
   a fhir im-théit sále sreb,
   apair, ór is ferr do chíall,475 
   ca rét im-thic in slíab sen.
5. In dá dercaid, in dá druí,
   is adbul a céo;
   is súil úamnaigi atas-cí,
   is lúamnaidi a ngléo.
6. 480 Masat cethrai cornaig cais,
   masat carggi crúada cniss,
   masa chaill dubgorm thana,
   masa thondgur Mara Miss;
7. Masat cethra co ndath chethra485 
   ní himmirgi óenbó
   atá fer borb bertas bnóengó
   ar druim cacha óenbó.
 p.22
8. Atá claideb cacha bó
   's a scíath da leith chlíu;490 
   atát meirci crúaid ra crúaid
   úasna búaib at-chíu.

A.

Ni cían ro bátar and, in dá druíd ⁊ in dá dercaid, cu remid bánbidcud bodba don chétna braini dar glend anall. Ba sed a barbardacht at-raachtatar cuna 495  fargaib sleg ar aidlind ná scíath ar berraidi ná claideb ar alchai̇ng i Temair Lúachra na torchair. Cach teg ara rabi tuigi i Temair Lúachra at-rochair 'na línbrattaib dermáraib de. Ba samalta combo hí in muir tísad dar múraib ⁊ dar cernaib in betha chucu.500  Ra sáit gnéthi da gnúsib ⁊ ra buí crith ar détaib i Temair Lúachra ar medón. At-rochratar in dá druíd i nnélaib ⁊ i tassib ⁊ i támlecht, fer díb dar múr immach, Crom Darail, ⁊ Crom Deróil dar múr innond. Et ar-aí sin ra érig Crom Deróil ⁊ ra chuir súil dar in 505  cétna ̇mbraini tánic issin fathchi.

Tarblai̇ngset in slúag for inn faidchi et suidset i n-óenairechtas for inn fhaithchi. Snigis ⁊ legais in snechta tricha ferthraiged ar cach leth úathu ra bruth na míled mórchalma.

Tánic Crom Deróil is tech i rrabi Medb ⁊ Ailill ⁊ Cú Ruí ⁊ Eocho mac Luchtai, ⁊ bar-íarfacht Medb,  p.23 “Canas tánic int armgrith dar-fánic, inn a haéor anúas no in dar muir aníar no inn a Hérind anair?” “Is a Hérind anair, dar lecnib na hIrlúachra cu 515  demin,” ar Crom Deróil; “táchim slúaig barbardai nad etar-sa indat Hérennaig no indat allmaraig. Masat Hérennaig ⁊ menbat allmaraig isat Ulaid.” “Na bad achnid do Choin Ruí and sút,” ar Medb, “tuaráscbála Ulád? ar is menic ar écraitib ⁊ ar 520  slúagedaib ⁊ ar thurasaib inna farrad é.” “Ropad aichnid,” ar Cú Ruí, “acht co fagbaind a tuarascbála.” “Tuarascbáil in chétna braini tánic issin ̇mbali díb ám atá acumsa,” ar Crom Deróil.525  “Tabair dúin didiu,” ar Medb. “Unsea ra dún anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-chonnarc-sa and budin rígda romóir, fíu ríg cach óenfher sin buidin. Triar i n-airenuch na buidni. Láech rosclethan rígda romór eturru bar airmedón; 530  samalta ra ésca 'na ollchóiciud déc a gnúis ⁊ a drech ⁊ a aged. Ulcha degablach findcháel fhair;  266afolt tóbach dergbudi i forchengul co fán a chúlad leis. Lend chorcra chorrtharach immi; mílech óir ecair  p.24 ina brutt úasa gelgúalaind; léni de sról ríg ra grian 535  a gelchnis. Scíath dondchorcra co cobradaib óir buide fair. Claideb órduirn intussil leis. Sleg cuinseo corcarglan ina gelglaicc deiss deligthi cona foga fogablach lé. Certláech da leith deis; suillsithir ri snechta a gnúis ⁊ a drech ⁊ a aged. Fer bec brádub 540  da leith chlí; luchru són cu mór. Fer find forsholus ic fáebarchless chlaideb úastu. A cholg dét aithgér urnocht issin dara láim dó; a chlaideb mór míleta issin láim n-aill. Ras-cuir imma sech i n-urairdi ⁊ i n-ísli gun benat foscud fri folt ⁊ fri leccainn in laích 545  móir medónaig. Ariu ra-sechat talmain ras-geib in fer cétna a rrind ar uigib ⁊ fháebraib.”

“Is rígda in tuarascbáil,” ar Medb. “Is rígda in lucht issa tuarascbáil,” bar Cú Ruí. “Ced ón, cía sút?” bar Ailill.550  “Ní hannsa,” bar Cú Ruí: “Conchobar mac Fachtna Fáthaig, rí díless di̇ngbála Ulad, húa ríg Hérenn is Alban, in láech mór medónach út. Fintan mac Néill Níamglonnaig, fer trín Ulad, da leith deiss, cunid soillsithir snechta a gnúis ⁊ a aged. Cú 555  Chulainn mac Sualtaim in fer bec brádub da leith  p.25 chlí. Ferchertni mac Corpri meic Iliach in fer find forsholus sin fil ic imbirt chless gascid úastu. Ríg-ollam de rígollomnaib Ulad sin ⁊ cúlchométaid do Chonchobar ó théit i crích a bidbad. Cipé da mbad 560  áil a acallam in ríg, ní lémthar co n-elathar in fer sin.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-connarc-sa and triar n-álaind n-étrom ⁊ erriud fénnidi impu. Dias óc aítidach díb. In tres gilla, 565  ulcha degablach dondchorcra fair. Nicon berat a drúcht dind fhéor ar áthi ⁊ imétrummi im-tháncatar, mar na facced nech don mórshlóg iat, ⁊ at-chíat in slúag n-uile.” “Is séim ⁊ is imétrom ⁊ is sídamail in tuarascbáil,” 570  ar Medb. “Is séim iss is sídamail in lucht isa, tuarascbáil,” ar Cú Ruí. “Cía sút? ” for Ailill. “Ní hannsa ám,” bar Cú Ruí: “trí sáermaccáemi 575  Túathi Dé Danann and sin,” bar Cú Ruí: “Delbáeth mac Eithlend ⁊ Óengus Óc mac in Dagdai ⁊ Cermait Milbél. Táncatar sin dered aidchi indiu da mórad áig ⁊ urgaile, cu ras-mescsat iat arint shlúag, et  p.26 is fír cunna faccet in slúag iat, ⁊ at-chíat-som in 580  slúag.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-chíu and buidin láechda lánglonnaig co triur derscaigthi rempu i rremthús. Láech fíchda fordond and sin ⁊ láech find fírálaind ⁊ láech rúanaid rigthend 585  trén co fult tóbach dergbuide fair, cunid samalta ra cír ̇mbethi ra dered fagamair no ra bretnasaib bánóir glantaitnem a fhuilt. Ulcha degablach dondchíar fair, samalta ra hed láma laích ar fhat. Samalta  266bra corcair lossa liac no ra oíblib úrtheined a gnúis ⁊ 590  a drech ⁊ a aged. Trí scéith dondderga míleta foraib. Trí manaísi mára murnecha bar an barcaib leo. Trí claidib tromma tortbuillecha leo. Trí étaigi cáema corcardai impu.” “Dar ar cubus is láechda ⁊ is curatta in tuarascbáil,” 595  ar Medb. “Is láechda ⁊ is curatta in lucht isa tuarascbáil,” ar Cú Ruí. “Cid ón, cía sút? ” bar Ailill. “Ní hannsa: trí prímlaích Ulad ind sin, na dá 600  Conall ⁊ Lóegaire .i. Conall Anglonnach mac Iriel Glúnmáir ⁊ Conall Cernach mac Amairgin ⁊ Lóegaire ó Ráith Immil.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” bar Crom Deróil,  p.27 “ata-connac-sa and triar n-úathmar n-anachnid i 605  n-airinuch na buidni. Trí lénti línecda i caustul fri cnessaib dóib; trí bruitt fhinnig líathodra i forcipul impu. Trí cúalli íairn isna brattaib úasa mbrainib; trí fuilt fordonna fráechda forru; trí glanscéith odorda co caladbúaltib finnuma forru; trí slega 610  slindlethna leo; trí claidbi órduirn acaib. Ba samalta ri gláim con allmaraig i fathod srenbúrach craidi cach míled díb ra forcloistecht a mbidbad isin dúnad sa.”

“Is barbarda 's is cauratta in tuarascbáil,” ar 615  Medb. “Is barbarda in lucht issa tuarascbáil,” bar Cú Ruí. “Ced ón, cía sút?” bar Ailill. “Ní hannsa,” bar Cú Ruí: “trí taismidi catha 620  Ulad and sin, Uma mac Remanfissig a Fedain Chúal̇nge, Errgi Echbél a Brí Errgi, Celtchair Mór mac Uithidir a Ráith Celtchair, a Dún Dá Lethglas.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” bar Crom Deróil, “at-connarc fer súilech slíastach slinnénach sármór 625  sithfhata co sárbratt lachtnai imbi. Secht ̇ngerrchochaill cíara comshlemna imbi, girri cecb n-úachtarach,  p.28 libru cach n-íchtarach. Nónbur cechtar a dá tháeb. Lorg adúathmar íarnaidi 'na láim, cend anbthen fhurri ⁊ cend álgen. Ba sed a reba ⁊ abairti, 630  fuirmid in cend n-anbthen for cendar na nónbor condas-marband raa braithiud n-óenúaire. Fuirmid in cend álgen forru condas-bethaigend issinn úair chétna.”

“Is ingnad in tuarascbáil,” far Medb.635  “Is ilrechtach in tí 'sa tuarascbáil,” bar Cú Ruí. “Cid ón, cía sút?” bar Ailill. “Ní hannsa,” bar Cú Ruí: “in Dagda Mór mac Eithlenn, dagdía Túathi Dé Danann. Da mórad áig ⁊ urgaile ra cummasc isin matin indiu for in slúag, 640  ⁊ ní fhaccend nech issint shlúag é.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-chonnarc-sa and fer tailc tuillethan, isé bailc brádorcha, isé drechlethan détsholus, cen erriud cen étgud cen armu cen fáebru acht fúathbróc dondlethair 645  degshúata cu airbaccaib a dá ochsal. Remithir fer mór cech n-óenball de. In corthi cloichi sea immuich na fétat Clanna Dedad uile da thócbáil ra gat a talmain ⁊ da-ri̇ngni ubullchless án méor co a chéli de.  p.29 267a Ra léic úad ra talmain feib ra léiced dlaí omthaind 650  bar áthi ⁊ étrummi.”

“Is rúanaid rigthend trén rochalma in tuarascbáil,” bar Medb. “Is fornirt cách 'sa tuarascbáil,” bar Cú Ruí. “Ced ón, cía sút? ” bar Ailill.655  “Ní hannsa: Trisgatail Trénfher sin .i.trénfher tigi Conchobair. Is é marbas na trí nónbair da déccun anníaraid nammá.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-chonnac-sa gilla nua noídenda i cėngul ⁊ i 660  cubriuch. Trí slabraid cechtar a dá choss ⁊ slabrad cechtar a dá lám. Trí slabraid imma brágit ⁊ mórfessiur cecha slabraide, conid inund ⁊ óenmórfessiur déc. Co mbeir-sium rompud ferda feramail cu trascrand in óenmórfessiur déc cunastaiṙngend 665  feib ro thaiṙnged a comlín de bolgánaib belca for áthi ⁊ étrummi. In tan at-chluined boltnugud a námat, in tan ra benad cend ind fhir díb ra tailfhót de thailfhótaib in talman no risin carraic  p.30 clochi, iss ed at-bered in fer sin, 'Ní da thetarrachtain 670  gaili ná gascid berair in rumpud sin acht fa baltnugud in bíd ⁊ in lenna fil issin dúnud sa.' Na-̇ngeib-sium eill nári cu n-imthig athach leo co taí tastadach conda-dic in tond inburbi chétna.”

“Dar ar cubus,” ar Medb, “is nemnech ⁊ is dochoise 675  in tuarascbáil.” “Nemnech dochoise cách issatuarascbáil,” bar Cú Ruí. “Ced ón, cía é?” bar Ailill. “Ní hannsa: mac na trí curadat-rubart a chíanaib 680  .i. Uma mac Remanfisig, Errgi Echbél et Celtchair mac Uthidir. Is éicen inn airet sin da slúagica chomét a théit i crích a bidbad dáig a gaili da chomus .i. Úanchend Arritech, ⁊ níra slán acht a óenblíadain déc, ⁊ níra chaith a chuit ríam na tairced do cach óen 685  no bíd issin taig.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-condarc-sa and budin da dáescarslúag. Óenfher eturru, súasmáel dubrintach fair; mocolshúli móra óengela ina chind; aged ethiopacda slemangorm aci. 690  Bratt ríbáin i forcipul immi; frithchuman umaidi ina brutt úasa braini; sithbacc créduma ina láim.  p.31 Clucín céolbind ina chomaitecht. Bertaid a echlasc bar in slúag co tárcend suba ⁊ sogra dond ardríg ⁊ dond tshlúag uili.”

“Sothib ⁊ is fursidi in tuarascbáil,” ar Medb. “Sothib cách 'satuarascbáil,” bar Cú Ruí. “Cía sút?” bar Ailill. “Ní hannsa,” bar Cú Rí: “Róimid Rigóinmit sin,” ar Cú Ruí, “ónmit Conchobair. Ní rabi d'esbaid 700  nach do chumaid ar duni d'Ultaib ríam a ra tucad da ari acht co facced Róimid Rígónmit.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-chonnarc and fer corcarda cétlíath i carput chendphartech ás echraid uraird. Lend ilbrecc 705  i̇ngantach imbe co n-imdénam órshnáith. Fail óir dano cechtar a dá lám; fánni óir im cach mér da méraib. Airm co n-imdénam órda lais. Noí carptig remi ⁊ .ix. carptig 'na degaid  267b⁊ .ix. carptig cechtar a dá tháeb.”

“Is urdnidi ⁊ is rígda in tuarascbáil,” ar Medb. “Is rígda ⁊ is urdnide in tí 'sa tuarascbáil,” ar Cú Ruí. “Ced ón, cía sút? ” bar Ailill. “Ní hannsa,” bar Cú Ruí: “Blad Briuga mac 715 Fiachna a Temair na hArdda, ⁊ is éicen na noí carptig  p.32 sin imme cach conair téit, ar ni éistend-som ra hirlabra neich dint shlóg acht rea n-irlabra-som. Gáini a comráid do neoch aile acht dó-som.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-connarc and budin rígda romóir. Óenfher ina airenuch saic. Folt fráechda fordub fair. Ell n-áilgen issin dara hóil dó, cubur fola fordeirggi issind óil aile dó .i. frecra min munterda in dara fecht ⁊ frecra andíaraid in fecht aile. Onchú óbéli cechtar a dá 725  gúaland; scíath tái tailgel fair; claideb gelduirn leis. Sleg mór mileta ra aird a gúaland. Inn úair as-geib a grith slegi do-beir-seom béim d'erlaind in rogaí bar a dernaind co maidend lán armide méich de spȯncaíblib tentidi dar a slind ⁊ dar a fográin, inn úair 730  ras-geib a grith slegi. Cairi dubfhola da lind adúathmar aidchi remi arna dénam tria druídecht da folaib con ⁊ catt ⁊ druad, cu fobairthea cend na slegi sin issind lind nemi sin in tráth na thiced a grith slegi.”

“Dar ar cubus is nemnech in tuarascbáil,” ar Medb.735  “Is nemnech cách 'sa tuarascbáil,” ar Cú Ruí. “Cid ón, cía sút? ” bar Ailill. “Dubthach Dóel Ulad sin,” ar Cú Ruí, “fer na ra  p.33 thuill buide ri nech ríam; ⁊ inn úair is crech ac Ultaib ule is crech aci-sium a óenur. In Lúin lúathéchtach740  Celtchair 'na láim ar íasacht ⁊ cori fola forderggi rompi, ar na losced-si a crand no in fer no biad fóthi meni fothraicthe sin choire fhola nemi hí, ⁊ ic taṙngiri chatha itá-si.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” bar Crom Deróil, “at-connac-sa and buidin aile. Fer féta farsaid findlíath ina airenuch saide. Bratt gléfhind immi co n-acharimlib argit óengil; léni álaind óengel i caustul fri cnes dó; máeldorn finnargit fa choim; cráeb chréduma ra haird a gúaland; binnius airfitig 750  inna guth; airlabra airard admall aci.”

“Dar ar cubus is brithemda ⁊ is gáeth in tuarascbáil,” ar Medb. “Is gáeth ⁊ is brithemda cách 'sa tuarascbáil,” bar Cú Ruí.755  “Cid ón, cía sút? ” bar Ailill. “Ní hannsa: Sencha Mór mac Ailella meic Máelchlóid a Carnmaig Ulad, sobérlaid fher in talman ⁊ fer sídaigthi slúaig Ulad. Fir domuin án turcbáil co funiud no shídaigfed da thrí findfhoclaib.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-connarc and budin fég fírálaind. Gilla óc aítidach inna hairenuch. Folt buide búanchlechtach fair. In breth na fétand in láech fil remi da brith berid-seom hí.”765  “Is gáeth ⁊ is glicc in tuarascbáil,” ar Medb. “Is gáeth ⁊ is glicc in tí 'sa tuarascbáil,” ar Cú Ruí.

“Cía sút? ” bar Ailill. “Ní hannsa: Caíni Caínbrethach mac Sencha meic Ailella sin, ⁊ in breth na beir a athair ⁊ na fétand770  berid-seom hí.”

“Unsea riu sain anair anechtair,” ar Crom Deróil, “at-condarc-sa  268aand triar úathmar allmarda co pudrallaib imgerra urardda; co n-étaigib allmarda líathodar impaib; co trí gothnib umaidi i llámaib 775  dessa leo; co trí lorggaib íarnaidib ina lámaib clí. Ní labair nech díb ri araile ⁊ ní labair nech din mór-slúag riu.”

“Is mogda allmarda in tuarascbáil,” ar Medb. “Is mogda ⁊ is allmarda in lucht isa tuarascbáil,” 780  ar Cú Ruí. “Cid ón, cia sút?” ar Ailill.  p.35 “Ní hannsa,” ar Cú Ruí: “trí dorsid rítigi Conchobair and sin, Nem ⁊ Dall ⁊ Dorcha.”

Tuarascbáil in chédna braini tánic issin faithchi 785  díb sin. Nuchun airrecht in druí mór nimthathand a tuarascbáil do thabairt ó sin immach. “Is iat Ulaid sút trá,” bar Medb. “Is iat écin,” bar Cú Ruí. “In ra samlad ríam na híaram no in fail i turchantain 790  no remfáistini acaib?” “Nad fetamar má tá,” ar Cú Ruí. “I fail san dúnud nech ra-fitir?” ar Medb. “Atá sinser Cland Dedad,” bar Cú Ruí, “.i. Gabalglinni mac Dedad fil isé dall .xxx. blíadan issin dúnad 795  sa ica gairi.” “Tíagar da íarfaigid de in ra hairichlit ⁊ íarfaigther de cía hairichill tucad forru.” “Cía ragas and?” bar Cú Ruí. “Táet Crom Deróil ⁊ Fáenglinni mac Dedad.” 800  Táncatar rempu conice in tech i rabi Gabalglinni ica gairi.  p.36 “Cía so?” ar eseom. “Crom Deróil ⁊ Fáenglinni mac Dedad and so,” ar iat,“'ga íarfaigid dítsu in rabi i taṙngiri no i805  fástini a taidecht Ulad no in fail frithálim forru má tá.” “Is cían atá i taiṙngiri a taidecht ⁊ ra fritháilit. Is é a frithálim, teg íarnaidi ⁊ dá thech cláraid immi et teg talman foí anís ⁊ lecc imdȧngen íarnaide fair-side 810  ⁊ na fríth da chrín ⁊ do lassamain ⁊ da gúalach ra timmairged issin tech talman conid forlán. Is sed ra tair˙gered dún co timmairgfitís mathi Ulad i n-óenaidchi issin tech sain. Atát secht slabraid úríairn sund fa chossaib ind leptha sa ra hairichill chengail 815  ⁊ forríata; a cėngul do na secht coirthib failet for in fhaidchi se immuich.”

Táncatar rempu issin tech i mbaí Medb ⁊ Ailill ⁊ mathi na cúiced et ad-fétaiter dóib mar ra airichlit Ulaid.  p.37820  “Tíagar d'ferthain fháilti riu, nech úaitsiu ⁊ úaimse, a Chú Ruí,” ar Medb. “Cuich ragas and?” far Cú Ruí. “In dias cétna,” ar Medb, “et curap amlaid ferthair fáilte friu úaimse co mathib chóicid Connacht 825  ⁊ úaitsiu cu mathib dá cúiced Muman.” “Do-bér-sa cid aichni,” bar Cú Ruí, “arin tí fhrecéras in fálti in ra síd no in ra debech. Úair mad é Dubthach Dóel Ulad fhrecéras is ra hessid táncatar; mad é Sencha mac Ailella fhrecras is ra 830  síd táncatar.”

Lotar rempu conici bail i rrabatar Ulaid forsind faithchi. “Mo-chen bidchen do thíchtu, a ardrí ardéchtach ardúasal Ulad,” ar Crom Deróil, “ó Meidb ⁊ ó Ailill ⁊ 835  ó mathib cúicid Connacht leo.” “Mo-chen bithchen  268bdo thíchtu, a ardrí ardéchtach Ulad,” ar Fóenglinni mac Dedad, “ó Coin Ruí mac Dári cu mathib dá cóiced Muman failit tall issin dúnud.”  p.38840  “Tarisi lind ⁊ tarisi risin ríg,” ar Sencha mac Ailella; “et ní do dénam uilc ná hirgaili táncatar Ulaid acht ar medarmesci á Dún DáBend co Clíu Máil meic Úgaine et níra míad leo dul assin chrích co mbetís aidchi lȯngphoirt inti.”

Táncatar rempu cunice bal i rabe Medb ⁊ Ailill ⁊ Cú Ruí ⁊ Eochu cu mathib na trí cúiced. Ra innisetar doib. Ra cuirit intáes dána ⁊ na hairfitig ⁊ lucht airgarddigthi co hUltaib céin ro bás ic errad tigi doib, 850  do gardigud⁊ d'airfitiud doib.

Ra curit techta chucu da rád riu in láech bad ferr d'Ultaib do brith rogai tigi doib. Ra érig imresun {⬌} ac Ultaibimmi sin. At-raachtatar cét curad comchalma díb aran-armaib in n-óenfecht cu ra sídaig Sencha mac Ailella iat.855  “Táet Cú Chulainn and,” ar Sencha: “ ba thómos a thigi tháncabair, ⁊ bid for a fháesam cu ros-tí arís.”

At-raacht Cú Chulainn. At-raachtatar Ulaid érgi n-óenfhir i ndiaid Con Culainn. Sillis Cú Chulainn 860  far in tech is mó ro baí sin baili. Is esede in tech íarnaide imma rrabatar in dá thech cláraid.

Táncatar lucht a frithálma chucu ⁊ ra hatód tor tened dermár dóib. Ra deoraintea airigthi bid ⁊  p.39 lenna dóib. Cach faicsi thiced d'aidchi ra etlaitís 865  lucht a frestail ⁊ a frithálma ar óenfheraib úathu cu ríacht in fer ̇ndédenach co ro íad in comlai da éis. Co tucait na secht slabraid úríairn forsin tech et ro cenglait do na secht coirthib cloch bátar forsind fhathchi immuich. Tucait trí coícait goband cona 870  mbolgaib goband da gressacht in tened. Tucait a trí timchúardda imman tech. Ra hadnad in tene anís ⁊ anúas issin tech co tánic robruth in teined trisin tech anís. Cu ra thromgairset in slúag immon tech curba thaí tastadach for Ultaib. Cu n-ebairt 875  Bricriu: “A Ultu, ca rét in bruth romór gabas ar cossa? Acht is irdarcu damsa sanas ná do neoch aile égem: dar limsa atáthar icar loscud anís ⁊ anúas ⁊ is forríata in tegdas.”

“Biaid cur da findfam,” bar Triscatail Trénfher ic 880  érgi ⁊ ic tabairt bulli da choiss issin comlai n-úríairn baí rissin dorus. Níra chneit ⁊ níra géis ⁊ níra gúais in chomla. “Ní ma-ndernais da fhled d'Ultaib, a Chú Chulainn,” bar Bricriu. “Dos-ratais i cró bidbad 885  iat.” “Na habair, a Bricri,” ar Cú Chulainn. “Da-gén-sa dom Chrúadín ní triasa ragat Ulaid uli immach.”  p.40 Sádis Cú Chulainn a chlaideb co ránic conici a elta trisin tech íarnaidi ⁊ trisin dá thech cláraid.890  “Tech íairn and so,” bar CúChulainn, “etir dá thech cláraid.” “Messu cachmain ón,” bar Bricriu{⬌}. . ..

Text of LU.

“... dianda-táirle mo lorg-sa mairfidus.” “Is messe,” ol Triscoth. “Nach fer díb do-n-écuchus-sa 895  co handíaraid at-bélat a béoil.” “Is messe,” ol Reordae Drúth. “Is messe,” ol Nia Natrebuin Chró. “Is messe,” ol Dáeltenga. “Nechtar n-athar-ni nod-raga,” ol Dub ⁊ Rodub. 900 Cot-réracht cach fer di arailiu imbi. “Nácha-foglúesed aní sin,” ol Sencha. “Fer do-ngegat Ulaid cinip é gaiscedach bas dech bes and, is é nod-raga.” “Cía úanni són?” ol Ulaid.905  “Cú Chulaind ucut cenip sé gaiscedach bas dech and is hé nod-raga.”

Fris-rérachtatar íarom isin les ⁊ Cú Chulaind remib. “Inn é in genid seo as dech gaisced la hUltu?” ol Fintan.

La sodain lingid Cú Chulaind i n-ardai co mboí for tulchinniu ind lis, ⁊ for-roebling a gaisced forsind aurdrochut con torchartar dia n-ailchengaib in gaisced ro bátar isin dún. Ructa íarom hi tech ndarach cúachléthe ⁊ comla ibair aire i mbátar trí  p.41915  fertraigid dia tiget, ⁊ dá drolam íaraind esse, ⁊ indber íarind arin dá drolam sin. Ro hesrad a tech di cholcthib ⁊ brothrachaib. Do-bert Crom Deróil a ngaisceda inna ndiaid ⁊ sudigthi ⁊ ar-rócabar gaisced Con Culaind úasaib.

“Tessaigid indlat dóib,” ol Ailill, ⁊ do-bert coirm ⁊ biad doib comtar mesca. Dodas-athiged Crom Deróil beos dús i mbuí ní bad áil dóib. Ó raptarmesca benais Sencha bascrand. Con-túasiset fris uli. “Tabraid trá for mbennachtain forsin flaith 925  do-n-fáncid. Is ségonnae ro both frib. Ní lám i ̇ngort ̇mbocht. Is imda coirm ⁊ biad dúib lasin flaith do-n-ángid. Nírbu écen a rád fri urgnam.” “Is fír són,” ol Dóeltenga. “Tongu-sa a toinges mo thúath nadcon ricfaid far tír co bráth acht a 930  mbértae éoin úaib inna crobaib, acht fir Hérend ⁊ Alban do aitrib for tíre ⁊ do breith for mban ⁊ for sét ⁊ do brisiud cend for mac fri clocha.”

Is deas-breth Fergus for Tána in so:—

1. Léic ass Dubthach nDóeltengad,935 
   ar cúl int slúaig no-srengaid;
   nocon dergéni nach maith;
   ro geogain in n-ingenraith.
2. Ferais écht ndochlae ndobail,
   guin Fiachaig meic Concobair;940 
   níbu amru ro-cloth dó
   guin Mani meic Fedelmtheó.
3. Rígi nUlad ní chosnai,
   mac Lugdach meic Casrubai;
   iss ed do-gní fri doíni.945 
   a nnad ruba con-soídi.

“Ní gó aní sin trá,” ol Dubthach. “Décid-si a tech dia daingni ⁊ a ndúnad fil ara tech. Nach facthi cid áil dúib dul ass níp-thá cumac dó. Is mebol damsa indosso mani fuil imorbága imar tōbairt 950  immuich. Acht nammá in láech ucut as dech gaisced la hUltu ro-festar fis scél úadib.”

Cot-rosci CúChulaind ⁊ ro lá cor n-iach n-erred de i n-arda co ruc a chléthe n-óchtarach din tig co mboí for cléthiu in tigi aile. Co n-accae in slóg sís 955  úad. Do-ralsat óenclár catha foraib dia tōbairt. Do-bert Ailill a druim frisin comlaid dia n-anacol. Gabsit a secht meic a láim ón dorus. Do-mmemaid in slóg for lár ind lis. To-lluid Cú Chulaind coa muintir ⁊ do-bert a luie frisin comlai co lluid a chos 960  trethe corice a glún.

“Mad do ben do-léced,” ol Dóeltenga, “no biad ina lligu.” To-bert Cú Chulaind a lue afridisi co mboí a n-imdorus isin tenlug fó.

“Fresdiadam,” ol Sencha. “Iss ed bias and,” olso Cú Chulaind. “Cach n-ada as ada do ócaib oc comruc bíd ocaib. To-fil far céliu chucaib sund.”  p.43 “Cate far n-arle?” ol Sencha.970  “Tocraid for ndrommand fri fraigid uli ⁊ bíd a gaisced ar bélaib cáich ⁊ erbaid óenfer dá n-acallaim. Mad trummi turcbáil a ndubí-í fochartaid a tech díb.” “Cía ata-gegalldathar?” ol Sencha.975  “Ata-gegallar-sa,” ol Triscoth. “Nach fer díb do-n-écucus-sa at-bélat a béoil.”

Bátar a chéli oc airli a n-airle immuich. “Ceist, cía ata-geglathar ⁊ cétna-raga cucu isa tech?” ol ind óic ammuich.980  “Ragat-sa,” ol Lopán. Luid íarom Lopán isa tech cucu, nónbor dó. “Inlaích sin, a láechu,”ol sé. “Iss ed a n-inlaích in fer co cind a chéli,” ol Triscoth.985  “Fír fír. Driscoth sund oc erlabrai Ulad. Ní fuil aurlabraidi mathi leo chenae.” D-an-éci Triscoth co andíaraid co tarla a dí bond bána fair.

To-lluid íarom. Fer Caille isa tech nónbor.990  “Inláin sin, a láechu,” ol sé. “Iss ed a n-inláin in fer co cind a chéli,” ol Driscoth. D-an-éci Driscoth co andíaraid co tarla a dá bond bána fair.

To-lluid íarom Mianach Anaidgned isa tech nónbur. “It bána linni ind othair filet forsin lár,” ol sé. D-an-éci Driscoth. “Dom-féci-se,” ol sé, “dús inn ebél de.” Gabais a chéli a chois foí ⁊ imma-mbert forsna trí nónboraib 1000  ro bátar isin tig íarom conná dechaid nach háe i mbethu ass eter sudiu.

Con-gair íarom in slóg ammuich imma tech dia gabáil for UIto. Ro láiset íarom Ulaid a tech tara cend co torchratar trí chét fon tig dint slóg ro buí 1005  friss anechtair. Dlútai in cath di alailiu. Bátar íarom i n-imnisiu in chatha co medón laí arabárach. Ro gab maidm for Ultu ar-abu ar batir úati. Buí Ailill for sosad in dúine oca ndéscin. “Roptar scéla innisen damsa scéla Ulad cosindiu.  p.451010  At-chuas dam ní bátar i nHére óic a cumma dóib, co n-accu ní dénat acht mebail indiu. Is cían ó as fásach ní gebthar cath cen ríg. Mad imomsa immurgu do-bertha in cath ní bad chían fo-lilastae. At-chíd nim-thá-sa cumac dóib. Is díguin dom-gonar imaib.”

La sodain ro lá Cú Chulaind bedg de tresin mbudin ⁊ forda-rubai fo thrí. Forda-rubai dano Furbaidi Fer Bend mac Conchobair imma cúaird. Ní gointis a chéli ara lechet leo. “Cid na gonair,” ol alaile díb, “in ségond sa? 1020  Ní mellach a chaíne do-gní. Tongu-ssa a tongas mo thúath cid cend óir no beth fair nan-génaind-seo oc guin mo bráthar.”

Benaid side sleg n-ind ⁊ ad-baill de. Mutti íarom in cath for Érnu ⁊ ní érnai acht trian díb ass. Orgit 1025  Ulaid íar sin a ndún n-uli ⁊ aingit Ailill ⁊ a secht maccu arnad bátar hi cath friu. Ó sin trá nír threbad Temair Lóchra.

Atd-luí Crumthand Niath Náir ass, di Érnaib.  p.46 Cont-ric fri Richis mbancháinti tíar oc Lemain. 1030  Mumme do Crumthand in ben. “In fárcbad mo mac-sa?” ol sí. “Fo-rrácbad,” ol Crumthand. “Tair limsa,”ol sí, “ co ndérais.” “Cisí dígal?” ol Crumthand.1035  “Co rubae Coin Culaind tara ési,” ol sí. “Cinnas do-géntar són?” ol éseom. “Ní handsa. Má rut-bet dí láim dó níbat écen nach n-aill chena ár fo-géba i n-ascid.”

Lotar didiu i ndiaid int slúaig co farnactar Coin 1040  Culaind for áth ara cind hi Crích Úathne. Tiscaid Riches a hétach dí fíad Choin Chulaind. Múchais Cú Chulaind a étan fri lár arnácha-ndercachad a hernochta. “Tōfairthe hifechtso, a Chrumthaind,” ol Riches.1045  “Do-fuil in fer chucut,” or Lóeg. Gabais Lóeg cloich asin charput ⁊ díbaircid dí conda-ecmaic tara luthain co mmemaid a druim  p.471050  i ndé ⁊ combo marb de íarom. Cot-réracht íar sin Cú Chulaind ar cend Crumthaind ⁊ fich fris co tuc a chend lais ⁊ a fodb.

Do-llotar íarom i ndegaid int slúaig co mbátar oc dún Con Culaind co féotar and insind aidchi sein.1055  Bátar íarom for foirriuth co cend cethrachat aidche forind óenfeis la Coin Culaind, ⁊ tíagait úad íar tain ⁊ fácbait bennachtain leiss.

Tánic dano Ailill anes fri hUltu combuí for célidi occo. Do-breth comlethet a enech di ór ⁊ argut do 1060  Ailill ⁊ secht cumala cach meic dia maccaib. Dolluid íarom Ailill dochum a thíri fo chóri ⁊ óentaid fri Ultu. Boí íarom Conchobar íar sin cen coscrad a rígi immi céin buí i mbíu.

@book{G301040,
  title 	 = {Mesca Ulad},
  editor 	 = {J. Carmichael Watson},
  edition 	 = {1},
  note 	 = {xxxix + 131 p., v Preface, vi List of Abbreviations, vii-xxxix
Introduction, 1-40 LL Text, 40-47 LU Text, 48-50 Appendix, 51-61 Commentaries, 62-122 Glossaries, 123-131 Indices.},
  publisher 	 = {Dublin Institute for Advanced Studies},
  address 	 = {Dublin},
  date 	 = {1941},
  note 	 = {Reprinted 1967},
  note 	 = {Reprinted 1983},
  UNKNOWN 	 = {seriesStmt}
}
 G301040.bib