Fled Dúin na nGéd

YBL facs. 319 a 1

Buí ríg amra for Éirinn feachtus and,2  .i. Domnall mac Áeda mic Ainmirech mic Sédna mic3  Fhergusa Cennfhoda mic Conaill Gulban mic Néill Noígíallaig4  de cheníul Cuind Chédchathaig ⁊ Úgaine Máir anall.5  Ar is é int Úgaine Már sin ro gab rátha gréne ⁊ ésca ⁊6  mara ⁊ drúcht ⁊ daithin ⁊ rátha na n-uile dúl aicsige ⁊7  nemaicsigi ⁊ nách dúil fil a nim ⁊ a talmain im rígi n-Érenn8  do dílsiugad dia chloind co bráth. Ocus ro gab didiu9  Túathal Techtmar mac Fíachach Finnola na rátha cédna10  for slicht a sdenathar .i. Úgaine Máir ⁊ gé dotísta fria11  chloind-sium im rígi n-Érenn tar sárugad na ráthsin ⁊ na12  n-dúl ro naisc-sium forro ruidilsi Temrach cona colamnaib13  ⁊ sentúatha Temra ⁊ Mide do grés oca chloindsium co14  bráth ⁊ gé no fáemad neach do chloind Úgaine nó Thúathail15  rígi do thabairt úaidib do neach aile araí trá nocha dlig16  in ríg sin teacht i Temair acht mine thuca ferann bus17  chomshuthain fria do chloind Úgaine Máir ⁊ Túathail18  Techtmair i céin bus ríg hé foraib ⁊ in tan atbéla in ríg19  sin Temair do beith ac claind Úgaine amail ro naisc20  Úgaine fesin for firu Érenn in tan ro gab gíallu Ér[enn]21  ⁊ Alban ⁊ co tír Leatha allanair.

22  Araí sin ro h-escainead Temair íarum la Rúadán Lothra23  ⁊ la dá apstal décc na h-Érenn ⁊ la náemu Érenn archena.24  Ocus cipé no gabad in rígi nírba h-adha dó beith i Temair25  ó ro h-escainead hí acht int inad ba sruithiu ⁊ ba h-aíbniu26  lasin ríg no gébad Érinn is ann na bíd a domnás ⁊ a27  aitreab amail do-rigne Domnall mac Áeda oc Dún na n-Géd28  for brú na Bóinne, ⁊ ro thóraind-sium seacht múru mór- aidbli29  imon dún sin fa chosmailius Temrach na ríg ⁊ ro30  thóraind gid tige in dúine sin fa chosmailius tige na31  Temrach .i. in midchúairt móradbal (is innti no bíd in32  ríg fesin ⁊ na ríg ⁊ na rígna ⁊ na h-ollumain ⁊ a n-is deach p.233  fri cech n-dán olchena) ⁊ in long Muman ⁊ in long Laigen34  ⁊ in chóisir Connacht ⁊ in eachrais Ulad ⁊ carcair na35  n-gíall ⁊ rétla na filed ⁊ gríanán in énúaitne (is éside36  do-rigned la Cormac mac Airt ar tús dia ingin .i. do37  Gráinne) ⁊ na tige olchena cenmothát sin.

38  Codlais Domnall adaig íarum isin tig sin ⁊ atchí fís ⁊39  aislingthi ⁊ is ed atchonnairc .i. cuilén con ro h-ailed lais .i.40  Fearglond ainm in chon sin forá glún fesin a dul for41  debaid úada ⁊ cúanarta Érenn ⁊ Alban ⁊ Saxan ⁊ Bretan42  do thinól don chuilén sin dochum Érenn, co tardsat43  secht catha don ríg ⁊ do fheraib Érenn ime fri secht laa na44  sechtmaine ⁊ co tardta ár ceand eturru cach laithi díb45  sin ⁊ in sechtmad laa ann ro mebaid for na conu ⁊ ro46  marbtha cú in ríg andar lais isin cath déidenach díb sin.47  Musclais íarum in ríg asa chodlud ⁊ dotáed bidg asin imdaig48  co m-buí for urlár in tige ⁊ sé lomnocht.

49  Do-bert trá ben in ríg .i. ingen ríg Osraige, a dí láim50  ima brágait ⁊ as-bert fris. “Airis ocum-sa, a ríg,” ol sí,51  “⁊ ná tuc h'aire re fígisib aidche ⁊ nárot úamnaigther52  trithu, ar atát Conaill ⁊ Eógain ⁊ Airgíalla ⁊ clann Colmáin53  ⁊ síl Áeda Sláine ⁊ cetheóra fine Temrach imut anocht isin54  tigsi; ⁊ airis for céill,” ol sí. “Bennacht fort, a ben,”55  ol sé. “Is maith rom tecaiscis.” Ocus dotáed lee isin56  leapaid íar sin, ⁊ ro íarfacht in rígan scéla de cid atchonnairc57  isin fhís. “Ní eibér frit, a rígan,” ol sé, “ná fri neach aile58  no co roisiur co h-airm a fil Máel Caba cléirech, mo derbráthair,59  ar is é breithem aislingthi is deach fil a n-Érinn.”

60  Téit íarum in ríg i cind mís céd cairpthech co h-airm a61  m-buí Máel Caba mac Áeda mic Ainmirech co Druim62  Dilair ⁊ sé ann iar fágbáil rígi n-Érenn ar grád Dé ⁊ in63  Choimded na n-dúl ⁊ dísert m-bec aigi ann sin. Deichenbur64  ⁊ céd cléirech a lín annsin fri h-oifrend ⁊ fri ceilebrad65  cech trátha. Ráinic trá in ríg co Druim Dilair co teach66  Maíl Chaba ⁊ ferthar fáilti fris ann ⁊ dogníther fosaic p.367  dóib ⁊ atnagar bíad dóib comba sáitheach íat uile. Anait68  annsin fri sechtmain ⁊ innisid Domnall íarum a aislingthi69  do Máel Chaba co léir ⁊ as-bert fris: “Beir breith furre sin,70  a bráthair inmain,” ol sé. Ro h-imdergtha íarum im Máel 319 b 171  Caba iar cloistecht na h-aislingthi ⁊ as-bert: “Is cían ótá72  a tairrng[ir]i in aislingthe sin, a ríg,” ol sé, “⁊ bératsa73  breith furri. Mac ríg,” ol sé, “⁊ cuilén con inand aislingi74  dóib. Ar atát dá dalta dile agutsa, a ríg,” ol sé, “.i.75  Cobthach Cáem mac Ragallaig mic Úadach (ríg Connacht76  in Ragallach) ⁊ Congal Cláen mac Scannláin Scíathlethain77  (ríg Ulad fesin intí Congal). Ardaigfid cechtar78  díb it agaidsiu, a ríg, ⁊ do-béra díbergaig ⁊ óes dénma uilc79  Alban ⁊ Frangc ⁊ Saxan ⁊ Bretan lais dochum n-Érenn ⁊80  do-bérat secht catha duit-siu ⁊ d'fheraib Érenn archena,81  comba h-ár slóg foraib dib línib ⁊ in sechtmad cath cuirfithir82  and táethfaid do daltasu isin chath sin ⁊ is í sin83  breth na h-aislingthi atchonnarcais, a ríg,” ar Máel Caba.84  “Ocus is chóir duit-siu, a ríg,” ol sé, “fleadh do thóchustal85  agud ⁊ fir Érenn do thabairt dia caithim ⁊ géill cacha86  cóicid a n-Érinn do gabáil ⁊ na dí dalta sin filet agudsa87  do chongbáil a n-glasaib co ceann m-blíadna. Ar is neach88  díb tic frit—dáig téit a neim as cach aislingthi allastig89  do blíadain—⁊ a légud amach iar sin ⁊ seódu imda ⁊ maíne90  díríme do thabairt dóib íarum.”

91  “Ní dingéntar sin limsa,” ol in ríg, “ar is túsca no92  fúicfindsi Érind inás dogénaind fell for mo daltadaib93  fesin, ar ní thicfad frim-sa caidche; ⁊ dia tístais firu in94  domain frimsa, ní thicfad Congal”. Conad ann as-bert so:

1. 95 Atchonnarc aislingi n-olc,96 
   sechtmain for mís gus anocht;97 
   is dó tánagus óm thig,98 
   dá h-aisnéis, dá h-innisin.
 p.4
2. 99 Mo chuilén-sa cúanna a clú,100 
   Ferglonn ferr hí ná cech cú;101 
   dar lim ro thinóil dam cúain,102 
   dár mill Érinn fri h-óenúair.
3. 103 Bersi breith ̇fír uirre sin,104 
   úait a Maíl Chaba clérig;105 
   is tú dliges co h-éimeach,106 
   at fisig, at fírchlēirech.
4. 107 Mac ríg is cuilén mílchon,108 
   inand dóib gus is gnímrad,109 
   inand menma dóib malle,110 
   ⁊ inand aislinge.
5. 111 Mac ríg Ulad, ard a smacht,112 
   nó mac ríg cóicid Connacht;113 
   Cobthach tic frit as cech róen,114 
   nó a ̇fear cumtha, Congal Cláen.
6. 115 Cobthach do thíachtain frimsa,116 
   mairg adeir úair is innsa,117 
   is ní thicfad Congal cain118 
   frim-sa ar dergór in domain.
7. 119 Comairli ná millfed neach120 
   úaim duit, a uí Ainmirech:121 
   a n-gabáil re blíadain m-báin;122 
   ní ba mesaidi h'édáil.
8. 123 Mairg aire do-chúaid don gus,124 
   dianom gabad aithrechus;125 
   dá n-dernaind sin, súairc in glonn,126 
   nocha déchfaind céill ná cond.
   Atchon.

127  Tic in ríg dia thig iar sin ⁊ ro tinóiled fled baindsi lais128  do dénam baindsi a dúine ⁊ a rígi, ar ní raibe a n-Érinn129  dún amail a dún-sum acht nár ba bind lasna rígai ⁊ la130  Domnall fesin anmum in dúin sin .i. Dún na n-Géd131  dogoirdís de ⁊ is ed ro ráid Domnall fria máeru ⁊ fria132  rechtairiu ⁊ fri h-óes tobaig a chána ⁊ a chí-sa cech ní133  fogébtha a n-Érinn de uigib geóidh do thabairt leó dochum134  na fleide ar nírbo míad la Domnall co m-beith for135  domun cenél m-bíd nách fuigbithea forsin fhleid sin. Ro136  tinólad trá in fhlead uile itir fhín ⁊ mid ⁊ chormaim ⁊ cenél137  cech bíd olchena cenmothát na h-uigi namá ar nírba réid138  a fagbáil. Ocus do-deachadar óes in tobaig seachnón139  Mide for íarrair na n-uige conus tarladar for duirtheach140  m-bec ⁊ óenbannscál ann ⁊ caille dub fora cind ⁊ sí oc141  irnaigthi fri Día. Atchíad muinnter in ríg ealta do gédaib i142  n-dorus in duirthige. Tíagait isin teach ⁊ fogabat íand lán143  de uigib géd ann. Ocus as-bertadar: “Rop sén maith dún,”144  ol íat, “dia sirmís Érinn, ní fuigbithea ní bud mó oldáseo145  de uigib géd i n-óeninad innti.” “Nipu sén maith itir146  ón,” ol in bannscál, “⁊ ní fu líth don fhleid gusa m-bertha147  in m-bec m-bíd sin.” “Cid sin,” ol íat. “Ní hannsa,” ol148  in banscál, “náem mírbulda do muindtir Dé fil sunn .i.149  Espuc Earc Sláine, ⁊ is ed a mod beith isin Bóinn conice150  a dí ocsail ó madain co fescor ⁊ a shaltair forsin trácht ina151  fhíadnaisi ⁊ sé oc irnaigthi do grés ⁊ is í a phroind cecha152  nóna iar tocht sunn: ug co leith ⁊ teóra gasa do biror153  na Bóinne ⁊ is ed is chóir dúibsi cen a shárugad imon m-bec154  m-bíd fil aici.” Ní tardsat íarum muinnter úaibrech in155  ríg nách freagra furri, úair ba h-aithech a h-ucht treóin156  insin ⁊ berait leó cuid i fhíreóin ⁊ in náeim dia aindeóin. 320 a 1157  Mairg trá gusa rucadh in m-bec m-bíd sin ar ro fhás mórolc158  de iar tain, úair ní raibe Ériu óenadaig ó sin ille a síd159  ná a socra nó cen rún uilc do dénum indti. Tic int érlam160  dia thig íarum .i. Espuc Earc Sláine tráthnóna ⁊ innisid p.6161  in bannscál. Fergaigther íarum in fírén ⁊ as-bert: “Nípu162  sén maith dontí gusa rucad in cenél bíd sin ⁊ nárub é síd163  ná leas Érenn tic don fhleid gusa rucad acht gurub é a164  h-imresna ⁊ a congala ⁊ a h-esíd tic di” ⁊ ro escain íarum165  in fhlead amail is neimneachu forcáemnacair a h-eascaine.

166  A m-bátar muinnter in ríg ann iar sin, co n-acadar in167  lánumain chucu .i. ben ⁊ fer médithir fri mulba di charraic168  for sléib cech m-ball dia m-ballaib; gérithir altan berrtha169  fáebur a lurgan; a sála ⁊ a n-eascada rempu; ge focerdta170  míach di ublaib fora cennaib ní roised uball díb lár acht171  conclised for barr cech óenrúainne don fhult buí fora172  cennaib; guirmithir gúal nó duibithir deathaig cech m-ball173  díb; gilithir snechta a súile. Concerdat fabach dia ̇fés174  íchtair co clised dar cúl a cind sechtair, ⁊ concerdat175  fabhach dia fés úachtair co foilged a n-glúine; ulcha176  forsin m-bannscáil ⁊ in ferscál cen ulchain. Dronglach177  eturru 'gá h-imarchor lán de uigib géd. Bennachsat don178  ríg samlaid. “Cid sin?” ol in ríg. “Ní hannsa,” ol íat.179  “Firu Érenn oc teaglumad fledi duit-siu, ⁊ do-beir cech fer180  a chumang don ̇fleid sin, ⁊ agus is é ar cumangne ina fil for181  ar muin de uigib.” “Am buidech de,” ol in ríg. Berar182  isin dún íat, ⁊ do-berar proind céd do bíud ⁊ cormaim183  dóib. Loingid in ferscál sin, ⁊ ní thard ní de don banscáil.184  Berar proind céd eli dóib. Loingid sí sin a h-óenar ⁊185  sirid tuilled. Do-berar proind céd eli dóib. Loingid dib186  línib sin. “Tabar bíad dún,” ol íat, “má tá lib hé.” “Is187  cubus dún,” ol Cas Cíabach .i. rechtaire in ríg, “ní188  tibirther co toirset firu Érenn olchena don fhleid.” As-bertadar-sum:189  “Bid olc dúib sinne do thomailt na fledi ar tús,190  ar bid imresnaig firu Érenn impe, ar is do muinntir ifrinn191  dún.” Ocus fogníat míchélmaine co mór dona slógaib.192  Lingit amach íarum ⁊ tíagait for nefní.

193  Ro tocurthea íarum cóicedaig Érenn don fhleid sin ⁊194  a rígu ⁊ a toísig ⁊ a n-ócthigernn ⁊ a n-amsaid ⁊ óes cacha p.7195  dána gnáthaig ⁊ ingnáthaig olchena. IS íat so ba cóicedaig196  for Érinn in tan sin .i. Congal Cláen mac Scannláin i197  rígi nUlad, Crimthan mac Áeda Cirr i rígi Laigen ⁊ Máel198  Dúin mac Áeda Bennáin i rígi Muman ⁊ a bráthair .i.199  Illan mac Áeda Bennáin for Desmumain ⁊ Ragallach mac200  Úadach i rígi Connacht ⁊ Domnall mac Áeda fesin i201  n-airdrígi for Érinn úaistib sin uile.

202  Tuctha íarum na slóig sin uile firu, macu, mná, sceó203  ingena, láechaib, clérchib co m-bádar for faichthi Dúin na204  n-Géd oc techt do thochaithim na fledi do-rónta and la205  Domnall mac Áeda. Ro érig in ríg do fherthain fáilti frisna206  rígu ⁊ as-bert: “Fo chen dúib uile,” ol sé, “itir ríg ⁊ rígain207  ⁊ filid ⁊ ollum.” Ocus as-bert fri Congal Cláen fria dalta208  fesin: “Eirg,” ol sé, “do déchsain na fledi móire fil isin209  dún ⁊ dia thaidbriud ar at maith do thaidbriud ⁊ t'fhaircsiu210  for nách ní atchífithea.”

211  Téit didiu Congal isin teach a roibe in fhled ⁊ ro déchustar212  uile hí itir bíad ⁊ fín ⁊ chormaim ⁊ ro thairind a rosc213  forsna h-uigib géd atchonnairc ann, ar ba h-ingnad lais ⁊214  ro thomail mír a h-ug díb ⁊ ibid dig ina díaid ⁊ tic amach215  íar sin ⁊ as-bert fri Domnall: “Ba dóig lim,” ol sé, “dia216  m-bedís firu Érenn fri teóra mísa isin dún co m-bíad a217  n-dáithin bíd ⁊ digi ind.” Ba buidech in ríg de sin ⁊ téit218  fesin do déic-siu na fledi ⁊ innister dó amail ro escain219  Espuc Earc Sláine in fhled ⁊ cech óen no chaithfed na h-uige220  do-ratá úada fesin ⁊ atchí in ríg na h-uige ⁊ ro íarfacht:221  “Cía ro thomail ní don uig ucut?” ol sé, ar ro fitir-sium222  in cédna ro thoimélad ní don fhleid ⁊ sí arna h-escaine223  comad de ticfad Érind do mhilled ⁊ a aimréir-sium do224  dénum conid de sin ro íarfacht scéla in uige ucut. As-bertadar 225  cách: “Congal,” ol íat, “do dalta fesin is é ro thomail226  in ug.” Ba brónach in ríg de sin ar ní raibe a n-Érinn227  neach bud measa lais do thomailt na fledi ar tús iná Congal,228  ar forfitir-sium a míchíall ⁊ a olc co menic roime sin for p.8229  Congal. Ocus as-bert in ríg iar sin: “Ní thoiméla neach230  in fhled sa,” ol sé, “co tucthar dá apsdal décc na h-Érenn231  dia bennachad ⁊ dia coiseagrad ⁊ gura chuiret a h-escaine232  for cúlu dia cáemsadís.”

 320 b 1233  Tuctha íarum na náeim sin uile co h-óen-inad co m-bátar234  isin dún la Domnall. IT é sunn anmum na náem do-deachadar235  annsin .i. Findén Muigi Bile ⁊ Findén Clúana236  h-Adaird ⁊ Colum Cille ⁊ Colum mac Crimthainn ⁊ Cíarán237  Clúana mic Nóis ⁊ Caindech mac h-uí Daland ⁊ Comgall238  Bennchair ⁊ Brénaind mac Findlacha ⁊ Brénaind Biror239  ⁊ Rúadán Lothra ⁊ Nindid Cráibdech ⁊ Mobí Clárainech ⁊240  Molaisi mac Natfraích. IT é sin dá apsdal décc na h-Érenn,241  ⁊ céd náem malle fri cech náem díb. Doratá uile in lín242  náem sin do bennachad ⁊ do choisegrad na fledi ⁊ araí nír243  fhédsat a h-escaine do chur for cúlu dáig ro thomail Congal244  ní don fhleid resíu ro bennaiged hí ⁊ nír fhédsat a245  neimséin do chur for cúlu.

246  Ro suidiged na slóig iar sin. Ro suid trá in ríg ar tús247  isin imscing órdai. Ocus is ed ba bés ⁊ ba dliged acu-sum in248  tan bud ríg ó Uíb Néill in deiscirt no bíad for Érind249  cumad hé ríg Connacht no bíad fora láim deis. Mád ó250  Uíb Néill in túaiscirt trá in rígi ríg Ulad no bíd fora láim251  deis ⁊ ríg Connacht fora láim chlí. Ní h-amlaid sin do-rala in252  adaig sin acht Máelodar Macha ríg noí ttríchat cét Oirgíall253  ro curead for gúalaind in ríg ⁊ na cóicedaig archena do254  shuidiugad amail ro buí a n-dán do chách. Mórolc do255  thecht de iar tain.

256  Ro dáiled íarum bíad ⁊ deoch foraib comdar mesc ⁊257  tuctha ug géid for méis airgdigi i fíadnaisi cech ríg isin258  tig. Ocus ó ráinic in méis ⁊ in ug i fíadnaisi Congail259  Chláein do-rigne mías chranda don méis argaid ⁊ do-rigne ug260  circe clúmrúaide don uig géid amail ro thirchansat fáidi ó261  chéin. Atchonncadar Ulaid sin ⁊ nírba líth leó suide ná262  longad ⁊ in dímíad sin ro imdig fora ríg .i. for Congal p.9263  Cláen. Ro érig didiu gilla gráda do muinntir Chongail .i.264  Gáir Gand mac Sdúagáin ⁊ as-bert: “Nípu sén maith duit265  anocht, a Chongail,” ol sé, “at móra na h-aithisi do-radad266  fort a tig in ríg anocht .i. Máelodar Macha ríg Oirgíall267  do chur isin inad ropa dú duit-siu ⁊ ug geóid for méis268  argaid i fíadnaisi cech ríg isin tig ⁊ ug circe for méis269  cranda i t'fhíadnaisisiu.” Ní thard Congal dia aire comad270  dímíad dó cech ní fogébad a tig a aide thairisi fesin.271  Ocus ro érig in gilla cédna doridisi .i. Gáir Gann ⁊ as-bert272  in cédna fri Congal ut dixit:

1. 273 IN chuid sin chaithi-se anocht,274 
   cen úabar, cen imarnocht:275 
   ug circe ón ríg národ car,276 
   is ug géoid do Máelodar.
2. 277 Nochan fhitir misi ríam,278 
   comad úasal ríg Oirgíall,279 
   no co faca in Máelodar,280 
   a tig óil 'gá fhíadugad.
3. 281 Dá m-beith ag óenríg cen ail,282 
   cenél Conaill is Eógain,283 
   is Oirgíalla fri gním n-ga,284 
   nír dulta dó a t'inadsa.
4. 285 IN chuid sin co teilgead gaill,286 
   tucad duit a tig Domnaill,287 
   ar Gáir Gann, nárub slán duit288 
   má dá toimli tú in drochchuid.
   In .c.

289  Ro ling dásacht ⁊ mire menman a Congal frí h-aithesc290  in óclaig sin ⁊ ro ling in fúir demnach .i. Tesifone a cumgaise291  a chride do chumniugad cecha drochchomairli dó. p.10292  Ro érig didiu ina sheasam ⁊ ro gab a gaiscead fair ⁊293  ro érig a bruth míled ⁊ a én gaile for folúamain úasa ⁊294  ní tharat aichne for charait ná for nemcharait in tan sin295  amail ropa dúal dó óna sheanathair .i. ó Chonall Cernach296  mac Amairgin. Ro ling íarum i fíadnaisi in ríg ⁊ do-rala297  chuici Cas Cíabach .i. rechtaire in ríg ⁊ ní fitir Cas Cíabach298  comad hé Congal no beith ann ⁊ ro ráid fris suide a n-inad299  óil ⁊ fogébad dig ⁊ bíad amail fúaratar cách. Ó'tchúala trá300  Congal anísin do-rad béim do Chas Chíabach co n-derna dí301  leith de i fíadnaisi cháich ⁊ ba h-úamun la cech n-óen302  isin tig ⁊ lasin ríg fesin Congal annsin ó ro airigset ferg303  fair. Ocus as-bert Congal: “Nárbat úamnach, a ríg, ar304  cidat móra na h-uilc do-rónais frim, ní h-úamun duit misi305  coléic. Ocus at-bér-sa anosa fíad chách na h-ulcu do-rónais306  frim. Is é ba ríg for Érinn remutsa, Suibhne mac Fíachna307  mic Fheradaig mic Muredaig mic Eógain mic Néill Noígíallaig.308  Nírbo ríarach tusa don ríg sin íarum ⁊ do-dechadais309  do dénum chóru fri h-Ulltu, ⁊ do-radad misi for310  altrom duit óm athair ⁊ óm chenél archena, ⁊ do-radad mnaí 321 a 1311  dom chenél fesin lim dom aileamain agut-sa, ⁊ ó do-ríachtai-siu312  do theach ro chuiris in mnaí nUlltaig dia tír féin ⁊ ro313  chuiris ben dot chenél fesin dom altram-sa i lubgort in314  lis i rabadais. Dorala láa n-and misi am óenar isin315  lubgort cen neach agum choiméd ⁊ ro érgidar beochu316  beca in lubguirt lá teas n-gréne co tard beach díb a neim317  for mo lethroscsa, gura chláen mo shúil, Congal Cláen mo318  ainm iar sin. Rom ailead latsu iar sin gura h-indarbad319  tusa ó ríg Érenn .i. ó Shuibhne Mend mac Fíachna mic320  Feradaig ⁊ do-deachadais co ríg nAlban ⁊ misi lat forsin321  indarba sin ⁊ fúarais grádugad mór aici ⁊ do-rónsabair322  codach .i. tusa ⁊ ríg Alban ⁊ ro tharrngair duit nách323  ticfad at adaig cén bes muir im Érinn. Do-dechadais324  íarum dochum n-Érenn ⁊ do-deachusa lat úair bádus for325  indarba malle frit. Ro gab-sum port a Tráig Rudraige ⁊ p.11326  fogní-sium comairli m-bic ann. Ocus is ed ro ráidi-siu cipead327  neach fogébtha do thaiscélad for ríg Érenn, cipé tan328  bud ríg tusa for Érinn comad éicean a dúthaig do légud329  dontí no ragad ann. Do-deachusa didiu ann, a ríg, ar330  mo dúthaig do thabairt dam in tan bud ríg for Érinn331  tusa ⁊ níro airisius co h-Ailech Néit, ar is ann buí domnás332  in ríg in tan sin.”

333 “Tic in ríg forsin faichthi ⁊ dál mór ime de fheraib334  Érenn ⁊ sé oc imbirt fidchille itir na slógu. Ocus tíagsa335  isin dáil cen cheadugad do neach co tardus forgum don336  gaí Gearr Congail buí im láim a n-ucht in ríg gura fhreagair337  in coirthi cloiche buí fria druim allathíar ⁊ a chride for338  rind in gaí comba marb de. In tan íarum ro buí an ríg339  oc blaisecht báis do-rad erchur don fhir fidchille buí'na láim340  dam-sa gura bris in súil cláein buí am chindsa. Am cláen341  reme. Am cáech íarum. Ro teichset didiu slóig ⁊ muinnter342  in ríg ar ba dóig leó tusa ⁊ fir Alpan do beith imum-sa ó343  ro marbus in ríg .i. Suibne Mend.”

344  “Do-deachusa for do chenn-sa íarum ⁊ ro gabais rígi345  n-Érenn iar sin. Marb didiu m'athairsi iar sin .i. Scannal346  Scíathlethan ⁊ tíag-sa chugut-sa dom rígad amail ro gellais347  frim. Níro chomaillis anísin acht bec, dáig ro benais dím348  cenél Conaill ⁊ Eógain, noí ttríchait cét Oirgíall .i. ferand349  Máeluidir Macha fil for do gúalaind-siu ⁊ do-radais hé a350  n-inad ríg romum-sa anocht at tíg fesin, a ríg,” ol sé, “⁊351  do-radad ug géoid for méis airgdigi ina fhíadnaisi ⁊ ug352  circe for méis cranda damsa. Ocus do-biur-sa cath duit-siu353  ind ⁊ do fheraib Érenn mar atát imut anocht,” ar Congal,354  ⁊ ro imthig úaidib amach íarum ⁊ ro lensat Ulaid hé.

355  As-bert Domnall fri náemu Érenn bádar isin tig: “Leanaid356  Congal,” ol sé, “⁊ ticead lib co tardar-sa a réir féin dó.”357  Tíagait na náeim ina díaid ⁊ ro gellsat a eascaine mine358  ticead leó ⁊ a cluic ⁊ a m-bachla do bein fair. “Do-biur-sa359  fám gaisced,” ar Congal, “nách ría cléirech úaib ina p.12360  bethaid teach in ríg dia n-escaintea misi ná Ulltach eli361  for bith lib.” Ro gab didiu omun na náeim co n-deachaid362  Congal i céin úaidib ⁊ ro escainset hé as aithle. Ocus ro363  escainset didiu intí Suibne mac Colmáin Chúair mic364  Cobthaig ríg Dál nAraide, ar is é ruc úaidib int inar365  illathach do-rad Domnall i láim Rónáin Fhind (.i. sanctus)366  mic Beraig dia thabairt do Chongal, ⁊ ó ro fhéimig Congal367  in inar sin, do-bert Suibne a láim in chlérig dia aindeóin368  inar in ríg, conid don escaine sin do-rónsat for Congal ro369  ráided sunn:

1. 370 Congal Cláen,371 
   in gáir tucsumar nír fháem;372 
   cethrar ar fichit, ní brég,373 
   impide céd leis cech náem.
2. 374 In mac rod375 
   fora tucsam in gáir clog,376 
   nochar dulta dó sin cath,377 
   cid reme do beith rath bog.
3. 378 Mór in ró,379 
   gémad úaiti, gémad lía,380 
   in fer 'gá m-bí timthacht ríg381 
   is leis co fír chungnas Día.
4. 382 Mór in col383 
   comann fri ríg Dáire drol;384 
   ferann do thabairt 'na láim,385 
   is é in cnáim a m-bél na con.
   Congal.

386  As-bert Domnall iar sin fri filedu Érenn toidecht i387  n-diaid Congail dia fhastud. Tíagait na filid ina díaid;388  atchí Congal na filidu chuici ⁊ as-bert: “Ro cailled eineach p.13389  Ulad co bráth,” ol sé, “úair ní thardsam innmus dona390  filedaib isin tig n-óil ⁊ atát ag tocht anosa diar n-grísad391  inar n-díaid.” Ticit na filid co h-airm a m-buí Congal ⁊392  feraid-sium fáilti friu ⁊ do-bert maíne móra dóib ⁊ indisit393  a scéla dó. At-bert-sum ná gébad coma for bith ón ríg 321 b 1394  acht cath. Ocus [téid reme co tech Cellaig mic Fhíachna395  Finn .i. bráthair] athar Congail ⁊ innisid a scéla dó [ó396  thús co dered. Ní chluined in Cellach sin] acht bec, ⁊397  ní chéimniged fora chosaib acht tolg créduma ima leapaid398  ⁊ sei-sum ann do grés ⁊ ba láech amra hé i tosach a aísi.399  Céin buí Congal oc innisi scél dó, do-bert-sum a chloidem400  fa choim cen fhis do neoch, ⁊ as-bert: “Do-biur-sa bréthir401  dia n-gabtha coma for bith ón ríg acht cath nách fédfadís402  Ulaid h'eadráin form-sa co clandaind in cloidem-sa trit403  chride sechtair, úair ní bés d'Ulltaib coma do gabáil fri404  broind catha no co n-díglat a n-anfolta. Ocus atát secht405  macu maithi ocum-sa ⁊ ragait lat isin cath ⁊ dia cáemsaindsi406  féin dula ann no ragaind ⁊ ní moidfed for Ulltaib cén no407  beindsi im beathaid” ⁊ as-bert ann:

1. 408 A mic, ná geb sí[th] cen chath,409 
   cid síd íarrus ríg Temrach;410 
   mad romut raib, ferr do gním;411 
   mad fort, do-fáeth do chomlín.
2. 412 Ná geib seódu ná maíne,413 
   acht mad cindu degdaíne,414 
   coná tuca ríg ele,415 
   tár ar chlandaib Rudraige.
   
3. 416 Luga fáth Scannail na scíath,417 
   da tuc cath is Cúán Clíach,418 
   dar chuir ceand Cúáin ar chlud,419 
   trena rád gur chrín Scannul.
 p.14
4. 420 Fis a n-deadaig mo shecht mac,421 
   ó nach fédaimsi dul lat;422 
   da m-bédis tinól bud mó,423 
   doragdais at shochraideo.
5. 424 Cech cath mór tuc h'athair ríam,425 
   seachnón Érenn tair is tíar,426 
   misi do bíd fora deis,427 
   mic mo derbráthar dílis.
6. 428 IN cath mór tuc h'athair thair—429 
   da tuc ár for Frangcachaib—430 
   re ríg raglan na Frangc trá[th]:431 
   tuig ní rabrad a macán.
   A mic.

432  As-bert trá in senóir fris: “Eirg i nAlbain,” ol sé, “do433  shaigid do shenathar .i. Eochaid Buide mac Áedáin mic434  Gabráin. Is é is ríg for Albain, ar is ingen dó do máthair,435  ⁊ ingen ríg Bretan .i. Eochaid Aingces ben ríg Alban do436  shenmáthair .i. máthair do máthar, ⁊ tabair lat firu Alban437  ⁊ Bretan ar in n-gáel sin dochum n-Érenn do thabairt438  catha don ríg.”

439  Ba buidech íarum intí Congal ⁊ téit i nAlpain céd láech440  ⁊ níro airis for muir ná tír co ríacht co Dún Monaid áit441  a m-buí ríg Alban .i. Eochaid Buide ⁊ maithi Alpan i442  n-óendáil ime and. Dorala didiu do Chongal allamuig443  don dáil éices ⁊ filid in ríg .i. Dub Díad draí a ainmside.444  Ba fisig ⁊ ba draí amra intí Dub Díad ⁊ ro fer fáilti fri445  Congal ⁊ ro íarfacht scéla dó ⁊ ro innis Congal a scéla446  conid ann as-bert Dub Díad:

1. 447 IS mo chen in loingius léir,448 
   dochonnarc a h-etercéin;449 
   can bar cenél clú cen ail,450 
   cá tír asa táncabair.
 p.15
2. 451 Táncamar a h-Érinn áin,452 
   a óclaig úallaig imnáir;453 
   is dó tháncamar i lle,454 
   d'acallaim Eachach Buide.
3. 455 Más ead táncabair i lle456 
   d'acallaim Eachach Buide,457 
   ar toidecht díb tar cech ler,458 
   aderim rib, is mo chen.
   Is mo chen.

459  Dotáed Congal isin dáil a raibe ríg Alpan iar sin ⁊460  feraid in ríg ⁊ firu Alpan fáilti fris ⁊ ro innis a scéla dóib ó461  thús co déig. As-bert ríg Alpan fri Congal: “Nídam cuimgeach-sa462  for dul let i n-adaig ríg Érenn i ceand catha ar463  in tan ro h-indarbtha ei-sium a h-Érinn fúair anóir agumsa,464  ⁊ do-rón-sum córu annsin ⁊ ro tharrngairiu-sa dó ⁊ do-radus465  bréithir fris ná ragaind i ceand catha ina agaid co bráth.466  Araí sin trá níba lugaidi do shochraidi-siu cen misi do dul467  let,” ol sé, “úair atád cethrar mac ocum-sa .i. Áed in errid468  úaine ⁊ Suibne ⁊ Congal Mend ⁊ Domnall Breac a sinnser,469  .i. bráithre máthar duit-siu, is acusin atát amsaig ⁊470  ánraid Alpan, ⁊ ragdáit latsu dochum n-Érenn do thabairt471  catha do Domnall, ⁊ eirg-siu féin dia n-acallaim airm a472  filid ⁊ maithi Alpan impu.” Téit íarum ⁊ ferait fáilti fri473  Congal ⁊ ro innis dóib aithesc in ríg ⁊ ba maith leó.

474  As-bert Áed in errid úaine sósar na mac: “Mad áil475  duit-siu, a Chongail, beith im thigsi anocht for fleid, tíagsa476  lat dochum n-Érenn ⁊ in cethramad rann d'Albain imum477  ⁊ minub am thig bíasu anocht ní théis lat dochum in478  chatha.” As-bert Congal Mend mac Eachach Buide:479  “Nípu fír són, a Áed,” ol sé, “acht im h-igsea bías ríg480  Ulad anocht, dáig dia n-deachar-sa lais ticfasu lim ar is481  ocum-sa ataí.” Ba é sin didiu rád Suibne ⁊ Domnaill Bricc.482  As-bert didiu Domnall Breac: “Mád im thigsi beas ríg Ulad p.16483  anocht dia n-dechar lais ticfaithisi a tríur [lim-sa ar is mé bar484  sinnser ⁊ is mé do-rat foirb dúibsi”]. Ba brónach [trá intí485  Congal d'imresai]n cloindi in ríg ime féin ⁊ téit seachnón na486  dála ⁊ do-rala Dub Díad draí dó ⁊ innisid aithesc cloindi in487  ríg dó. As-bert Dub Díad: “Nárbat brónachsu araí sin,488  a Chongail,” ol sé, “ar is misi ícfas do dobrón. Eirg anosa489  dia saigid,” ol sé, “⁊ abair friu cipé úaidib fogébad in caire490  flatha fil a tig in ríg dot bíathad anocht comad lásintí491  fogébad in caire no ragtha ⁊ intí ná fuigbead in caire cen492  a dimda do beith fortsu, acht is forsin ríg ba córu a beith493  imón caire.” Ba maith leó-som sin ⁊ as-bertadar dogéndaís494  amail adubairt-sium.

495  At-bert immorro Áed mac Eachach Buide fria mnaí496  fesin dul for íarrair in chaire forsin ríg. Téit íarum ⁊497  innisid comad ina tig no bíad Congal co maithib Ulad ⁊498  Alban ⁊ comad chóir in caire ainsicean do thabairt fri499  h-aigid a bíata.

500  Cid dia fil caire ainsicean do ráda fris? Ní hannsa,501  .i. caire no aisicead a chuid chóir do chách ⁊ ní théigead502  dám dimdach úada ⁊ cid mór no cuirthea ann níba503  bruithi de acht dáithin na dáime fana míad ⁊ fana n-grád.504  IS é immorro samail in chaire sin buí a mBruigin Huí505  Derga in ro marbtha Conaire mac Mesi Búachalla ⁊ i506  mBruigin Blaí Bruga áit a m-buí ben Cheltchair mic Uithir507  ⁊ i mBruigin Forgaill Monach i táeb Lusca ⁊ i mBruigin508  mic Cécht for Sléib Fuiri ⁊ i mBruigin mic Dáthó áit in509  ro laad ár Connacht ⁊ Ulad imon muic n-irdraic ⁊ i mBruigin510  Dá Choga in ro marbtha Cormac Conlongus ⁊ ár Ulad511  ime ⁊ ag ríg Alban isin aimsir sin.

512  At-bert in ríg fri mnaí a mic: “Cía maith fil for do513  chéile-siu seach firu Alpan uile in tan do-béraind-si mo514  chaire dó?” As-bert sí:

515  “Níro eitig neach im ní / móo a eineach oldás bith.”516  Ut dixit mulier: p.17

1. 517 Ní fúair Áed, ní fhuigéba518 
   ní do cheiled for duine;519 
   is leithiu fós a eineach520 
   iná in bith bleidech buidhe.
2. 521 Seóid in talman táebúaine.522 
   a fúair duine ⁊ dáenna,523 
   re h-athlam na h-óenúaire,524 
   ní bedis i láim Áeda.
3. 525 A caiter re h-aígedaib526 
   'gá thríur bráthar méd n-úailli,527 
   cuirthir sin ar fáenberaib528 
   ag Áed in errid úaini.
   .n.

529  At-bert in ríg: “Ní thibér-sa in caire duit coléic.” Tic sí530  do shaigid a fir ⁊ innisid aithesc in ríg dó. At-bert Congal531  Mend mac Eachach Buidi fria shéitig fesin dul for íarrair532  in choire. Téit íarum ⁊ sirid in caire do bíathad ríg Ulad.533  At-bert in ríg: “Cía maith fil fort chéile-siu ó do-bértha in534  coire dó tar in mac dia ro sired hé gus trásta?” At-bert535  sí: “Nís fil mac ríg is ferr oldá Congal. Cinnid for cach536  comlann ⁊ fogníad a armu díles don andíles in tan berar537  a tír aniúil íat.” Ut dixit mulier:

1. 538 Congal Mend,539 
   nís faca mac ríg bud ferr,540 
   mar cromaid cách isin chléith,541 
   ar scáth a scéith, coeca ceand.
2. 542 In úair berar airm Congail,543 
   a tír aniúil, fáth n-éidig,544 
   doníther tír díles di545 
   don tír aniúil ar éicin.
 p.18
3. 546 IN úair silles ben Chongail547 
   er óglach n-álaind ollblad,548 
   ní anann aga togairm549 
   in fer dán comainm Congal.
   Congal M.

550  Tigside amach ⁊ inndisid a n-debairt in rí fria. At-bert551  Domnall Breac fria mnaí dol d'íarraid in choire gusin552  ríg. Táinicside co h-airm a m-buí in ríg ⁊ sirid in coire.553  As-bert-som fria: “Cia maith fil fort chéili-siu seach na554  macu ele dia ro cuindged in coire?” At-bert sí. “Ní555  tuille buide fri nách ríg intí Domnall Breacc. Gémad ór556  Slíab Monaid nos fogailfed fri h-óenúair. Ní rogab Albain557  ríg is deach oldás Domnall Brec”; ⁊ dixit mulier:

1. 558 Domnall Brec,559 
   Domnall mac Echach Buide,560 
   re ríg d' fheabus a delba,561 
   ní derna tuillim buide.
2. 562 IS fír cach a n-abraimsi,563 
   foclaidit filid fuinid;564 
   dámad ór Slíab mór Monaid,565 
   ros foghail, is nís fuirig.
3. 566 Is fír cach a n-abraimsi,567 
   a ríg cert in dá chomland,568 
   nachar gab Albain cen fheall569 
   ríg bud ferr iná Domnall.
   D.B.

570  Tic in mnaí sin co h-airm i m-buí a céile, ⁊ innisid aithesc571  in ríg. At-bert Suibne fria mnaí fesin: “Eirg,” ol sé, “⁊572  cuindig in coire.” Tic sí íarum ⁊ cuindgis in coire. At-bert 322 b 1573  in ríg: “Cia búaid fil fort chéilisiu, a ingen,” ol sé, “tar na574  macu ele ó tángus d'íarraid in choire.” At-bert sí: “Bíd p.19575  cethrar im lepaid in óenfhir, ⁊ int oenfher im chuidig in576  chethrair a tig Suibne, ⁊ in lín bíte i seasam ann ní thallat i577  suidiu, ⁊ in lín tallat i suidiu ní tallat a ligiu. Céd cornn ⁊578  céd eascra n-airgit fil dáil leanna ann do grés.” Ut dixit579  mulier:

1. 580 Teach Suibne,581 
   Suibne mic Eachach Buide,582 
   a toill ind ina seasam,583 
   ní thoillit ina suide.
2. 584 A thoill ind ina suide,585 
   ní toillit ina laige;586 
   óenfher im chuid in cheathrair,587 
   cethrar im lepaid duine.
3. 588 Céd cornn ocus céd copán,589 
   céd torc ⁊ céd tinde,590 
   is céd eascra airgdide,591 
   bís tall ar lár a thige.

T.

592  IS ann as-bert in ríg: “Nárbat dimdachsu, a ingen,”593  ol sé, “ar at-bert Dub Díad draí frim-sa cen mo chaire do594  thabairt do neach ele anocht acht a beith ocum féin ⁊595  ríg Ulad, .i. mac m'ingine, ⁊ firu Alban do bíathad agumsa596  ass anocht. Ocus at-bert in Dub Díad cédna dia m-bad597  choire óir no beith ann comad chóir a thabairt do Domnall,598  do shinnser mo mac ⁊ dia m-bad choire argaid a thabairt599  don tsósar .i. d'Áed ⁊ dia m-bad choire do líc lógmair a600  thabairt do Chongal Mend. Ocus in caire fil and didiu601  ar is é is deach díbsin uile dia tardtái do neach ele hé602  is do Shuibne no ragad. Ar is é in senfhocal ó chéin máir,603  .i. in coire don tsochaide ar is éside teach Suibne, ar ní604  dechaid dám dimdach ass.” Conadh ann as-bert in ríg: p.20

1. 605 Beread mo draí dealgnaigi606 
   breath do mnáib mac mo gaire,607 
   cá bean chneisgeal cheannbuide608 
   díb dá tibér mo chaire.
2. 609 Dia m-bad choire órdaigi610 
   co n-drolaib óir da fhognann,611 
   a Eochaid, a shlógduine,612 
   cóir a thabairt do Domnall.
3. 613 Dia m-bad choire airgdigi614 
   do ná tic dé ná deathach,615 
   a thabairt d'Áed airgnigi,616 
   do shósar cloindi Eachach.
4. 617 Dia m-bad choire comadbal618 
   do Chongal co méd leannmais,619 
   don fhir shochla shonadbal,620 
   doní mór n-díles d'ainles.
5. 621 IN coire co clothaigi,622 
   a Eochaid, a ríg ruide,623 
   a thabairt don tsochaide624 
   do Shuibne ar lár a thige.
6. 625 Ósa lim Albain cen fheill626 
   dámadam ríg for Érinn,627 
   do-béraind do mnáib mo mac628 
   mo bennacht ⁊ béreat.
   beread.

629  Tíagait slóig Alban uile ⁊ ríg Ulad do thig ríg Alban in630  adaig sin ⁊ ba maith dóib ann itir bíad ⁊ lind, ⁊ fogníad631  dál óenaig arna bárach dia fhis in ticfadis la Congal Cláen632  dochum n-Érenn do thabairt catha do Domnall mac Áeda p.21633  do ríg Érenn ⁊ ro ráidset fri Dub n-Díad ⁊ fria n-draíthib634  olchena fáitsine do dénam dóib in bud shoraid a séd ⁊ a635  turus ⁊ ro gabsat ag míchélmaine dóib ⁊ oca toirmesc636  conadh ann as-bert Dub Díad:

1. 637 Maith sin, a fhiru Alban,638 
   cá caingen uil bar fargam?639 
   Cid do-rala ar bar n-aire,640 
   ón ló atáthai a n-óenbaile?
2. 641 Ó nach hí bar [f]leasc láma642 
   Ériu co n-imad n-dála,643 
   marg téit tria cláechclód uige644 
   do throid re ríg Temraigi.
3. 645 Go ría fer findlíath féta,646 
   níba h-urra énéchta;647 
   ní gébthar fris tíar ná tair,648 
   cuirfid ár ar Albanchaib.
4. 649 A shlúag co lín óg is each!650 
   mac Áeda mic Ainmirech651 
   tria fírinne a breath, ní brég,652 
   atá Críst ica choiméd.
5. 653 IS mairg ná seachain in mag,654 
   a teagar dá bar scarad;655 
   Gáedil na cuire fan clad;656 
   sibsi ag dul rob ferr anad.
6. 657 IS mairg ná seachain in gleand,658 
   gébthar oirb is tír táebsheng;659 
   ní thibre neach úaib a cheand,660 
   gan a chreic re ríg Érenn.
 p.22
7. 661 Deich céd cenn tosach bar n-áir,662 
   timchell ríg Ulad ollbáin;663 
   d'fheraib Alban sin san ár,664 
   ⁊ fiche céd comlán.
8. 665 Co n-áirmiter buidne ban,666 
   ropsat cuibde is cind churad.667 
   co rímthar gaineam grind glan,668 
   ní háirémthar cind Ulad.
9. 669 Ní bía fáitsine co bráth670 
   ón ló gabthai dím anfáth;671 
   scérthar bar fir re flaithes,672 
   beid a mná cen bithmaithes.
   M.

673  IS andsin at-bert ríg Alban fri Congal: “Is ed is chóir674  duit,” ol sé, “dul a mBreatnaib co h-Eochaid Aingces, 323 a 1675  co ríg Bretan ar is ingen dó fil do mnaí ocum-sa ⁊ is íside676  máthair do mátharsu ⁊ fogéba cobair slóig úada ⁊ do-biur-sa677  eólus duit conice teach ríg Bretan dia téis ann.”

678  Ba buidech intí Congal de sin ⁊ téit lucht tríchat ciúil679  co Bretnu, co ríacht co dún in ríg. INnisit in óic scéla don680  ríg ⁊ do maithib Bretan conid hé ríg Ulad do-ríacht ann.681  Ba fáilidh firu Bretan ⁊ in ríg fris ⁊ ferait fáilti fris ⁊682  íarfaigit scéla de ⁊ innisid a scéla co léir ⁊ a imthúsa itir683  Albain ⁊ Érinn.

684  Dogníthir íarum dáil óenig leó im Chongal ⁊ im Ulltaib685  olcheana fri dénam comairli imon caingin sin. Amail ro686  bádar ann isin dáil co nfacadar óenláech mór chucu: cáeime687  do láechaib in domain, moo ⁊ airdiu oldás cech fer; guirmithir688  oigread a rosc, dergithir núapartaingi a bél, gilithir689  frasa némand a déd, áillithir snechta n-óenaidche a chorp.690  Scíath cobradach cona thimthach óir fair, dá chraísig691  catha 'na láim, cloidem co n-altaib déd ⁊ co n-imdénum óir p.23692  fora tháeb ⁊ [cen] trealam laích lais oldásin, folt órbuidi693  fora chind ⁊ gnúis cháem chorcurda lais. Doceachaing694  chucu isin dáil ⁊ as-bert in ríg cen a fíadugad co fesad695  in anfad sechtair na dála nó in ricfad airm a m-bedis na ríg696  ⁊ na cathmílid olchena. Ó'tchonnairc-sium sin níro airis697  co h-airm i facaid écosc in ríg ⁊ ro suid fora láim deis698  eturru ⁊ ríg Ulad. “Cid imar suidis samlaid?” ol cách.699  “Nír h-erbad frim anad a n-inad eli,” ol sei-sium. “Dáig700  is mé féin do-rigne inad dam, dia m-beith ann inad bud701  ferr oldá seo is ann no airisfind.” Tibis in ríg ime ⁊ as-bert:702  “Ba cóir dó a n-dernai.” Íarfaigit ind fir scéla dó ⁊ innisid703  dóib scéla in betha frecnairc; indar leó ní buí fa nim704  scéla nád buí aici, ⁊ ro grádaigset co mór hé itir fhiru ⁊705  mná for febus a écoisc ⁊ a irlabra. Airm móra lais, ní706  buí isin óenach óenlæch no fédfad a n-imlúad a láthair707  catha ara méd ⁊ ara n-aidble. Ocus íarfaigit dó can a708  chenél ⁊ cía a shlonnud. As-bert-sum nácha sloinnead do709  neach ele ⁊ ní innisfed dóib-sium can a chenél nách a710  shlonnud.

711  Tíagait na slóig isin dún iar sin ⁊ fágabar ei-sium a712  óenar amuig seachnón na tealcha for-sa m-buí int óenach. A713  m-buí n-ann conus faca óenduine chuice isin tulaig. Aichnid714  fora eirread comba filid intí tháinic ann ⁊ feraid fáilti715  amail bud aichnid dó hé ⁊ suidis in filid aici for táeb na716  telcha ⁊ íarfaigis scéla dó. INnisid-sium dó na h-uile scél717  ba laind lais acht namá níro shloind a chenél dó. “Cía718  thusa anosa?” ol int óglach anaichnid, “⁊ can do chenél,719  ar at-géon-sa isat filid?” “Éices ⁊ filid in ríg adumchomnaic-si,720  ” ol sé, “⁊ do shaigid dúine in ríg do-deachadus721  anosa.” Fearaid íarum fleochud mór ⁊ falcc anbáil dóib722  ⁊ ba sneachta cech re fecht ro ferad ann. Cuirid-sium723  didiu a scíath itir in éices ⁊ in fleochud ⁊ lécid a armu724  ⁊ a éidiud catha fesin frisin sneachta. “Cid sin?” ol in725  filid. “Atbér frit,” ol sé, “dia bedh airmitiu bud mó p.24726  oldás so agum fogébtha-sa í ar th'égsi ⁊ ó ná fil isam cuibdisi727  fri fleochud inás intí oca m-bíad écsi.” Ba buidech in728  filid de sin ⁊ as-pert fris: “Diamad míad lat-sa tíachtain729  lim-sa anocht dom thig fogébainn bíad ⁊ fes aidche duit.”730  “Maith lim,” ol sé. Tíagait do thig in écis ⁊ fogebit a731  n-dáithin bíd ⁊ leanna and.

732  Is andsin táinic techtaire in ríg ar chenn in écis. As-pert-sum733  ná ragad acht minbud toil don óglach anaichnid buí734  malli fris dul ann. As-pertsein ba cóir dul ann, “ar is ed735  siúd in treas inad is móo i fagbait filid achuingid .i.736  i n-óenach ⁊ for banais ⁊ for fleid, ⁊ ní thicfa dím-sa slóig737  Bretan i n-óenmaigin ⁊ a n-dul úait-siu cen ní d'fhagbáil738  úaidib.” Tíagait don dún ⁊ fíadaigter íat ann, .i. in filid739  i fíadnaisi in ríg ⁊ ei-sium a maigin eli. Do-berar bíad 323 b 1740  dóib ⁊ tóchaithid a m-bíad comba sáitheach íat. As-pert741  in filid frisium dia tugtha cnáim for méis ina fhíadnaisi742  cen a bladad co bráth, “ar atá a teglach in ríg óglach743  diana dliged cech cnáim ima téit smir ⁊ dia m-brister dara744  aindeóin-sium hé, is éicen a chomthrom de dergór do745  thabairt do-sum ind nó comrac for galaib óenfhir, ⁊ fer746  comlaind chéd ei-sium”. “Maith sin,” ol sé, “mad áil747  dogéntar seacha.” Níro an-sum didiu co tardad cnáim748  for méis dó ⁊ do-ber láim for cech cind de ⁊ brisid itir a749  dí mér hé ⁊ toimlid a smir ⁊ a fheóil asa aithli. Atchíad750  cách sin ⁊ ba h-ingnad leó. Innister don láech ucud anísin.751  Atraigsein súas co feirg móir ⁊ a bruth míled ass dá752  dígail forsintí ro mill a gesi ⁊ ro thomail a dliged. Ó't chonnairc-sium753  sin do-rala erchur don chnáim dó co m-buí asa754  édan síar iar tregdad a inchinde a medón a chind.755  Atraigset muinnter in ríg ⁊ a theglach dia airlech-sum 'na756  dígail sin. Téit-sium fúithib amail téit ség fa mindtu ⁊757  dogní airlech foraib co m-ba lía a mairb oldáit a m-bí ⁊758  ro theichset in drong ropa beó díb. Tic-sium doridisi ⁊759  suidig for gúalaind in fhiled cédna ⁊ ro gab omun mór in p.25760  ríg ⁊ in rígan reme, ó'tchonncadar a gal curad ⁊ a luinde761  laích ⁊ a bruth míled ar n-érgi. As-pert-sum friu nárbo762  h-ecail dóib hé acht mine thiced in teglach isin teach763  doridisi. Ro ráidh in ríg ná ticfadís. Ro bean-sum a764  chathbarr n-óir dia chind annsin ⁊ ba cáem a gnúis ⁊ a765  delb iar n-érgi a ruidig fri feirg in chathaigthe.

766  Atchí ben ríg Bretan glac ⁊ lám in óglaig ⁊ buí 'gá fheithem767  co fada ar ba machtnugad mór lé in fáinne órda atchonnairc768  fa láim in míled, ar ní tháinic for talmain fáinne769  a macsamla ná cloch ba ferr oldás in chloch do-rala770  ann. Ocus ro íarfacht in rígan scéla in fháinne don láech771  anaichnid. At-bert-sum frisin rígain: “Is agum athair772  fesin do-rala in fáinne .i. ag mac Obéid ag ríg ...{⬌}.” conad773  ann as-pert sí:

1. 774 Can as tángais, a laích lóir?775 
   cé thuc duit in fáinne óir?776 
   nó cá tír asa targa?777 
   mo chin cách 'sa chomarda.
2. 778 'Gom athair féin do bí sin,779 
   ag mac Obéid ingantaig;780 
   is amlaid fríth fáinde in fhir,781 
   ag láech a comlann óenfhir.
3. 782 Aderimsi riut-sa de,783 
   is derb is as áirithe,784 
   scíth mo chraide co bráth m-bán,785 
   agud déchsain a macán.
   can as. t.

786  “Ocus ro fágaib in fáinne agum-sa in tan atbath fesin.”787  Ó'tchúala trá in rígan sin ro búail a basa ⁊ ro thúairc a h-ucht788  ⁊ ro sgríb a h-agaid ⁊ do-rad a callad rígnaide forsin teinid i p.26789  fíadnaisi cháich ⁊ do-rad a faíd guil esti iar sin. “Cid sin,790  a rígan?” ol cách. “Ní hannsa,” ol sí, “mac ronucus don791  ríg ⁊ do-dechaid úaim féin atá fhichit m-blíadain ann anosa792  do fhoglaim gaiscid seachnón in domain, ⁊ is aici ro buí793  in fáinne fil im láim in óclaig ucud, dáig do-biur-sa aichne794  fair, ar is ocum féin ro buí i tosach co ruc in mac lais hé795  in tan ro imthig úaim.”

796  Ocus ro gab for lámchomairt móir asa aithle sin cuma797  derb leó co n-eibélad mine fagbad furtacht fo chédóir.798  Téit-sium íarum i comfhocus don rígain ⁊ as-bert fria: “Dia799  n-dernnta rún formsa, a rígan,” ol sé, “ro indésaind scéla800  do mic duit.” Ro gell sí cona luga co n-dingnead. “Misi801  do mac,” ol sé, “a rígan, ⁊ is mé do-deachaid úait do802  fhoglaim gaiscid timchell in beatha.” Níro chreid sí sin803  gura déch a shlinnén deas. “Cid sin, a rígan,” ol sé. “Ní804  hannsa,” ol sí. “In tan ro imthig mo mac úaim do-radus805  gráinne n-óir fo barr a shlindéin deis do shén úaire ⁊ do806  chomartha fair. Masa thusa mo mac, fogéb-sa sin indat.”807  Féchaid íarum ⁊ fuair amail rob áil dí, ⁊ ro búail a basa808  doridisi tria a mac eólchaire do thecht ⁊ as-pert: “Is trúag809  in gním rob áil dúib do dénam, a ríg .i. ar n-óenmac a810  n-dís do marbad cen chinaid dot muinntir.” Níro chreid811  in ríg curbad é a mac no beith and. “Cid ná creide a812  n-abair in rígan, a ríg Bretan?” ol Congal. “Atbérsa813  frit,” ol in ríg. “Bádu-sa fechtus ⁊ dáil mór imum isin814  dún-sa iar n-imthecht mo mic úaim, conus faca buidin815  móir chugam, céd láech a lín, óenóglach rempu, ⁊ folt 324 a 1816  rúad fair, is é ba tóiseach dóib. Íarfaigter scéla díb.817  As-pert int óglach rúad ucud ba mac dam-sa hé ⁊ ba818  chugam tháinic. Íarfacht cách in bá fír sin ⁊ ní tardus819  nach fregra forro, acht ro fáemus a beith 'na mac dam820  arná tísta frim fhlaithius ó ánradaib Bretan ⁊ íarfaigim a821  ainm de. At-bert-sum ba Conán a ainm, úair ba Conán822  anmum in chédmic buí ocum-sa ⁊ ro ráidiu-sa fris cúairt p.27823  Bretan do thabairt ⁊ a thecht a cind blíadna dom shaigid824  féin. Iarna bárach dún didiu isin dáil chédna, atchíam825  buidin móir ele cugaind, céd láech a línséin, óglach rempu826  ⁊ folt find fair. ÍArfaigit in fir scéla de. At-bert-sum in827  cédna ba mac dam-sa hé ⁊ ba Conán a anmum ⁊ as-pert-sa828  fris cúairt Bretan do chur mar in cédna. ISin tres laa829  trá atchíam buidin n-dímóir aile chugaind, móo oldás cach830  buiden, trí chéd láech a lín. Óglach cruthach rempu,831  áilli do láechaib in domain, folt dond fair. Tic chugaind832  iar sin ⁊ as-pert comad mac dam-sa ⁊ comad Conán a833  anmum. As-pert-sa in cédna fris ⁊ is aire sin, a Chongail,”834  ol in ríg, “nach creidimsi comad hé in láech ucud mo mac,835  ar in tríur sin do rád gó im agaid.” “IS ead is chóir ann,”836  ol Congal, “dia tísat in tríar sin don dún comrac dóib ⁊837  don láech ucut ar galaib óenfhir ⁊ cipé díb tí ass a beith838  'na mac agut-sa.” “Is cead lim,” ol in ríg.

839  Anait and in adaig sin ⁊ érgis Conán Rod co moch840  iarna bárach, ar is é ba mac díles don ríg. Ocus téit841  do décsin in tsrotha buí i comfhocus don dún, ⁊ buí ag842  foircsi for néllaib áeoir ⁊ as-pert: “Atchím nél fola ós cind843  Conáin Ruaid, ⁊ nél fola ós cind Conáin Fhind, ⁊ nís fil844  ós cind Conáin Duind, ⁊ a dee nime,” ol sé, “créd beirius845  Conán Donn ass cen tuitim limsa, ar is lim thuitit in dí846  Chonán aile.” Conadh ann as-pert:

1. 847 Atchíu tríar míled 'sa mag,848 
   co n-eirred n-álaind n-ingnad;849 
   fil úaistib, fri h-úair fergi,850 
   nél na fola fordergi.
2. 851 Nél fola ós cind Conáin Rúaid,852 
   is do bodéin a dímbúaid;853 
   in cédna ós cind Conáin Fhind854 
   in errid álaind imrind.
 p.28
3. 855 Nír gab claidem, nír gab scíath,856 
   nír gab eirred tráeta tríath,857 
   nír gab gaisced is gním glonn,858 
   láech ná freigéraind comlonn.
4. 859 Ní uil ós cind Conáin Duind860 
   nél na fola ros fégaim;861 
   dergfat-sa mo lainn indíu862 
   forna Conánaib atchíu.
   atchíu.

863  Atchí iar sin buidin móir chuici isin drochat buí tarsin864  sruth ⁊ atchí óenláech rúad múr rempu ⁊ aichnis hé. Ocus865  as-pert fris: “Cía lán bud ferr lat agud do ní no thallad866  forsin drochat-sa?” As-pert-sum ba hé a lán óir ⁊ argait.867  “Fír,” ol sé, “nidat mac-sa don ríg, acht mac cerdai nó868  fir fogní nách aicdi éicin di ór nó argad, ⁊ fogéba-sa bás869  ind.” Ferait comlann íarum ⁊ marbthar Conán Rúad ann.870  As-pert mac in ríg .i. Conán Rod, fri muinntir in fhir ros871  marb: “Dia n-innised neach úaib dam in fír in aichne872  do-radus forsin láech ro ainicfind sib.” “Fír,” ol síat, “ní873  thard neach for bith aichne bá-sa ferr iná in aichne do-radais874  for ar tigerna, ar ba mac cerdai a túaiscert Bretan hé875  ⁊ táinic tria borrfad n-aicenta co n-ebairt combad mac876  don ríg hé ó ro chúalai a beith cen mac oca.”

877  Tic indara fer díb gusin drochat ⁊ ro íarfaig-sium de in878  cédna. As-pert-sum ba hé a lán de búaib ⁊ graigib ⁊879  táintib. “Fír,” ol sé, “nídat mac-sa don ríg acht mac880  brugad ⁊ fhir thacaid ⁊ conáich.” Scuchaid chuici íarum881  ⁊ gadaig a cheann de ⁊ íarfaigis dia muinntir in ba fír in882  aichne. “Fír,” ol íat.

883  Atchíat trá in tres m-buidin chucai, óenláech mór i tosach884  na buidne sin, tri chéd láech ina fharrad. Téit Conán ina885  choinne forsin drochat cédna ⁊ íarfaigis de, cía lán bá886  deach lais aici do ní no thallad forsin drochat cédna.887  As-pert-sum ba hé a lán do láechaib ⁊ curadaib fa óengním p.29888  ⁊ óengaisced fris féin. “Fír sin,” ol Conán, “at mac rígsa889  ⁊ nídat mac do ríg Bretan.” “Fír,” ol sei-sium, “nídam890  mac-sa do ríg Bretan acht am mac do ríg Lochland ⁊891  m'athair ro marbtha i fill la bráthair dó budéin tria thangnacht,892  ⁊ ro indarpustar misi iar marbad m'athar, ⁊893  ó'tchúalai ríg Bretan cen mac oca tánag fora amus d'fhagbáil894  chunganta slóig ⁊ sochraide lim do dígail m'athar; ⁊ is895  ed sin is fír ann, ⁊ ní choimréc frit-sa imon flaithius nach896  dúthaig dam.” Dogníat a n-dís síd ⁊ córu andsin ⁊ tecait897  isin dún go h-airm a m-buí ríg Bretan ⁊ Congal, ⁊ innisit 324 b 1898  a scéla ann leth for leith. Ba maith la cách uile in scél899  sin ⁊ as-pert didiu in ríg, “Do-bér-sa tuilled derbtha forsin900  macsa.” “Cía derbad,” ar Congal Cláen. “Ní hannsa,”901  ol sé. “Dún fil agum-sa a n-imel Bretan .i. Dún Dá Lacha902  a ainm, atá didiu cloch amra isin dún sin ⁊ ní glúaiseann903  fri bréig ⁊ ní fhédann fer fingaile a toglúasacht nách a904  tógbáil ⁊ atát dá each óendatha ocum-sa isin dún cédna905  ⁊ ní rithait fa neach fogní gói co bráth ⁊ tíag-sa gusin dún906  sin dia derbad fort-sa in fír atberi frim.” Dogníther samlaid907  uile: tógbaid in chloch ⁊ rithaid na h-eochu foí, ut908  dixit in ríg:

1. 909 Cloch atá a n-Dún Dá Lacha910 
   is fíu a comthrom d'ór datha;911 
   ní glúaisenn le bréig cen brath,912 
   is ní glúaisend fingalach.
2. 913 M'eichsi féin is ferrdi a n-gnaí914 
   co bráth ní glúaisit le gaí;915 
   gluaisit le fírinde find,916 
   is lúath ághasta a n-érim.
3. 917 Dia fhis in bud tú mo mac,918 
   a chuingid calma comnart,919 
   rachad indíu co moch moch920 
   gusin dún a fuil mo chloch.
   cloch.

 p.30921  Tinólaid Congal iar sin slóig Saxan ⁊ a ríg .i. Garb mac922  Rogairb ⁊ slóig na Fraingce ⁊ a ríg .i. Dairbe mac Dornnmáir923  ⁊ slóig Bretan fa Chonán Rod mac Eachach Aingcis924  ⁊ firu Alban fa chethrib macaib Eachach Buide .i. Áed925  in errid úaine ⁊ Congal Mend ⁊ Suibne ⁊ Domnall Breac926  a sinnser. Do-bert lais uile in lín slóg sin co tardsat cath927  do Domnall co feraib Érenn ime for Muig Rath co tardad928  ár cenn eturru ⁊ co torchair Congal Cláen ann. Ar it é sin929  teóra búada in chatha .i. maidm ria n-Domnall ina fhírinne930  for Congal ina gói ⁊ Suibne do dul fri gealtacht ara méd931  do laídib ro lesaig ⁊ in fer do fheraib Alban do dul dia thír932  fesin cen luing, cen báirc, ⁊ láech aile i leanmain de. Ro933  marb didiu Cellach mac Maíl Chaba Conán Rod .i.934  mac ríg Bretan for galaib óenfhir, ⁊ ro marbtha didiu na935  rígu ⁊ na toísig olcheana tri nert comlaind ⁊ tria fhírindi936  flatha in ríg .i. Domnaill mic Áeda mic Ainmirech ⁊ tria937  nert in cathmíled amra .i. Cellach mac Maíl Chaba .i.938  mac bráthar Domnaill, ar níro marbad láech ná cathmíled939  do chlannaib Néill isin cath nach dígélad Cellach tria nert940  comlaind ⁊ imbúailti. Cona térná d'Ulltaib ass acht sé941  céd láech namá ro éladar asin ármuig fa Fherdomun mac942  Iomamain .i. láech amra d'Ulltaib intí Feardomun. Ní943  térna didiu d'allmarachaib ass acht Dub Díad druí944  do-deachaid fri folúamain asin chath ⁊ níro airis co h-Albain945  cen luing, cen báirc ⁊ láech marb i lenmain dia leathchois,946  dáig ro chuir Congal glas i cengal itir cech n-dís dia947  muinntir ag cur in chatha coná teichead neach díb ó948  chéli amail do-rónsat clanda Conaill ⁊ Eógain tria forcongar949  Conaill mic Báedáin mic Nindeda in rígmíled amra conid950  amlaid sin ro chuirset in cath. Conad Flead Dúin na951  n-Géd ⁊ tucait catha Muige Rath conice sin iar fír. FINIT.952  amen FINIT.

BRUSSELS MS. 3410 (Fol. 55r-57v)

As Fleidh Dhúin na n-Gédh do benadh an begán so ar Esp Earc Sláine

1  IAR n-gabháil airdrícche na h-Éirenn do Dhomhnall2  mhac Aodha mhic Ainmirech mhic Shédna mhic Fherghas3  Cennfhada mhic Conaill Ghulban mic Néill Náoighíallaigh,4  ro cumhdaighedh dúnadh nó baile ríoghda romhaiseach lais ar5  brúach na Bóinne ⁊ do cruinnigedh fledh lánmhór lais6  do dhénamh bainn-se a bhaile ⁊ a ríghe óir ní raibhe i7  n-Éirinn dúnadh nó deghbhaile amhail an dún sin, acht8  narbó maiseach lasin rígh ⁊ lásna maithibh ainm an dúin9  .i. Dún na n-Gédh do gairdís de. Gonadh annsin adhubhairt10  Domhnall fria mhaoraibh ⁊ fri lucht a thabhaigh gach a11  bfuighdís i n-Éirinn d'uighibh gédh do thabhairt leó, óir12  nírbo h-onórach lásin rígh go m-bíadh cinél bíd nach13  ffuighthi aige forsan bfleidh. Ro tionóiledh iar sin an14  fhledh uile da gach ní rángas a les, acht na h-uighe gédh,15  óir nírbo h-urasa a bfagháil. Do-chúadar lucht an tobaigh16  ar fud na Midhe d'íarraidh na n-uighedh nó na n-ogh go t-tarladar17  for dhuirteach .i. tech pennaide m-becc ⁊ aonben amáin ann ⁊ bréid dubh18  fora cend ⁊ sí ag urnaighe dochum n-Dé. Ad-chonncadar19  muinnter an rígh ealta gédh a n-dorus an tige, ⁊ tíaghaitt20  astech, ⁊ fúaradar soidhthech lán d'uighib gédh ann,21  gonadh and adubhradar: “Rob sén maith dhúinn,” ar22  síad, “úair dá c-cúartaigmis Éire ní fhuighmís ní búd mó23  iná so d'uighibh gédh a n-aoinionadh innte.” “Níba sén24  maith,” ar an bhen, “⁊ níba sonas don fhleidh dochum a25  m-bérthar an m-becc m-bídh sin.” “Créd an t-adbar,” ar26  síad. “As é so a adhbar,” ar an bhannsccál. “Naomh27  míorbaileach do mhuinntir an Choimdhe bhíos annso, .i. p.3228  ESPucc nó comarba Espuicc Eirc Erc Sláine, ⁊ as edh a obair bheith isin mBóinn29  gonuicce a dhá occsaill ó mhaidin go tráth nóna, ⁊ a30  shaltair forsan trácht nó tír ina fhíadnaisi, ⁊ é ag ernaigthe do31  gnáth, ⁊ as í a phroinn gacha nóna iar t-teacht annso32  .i. ugh go leith ⁊ ceithre gais do bhiorar na Bóinne, ⁊ as33  amhlaid as cóir dhaoíbhsi gan a shárugadh fan m-begán34  bídh sin atá aicce.” Ní thuccsat muinnter úaibhrech an35  rígh freccra fuirre, ⁊ beirid leó cuid an fhíreóin ⁊ an 36  fhírnaoimh díadha.

37  Ticc an naomh dia thigh íarumh um thráth nóna, .i.38  ESPucc nó comarba Esp Eirc Erc Sláine ⁊ ro innis an bhen sccéla dó amhail39  do rugadar máoir an rígh na h-uige leó dochum na fleidhe40  d'ionnsaighe an rígh. As annsin ro ferccaigedh an41  cléirech, go n-dubhairt: “Nárab maith an sén dontí gusa42  ruccadh an cinél bídh sin ⁊ nárab é sídh nó les Éirenn43  thiucfus don fhleidh gusa rugadh, achd gurab é a h-imresna44  ⁊ a cogadh ⁊ a h-eissíth thiocfas dhi.” Ocus ro easccáoin45  an fhledh amhail as neimhnighe ro fhéd a h-esccáoine.

46  Sccéla an ríogh, do cuiredh fesa ⁊ teachta úadha fó47  h-Éirinn go ríoghaibh ⁊ go h-úaislibh na h-Érenn go t-tíosdaois48  chuige do chaithemh na fleidhe. As síad roba ríoga49  cóigedhach, .i. Congal Cláon mhac Scannláin Sccíathlethain50  a rríghe Uladh, Criomhthann mac Aodha Cirr a51  ríghe Laighen, Máol Dúin mac Aodha Bennáin a ríghe52  Muman & a bráthair .i. Iollan mac Aodha Bennáin for53  Dhesmumhain, Raghallach mhac Úadach a ríghe Connacht54  & Domhnall mhac Aodha mhic Ainmirech i n-airdríghe55  úasta. Ro éirigh an rí do chur fháilte risna ríoghaibh ⁊56  risna h-úaislibh; & adubhairt iar sin rena dhalta .i.57  Conghal Cláon rí Uladh dul d'fhéchain na fleidhe. Téid58  Conghal d'fhéchain na fleidhe ⁊ ro fégh fa seach idir bhíadh59  ⁊ fhíon ⁊ chuirm ⁊ ro fhégh forna h-uighibh gédh ad-chonnairc,60  óir ba h-iongnadh mór lais an nuimhir sin d'fhaicsin a61  n-aonionad dhíbh ⁊ ro ith greim as uigh díbh ⁊ ibhid p.262  dhigh ina deghaid ⁊ tig amach mar a raibhe an rígh ⁊63  adubairt gomadh dóig lais dá m-beidis fir Éireann fri ré64  cheithre míos isin dún go bfuigdis a bfresdal bídh ⁊ dighe.65  Ba buidheach an rí desin ⁊ téid féin d'fhéchain na fleidhe,66  ⁊ ro h-innisedh dó amhail ro easccaoin EASP Eirc an67  fhledh ⁊ go sonnradhach gach aon no chaithfedh na h-uighe68  tugadh úadha féin. Ad-chonnairc an rí na h-uighe goro69  fhíarfaigh: “Cia ro chaith ní don uigh easbhadhaigh úd?”70  ar sé, úair ro fhidir-siumh gibé do thoimheóladh .i. do chaithfed ní don71  fhleidh ar tús ⁊ iarna h-esccaine gomadh de do thiucfadh72  milledh Éireann & a aimhréir-siumh do dhénamh gonadh73  uime sin ro fhíarfaigh sgéla na h-uige go léir.

74  Adubradar cách gurbó h-é Congal Cláon a dhalta-somh do75  chaith an ugh sin. Bá brónach an rí don sgél sin, óir ní76  raibhe i n-Éirinn énnduine búd mesa lais do chaithemh na77  fleidhe ar tús iná Congal, úair ro fhidir a droichchíall ⁊ a olca78  mionca fair roimhe sin; & adubairt nach c-caithfedh nech79  ar bith don fhleidh go t-tuccotáoi dá apstol décc na h-Éirenn80  dia coisreccad ⁊ dia bennughad ⁊ go c-cuirid a h-esccaoine81  for c-cúl dá ffédaid. Tuccadh íaramh na naoimh sin uile82  fo h-áoinionad go m-bádar isin dún lá Domhnall. As íad83  so na naoimh do-chúadar annsin: .i. 1. Finnén Muighe84  Bile, 2. Finnén Chlúana h-Iraird, 3. Coluim Cille, 4. Coluim85  mhac Criomhthain, 5. Cíarán Clúana mac Nóis, 6. Cainnech86  mhac úa Dhalann, 7. Comhgall Bennchair, 8. Brénainn87  mhac Fionnlogha, 9. Brénainn Biorra, 10. Rúadhán88  Lothra, 11. Nindidh Cráibhtheach, 12. Mobí Cláirenech,89  Molaisi mhac Nadfráoich gonadh íad sin dá apstol décc90  na h-Éirenn ⁊ céd naomh maille gach ardnaomh díobh.91  Tugadh uile an líon naomh sin do bhennugadh ⁊ do92  choisreccadh na fhleidhe. Tar a chenn sin uile nír fhédsad93  a h-esccaoíne do chur for c-cúl ó do thomhail Congal ní94  don fhleidh ríana bennacchad. Ro shuidh an rí ⁊ na ríogha95  ⁊ na slúaigh ó shin amach, & do réir dlighidh ⁊ onóra as p.3496  do Chongal Chláon búd cóir lethlámh dhes rígh Érenn, ⁊97  ní h-amhlaidh sin tarla an oidche sin; ⁊ tuccadh ugh98  ghéoidh for méis airgitt a bfíadhnaisi gach rígh isin tigh,99  ⁊ ó ráinic an mhías ⁊ an ugh a bfíadhnaisi Chonghail100  do-rónadh mías chroinn nó maide don mhéis airgitt ⁊ ugh chirce don101  uigh ghéoidh amhail ro bháoi a n-dán móruilc do chách.102  Ó'dchonncadar muinnter Chongail sin, nír míadh .i. onóir leó103  suidhe nó longadh caithemh & méd na h-esonóra fúair a rígh féin104  .i. Congal Cláon. Ro éirigh fer do mhuinntir Chongail105  ⁊ adubhairt: “Ní maith do shén, a Chongail,” ar sé, “as106  mór na h-athaisi tuccadh ort anocht a t-tigh an rígh .i.107  tigerna Oirghíall do chur isin áit dhoba cóir dhuit-se, &108  ugh ghéoidh for méis airgitt a bfíadhnaisi gach rígh astigh,109  acht tusa att áonar ⁊ ugh chirce for méis croinn at110  fhíadhnaise.” Ní thug Conghal dá aire gomadh tarcuisne111  nó mí-onóir gach ní dogébadh a t-tigh a oide féin. Tar a112  chenn sin baoi do mhéd an ghreasachta tugadh ar Chongal113  goro éirigh ina shesamh ⁊ gur líon dásacht ⁊ mire menman114  é ⁊ ro ghabh a ghaisgedh fair ⁊ ro ling a bfíadhnaisi an rígh.115  Tarla fer do mhuinntir an rígh ris, ⁊ adubairt ris suidhe116  ⁊ go bfuighedh fritháilemh amhail fúaradar cách. Ó chúalaidh117  Congal sin, do-rad béim don óglách go n-derna dá118  chuid de. Ba h-úamhan lasin rígh ⁊ la gach n-aon astigh119  Congal annsin óro airighset ferg fair. Ocus adubairt120  Conghal: “Ná bíodh eccla ort, a rí,” ar sé, “óir gé mór121  d'ulc ⁊ d'éccóir do-rónais oram-sa ní h-úamhan duit mé,” ⁊122  ro innis Congal a bfíadhnaisi cáich go coitchenn gach123  a n-derna an rígh do mhasla ⁊ d'éccóir air & adubairt:124  “Do-bheirimsi fam bréithir,” ar sé, “go t-tiubhar-sa cath125  duit-si go bferuibh Éirenn umad,” ⁊ ro imthigh úatha126  amach iar sin ⁊ do chuir an rí drem do naomhaibh Érenn127  le chomaidh a n-díaig Conghail ⁊ ní táinic leó ar chomhaidh128  ar bith, ⁊ ní táinicc le teachtuibh ar bith eile ar chomhaidh129  nó ar chennach dár t-tairgedh dó, ⁊ ro glúais roimhe go p.35130  tech Ceallaig mhic Fhiachna Finn .i. bráthair athar do131  Chonghal, ⁊ do bí sé 'na shenóir aosda ⁊ ro fhíarfaigh sgéla132  de ⁊ ro innis Congal sgéla dó ó thús go deiredh. Ocus133  adubhairt an senóir le Conghal, “Éirighsi go h-Albuin,”134  ar sé, “óir as inghen do ríg Alban do máthair, ⁊ inghen135  rígh Bretan do shenmáthair .i. máthair do máthar, ⁊136  tabair cath do rígh Érenn ⁊ díoghail do masla air.” Ba137  buidheach Congal don chomhairle sin ⁊ do-róine amhail do138  mhúin Ceallach dó, ⁊ thug leis Albanaigh ⁊ Bretnaigh139  dochum n-Éirenn, ⁊ ro chruinnigh Ulltaigh .i. a mhuinnter140  féin maille ríu, ⁊ fa díobh sin Suibhne mac Colmáin141  Cúair, tigerna Dál Araidhe, antí ro h-esccaoinedh le142  Rónán fána easonóir do dénamh. Ocus tángattar na143  slúaighte sin a c-coinne ⁊ a c-comhairrcis rí Érenn do144  thabairt chatha dó 'san magh le n-abarthar Magh Rath.145  Táinic rí Érenn don leith eile ⁊ ro cuiredh cath oirderc146  ettorra .i. Cath Muighe Rath ⁊ sgríobhthar san cath sin147  nach deachaidh aoinneach beó dá t-táinig go h-Érinn le148  Congal acht días, ⁊ ro marbad Conghal féin 'san cath ⁊149  líon do-áirmhe dá mhuinntir ⁊ do-chúaidh Suibhne mhac150  Colmáin ar gealtacht ⁊ do marbadh do rinn iar sin do151  brígh itche Rónáin, ⁊ ro marbad iliomad do shlúagh rí152  Érenn gé go t-táinicc féin asan c-cath beó. Ocus as inmhesta153  gurab é sárughad an naoimh ⁊ a mhallughadh fhéin foran154  ffleidh fodera na h-uilc móra sin do theacht idir rí Érenn155  ⁊ a dhalta ⁊c.

156  IAR c-codladh don rígh .i. Domhnall mhac Aodha mhic157  Ainmirech i n-Dún na n-Gédh oidhche áirithe ad-chonnairc158  aisling iongnadh .i. cuilén con ro h-oiledh aige féin do dhol159  ar mire ⁊ cúanairt Éirenn ⁊ Alban ⁊ Bretan ⁊ Saxan do160  chruinniughadh don chuilén dochum n-Érenn go t-tuccsat161  seacht c-catha don rígh go bferaibh Érenn uime goro162  cuiredh ár cenn ettorra gach laithe díbh sin conadh isin p.36163  seachtmadh laithe ro brisedh forna conaibh ⁊ ro marbadh164  cú an rígh ann afar lais. Ro mhusgail an rí asa chodladh165  ⁊ téid do chlisedh go raibhe for lár an tighe. Tucc ben166  an rígh a dhá láimh ima brághait ⁊ adubairt ris: “Dein167  comhnaidhe agamsa, a rí,” ar sí, “⁊ ná tabair h-'aire168  d'aislingibh nó do shíabraibh oidhche,” ar sí, “⁊ ná bíodh169  egla ort, úair atáid slúaigh ⁊ sochaide ad thimcheall.”170  “Bennacht ort, a ben,” ar sé. “As maith an teccuscc171  tugais damh.” Ro fíarfaigh a bhen sccéla dhe ciodh172  ad-chonnairc. “Ní inneó-sa duit-si nó do neoch eile go173  bfaicer Máol Cabha cléirech, mo derbráthair, óir as é174  breithemh aislingthe as ferr atá i n-Éirinn eision.” Do-chúaidh175  an rí céd cairpteach mar a raibhe Máol Cabha. IS176  ann ro baoi Máol Cabha an tan sin a n-Druim an Iolair ós177  cenn Bhéil Átha Senaigh mar a t-tig an abhann dárab178  ainm an Éirne as Loch Éirne, & é 'na chomhnaidhe ann179  ⁊ dísert beg aicce iar bfágbáil ríghe n-Érenn ar grádh an180  Choimde ⁊ deichneabhar ban maille ris re h-ullmugadh181  bídh ⁊ céd cléirech fri h-aifrennaib ⁊ fri tráthaibh.182  Ráinicc an rí mar a raibhe Máol Cabha ⁊ ro fhíarfaigh183  Máol Cabha sgéla de, ⁊ ro fher fáilte fris ⁊ ro anastair an184  rí aige annsin secht laithe, ⁊ ro innis an rí a aisling dó185  iar sin ⁊ adubairt ris breth do breith fuirre. Ro h-imdergadh186  Máol Caba ó'dchúalaidh an aisling ⁊ adubairt: “Mac187  ríogh ⁊ cuilén con,” ar sé, “ionann aisling dóibh, a rí,”188  ar sé, “& atád dá dhalta agad-sa .i. Conghal Cláon .i. Rí Uladh &189  Cobhthach Cáom rí Connacht. Éireóchaid nech éiccin190  aca at aghaidsi ⁊ do-bhéra eachtrandach ⁊ lucht dénma191  uilc Alban ⁊ Bretan ⁊ Saxan it aghaidsi dochum n-Érenn192  ⁊ do-bhérad seacht c-catha duit-si, a rí, ⁊ an sechtmadh193  cath cuirfidher ann thuitfidh do dhalta-sa ⁊ as í sin breath p.37194  na h-aislinge, a rígh,” ar sé; “& as amhlaidh mholaimsi195  duit fledh do chruinniugadh ⁊ fir Érenn do thabairt dá196  chaithemh ⁊ braigde gach cúigidh i n-Éirinn do gabháil ⁊197  an días daltadh atá agut do ghabáil go cenn m-blíadna198  ⁊ a léigen amach a c-cenn blíadna ⁊ seóid ⁊ maoine do199  thabairt dóibh.” Nír chreid an rí gé go t-tiucfadaois fir200  Érenn ina aghaid go t-tiucfadh a dhalta Congal ina aghaid201  ⁊ nír gabh comairle Maoil Chabha.

202  Gacha ní chena do fíoradh fáistine Máol Cabha, óir203  ro tionóiledh Bretnaigh, Albanaigh, ⁊ Saxanaigh le204  Congal do thabairt catha don rígh amhail innister 'san205  leabar darab ainm Cath Muighe Rath. Ro baoí mac don206  Máol Cabha so adubhramar ag cuidiugadh le derbráthair207  a athar .i. rí Érenn an cath do chur .i. Ceallach mhac208  Máol Cabha 'sa shliocht ara bfuilit muinntir Gallchubhair,209  ⁊ as é an tres gaisccedhach as ferr aderar do bheith 'san210  chath é .i. ei-siumh ⁊ Congal Cláon rí Uladh ⁊ Conán211  Rod mac Rí Bretan. Ocus do bí an Ceallach so féin ⁊ a212  dherbráthair Conall Cáol trí blíadhna dég i ríghe n-Érenn,213  ⁊ do bí an Máol Cabha cléirech dob' athair dóibh ceithre214  blíadna i ríge n-Érenn do réir na réimenn ríograidhe ⁊ na215  n-dúantadh senchais ina bfuil coiméd ríograidhe Éirenn ⁊c.

Document details

The TEI Header

File description

Extent: 13755 words

Source description

Manuscript sources

1. Dublin, Royal Irish Academy, MS 535, olim 23 P 2, al. Yellow Book of Lecan, 319a1–324b44.
2. Dublin, Royal Irish Academy, Stowe MS 23 K 44.
3. Dublin, Royal Irish Academy, Stowe MS B iv 1.
4. Brussels, Bibliothèque Royale, Brussels MS 3410.

Editions

1. John O'Donovan, The banquet of Dun na nGedh, and the battle of Magh Rath, an ancient historical tale. Now first published, from a manuscript in the Library of Trinity College, Dublin [Yellow Book of Lecan], with a translation and notes, Dublin: Irish Archaeological Society, 1842.
2. Carl Marstrander, Fleadh Dúin na nGéadh ocus Cath Muighe Ráth. The Irish text edited with introduction and a glossary. (Videnskabs-Selskabets Skrifter. II. Hist-Filos. Klasse. 1909, No. 6), Christiania, 1910.

Translations

• Ruth Lehmann, The Banquet of the Fort of the Geese. In Lochlann 4, 1969, 131–59. [English translation of Fled Dúin na nGéd, 1964].

Secondary literature

1. Brian Ó Cuív, in Éigse 11 (1964/66) (pt. 3, 1965/66) 219–21 (review of Ruth Lehmann's edition).
2. E. Bachellery, in Études Celtiques 11 (1964/67) (fasc. 2, 1966/67) 526–28 (review of Ruth Lehmann's edition).
3. Donald G. Howells, in Scottish Gaelic Studies 12 (1976) (pt. 1, 1971) 113f. (review of Ruth Lehmann's translation).
4. Brian Ó Cuív, in Éigse 14 (1971/72) 261f. (review of Ruth Lehmann's translation).
5. Máire Herbert, Fled Dúin na nGéd: A Reappraisal, in Cambridge Medieval Celtic Studies 18 (Winter 1989) 75–87.

The edition used in the digital edition

Lehmann, Ruth, ed. (1964). Fled Dúin na nGéd‍. 1st ed. One volume. xxiv + 80 pp. v Preface, vii Contents, ix Introduction, 1–30 Text, 31–37 Brussels Manuscript, 38–76 Glossary, 77f Index of Persons, 79f Index of Places and Peoples. Dublin: Dublin Institute for Advanced Studies.

You can add this reference to your bibliographic database by copying or downloading the following:

@book{G302014,
  title 	 = {Fled Dúin na nGéd},
  editor 	 = {Ruth Lehmann},
  edition 	 = {1},
  note 	 = {One volume. xxiv + 80 pp. v Preface, vii Contents, ix Introduction, 1–30 Text, 31–37 Brussels Manuscript, 38–76 Glossary, 77f Index of Persons, 79f Index of Places and Peoples.},
  publisher 	 = {Dublin Institute for Advanced Studies},
  address 	 = {Dublin},
  date 	 = {1964},
  UNKNOWN 	 = {seriesStmt}
}
 G302014.bib

Encoding description

Project description: CELT: Corpus of Electronic Texts

Sampling declarations

The present text represents pages 1–30 and 31–37 of the volume.

Editorial declarations

Correction: Text has been checked and proofread three times. All corrections and supplied text are tagged.

Normalization: Instances of S, s plus punctum delens have been rendered as S, s.

Hyphenation: Compound verbs such as as-bert, at-bert, ad-chonnairc and prefixed do, as in do-chuaidh, have been hyphenated. So have notae augentes.Hyphens have been inserted after mutated words with h- in anlaut and after nasalisation.When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page break, the break is marked after the completion of the hyphenated word. Hyphens before line-breaks have been eliminated, with the words written in full before each line-break.

Segmentation: div0=the saga; div1=the version. Page-breaks are marked pb n=""; line-breaks are marked lb n="", and manuscript foliation mls n="" unit="folio".

Interpretation: Personal names and place names have not been tagged. Such tagging is envisaged in a future edition.

Profile description

Creation: By one or more unknown Irish monastic author(s). The story belongs to the Middle Irish period. c.1050-1150 (?)

Language usage

• The text is in Middle Irish. (ga)
• A few recurring phrases are in Latin. (la)
• A few words supplied by the editor are in English. (en)

Keywords: saga; prose; medieval; Kings Cycle

Revision description

(Most recent first)

1. 2008-10-05: Header modified; keywords added; hyphenation checked; new wordcount made; file validated. (ed. Beatrix Färber)
2. 2005-08-25: Normalised language codes and edited langUsage for XML conversion (ed. Julianne Nyhan)
3. 2005-08-04T15:55:57+0100: Converted to XML (ed. Peter Flynn)
4. 2000-11-27: Third proofing of file; header created; file parsed using NSGMLS; HTML file created. (ed. Beatrix Färber)
5. 2000-10-05: Second proofing of file. (ed. Stephen Beechinor)
6. 1996-11-29: Structural markup of file. (ed. Dara Mac Domhnaill)
7. 1996: First proofing. (ed. Desmond Durkin, Titus Project)
8. 1996: Text capture. (ed. Desmond Durkin, Titus Project)