Acallamh na Senórach I

unknown

Edited by Whitley Stokes

Acallamh na Senórach I

 p.1 159a1 94

[1] 1 Ar tabhuirtt chatha Chomuir ⁊ chatha Gabra ⁊ chatha2 Ollurbha, ⁊ ar ̇n-díthugud na Féindi, ro scáilset iar sin ina3 n-drongaibh ⁊ ina m-buidhnibh fo Eirinn co nár' mhair re h-amm4 na h-uaire-sin díbh acht madh dá óclách maithe do dereadh na5 Féinde .i. Oisín mac Find ⁊ Cáilti mac Crundchon, mhic Rónáin6 ar scíth a lúith ⁊ a lámhaigh, ⁊ dá naonmar óclách maraon7 riú, ⁊ táncatar in dá naonmar laoch sin a h-imlibh Shléibhe 8 Fuait fond-scothaigh foithremhail co Lughbhartaibh Bána amach,9 risa n-abar Lughbhudh isin tan-so, ⁊ do bhádar co dubach do-mhenmnach10 ann re fuinedh néll nóna in oidchi-sin.

[2] 11 Is annsin adubairt Cailte re h-Oisín: “maith, a anum, a 12 Oisín, cá conair no rachmais riá n-deóidh laoi d' íarraidh áighedechta 13 na h-oidhchi so?” “Ní fhetar ón”, ar Oisín,“ó nach maireann 14 do shenaibh na Féinde ⁊ do shen-mhuindtir Fhind mhic Chumhaill 15 acht triar amháin .i. misi ⁊ tusa, á Cháilti, ⁊ Cámha in bhanfhlaith 16 ⁊ in ban-choimétaidh ro bhúi ac coimhét Fhind mhic Cumhaill 17 ón uair fa macaem h-é gusin laithe a fuair bás.” “Dligmít 18 feis dithat na h-aidchi-so di”, ar Cáilte, “uair ní h-éiter a rímh 19 ná a aisnéis in mhéit ro thoirbir in flaith-féindidh Find di-si do 20 shétaibh ⁊ do mháinibh re taobh in treas sét is ferr fuair Find 21 riam do thabairt di .i. in t-Anghalach, cornn tuc Moríath ingen 22 ríg mhara Grég do Fhind, ⁊ tuc Find do Chámha.”

[3] 23 Ocus fuaradar feiss na h-oidchi-sin ac Cámha, ⁊ ro fhiarfaig 24 díbh a n-anmanda, ⁊ ro indsetar di, ⁊ ro chái annsin p.225 frasa díchra dér, ⁊ ro fhiarfaigset scéla d' aroile ainn-séin, ⁊ táncatar 26 iarsin isin teach leaptha ro h-órdaiged dóibh, ⁊ ro bhói 27 in bhanfhlaith .i. Cámha, ac órdugud a cotach .i. núa cacha 28 bídh ⁊ sen cacha dighi, do thabairt dóibh: uair rob aithnídh 29 di-ssi mar do biadtái a samhla-sumh, ⁊ rob aithnidh di fóss 30 in ní bud dáoithin d' Oisín ⁊ do Cháilti co menic roime-sin. Ocus 31 ro éirigh sí co h-anmfhann étláith, ⁊ ro bói ac imrádh na 32 Féinde ⁊ Fhind mic Cumaill, ⁊ táinic sí tar imrád Oscair mhic 33 Oisín ⁊ tar Mac Lugach, ⁊ tar chath Gabra ⁊ aroile. Ocus 34 ro mhuidh tocht mór orro-sumh uime-sin.

 95

[4] 35 Is annsin adubairt Cáilte: “ní doilghi linde anois iná 36 mar  159a2 as éicin dúind in dá nónbar itamáit do deredh 37 na muindtire móire maithi-sin do scaradh ⁊ do scáiledh ó chéile.” 38 Ro freacair Oisín sin: “dar mo bhréithir ámh”, ar sé, “ní fhuil 39 indum-sa níth ná nertt ina ̇n-deaghaid-sin.” Ocus gérsat calma na 40 fer-ógláigh ro cháisetar co dubach dobrónach do-mhenmnach 41 maraon risin m-banfhlaith .i. re Cámha.

[5] 42 Tucad a ̇n-daoithin dighi ⁊ míre dhóibh, ⁊ ro bhátar teora 43 lá ⁊ teora oidchi annsin, ⁊ do cheileabairset do Chámha iarsin, 44 ⁊ ro ráidh Oisín:

1. 45 Is toirrsech indíu Cámha
   do-rála i cind a snámha.46 
   Cámha gan mac is gan h-úa
   do-rála conadh senrúa.
 ¹

47 Is andsin táncatar rompu assan bhaile imach aran fhaithche 48 b-féraigh, ⁊ gníset comairle annsin, ⁊ as í comhairle do-rónad 49 accu ann, scarad re chéile; ⁊ ba scaradh cuirp re h-anmain a 50 scarad. Ocus do-rínset amhlaid-sin, uair do-chuaidh Oisín co 51 Sídh Ochta Cleitigh, bhail a raibhe a mháthair .i. Bla inghen 52 Déirc Dhianscothaig, ⁊ téit Cáilte roime co h-Inhdber m-Bic 53 Loingsigh a ̇m-Bregaibh, risi-ráidter Mainistir Droichit Átha isin 54 tan-so .i. Bec Loingsech mac Airist i-torchair ann .i. mac ríg 55 Rómán táinic do ghabháil Eirenn co rus-báidh tonn tuile ann h-é 56  — ⁊ do Lind Fheic ar Bóind bhán-srothaigh, ⁊ tar Sen-Breaghmaigh 57 bhudhes, ⁊ co Ráith Droma Deirc, áit i r-raibe Pátraic mac Alpraind.

[6]  58 Is annsin do bhói Pátraic ac cantain na canóine coimdheta, 59 ⁊ ic etarmholadh in Dúilemhun, ⁊ ic bendachadh na rátha a  p.3 60 roibhe Find mac Cumaill .i. Ráith Droma Deirc. Ocus at-conncatar 61 na cléirigh dá n-indsaighi iat-sum, ⁊ ro ghabh gráin ⁊ egla iat 62 roimh na feraibh móra cona conaibh móra leo, uair nír' lucht 63 coimhré na comhaimsire dóibh iatt. 64 Is and sin do éirigh in t-éo flaithemhnais ⁊ in t-uaithne 65 airechais ⁊ in t-aingil talmaide .i. Pátraic mac Alprainn .i. 66 apstal na n-Gaoidhel, ⁊ gabhus in t-esríat do chrothad uisci 67 choisrictha ar na feraibh móra, uair ro bhúi míle léighionn do 68 dheamhnaibh uas a ceannaibh conuic in lá-sin, ⁊ do-chuatar na 69 demhna i cnocaibh ⁊ i scalpaibh ⁊ i n-imlibh na críche ⁊ ind 70 orba uatha ar cach leath; ⁊ do shuidhedar na fir mhóra ina 71 dheagaidh-sin.

[7] 72  “Maith a m' anum”, ar Pátraic ré Cáilte, “cia comainm73  thú, a ócláigh?” “Cáilte mac Crundchon mic Rónáin misi”,74  ar se, .“i. mac óglaigh do muinntir Fhinn meic Cumáill mhé.”75  Ro bádar na cléirigh  159b1 ac ingantus mhór76  acá féghadh re tréimhsi chian, 96 ⁊ ní roiched acht co tana a77  tháibh nó co formna a ghualand in bh-fer ba mó dona cléirchibh78  don fhir dhibh-sin ⁊ iat ina súidhi.

[8] 79  “Athchuinghidh dob áil lium-sa d' iarraid ortt, a Cháilti”,80  ar Pátraic. “Dá rabh ocum-sa do niurt nó do chumung sin81  do-ghébthar”, ar Cáilte; “ocus abair cidh edh h-í.” “Topar82  fír-uisci d' fhagbáil inar b-fhocus annso, assa fhétfamáis tuatha Breagh83  ⁊ Midhi ⁊ Uisnigh do baistedh”, ar Pátraic. “Atá ocum-sa84  dhuit-si sin, a uasail ⁊ a fhíreoin!” ar Cáilte. Ocus táncatar85  rompu tar cladh na rátha amach, ⁊ ro gab-sum lámh Pátraic86  ina láimh, ⁊ ní deachadur acht náoi sbáis ón dorus amach87  an tan it-conncatar in loch-tobar grinn glainidi ina fhiadhnaise,88  ⁊ ba h-adbal leo mét ⁊ reime in bhilair ⁊ ind fhochluchta89  ro bhói fair, ⁊ do bhói ac tabairt a thesta ⁊ a thuarascbhála, ⁊90  adubairt Cáilte in laoidh ann:

1. 91 A thobuir Trágha Dhá Bhan
   álaind do bhilar barr-ghlan.92 
   ó ro tréigedh do chnuas ort
   nír' léiced fás dot fhochlocht,
 p.4
2. 93 Do bric ód bruachaibh amach
   do mhucca allta i t' fhásach,94 
   doimh do chrega cháin sealga
   do láigh breacca broind-dearga.
3. 95 Do mhes ós bharraibh do chrand
   t' iasc a n-indberaibh th' abhann,96 
   álaind lí do ghas n-geghair
   a ghlas uaine fhoithremhail!
4. 97 Is uait do-chuadar in Fhiann
   dar' marbad Coinchend coimfhial,98 
   dar' cuiredh ár Féinde Find
   isin mhadain ós Maolghlind.
5. 99 Uait do-chuaidh Fathadh na fhledh
   ba laoch do fhuilnged imned,100 
   dá fhuair rath in talman toir
   dar' marbhadh i cath Chlároigh.
6. 101 Táinic ós cind in tobair
   Blaói ingen Deirc Dhianscothaigh102 
   gol ard con atha aicci
   dar' cuiredh cath Confaiti.
7. 103 Ar marbadh chon ocus fer
   ar n-athchuma laoch láin-gheal104 
   co cuala glaodh Gharaidh ghlain
   adhaigh re taobh in topair.

[9] 105  “Maith”, ar Pátraic, “in táinic ár próind ⁊ ár tomhaltus106  chucaind fós?” “Táinic ón”, ar Easpac Sechnall. “Roind ár107  próind”, ar Pátraic, “ocus tabair a leth don naonmur óclách108  mhór út, d' iarsma na Féindi.” Is annsin ro éirghidar a109  espoic ⁊ a shaccairt ⁊ a salmchétlaidh, ⁊ ro choisricsat in biad,110  ⁊ tucait a n-éna ⁊ a n-íbair-lestair dá n-ionnsáighidh,111  ⁊ ro thómalsat a lór-daethain bídh ⁊ lenna  159b2, amail112  ba les anma dóibh.

[10] 113  Is annsin adubairt Pátraic: “nár' maith in tigerna icá114  rabhuir-si .i. Find mac Cumaill?” Ocus ro ráid Cáilti in formolad115  bec-so and sin:

1. 116 Dámadh ór in duille donn
   chuiris di in caill,117 
   dámad airget in gheal-tonn
   ro thidhluicfed Find.

[11] 118 “Cia ro choimét sibh-si mar sin”, ar Pátraic, “in bar 119 m-beathaidh?” Ocus ro frecair Cáilte .i. “fírinde inár croidhedhaibh 120 ⁊ nertt inár lámhaibh, ⁊ comall inár tengthaibh.”

[12] 121 “Maith, a m' anum, a Cháilte”, ar Pátraic: “in rabhadar 122  cuirnn náit 97 copána naid bleidhidha búis ⁊ bán-óir isna tighibh 123  a rabhais riam romhuind?” Ocus freacrais Cáilte sin: “is edh 124  do bhúi a tigh mu tigerna do chornnaibh:

1. 125 Dá chornn déc ocus trí cét
   do chornnaibh co n-ór ac Find,126 
   mar do éirghidís don dháil
   ba h-adhbhul a lán don lind.

”

[13] 127 “Mun budh coll crábhaidh, ⁊ mun bud maindechtnaige128  urnaigthi, ⁊ mun budh tréigen acallmha rígh nime ⁊ talman129  dúind, ro bo gairit linn t' acallaim-si, a ócláich”, ar Pátraic. p.5

[14] 130  Do bí Cáilte ac indisin na triath ⁊ na tigernadh aca rabatar,131  ⁊ ad-bert in láidh:

1. 132 Cuirnn ro bhátar a tigh Fhind
   is meabair linn a n-anmann,133 
   Macalla is Grugán Gann
   Cornn na m-Ban ocus Adhmall.
2. 134 Macamh na Corn, Corn Aillbhi
   co n-ochtaibh aidbhli uile.135 
   acan t-sluag ó láim do láim
   moille a tráigh iná a thuile.
3. 136 Adharcán corn bói ac Diarmait
   do-beirthea a fialghoit do mhnáibh,137 
   ól dá fer déc fa chethair
   dar mo bethaidh ba h-é a lán.
4. 138 Dá chorn Mhic Lugach in láich
   Órsholus, Odhrán ind Óir,139 
   Órsholus inmain fer forlán
   scarad neach re comrádh cóir.
5. 140 Mar do éirgimís don comhól
   i teghlach Find ba h-árd bladh141 
   Mac Alla am láim-si budhéin
   Múdhan ac Diarmait rom-char,
6. 142 Grugán a láim Fhind na Féinde
   a corn féine a láimh na m-ban.143 
   Deoch dá fichet a Mac Alla
   deoch trí fichet Corn na m-Ban,144 
   deoch ceithre fichet a Mudhán
   deoch cét laoch a n-Grugán ghlan.
7. 145 Caingasta corn Oscair áin
   is leis do éirgeadh don dáil146 
   ba mind súla slóigh tar ler
   ris ro tibed mór n-ingen.
8. 147 Leascach ba lór a áille
   corn Aillindi co n-áine.148 
   Find ro tidluic dá bélaibh
   a laimh Gotháin gheil-méraigh.
9. 149 Iarla ba lór a shuarca
   do cuiredh na caomchuarta 160a1150 
   Find do-rat i tigh n-ola
   do Dhubán mac Dubnóna.
10. 151 Fer Uaine corn do bhí ac Finn
    do-beirmís linn tar gach lear152 
    dá m-beth ac ól nír' bho dithat
    do bhiad ól trichat fer.
11. 153 Is é lugha bhói 'nar comól
    a meic Chalpuirn i tam tigh154 
    Fer Tuillidh corn Glais meic Gathail
    a luagh agaibh nocon fhil.
12. 155 Dobrón re feruibh ba cáidh
    corn meic Rethi co mór-ghráin156 
    misti leo beith i tigh Fhinn
    in tan no bithea i Cromghlind.
13. 157 Brec Derg ba mór a chaire
    corn Cháilte go caemh-glaine,158 
    uime tuc Finn in tres trén
    'na torchuir Lughaid trí rém.
14. 159 Cend Áluinn corn rígh Alban
    ris téighmís far dul fedha,160 
    corn in ríg-fheinnid Rónán
    as n-ibhmís mórán medha.
15. 161 Fer mar Finn ní thic cu bráth
    ní thabuir fáth ar foghlaibh,162 
    rí ar doman 'gá m-beth a muirn
    nír' shamuil cuirn da chornaibh.

[15] 163  “Ad-rae buaidh ⁊ bennacht, a Cháilti!” ar Pátraic, “as164  urgairdiugud menman ⁊ aicenta dhúin sin. Ocus innis óirscél ele165  dhúin.” “Inneosat ón”, ar Cáilte, “⁊ abuir gá scél is áil duit.”166  “In  98rabatar eich nó echrada acuibh isin Féin?” “Do bátar167  immorro”, ar Cáilte. “.LLL. serrach aen-lárach ⁊ aen-eich.” “Cánas p.6168  ar frith sin?” ar Pátraic. “Adér frit a fhírinne, a anum”, ar169  Cáilte.

[16] 170  Oclách do búi ac Finn .i. Artúir mac Benne Brit, ⁊ ba171  h-edh a lín, trí naenbair. Ocus do-rónad sealg Benne h-Edair le Finn,172  ⁊ ba tuillmech toirtech in t-shealg-soin, ⁊ do scáilset dá conuibh173  ⁊ do shuidh Finn i Carn in Fhéinnedha idir Beinn Edair ⁊ muir,174  ⁊ ba maith lais a menma ag éisdecht re raibchedaigh na n-dam175  n-díscir n-dásachtach ic á luath-marbadh do chonúibh na Fénne.

[17] 176  Is ann do-rala d' Artúir mac Benne Brit beith ic coimet in177  mara idir an fiadach ⁊ muir cu nach snáimhdís in damhrad178  uatha; ⁊ mar do bhí Artúir amuich  160a2 i cind in chuain179  at-connaic trí coin do chonuib Finn .i. Bran ⁊ Sceolaing ⁊180  Adhnuall. Ocus as í comairli arar' cinn Artúir mac Benne181  .i. é féin ⁊ a trí nónbair d' imthecht tar muir ⁊ na coin-sin do182  breith leis 'na tír féin; ⁊ do críchnaiged in comairle-sin. Dóigh183  ámh do-chuatar-som tar muincinn mara ⁊ na trí coin-sin leo,184  ⁊ ro gabsat cuan ⁊ calad ac Innber Mara Gaimiach i crích185  Breatan, ⁊ tiagait a tír, ⁊ lotar rompa co Sliabh Lodáin meic186  Lir, ⁊ do-rónad sealg in t-shléibi-sin acu.

[18] 187 Dála na Fénne iarsin, tairnic leo a bh-fhiadach ⁊ a bh-fian-choscar188  do dhénam, ⁊ ro ghabsat longport ag Beinn Edair meic189  Etghaeith in féinnedha, ⁊ ro h-áirmhit coin tighi Find annsin190  amail ba gnáth aca; ⁊ ba h-imdha a coin-sium, amail at-bert191  an file:

1. 192 Airim craeibhi ar connuibh Finn
   cona chuanairt bláith bhith-bhinn,193 
   trí cét gadhar, comhull n-glé
   ocus dá cét gaidhrine.

[19] 194 “Ba mór do dháinibh icá rabhutar sin”, ar Pátraic. “As195  fír ámh duit-si sin”, ar Cáilte, “ór ba h-é so in lín no bhídh i196  tigh Finn”:

“
1. 197 Trí coecait ro búi i tigh Finn
   do tháisechaib Fiann fír-grinn198 
   is trí cét gilla n-grádha
   dá chét dalta dingbhála.
”

[20] 199  Ar n-áirimh na g-con fríth móir-esbaidh forro .i. Bran ⁊200  Sceolaing ⁊ Adnuall, ⁊ ro h-indised d' Fhind: “Sírter”, ar sé, “trí201  catha na Féinne.” Ocus gia ro siredh ní fríth na coin.

 p.7

[21] 202  Is annsin tucad loing-shithal bán-óir cum Find, ⁊ ro nigh203  a ghnúis rígda, ⁊ tuc ordain fó a dét fis, ⁊ do faillsiged fírinne204  dhó, ⁊ adubairt: “Ruc Artúir mac righ Bretan bhar coin205  uaibh, ⁊ toghuidh nónbar do dhul dá n-iarraidh.” Ocus ro togad206  amlaid, ⁊ ba h-iat so a n-anmanna .i. Diarmaid mac Duinn,207  meic Donnchada,  99 meic Dhubáin, do Ernaibh Muman andeas,208  ⁊ Goll mac Mórna. “In mac rígh Goll”, ar Pátraic, “nó in209  mac ógláich?” “Mac rígh”, ar Cáilte: ⁊ at-bert:

1. 210 Mac Taidg meic Mórna don Muig
   meic Faeláin, meic Feraduigh,211 
   meic Fiacha, meic Airt don Mhuigh
   meic Muiredhaig, meic Eoghain.

[22] 212  “Ocus Caol Cródha cét-ghuinech ua Nemhnain .i. cur213  160b1 conáich co neimh ro bhúi ac Finn, ⁊ ba h-í so214  neimh ro bhái fair: ór nír' dhibraic a lám urchar n-imroill riam,215  ⁊ nír' fuiligh a lám ar dhuine riamh mín bud marb acedóir216  nach bhud marbh ria cinn nómaide, ⁊ ní thainig217  a tig iffirn riam cech duine ro muirbfed. Ocus Oisín218  mac Finn in té nár' ér duine riamh acht gu m-beth cenn re219  caithimh neich aigi ⁊ cosa re h-imthecht” “Is mór in teisd220  sin, a Cáilti”, ar Pátraic. “As fír cidh sin”, ar Cáilte, ⁊ adubairt:

1. 221 Nír' ér Oisín duine riamh
   im ór ná im aircet ná im biadh,222 
   ní mó do chuinnigh ní ar nech
   gémad inn-rígh a oinech.

[23] 223  “Ocus Oscar mac Oisín .i. in mac rígh ba ferr lúth ⁊224  lámach ro bái a n-Érinn, ⁊ Ferdhoman mac Buidhbh Deirg225  meic in Daghda, ⁊ Raighne Roisclethan mac Finn, ⁊ Caince226  Corcairderg mac Finn, ⁊ Glas mac Eincherda Bera, ⁊ Mac227  Lugach lám-echtach, ⁊ misi féin”, ar Cáilte. “Ocus ba228  h-í ar cétfuidh dhin féin, a naemh Pátraic, co nach raibhi ó229  Theprofháne co Garrdha na n-Isperda a n-iarthar230  in domain ceithre cét laech nach dingébhmais a láthair chatha231  ⁊ chomlainn. Óir ní raibhi guala gan gel-sciath, ná cenn gan232  cathbarr, ná des-dorn gan dá manáis móir-leabra co suainemaib233  lín lan-chadait a foscadaib na crand. Ocus luidh-sium234  romhainn fón réim-sin co ráncamar Sliabh Lodáin meic Lir,235  ⁊ nír' chian dúin ann co cualamar dluth-chomhrád na bh-fer ag236  dénam shealga ar in muigh.”

 p.8

[24] 237  Dála Artúir meic Benne Brit, do eisidh ina dhuma shealga238  annsinn cona mhuintir. Indsaighter linne iat co h-athlamh ⁊239  ro mharbhsam muintir Artúir uili, ⁊ iadhus Oscar a dá láimh240  um Artúr ⁊ ainices h-é, ⁊ tucsam ar trí coin lind. Ocus déchuin241  ro dhéc Goll mac Mórna secha con-faca in t-ech bocóidech242  dubh-ghorm co srian co cumdach óir fria, ⁊ in décsain ro dhéc243  dá láimh clí con-faca in n-ech n-donn n-dóghabhála ⁊ srian244  línaidi láin-geal d' airget aithlegtha fria co m-béilgibh óir fris,245  ⁊ gabus Goll in t-each-sin ⁊ cuiris h-í i láim  160b2246  Oisín, ⁊ cuiris Oisín i l-láim Dhiarmada í Dhuibhni, ⁊ táncamar247  romuinn iar m-buaidh coscair ⁊ commáidme, ⁊ cinn na trí248  naonbar linn, ⁊ ár coin ⁊ ár n-eich ⁊ Artúir féin a láim lind,249  co Beind Éadair meic Éatgáith an fhénneda, ⁊ tangamar assidein250  co h-airm i m-búi Find, co Senmagh n-Elta n-Edair.

[25] 251  Ocus táncamar isin pubaill i raibhe in rígh-fheinnid, 100 ⁊ at-bert252  Cáilte:

1. 253 Do-ratsamar Artúir linn
   co n-derna a cura re Finn254 
   cur'ba óglách d' Fhinn iar soin
   cusin laithi luid d' écoibh.

[26] 255  Aincemaid Artuir 'arsin ⁊ marbmait a muintir, ⁊ tucsam256  in dana n-ech-sin d' Fhinn .i. in feir-ech ⁊ in bain-each, ⁊257  is da síl-sin do bhí echradh na Fénne uili, ór nír' chleachtsat258  eich co sin. Ocus ruc in bain-each ocht tairberta ⁊ ocht serraig259  gacha tairberta, ⁊ tucadh do dronguibh ⁊ do dheg-dáinib na260  Fénne na serraigh-sin, ⁊ do-rónta carpuid acu iarsin.

[27] 261  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Cháilti!” ar Pátraic; “ocus262  innis dúin anmanna na triath ⁊ na tréin-fer icá rabhadar na263  h-eich-sin.” Conad ann as-bert Cáilte ocá innisi:

1. 264 Aithnid damh eich na Fénne
   gibé adéradh re chéle265 
   in uair thicedh in sluag seng
   co h-aenach Tailltenn taeibh-sheng.
2. 266 In Coinchenn Eochaid meic Lir
   In Aignech Diarmada dil,267 
   In Coscrach Fhinnchaid na g-cath
   In Gormlasrach Meic Lugach.
3. 268 In Badhbh ac Mac Lugach lán
   Érim Cruthach ag Conán,269 
   Ben Mhanann tucadh tar muir
   do bí ac Finn Bhán ua Breasail.
4. 270 In Éachtach Oscair co n-ádh
   In Dubluirgnech ag Dubán,271 
   Mídach Mairg ic Scal fo caill
   is Fer Baeth ag Mac Sidhmaill.
 p.9
5. 272 Francán ocus Lúth Re Srian
   dá ech tháisigh scuir na bh-fhian273 
   Lúth ac Scuirín, codhnaibh gal
   is Francán ac Dub Druman
6. 274 Gerr in Óir, Gerr in Arcait
   maraen do cinndís carpaid,275 
   dá ech do bhí ag Aillmi ann
   ag ingin aird-rígh Eireann.
7. 276 Dub Esa is Dubh Thuinne
   dá ech Aenghuis Angluinne,277 
   Cáilti is Oisín amach
   maraen téigdís gach n-aenach.
8. 278 Each Guill meic Morna don muigh
   fer fairi do búi a Maenmhuigh,279 
   tan do-léicthe ar sliabh nó ar muigh
   fá comhluath re gaeith n-erruigh.
9. 280 Each dá nach dechaidh ní riamh
   do coin ná do mhíl ná d' fhiadh281 
   Concenn do bhí ac Finn na fledh
    161a1 tucad a tíribh Saxan.
10. 282 An Glas Gaillmhe, mór in midh
    ferr ná cét ech a h-aenor283 
    do bhí ac Finn in crotha buain
    a m-brollach gacha mór-shluaigh.
11. 284 Ceatra fichit is dá chét
    ocus míle, nocha bréc,285 
    d' fheruibh trí nech fáth co lí
    a marc-shlúag Fhinn Almhaini.

[28] 286  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Cháilti!”, ar Pátraic: “as287  gairdiugud menman ⁊ aicenta dúin sin acht min bhudh coll288  crábaid, ⁊ min bhudh maidnechtnaighi urnaigthi, ⁊ min bud289  trécon etarmolta in Coimdedh dhúin é.”

[29] 290  Ocus do bhátur annsin co táinic maden arnamárach, ⁊ gabais291  Pátraic a eirredh uime, ⁊ táinic ar in faithchi amach, ⁊ trí fichit292  sacart, trí fichit sailmchétlaid ⁊ trí fichit naeim-escub 'na fharrad293  ac silad creidmhe ⁊ crábaid sechnón Eirenn. Ocus do-riachtadar a294  dhá aingel fhorcoiméta cum Pátraic annsin .i. Aibelán ⁊ Solusbreathach,295  ⁊ fiafraighios dibh in budh móid le rígh nime ⁊ talman296  beith do-som ag éisdecht re scéla na Féinne. Frecrait na297  h-aingil do-som co comnart cubaidh: “A anum, a  101 naeim-chléirigh!”298  ar siat, “ní mó iná trian a scél innisit na sen-laeich út ar dáigh299  dermait ⁊ dichuimhne orra. Ocus scríbhthar na scéla-300  sin let-sa i támlorguibh filed ⁊ i m-briathraibh ollaman,301  ór budh gairdiugudh do dronguibh ⁊ do deg-dáinibh deridh aimsire302  éisdecht frisna scéluib-sin.” Ocus do imthigset na h-aingil303  uada iarsin.

[30] 304  Is and sin do-cuas ó Pátraic ar cenn Cáilti, ⁊ tucad dá305  innsaigid h-é in nónbar óclaech do bí, ⁊ ba h-iat so a n-anmunna306  .i. Failbhe mac Flainn, ⁊ Eogan Airmderg mac rígh Ulad, ⁊307  Flann mac Fergusa, mac ríg Cenéil Conaill, ⁊ Conall Coscarach p.10308  mac Aengusa, mac rígh Connacht, ⁊ Scannlán mac Ailella mac309  ríg Osraigi, ⁊ Baedán mac Gairb, mac ríg Corco Duibne, ⁊310  Luaimnech mac Linn, mac ríg Érna Muman, ⁊ Aedh311  Lethderg mac Eogain, mac rig Tuadhmhuman, ⁊ Failbe ⁊ Uancenn312  dá mac rig Dháil n-Áraidhi atuaidh, ⁊ Fulartach mac313  Finghin, mac rígh tuath m-Breg ⁊ Midhi.

[31] 314  “In b-fhedubair cidh fa tucad dom acallaim sib don chur315  -so?” ar Pátraic. “Ní fhedumar immorro”, ar Cáilte. “Ar dáigh316  161a2 cu ro shléchtadh sibh do soiscéla rígh nime ⁊ talman317  .i. in fír-Dia forórda.” Is annsin tucad tonn baitsi Críst tairsibh318  ac Pátraic, ag cinn baitse ⁊ creidme bh-fer n-Eirenn.319  Is annsin tuc Cáilte a láimh secha i comhraid a scéith,320  ⁊ tucustar lia druimnech derg-óir don ór ór-lasrach tíri na321  h-Araipi a rabutar trí cóecait uingi, do Pátraic ar baisted322  in nónbair do bhí. “Tuarastal déidhinach na flatha Finn dam-sa323  sin”, ar Cáilte: “do raith mh' anma-sa ⁊ do raith anma in rígh-feinneda324  duit-si, a Phatraic.” Ocus is ed do ghabhudh in lia325  do Phátraic, ó bhárr a meoir medhóin co mulluch a ghualann,326  ⁊ do bhí ferchubut ar lethet ⁊ ar reme innti, ⁊ do cuired in t-ór327  sin ar find-cheolanuibh tráth In Táilcinn ⁊ ar saltrachaib ⁊ ar328  lebraib aithfrinn.

[32] 329  “Maith, a anum, a Cháilte”, ar Pátraic: “gá sealg is ferr330  fuarudar in Fhiann riamh a n-Eirinn nó a n-Alpain?” “Sealg331  Arann”, ar Cáilte. “Cait a b-fhuil in ferann-sin?” ar Pátraic.332  “Idir Alpain ⁊ Cruithentuaith”, ar Cailte, “ocus trí catha na333  Féinne teighmís-ne innti i laithi mís trogain risa ráidhter334  in Lugnasadh, ⁊ do-gheibhmís ar lór-daethain sealga ann no gu335  n-gairedh in chái do barruibh biled i n-Eirinn, ⁊ binne iná gach336  ceol éisdecht re binn-ghothaib a h-énlaithi ag éirghi do thonnuibh337  ⁊ d' aireraib na h-indsi .i. trí coecait ealta bítís 'na timchill co338  taitnemh gacha datha idir gorm ⁊ uaine ⁊ glas ⁊ buidhi.”

[33] 339  Ocus do ráidh Cáilte in láidh: 102

1. 340 Arand na n-aighedh n-imdha
   tadall fairge re a formna,341 
   ailén a m-biadhta buidhni
   druimne a n-dergthar gái gorma.
2. 342 Oighe baetha ar a bennuibh
   monainn mhaetha 'na monguibh,343 
   uisce fuar ina h-aibhnibh
   mes ar a dairgibh donnuibh.
 p.11
3. 344 Milchoin innti is gadhair
   smera is airne dubh-droighin345 
   dlúith a fraigreadh re fedhaibh
   doimh ac deghail 'má doiribh.
4. 346 Díghlaim corcra ara cairrcibh
   fér gan locht ara learguibh,347 
   ós a creacaib cain cumhdaigh
   surdghail laeig, breaca ac bedhgaigh.
5. 348 Mín a mag, méth a muca
   suairc a guirt, scél as creidte, 161b1349 
   a cnó ar barraibh a fidcholl
   seoladh na sith-long seice.
6. 350 Aibinn dóib ó ticc soinenn
   bric fá bruachaibh a h-abunn,351 
   freagrait fáilinn má finnall
   áibinn gach inam Árann.

[34] 352  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a anum, a Cháilti!” ar Pátraic:353  “is tairisi linn do scéla ⁊ tú fein budhesta.”

[35] 354  Is annsin ad-connuic Pátraic dúnad ⁊ degh-árus uaid budhdes355  gach n-dírech. “Cia in baili úd, a Cháilti?” ar Pátraic.356  “Baile is uaibrecha i rabadhus a n-Eirinn ná a n-Albuin sút”,357  ar Cailte. “Cia do búi ann?” ar Pátraic. “Trí meic Luigdech358  Mind meic Aengusa .i. tri meic rígh Eirenn. Ruidhi ⁊ Fiacha359  ⁊ Eochaid a n-anmanna.” “Crét tuc dóibh-sium in maithius360  mór sin?” ar Pátraic.

[36] 361  Fecht n-aen dá táncatar d' agallaim a n-athar co Fert na362  n-Druadh fria Temhraig aníartúaid, “Cán asa táncubair, a óca?”363  ar sé. “A h-Echlais Banguba andes”, ar siat, “a tigh ar364  m-buime ⁊ ar n-aide.” Ocus ro batar édaighi ligda lenn-maisecha365  umpu ⁊ bratt uaine imón mac ro bo shine dib .i. im Ruidi, ⁊ bratt366  corrtharach d' olaind examail Tíri Tairngiri im Fiacha, ⁊ faideran367  fir-gorm im Eochaid co cimais airgid aen-gil ina timchell, ⁊ delg368  óir isin brut ósa bruindi “Cidh ro imluaidh sibh, a369  oca?” ar rí Eirenn. “d' iarraidh críche ⁊ feruinn ort-sa”, ar siat.370  Do bhí in rí 'na thosd re h-edh ⁊ adubhairt: “Ní h-athair”, ar371  sé, “tuc crích na ferann dam-sa, acht mu rath féin ⁊ mo ruithendacht,372  ⁊ ní thibér ferann dáibh-si, acht cosnaidh féin ferann373  dáibh.” Is annsin do éirghedar-sum eirghi athlaim aein-fhir, ⁊374  tangatar rompa go faidhchi in Brogha braenaigh brecc-solais375  ⁊ do eisetar ann gan nech ina bh-fharrad. “Cidh as376  comairle libh anocht?” ar Ruidi. “As comhairle linn”, ar a377  bráithri, “troscad do dhénam re Tuatha Dé Danann re rath378  críchi ⁊ forba ⁊ ferainn ⁊ re maithius máineach mór-adhbhul379  d' fagbáil uatha.” Ocus nir' chian dóibh annsin co facadar in p.12380  t-óclách suairc sidhamail da n-innsaigid. Ulcha deghgablach381  dond fair, folt find-clechtach fororda 'sé buidi bocc-álaind tar a382  formna siar sechtarda, ⁊ cael-snaithi óir ic cengal an fuilt indfada383  fororda ardaigh nach gluaisiud in gaeth gailbech guibelta finda fa384  rosc na fa radarc. Assa find-airgit ima chois, ⁊ in cos tecmad re talmain385  dó is uimpi ro bui in t-assa, ⁊ ní benadh a cruindiucc386  don rindiuc .i. a drucht do barr an feóir. Bennuighis387  do macuibh rígh Eirenn ⁊ frecrait-sium fón samhla cétna.388  “Can duit, a ógláich”, ar iat, “ocus can as tice?” “Asin Brugh389  braenach breac-sholus i comhfhocraibh dhúibh”, ar in390  t-óclách. “Carsat comainm, a ócláich?” bar iat-somh. “Bodhbh391  Derg mac In Daghda misi”, ar sé; “ocus ro foillsigedh do392  Thuathaib Dé Danann bar tiachtuin-si do throscad 161b2393  sund anocht re ferunn ⁊ re mórrath d' fagbail, ⁊ ticidh394  leam-sa, a ócu.” Ocus do éirghedar a n-aein-fhecht, ⁊ do-chuadar395  isin m-Brugh, ⁊ tucad a cathair grind glainidi ar laech-lár in396  t-sídha iat, ⁊ tucadh próinn dóibh, ⁊ nír' chaithset. 103397  Do fiafraig Bodb díbh cidh um nár' chaithset biad. “Rí Eirenn”,398  ar siat, “ár n-athair féin, dar n-éra um crích ⁊ um ferunn, ⁊399  ní fhuil acht dá airecht chudrama a n-Eirinn .i. Meic Míled400  ⁊ Tuatha Dé Danann, ⁊ táncamar-ne d' innsaigid in dara h-airecht401  díb-sin .i. sib-si”.

[37] 402  Is annsin at-racht Bodb leisin m-beind m-blaith m-buabaill403  bai ina laim: “Táíí uile”, ar sé, ⁊ ro táíetar lucht in t-sídha uile404  co tái tostadhach, ⁊ ro taiscit a cuirnd ⁊ a copana ⁊ a405  m-bleidedha ban-óir ⁊ ban-airgid; ⁊ do-chuadar Tuatha406  Dé Danann a comhairle, ⁊ as é ba h-uaisli ⁊ ba h-uiregda isin407  comairli-sin .i. Midhair Mongbhuidhi mac In Dagda, ⁊ adubairt:408  “tabraidh trí mná dhóibh-súd”, ar se, “ór is ó mhnáib do gabar409  rath nó amhrath.” Ocus tucadh trí h-ingena Midair dhóibh .i.410  Doirenn ⁊ Aiffe ⁊ Aillbhe. “Abair, a Bhuidhbh”, ar Midhair,411  “cidh do-bérthair dóibh sút?” “Adér”, ar Bodb, “.LLL. mac412  rígh atámaid isin t-sídh-so: tabhar .LLL. uingi do derg-ór413  ó gach mac rígh díbh-sin dóibh.” “Ocus .LLL. édach uaim-si414  dhóibh”, ar Bodb, “co saine gacha datha.” “Ascaidh uaim-si415  dhóib”, ar Aedh mac Aedha na n-amsach p.13416  a Cnuc Ardmulla amuich don muir, risa n-abar Rachlainn isin417  tan-sa .i. macam Tuath Dé Danann sin. “Corn ⁊ dabhuch418  uaim-si dhóibh”, ar sé, “⁊ in dabuch do línad d' uisci eochar-ghorm,  ²420  ⁊ do-ghéna midh so-óla so-meascda de, ⁊ saile serb-dhomain do421  chur isin corn do-ghéna fín acétoír dhe.”

[38] 422  “Ascuid uaim-si dhaibh”, ar Lir Sídha Finnachaidh, “.i.423  .LLL. cloidhim ⁊ .LLL. sleg seimnech sith-fhoda.” “Ascaid424  uaim-si dhóibh”, ar Aengus Óg macIn Dagda “.i. dúnad425  ⁊ dingna ⁊ baili rígda rómhór co sonnaighib sith-árda ⁊ gu426  n-griananaib gleorda glainidi ⁊ co tighibh rinn-radharcacha rómhóra427  isinn inad bus áil dóibh .i. idir Ráith Chobhthaigh ⁊428  Temhuir.” “Ascaid uaim-si dhóibh”, ar Aine ingen Modhuirn,429  “.i. ban-chóic atá acum, ⁊ geis di nech d' éra fa bhiadh, ór do-ghébha430  ní mar do-bhéra uaithi.” “Ascaid uaim-si dhóibh”, ar431  Bodbh Derg: “arpeitidh maith atá acum .i.  162a1 Fer432  Tuinne mac Troghain a ainm, ⁊ ruidhbh 'arna ruachtad, ⁊ mná433  re gúr-lámnad, ⁊ mílidh arna moch-ledrad do choideldais frisin434  ceol sirrechtach do-ghní, ⁊ ní mó as airfitid don dúnad a m-bí435  inás do lucht na criche uime!”. Ocus do bhátar436  re teora lá cona n-oidhchibh isin t-síd.

[39] 437  Ocus adubhairt Aengus riu trí h-abla Aifi a Fidh438  Omna do breith leo .i. abhull fo bláth ⁊ abull ac tuitim a439  blátha ⁊ abhull abaigh; ⁊ do-chuadar cum in dunaid iarsin, uair440  ro bai urlum fa comair é, ⁊ do bátar .LLL. bliadan441  and no gu n-dechaid díth arna ríghaibh-sin, ⁊ do-chuatar ar cúla442  chum Túaithe Dé Danann tréna cleamhnus ⁊ trena caratrad443  ⁊ do ansat ann ó sin amach, ⁊ is é-sin in dún444  do fhiarfaigis dím, a Phátraic, ar Cáilte.

Cáilte cecinit

 104

[40] 

445 
1. 446 Trí thuili
   ticed a dún Árd Ruidi,447 
   tuili ógán, tuile ech
   tuile milcon mac Luigdech.
2. 448 Trí ceolu
   ac ríghuibh seghda ar sodhain. ³450 
   ceol crot, ceol timpán co m-blaidh
   dórd Fir Tuinni meic Troghain.
3. 451 Trí gáire
   bidh ann gan uair fa terca,452 
   gáir ceathnata dá faidhchi
   gáir graifni ocus gáir erca.
 p.14
4. 453 Trí gáire
   gáir a muc dronnmhar n-degha,454 
   gáir a shluaigh ós blai bruidhne
   gáir muirne is gáir mheadha.
5. 455 Trí cnuasa
   bítís ann uas a slatuibh,456 
   cnuas ac tuitim, forumh n-gnáth
   cnuas fó bláth is cnuas abaigh.
6. 457 Trí meic for-fhácuibh Lugaid
   gersat rulaidh a bh-fheadma,458 
   Ruidi mac Luigdech Lethain.
   Echaidh is Fiacha ferdha.
7. 459 Do-bhér-sa teisd ar Echaidh
   nach dechaidh traighidh madhma,460 
   ní bídh gan airfitiud gnáth
   ní bidh tráth gan ól corma.
8. 461 Do-bér-sa teisd ar Fhiachaig
   gérsat rulaidh a fhaghla,462 
   nocha n-ebert guth bud ró
   is ní bhídh budh mó calma.
9. 463 Do-bér-sa teisd ar Ruidi
   cus' ticdís na trí thuile,464 
   nar' érustar nech um ní
   is nár' iarr ní ar dhuine.
10. 465 Tricha ruirech, tricha triath
    tricha nia ba forumh rí,466 
    ba h-é lín a slúaig cétaig
    tricha do chétaib fa trí.

[41] 467  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Cháilti!” ar Pátraic: “as urgairdiugud468  menman ⁊ aicenta dhúin sin.”469  Ocus nír chian dóibh ann co facadar in t-aen-óclách andes470  gach n-direch dá n-innsaigid co n-degh-écusc. Brat corcra uime,471  dealg óir isin bhrut, léine do shída bhuidi re grian a chnis,472  urtlach  162a2 do chnóibh corra cenn-bhuidhi ⁊ d' ubluibh473  áille ór-bhuidhi leis, ⁊ cuiris ar lár a fiadhnaise Pátraic. “Can asa474  tucais in cnuasach, a mhacáim?” ar Pátraic. “A Fidh475  gég-áluinn Gaibli”, ar esium. “Carsat comainm-siu, a ógláich?”476  ar Pátraic. “Falartach mac Ferghusa misi”, ar sé. “Cidh as477  duthaig duit?” ar Patraic. “Ríghi Tuath m-Breg ⁊ Midi ⁊478  Déisi Temhrach as dual damh”, ar in t-óclách, “⁊ foghlaid ⁊479  díbercach mhé.” “Cia ar a n-déne foghail?” ar Pátraic. “Derbbráthair480  damh féin, Bécan mac Fergusa.” “Do dhuthaig duit481  co gairit”, ar Patraic. “Forchenn air, a naeim-chléirigh”, ar an482  t-óclách. “Isin bliadain a tám”, ar Pátraic: “can asa tucais in483  cnuas?” ar Patraic. “Ro fedar-sa ám”, ar Cáilte, “cáit asa tucad:484  is a Ros meic Treoin a Fidh Gaible anall, ⁊ lubh-ghort sealga485  h-é do bhi ag óglach grádha d' Finn mac Cumaill .i. Mac Lugach486  láidir láin-échtach.” “Maith a anum”, ar Pátraic, “is annsin atá487  fer gráda dom muinntir-se .i. Cessán mac ríg Alban, ⁊ sacart488  méisi dam-sa h-é.” “Lubh-ghort sealga don Fhéinn sin”, ar Cáilte. p.15489  ⁊ in trath ticedh dochma shealga don Fhéin idir Eirinn ⁊ Albain490  do gheibhdís a n-daethain sealga re teora la ⁊ re teora aidche491  a Ros meic Treoin.

[42]  105492  Cáilte cecinit:

1. 493 Cluain Cesáin ro clos amach
   cus' tathaighedh Mac Lugach,494 
   ba Ros meic Treoin, forumh n-grind
   fria ré thuidechta In Táilcinn.
2. 495 Gidh cantar na sailm fa sech
   i Cluain Cesáin na cléirech,496 
   do-connac in cluain creamhaig
   fo damraid rúaid róireabaig.
3. 497 Gé atá léighenn uas in linn
   do bhí tan nár' bhó toillcill,498 
   ba fót abla is snáma a sruth
   adhbha cána in chluain chreamuch,
4. 499 Táinic in tarrngairi áigh
   táilginn treabsat Clúain Cesáin,500 
   adubairt Finn fial failgech
   cumadh neimhedh naem-ainglech.
5. 501 Menic sinn 's ar coin fa sech
   a n-diaidh dhamhrad n-óc n-uaibrech502 
   ar laeich ar n-gadhair co h-uain
   ac faghail um an caemh-chlúain.
6. 503 Tri fichit rigan gu recht
   bátar acum i n-aoin-fhecht,504 
   do-ghnínn a leasa uili
   fa mé an cleasach cluannuidi.

[43] 505  “Gá trath do ló ann anois?” ar Pátraic. “Is fogus d' adhaigh506  ann”, ar Beneoin. “In táinic ar proinn fós cucainn?”ar507  Patraic.  162b1 “Ní tháinic ón”, ar Beneoin. “A anum, a508  naem-Pádraic”, ar Fulurtach mac Fergusa, “do-bherainn-se eolus509  duit in bhaili i fhuighbhithea proinn ⁊ tomultus anocht.” “Cá510  h-inad sin?” ar Pátraic. “I tigh Becain mu bhráthar féin a511  tuathaib Breg ⁊ Midhe.”

[44] 512 Ocus luidhset cléirigh roim Pátraic co tech Bécáin, ⁊ ailis513  Beneoín feis air, ⁊ is amlaid ro bói sein, ⁊ ocht fichit514  finn-airge aigi, ⁊ érais um biadh iat. Ocus táinig Benén ⁊ na515  cléirigh ar cúl, ⁊ indiset scéla do Phátraic. “As ced limsa”,516  ar Patraic, “a bh-fhuil aigi-sium do chrudh ⁊ do mhuinntir gan517  élaithech a m-bethaidh amárach dhíbh”, ⁊ ro fírad an ní-sin, 518 ut dixit Patricius:

1. 519 Becan
   ní rab ilar a tredan,520 
   oiret rabh grian ar deiseal
   ní rab seiser d' óibh Bécán.

[45] 521  Is annsin ro shluic in talam uili a n-aein-fhecht Becan cona522  mhuinntir ⁊ cona mhaithius idir mhíl ⁊ duini. “Feis dithat na523  h-aidhche anoct uaim-si duit, a naeim-chléirigh”, ar Fulartach524  mac Fergusa, “.i. nái m-bai fichit atá ac biathadh mu ceitheirne p.16525  acum anallana ar fogail ⁊ ar dibfeirg.” “Rígi uaim-si duit-si526  ó mhedhón lái amárach”, ar Pátraic, “⁊ dot' shíl ad' deghuid527  no gu ticthe risin eclais.” Ocus do cuired Becan a talam mar sin,528  ⁊ dofuc Patraic rígi d' Fhulartach. Conidh Díth m-Bécain ainm529  in sceoil sin.

[46] 530  Is and sin ro fhiarfaig Pátraic do Cháilte: “ga lín m-bráthar531  do bhi ac Finn?” “Do bátar dá bráthair aige”, ar Cáilte, “ocus532  nírb' urdrucu Find innait .i. Fithal ⁊ Cithrumach.”

533 Cailte cecinit:

1. 534 Diamair ar senchaidi sund
   na trí meic do bhi ag Cumull,535 
   Finn ocus Cithramach den
   ocus Fithal na b-filed.

 106

[47] 536  “Cia dhar' Mac Lugach ro fhiarfaiges díd aréir?” ar Pátraic.537  “Robudh ceist ar neach eli sin”, ar Cáilte, “⁊ ní h-edh orum-sa.538  Mac do Daire Derg mac Finn”, ar Cailte, ⁊ do Lugaig ingin539  Fhinn .i. ingen dílius aindílius do bhí ac Finn, ⁊ tucsat in540  bantracht uili luighi cor' ingen dilius d' Finn h-i, ⁊ do comraic a541  derbbráthair féin ria iar n-ól corma i Temhair Luachra, ⁊542  do-rindi  162b2 in mac-sin ria .i. Mac Lugach, ⁊ ro bí543  co cend nái mís torrach and, ⁊ tancatar bressa brighi ⁊ ella544  do h-indsaighid, ⁊ rucustar gein meic ann, ⁊ in adaig545  rucad an mac táinic Finn ⁊ tri catha na Féinne don bhaile,546  ⁊ athair in mheic .i. Daire Derg, co Temhair Luachra, ⁊ do547  h-indisedh dhoibh sin. “As gáine leam”, ar Finn, “ór as mac548  rucad ann, ⁊ da mad ingen ro budh olcc a breith di-si dá derb-549 bráthair.”

[48] 550  “Adrae buaid ⁊ bennacht, a rígh-fhéinnid!” ar cách. “As551  buadhach in t-ainm tucuis air .i. Gaine.” Amail as-bert in fili:

1. 552 Gaeine ainm Meic Lugach luinn
   Daire a athair ós gach druing,553 
   Cú Muighi ainm Meic Rethe
   Briuin a athair Dairethe.

[49] 554  Tucadh a n-ucht Finn in mac iar-sin, ⁊ tuc Finn i n-ucht555  Moingfhindi ingine Dubáin .i. bain-céle d' Finn, ⁊ as í ro thócaib556  ocht cét sciath-armach don Fhéinn, ⁊ ro ail in mac-sin cur' bha557  slán a dhá bliadain déc, ⁊ tuc a dhaethain airm ⁊ éidid dho558  ann, ⁊ táinic roime co Carraic Chonluain, cu cenn Sléibi Smóil559  meic Edleacair, risi n-abar Sliabh Bladma aniu, airm i raibhi560  Finn ⁊ in Fhian, ⁊ táinic a b-fiadnaisi na flatha Féinne, ⁊ ferais p.17561  Finn fir-cháine bh-fháilte fris, ⁊ do-rindi in mac a coraigecht ⁊562  a mhuinnterus re Finn ⁊ tuc a láimh i laimh Finn, ⁊ do bhí563  re bliadain isin Féin, ⁊ do-righne lisdacht mhór risin Féin in564  bliadain-sin, ⁊ ní mó iná fine naenbair don Fhéin ro soichedh565  do ghuin muicci nó fhiadha ocun gilla-sin, re taoib bhuailti566  a g-con ⁊ a n-gillanraidi.

[50] 567  Is annsin tángatar in Fhiann cu Ros in Fhéinnedha ar568  brú Locha línide Léin tes, ⁊ ar rochtuin do trí cathuibh na569  Fénne conuice sin do-rónsat casait Meic Lugach re Finn. Ocus570  adubratar trí catha na Féinne: “Do rogha duit, sinne acut nó571  Mac Lugach a aenar.”

[51] 572  Is annsin tucadh Mac Lugach d' agallaim Finn, ⁊ do fhiarfaig573  dhe: “Maith a anum, a Mheic Lugach”, ar Finn, “gá h-olc574  dorignis risin Féin in tan atá do miscais aco uili?” “Do-beirim575  dom bréithir”, ar sé, “nach fedur a bh-fhochuinn munub olc leo imad576  do  163a1 lúid nó lámhuigh do dhénamh damh-sa etarra.”

[52] 577  Is annsin tuc in flaith-féinnid comhairle do Mac Lugach.578  ⁊ do  107 bhí buaidh ara chomhairli-sium, ⁊ do mhair in comairle-579  sin ag Mac Lugach, ⁊ at-bert Finn:

1. 580 A Meic Lugach, toluib snas
   más e h' órd an t-óclachas581 
   corbhat sídhuigh teglach tréin
   gurbhat duilig a n-droibhéil.
2. 582 Ná buail do choin gan chinuidh
   ná lí do mhnái co finnair,583 
   ná ben re genaidhi i cath
   gid meraigi, a Mheic Lugach.
3. 584 Ná h-imderg duine mad cáidh
   ná h-éirigh re h-imarbáigh,585 
   ná rab tarraic imale
   ar ammaid ná ar droch-dhuine.
4. 586 Dá trian do mhíne re mnáibh
   is re h-echlachuib urláir,587 
   re h-aes dána dénta duan
   nárbhat dian re daescar-shlúagh.
5. 588 Ná geibh tosach leaptha dhé
   rett aes cumtha is comairle,589 
   im-ghaibh luighi claen is col
   ná fhaemh uile h' fiadhugodh.
6. 590 Ná h-abair-se bréithir móir
   ná h-abair nach tibre chóir,591 
   ór is nár a rádh co tenn
   muna fedtar a comall.
7. 592 Ná ro tréice do ruire
   in chéin bheir ar bith bhuidi,593 
   ar ór ná ar shéd ar bith cé
   na tréic-si do chomairce.
8. 594 Nár écnaighi co ferdha
   a mhuinntir re tigerna,595 
   ór ní h-obair duine maith
   écnach a shluaig re prímh-fhlaith.
9. 596 Nárbat buain-scélach brégach
   nárbat labhar luaith-bhédach,597 
   gérsat imdha do ghartha
   nírsat bidbha oirechta.
 p.18
10. 598 Nírsat sibleach thighi n-óil
    nársat ingnech ar shenóir,599 
    in dáil ad-cluine as í in cóir
    ná ben re duine n-deróil.
10. 600 ⚑Bidh co h-eistechtach cailli
    bid co féchsanach muighi,601 
    oir ní fedrais, mór in modh
    nach biad t' escara it farradh⚐
11. 602 Nársad diultadach um biad
    nárab cumthach duit ainfhial,603 
    nárad furáil féin ar flaith
    na h-écnaiged gach n-ard-flaith.
12. 604 Lean dott édach, lean dott arm
    resiu thair an gleo glas-gharbh,605 
    ná déna dibhe fád rath
    lean (d)on míne, a Meic Lugach.

[53] 606  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht!” ar Pátraic, “as maith in scél-607  sin ro indisis dúin; ⁊ cáidhe Brocán scríbhnid?” “Sunn, a608  naeimh-chléirigh”, ar Brocan. “Tabair do lebar ⁊ t' adharc ⁊609  do pend cugat, ⁊” “scríbhthar  163a2 an scél610  út lat.” Ocus do-rinne Brocan acétóir.

[54] 611  Is andsin ro fiarfaig Pátraic do Cháilte: “in rabatar airfitigh612  acuib-se isin Féinn?” “Do bhí imorro”, ar Cáilte, “in613  t-énairfitech is ferr do bhí a n-Éirinn ná i n-Albain.” “Cá614  h-ainm séin?” ar Pátraic. “Cnú Deróil”, ar Cáilte. “Cáit a615  fríth é?” ar Pátraic. “Eidir Crota Chliach ⁊ Síd Ban bh-Fhinn tes”,616  ar Cailte. “Crét a thuarascbáil?” ar Pátraic. Ceitri duirn Finn617  do bhí ina áirdi ⁊ trí duirn do isin crand chiuil do sheinnedh,618  ⁊ airfitigh Thuaithe Dé Danann do-rinde tnúth ris.619  Luid Finn in lá-sin co Sídh Ban Finn siar do sheilg ⁊ d' fhiadhach,620  ⁊ suidhis ar in bh-firt fótbhuigh andsin. Sillis iarum in621  flaith-féinnid secha co n-fhacca in fer bec ac sefnad ⁊ ac sáir-sheinm622  a chruiti ar in fhod ina fhochuir, ⁊ is amlaid ro bhúi, ⁊ folt fada623  finn-buidi co clár a dhá leas fair, ⁊ ar faicsin Finn dó táinic624  da innsaigid, ⁊ tuc a láim 'na láim, ór as é céd-duine  108 tárla do625  h-é ar tuidhecht asin t-sídh amach, ⁊ ro bhúi oc seinm a chruiti626  a fiadnuisi Finn no gu tancatar in Fhiann, ⁊ 'ar techt dóibh627  at-cualatar in ceol sirrechtach síde. “Maith a anum, a Fhinn”, ar628  an Fhian: “as é-sút in tres turcairthe as ferr fuaruis riamh.” Ocus629  do bhí ac Finn no gu fuair bás. Ocus adubairt Cáilte in láid:

1. 630 Abhuc do fuair Finn ferdha
   do bhí d' fheabus a mheabra631 
   gacha cluinedh tiar is tair
   do bhídh aigi do meabair
2. 632 Cnú Deróil a ainm in fhir
   a n-Eirinn nir' anaithnidh633 
   inmain leinbhín fa glic n-glóir
   dar'bo comainm Cnú Deróil.
 p.19
3. 634 Indeosat dáibh, fáth gan locht
   mar do fhuair Finn in t-abhoc,635 
   bá gein shochair do fríth ann
   én-mac Logha meic Eithleann.
4. 636 Do bhámar a farrad Finn
   idir Chrota is Shléib Ban Finn637 
   co cualumar ceol gan chol
   ar an fhót inár bh-fharrod.
5. 638 Do bhámar ag éisdecht ris
   a cheol nír' ceol co n-eislis,639 
   beg nachar' chuir sinn 'nar suan
   in ceol sirrechtach sír-bhuan.
6. 640 Annsin at-bert risin rí  163b1
   Find mac Cumhaill Almhaini:641 
   “canas tici-si, a fir bhic”
   “sheinnes in cruit co caeim-glic?”
6. 642 Tánacas o Shíth Ban Finn
   áit a n-eabhar midh is linn,643 
   is dó tháncas lem co becht
   do beith treall ad chomuidecht.
7. 644 Do-ghébha seoit is máine
   is ór derg is degh-dáine,645 
   ór thaitnid frim do dhála
   do-ghébha mu lánghrádha.
8. 646 Do-rad a láim a láim Finn
   annsin roba subach sinn,647 
   is tucmaid h-é linn alé
   do ba caem ar turchairthe.
9. 648 Cetra duirn i n-airdi in fhir
   trí duirn ina chruit chaeimh-dhil,649 
   mor tairm na bláithi buige
   binn fogar na caem-chruiti.
10. 650 Do-ratad cuigi málle
    cúic oirfitig na Féinne651 
    cur' fhogluimset ceol síde
    thall ó Chnái go caeim-Líne.
11. 652 Díb-sin mac Senaig male
    Senach ocus dá Dhaighre653 
    do-rónsat foglaim co h-án
    ocus do-róine Cuán.
12. 654 Ba cheisd le Finn na Fénne
    a abac gan bain-chéle,655 
    ór nír' áil don fhir chródha
    na mná remra rómhóra.
13. 656 Adubairt Finn in flaith mór
    co tibredh aircet is ór657 
    don tí uainn do fhinnfadh soin
    i n-Éirinn ben a chosmoil.
14. 658 Adubairt Scí mac Eogain
    óglach co n-aicniud leomhuin:659 
    “inneosat is scél ádha”
    “baile a fuil a dhingbála.”
15. 660 “Beir mo bennacht, éirg dod thoigh”
    “a mheic Eoghain a Mumoin”,661 
    “ocus innis dúin tré spéis”
    “in crích a bh-fhuil re aisnéis.”
16. 662 “Roich co Tech Duinn a Mumain”
    “a Fhinn chródha chomhramhaigh”,663 
    “atá ann is oirfitidh dhuit”
    “ingen dar' comainm Bláthnuit.”
17. 664 Annsin ro triallsam co tric
    is flaith na Fian faebair-glic665 
    co Tech n-Duinn d' iarraidh na mná
    ba móide sin ár menmá.
18. 666 Fuaramar Bláthnait 'san t-sídh
    tucamar linn h-í co fir,667 
    ro fháiset tall istigh mhóir
    Bláthnait ocus Cnú Dearóil.
19. 668 Tucmait uingi dh' ór gach fhir
    in lín do bhámar d' fianuibh,669 
    a caibhche na mná gan locht
    do-ratadh tall don abhoc.
20. 670  163b2 Cetra duirn i n-áirde in fhir
    trí duirn ina chruit chaeim-ghil,671 
    áirdi in ben inás in fer
    inmhain lánuma láim-gheal.
 109
21. 672 Lámdha in domain acon mhnái
    imirt óir aircid gan ghái,673 
    lasin bh-fer, fá mór in modh
    slóigh in domain d' áirphiteodh.
 p.20
22. 674 Ní raibhe ríghan 'san Féinn
    na táiseach na flaith co céill675 
    nach tuc grádh ocus máine
    don lánamhuin lánnaidhe.
23. 676 Mar do thicedh doineann dúr
    ar in b-Féin, fa ríghda rún,677 
    do bhítis ac Finn fóa bhrat
    Bláthnait ocus in t-abac.
24. 678 In tan ticed maith don Fhéin
    ní cheiled Bláthnait co céil,679 
    in tan do thiced dóibh olc
    ni cheiled orra in t-abhoc.
25. 680 Nocha n-fhuil ceol ar talmain
    in neoch budh mhian le menmain681 
    nár' shuaill foghar i tigh óil
    acht a canad Cnú Deróil.
26. 682 Trí turchairthe is ferr fuair riamh
    Finn in flaith-fhéinnid fír-fhial:683 
    Bran ocus Sceolaing gan locht
    Bláthnait araen 's an t-aboc.

[55] 684  Nír' chian dóibh asa h-aithle co facadar in móirseser gilla685  mór dán-innsaigid. “Canas táncabair, a óca?” ar Pátraic, “⁊686  cia sibh féin?” “Eogan Leithderg mac Aenghusa, ó rígh dá687  chóicedh Muman táncamar ar do cenn-sa, a naemh Pátraic.”688  “Rachmait-ne annsin”, ar Pátraic, “ol dlegar mar a bh-fhuigter na689  mainchisa a n-gabháil ann.” “Crét do-géna sinne in nónbar690  óclách so?” ar Cáilte. “Fáilte mhís ⁊ ráithi ⁊ bliadna am691  fharrad-sa dháibh”, ar Pátraic.

[56] 692  Is andsin táinic Pátraic roime, ⁊ as í slighe tháinic a693  bh-Fhidh Gaible, ⁊ a n-Druim Criadh, risa ráidter Ceall Dara isin694  tan-sa, ⁊ tar Sruithlinn ar Dermagh, ⁊ tar Berbha bith-glais695  ⁊ i Tóchar Léghi ingine Cuarnatan, airm i torchair Liagh ⚑le696  Conall ar in n-Dergruathar, ⁊⚐ i Sen-Mag Roichet697  ingine Déin meic Dileann, risa ráidter Magh Ruadh Roichet, ⁊698  i Sen Mhagh n-Eo, risa ráidter Mag Láissi, tar in b-Feoir699  n-iuchar-bhradánaig ⁊ d' Achadh Bó bái {⬌} trénbhuillig risa700  ráidter Achad {⬌}  164a1 a Slighidh Dhála meic701  Umhóir, ⁊ do Ros in Churad, re n-abar Ros CréRos caemhálainn Cré,702  ⁊ lámh dhes re Lathaig Bó Lodáin meic Lir, risa ráidhter Clár703  Daire Mhóir, ⁊ do Chorrocuibh Cnámhchoille, ⁊ do Chuillind704  Ua Cuanach siar in baile i torchair Cuillenn mac Mórna le705  Finn, ⁊ do Leim in Fhéinnedha, ⁊ d' Aenach Cuili Mná Nechtain,706  re n-abar Aenach Sétach Sen-Chlochair isin tan-sa, ⁊ tar Ath707  m-Braengair, risi raiter Ath Mor isin tan-sa, ⁊ do Chenn708  Abrat Sléibe Cáin budhdhes, ⁊ do Tulaigh na Fénne, re n-abar709  p.21 Ard Pátraic isin tan-so, áit a m-bai Eogan Lethderg mac Aengusa,710  rí dhá cóiced Muman, co maithibh in dá choiced Muman uime.

[57] 711  Is annsin do scáiled a phuball tar Pátraic, ⁊ táinic rí712  Muman co maithibh a mhuinntiri, ⁊ tuc a cenn a n-ucht Pátraic,713  ⁊ ro shlecht do, ⁊ ro búi-sium sechtmain annsin ac todhúscad714  mharbh ⁊ ac slánugud dháine n-galair ⁊ esláinte ⁊ gacha h-aincesa archena.

[58]  110715  Is annsin tucadh a bhreith féin do Phátraic, ⁊ táinic716  Eogan Leithderg roime co Rosaigh na Righ, dá dunad fein, ⁊717  do-chuatar maithi Muman dá n-dúintibh ⁊ dá n-deg-bhailtibh iarsin.

[59] 718  “Maith a anum, a Cháilte”, ar Pátraic, “crét uma tucadh719  Findtulach ar an tulaig-so ara tám?” “Adér frit a fhírinni”,720  ar Cáilte, as so do-chuamar-ne tri catha na Féinne do tabairt721  catha Findtrágha, ⁊ tucad ár sleagha dar n-innsaigid, ⁊ tucad722  fethana fithnais do chrannuibh ar sleg, ⁊ ro dhech Finn in723  tulaig uime ⁊ adubairt: “As finn in tulach.” “Ocus gá ferr724  ainm da m-bia uirri iná Finntulach?” ar siat

1. 725 

   Cáilte cecinit:

2. 726 A thuluch ard áibinn-si
   cus' ticdís Fiana finda,727 
   fa gnáth longphort lán-adhbhul
   ort is gasrad ghlan-ghilla.
2. 728 Ba h-í ár cuit re comháirimh
   ticmís ard maighi míne729 
   smera sciamhdha sceachaire
   cnó do chollaibh Cinn Tíre.
3. 730 Maetháin drisse dealgnaigi
   gasáin creama gan cinaidh731 
   dochaithmís gach bealltaine
   buindéin bláithi is barr biroir.
 164a2
4. 732 Eoin a doiribh diamhaire
   ro soichtís fulacht Fénne,733 
   togmaill breca a Berramhain
   nit beca a bennuibh slébhe.
5. 734 Bratáin luatha Lindmuine
   escanna Sinna sóiri,735 
   cailigh fhedha Fhidhrindi
   dobráin a diamhraib Daile.
6. 736 Iascach mara muiridi
   a críchaib Bái is Béire,737 
   medbhán Fáide fír-ghlaine
   duileasc a cuanuibh Clére.
7. 738 Snámh na Loingsi lochaidhi
   fa meinic le Mac Lugach,739 
   ticmís sluaigh is sochaidi
   ar do thaobh thall a thulach.
8. 740 Meisi is Oisín oll-bladach
   téighmís a corraib curach,741 
   fuarus gaibhthi glas-mara
   a timchill tonn is tulach.

[60] 742  Ocus is as-so do-chuamar-ne do chur chatha Finntrágha, ⁊743  at-conncomar óclach do mhuinntir Fhinn d' ar n-innsaigid .i.744  Cael cródha céd-ghuinech ua Nemnainn. “Can asa tánacuis, a745  Chaeil?” ar Finn. “Asin Brug braenach atuaid”, ar Cael.746  “Cret do iarais?” ar Finn. “d' acalluim Muirinde ingine Deirg p.22747  mo muine féin.” “Cidh a adhbhar-sin?” ar Finn. “Ar bhithin748  leannain t-sídhe ⁊ ard-nuachair ⁊ torad aislinge ⚑tarfas dam.”749  Ader-sa sin rit, ar Finn⚐ .i. Crédhe ingen Cairbri750  cnes-bháin ingen rígh Ciarraigi Luachra. “In bh-fedrais, a Chaeil”,751  ar Finn, “conid h-í-sin bain-mhealltóir ban Eirenn, ór is terc sét752  maith a n-Eirinn nár' bréc chum a dúnaid ⁊ a degh-áruis.”753  “Ocus in fidir tú ga comha iarus ar chách?” ar Cael. “Do-754  fhedar”, ar Finn “.i. gibé aga m-beth do dhán nó d' filidhecht755  duan do dhénam dhi ⁊ tuarascbháil a cuach ⁊ a corn ⁊ a cupad756  ⁊ a h-ian ⁊ a h-aird-leasdar ⁊ a righ-thech romhór.” “Atá urlumh757  acum-sa arna tabairt damh ó Muirinn ingin Deirg, óm buime féin.”

[61]  111758  Ocus do áilsedhmar in cath don dula-sin, ⁊ táncamar romuinn759  tar taebhuibh cnoc ⁊ carrac ⁊ tulach cu Loch Cuire i n-iarthur760  Eirenn. Ocus táncamar cu dorus in t-sída, ⁊ do chansam in dord761  fian-sa re crannuibh ar sleg n-ur(ard) n-orchrai, ⁊ do éirghedar762  ingena míne macdhachta mongbuide  164b1 ar763  sceimhealborduibh grianán ⁊ ar solustighib cláraigh.764  Ocus táinic Crédhi dar n-acallaim, ⁊ .LLL. do mhnáibh uimpi,765  ⁊ do raidh in flaithféinnid ria: “Is dod thoga-sa ⁊ dod thochmharc-sa766  tháncamar-ne”, ar se. Fiarfaigis an ingen cia dhar'767  áil a tochmharc. “Do Cael chroda chet-guinech ua Neamhnainn,768  do mac rígh Laigen anair.” “Do chualamar a scéla.”769  ar an ingen, “gen gu facamar é, ⁊ in bh-fuil aigi mo dhuan770  dam-sa?” “Atá immorro”, ar Cael; ⁊ do éirigh ⁊ do ghabh a771  dhuan:

1. 772 Turus acam dia h-áine
   gé dech isam fíráighe773 
   co tech Créidhi, ni snímh suail
   re h-ucht in t-sléibi anortúaid.
2. 774 Ata i cinnedh dhamh dhul ann
   gu Crédhi a Cíchaib Anann775 
   co rabhar ann fo dhecraibh
   cetra lá ocus leith-seachtmuin.
3. 776 Aibinn in tech ina tá
   idir fhira is maca is mná,777 
   idir dhruidh ocus aes ceoil
   idir dháiliumh is doirseoir.
4. 778 Idir gilla scuir nach sceinn
   ocus ronnaire re roinn,779 
   ata a comus-sin uili
   ag Créidhi fhind fholt-bhuidhi.
5. 780 Budh áibinn damh-sa 'na dún
   idir cholcaidh ocus chlúmh,781 
   mad áil do Crédhi ro clos
   budh aibinn damh mu thuros.
 p.23
6. 782 Sithal aice a sil sugh subh
   as do-gníedh a blai dhubh,783 
   dabhcha glaine gairdheasca
   cupáin aici is caeim-eascra.
7. 784 A dath amar dhath an aeil
   coilcidh eturra ocus aein,785 
   sída etorra is brat gorm
   derg-ór eturra is glan-chorn.
8. 786 A grianan ac Loch Cuire
   d' arcat ocus d' ór bhuidhe,787 
   tuighi druimnech gan dochma
   d' eitibh donna is derg-chorcra.
9. 788 Dá ursain uáinidhi ad-cí
   a comla ni dochraidh h-í,789 
   aircet échta, cian ro clos
   in crand búi 'na fordoros.
10. 790 Catháir Chréidhi dot láim chlí
    ba suarca 'sa suarca h-í,791 
    casair uirre d' ór Ealpa
    fa chosuibh a caeimh-leaptha.
11. 792 Lebaidh luchair na line
    fuil os cinn na caithairi793 
    do-rónad ac Tuile thair
    d' ór buidi is do lic lógmair.
12. 794 Lebaid eile dod láim dheis
    d' ór is d' aircet gan eisleis,795 
    co pubaill co m-bricht m-bugha
    co caem-slatuibh credhumha.
 164b2
13. 796 An teghlach atá 'na tigh
    as dóibh as áibne ro chin,797 
    nídat glasa slíma a m-bruit
    at casa finna a forfhuilt.
14. 798 Do choideldais fir ghona
    cona taescaibh trom-fhola799 
    re h-énuibh sídhi ac sianán
    ós bhorduibh a glan-ghrianán.
15. 800 Madam buidech-sa don mhnái
    do Chréidhi da n-gairenn cái,801 
    méraid ní bus lia a láidhi
    madh dá n-díla a commáine.
16. 802 Mad áil le h-ingin Cairbre
    ní dam cuirfe ar choir cairdi,803 
    cu n-abra fein rim abhus
    “is mu mhóir-chen dod thurus.”
 112
17. 804 Céd traiged i tigh Créidhi
    ón chuirr gu roich a chéle,805 
    is fiche traiged tomhais
    a leithet a deg-dhorais.
18. 806 A h-udhnacht is a tuighi
    d' eitibh én n-gorm is m-buidhi,807 
    a h-urscar thair ac tobar
    do ghlain is do carrmocal.
19. 808 Cetra h-uaithne um gach leabaidh
    d' ór is d' aircet coimecair,809 
    gem glaine i cind gach uáitne
    nídat cenna anshuairce.
20. 810 Dabhuch ann do chruan fhlatha
    a sileann sugh suarc-bracha,811 
    abhull ós cinn na daibche
    co n-imat a trom-thairthe.
21. 812 In uair líntar corn Créidhi
    do mhidh na dabhcha déne,813 
    tuitit isin corn co cert
    na cethra h-ubla a n-aein-fhecht.
22. 814 An cethrar út do h-áirmhedh
    éirghit isin frith-dhaileam,815 
    tabrat don ceathrar anunn
    deoch gach fhir ocus ubull.
23. 816 In tí 'gá táit sin uili
    idir tráigh ocus tuili817 
    ruc Créidhi a Tulchaib Tri m-Benn
    edh urchair do mnáibh Eireann.
24. 818 Laidh sunn cuice ní crodh cas
    ní gres luighthi co luath-bras,819 
    co Créidhi cruthaig abhus
    bhudh luchair lé mo thurus.

[62] 820  Is andsin ro fhaietar in lánamain-sin ar feis leaptha ⁊821  láimh-dheraighthi, ⁊ do bátar ann re secht laithib ag ól ⁊ ag p.24822  áibhnes gan esbaidh bhídh ná leanna ná lesaighthe oraind acht823  mad imnedh ele ar Finn .i. allmhuraigh do bheith ac Finntráigh.824  Ocus tuc an inghen eirredh dílius dingbhála do gach825  aen díb fo leith, ⁊ do timnamar ceilebhradh dá chéile.

[63]  165a1826  “Ticeadh an inghen linn”, ar Finn, “co bh-fhinnum827  cia uainn da m-bia maith nó saith don n-dula-so.” Ocus rucastar an828  ingen drechta móra do chrudh lé do frithailimh a n-aesa galair ⁊829  othrais. Ocus as í an ingen ros-biath d' as ⁊ d' fírleamhnacht iat céin830  ro bás ag cur in chatha. ⁊ is ina tigh do bhítís lucht icce ⁊ othrasa831  na Fénne, ⁊ mar do cinn an ingen ar mhnaibh na Fénne um thidhnacul832  sét ⁊ máine ro chinnesdar Cael .i. a fer, a n-gail ⁊ a n-gaisciudh833  ar tri cathaib na Féinne isin cath-sin, ⁊ fa bét in ní do-rónad834  lá déidhinach in chatha .i. a badadh Caeil, ⁊ do bhadar bethaduigh835  ele, ⁊ comhsaegal acu re Cael ⁊ fuaradar bás da chumaid Chaeil, ⁊ tuc in tonn amuigh 'arna836  bhádud h-é, ⁊ do-riacht an ingen ⁊ maithi na Fénne dá innsaigid,837  ⁊ do tocbhad leo é cusin tráigh n-deisceartaigh leth andes838  d' Fhinntraig, conadh Traigh Caeil ainm na trága ó sin ilé, ⁊ Fert Caeil.

[64] 839  Táinic an inghen ⁊ do shín re a thaeibh h-í, ⁊ do-rinne840  nual-ghubha ⁊ toirrsi mhór. “Cidh dham-sa”, ol sí, “gan bás841  d' faghail do chumaid mu chéle in tan atát na fiad-mhila foluaimnecha842  ac fagháil bháis da chumhaid?” Ocus at-bert Crédhe: 113

1. 843 Geisid cuan
   ós buindi rúad Rinn Dá Bharc,844 
   bádhudh laeich Locha Dhá Chonn
   is ed cháineas tonn re tracht.
2. 845 Luinche corr
   a seisceann Droma Dá Trén,846 
   sisi ní aincenn a bí
   coinfhiadh Dá Lí ar tí a h-én.
3. 847 Truagh an fháidh
   do-ní in smolach a n-Druim Cháin848 
   ocus ní nemhthruaighe in seol
   do-ní in lon a Leitir Laeigh.
4. 849 Truagh an t-seis
   do-ní in damh a n-Druim Dhá Leis,850 
   marbh eilit Droma Sileann
   geisidh damh dilenn dá h-éis.
5. 851 Ba saeth lim
   bás in laeich do luiged lim852 
   mac na mná a Doire Dhá Dhos
   a bheith is cros fa a chinn.
6. 853 Saeth lim Cael
   do beith a richt mairbh rem thaebh, 165a2854 
   tond do thoct tar a thaebh geal
   is ed rom-mer, mét a aebh.
7. 855 Truag in gháir
   do-ní tonn trachta re tráigh,856 
   ó do bháidh fer seghdha saer
   saeth leam Cael do dul 'na dáil.
8. 857 Truagh in fuaimm
   do-ní in tonn risin tracht tuaidh858 
   ag cennghail um carraic cháin
   ag cáineadh Chaeil ó do-chuaidh.
 p.25
9. 859 Truagh in treas
   do-ní in tonn risin tracht teas,860 
   misi do-dechaid mu ré
   mesaidi mu ghné ro fes.
10. 861 Caince corr
    do-ní tonn trom Tulcha Leis,862 
    misi nochan fhuil mu mháin
    ó rom-maidh an scél rom-géis.
11. 863 O do baidhed mac Crimthain
    nochan fhuil mh' inmhain da éis,864 
    is mór triath do thuit le a laimh
    a sciath a ló gáidh nir' gheis.

[65] 865  “Ocus do shin an ingen re taebh Chaeil ⁊ fuair bás da866  chumhaid, ⁊ do h-adlaiced iat araen a n-aein-fhert annsin, ⁊867  as misi fein”, ar Cáilte, “ro tócuibh in lia fil ós a lighi: conidh868  Fert Caeil ⁊ Créidhe aderar ris.”

[66] 869  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Cháilti!” a Pátraic, “as maith870  in scél do innisis. Ocus caidhi Brocan scríbnid?” “Sunna”,871  ar Brocan. “Scríbtar lat gach ar' chan Cáilte.” Ocus do scríbadh.

[67] 872  Nír' chian dóibh iarsin co facadar in dirim degh-shluaig da873  n-innsaigid, ⁊ amdhubach do sciathaib donn-chorcra ana n-uirthimcheall,874  ⁊ fidh-neimheadh do shleaghuibh urarda orcrai re guaillib875  dhoibh. Ocus tancatar isin phupaill a raibhi Pátraic, ⁊ tucastar876  a tighearna a cheann i n-ucht naem Phádraic ⁊ ro shlechtsat dó.877  “Cia thú féin, a óglaich?” ar Pátraic. “Bran mac Deirg mhisi”, ar878  in t-oglach, “mac rig Muman.” “Cidh um a tanacais alé?” ar Pátraic.879  “Fiannaighecht dob áil damh d' fogluim, a naeimh-chleirig, or do-880  chuala óclach do mhuinntir Fhinn do bheith it fharrad-sa, ⁊ dob881  áil leam foglaim  165b1 duird fiansa do denamh aigi.”

[68] 882  “At-cluini sut, a anum, a Cháilti?” ar Pátraic. “At-cluinim”,883  ar eisiumh. “Maith, a Bhrain”, ar Cáilte, “cinnus do-ghníthi884  fein fiadhach?” “Iadhmait 'mon tulaig nó 'mon carn nó 'mon885  caill maigh-shlebhe, itir coin ⁊ gilla ⁊ óclach, ⁊886  bímit re h-edh in chaemh-lai a n-degaid an fhiadhraidh, ⁊ marbhmait887  fiadh  114fecht ann, ⁊ feacht aile téit uainn.”

[69] 888  Ro cháiestar Cáilte annsin a bh-fiadhnaise Pátraic co dérach889  dobrónach, cur'bo fliuch blai ⁊ bruinne dho.

[70] 890  Is annsin ro éirig Pátraic ⁊ Cáilte in lín ro bhátar do891  shluagaibh co Cenn Abhrat Sleibi Cain suas, ⁊ is amlaid do bhi892  suidiugud an inaidh-sin a rancatar tri leannta imon sléib ⁊893  loch eturra, Loch Bó a ainm, ⁊ Osmetal ainm in t-sléibi, ⁊ Cnoc894  na h-Aeire allaniar don loch, aitt a m-bidh Conán Mael mac895  Mornda, ⁊ Findinis ainm in chnuic airtheraigh úd,896  p.26 airm a m-bidh Fergus Fínbél mac Finn ⁊ Ferdoman mac Buidb897  Deirg ⁊ coin leicthi Find acco, ⁊ Cnoc Maine ainm898  in chnuic-sea tís, ait a m-bui gilla gráda do Find, ⁊ is annso899  ro bui flaithes fer a lethcuarain. Ocus annso do bhí900  in brécairi daimh .i. Líath na Tri m-Benn, ⁊ téighedh ón Féinn,901  idir choin ⁊ duine, re ré secht m-bliadan fichet, ⁊ ro mharb902  óclach don Fhéinn é, ⁊ as misi in t-óclach í-sein, ⁊ ní da903  bladh breithri aderim sin, ar Cáilte.

[71] 904  Ocus do éirigh Cailte iarsin ⁊ da chóraigh a mhuintir immon905  loch anair ⁊ aniar, anes ⁊ atuaid, ⁊ deisidh Pátraic 'na shuidhe,906  conadh Suidi Pádraic ainm an inaid-sin a Cenn Abhrat Sléibi907  Cáin, ⁊ tocbhais Cáilte a shuasán sealga ⁊ fiadhuigh ⁊ fian-choscair908  ós aird, ⁊ ro léicestar a tri barann-ghlaedha badhbha as, cu nach909  raibhi i comfhocraibh na a coimhnesa dho fiadh fodilmhain a910  maigh na a moin na a maigh-shléib na a caill gan techt ina ruamannuibh911  roretha co n-dechsat da n-infhuarad tar éis a n-aistir912  a l-Loch bríghach Bó ina bh-fhiadhnuisi, cor' ghabh gráin ⁊ egla913  ⁊ uaman iat resin fidhrén ⁊ resin fothram adhbul sin .i. re914  damhuibh alltaidhi ⁊ re h-eilltib ruadha roimhera ⁊ re torcaibh915  taebh-troma; ⁊ ni mór nach muirbfidis a cétóir iat le fad a retha916  ⁊ le scís anála.  165b2 Ocus ro leath in slúag imon917  loch, ⁊ ní dhechaidh éloidech beo as don t-seilg, ⁊ do roinnset918  in t-sealg, ⁊ ráncatar ocht cét cum ronna acu.919  “Tabur dechmad in fhiadhuigh dun”, ar Beneoin. Nír'920  escaidh le Bran mac Deirg in cuid rainic do féin do roinn re921  nech. Gabus galar ana broinn mac rígh Muman. “Do lámh922  air-so, a naeim-chleirig”, ar Bran. “Dar mu breiti”, ar Cáilte,923  “no gu tarda a luach uait ní raga.” “Gá luagh?” ar Bran.924  “Uair is at broinn atá in galar”, ar Cáilte “tairr925  gacha bó ⁊ gacha muice ⁊ gacha caerach uaid do Pátraic ⁊926  don naeim-eclais co bráth.” “Do-bér-sa sin”, ar Bran, “⁊ do-bhéra927  mo mhac am dhiaidh.” Ocus do-chuaidh-sin a n-gnáthugad ac928  feruibh Eirenn ó sin imach. Tuc iarsin Pátraic a láimh ar929  broinn Brain meic Dheirg ⁊ ba slán focétóir.

[72] 930  “Imthecht againn budesd”, ar Cáilte. “Gá conuir sin?” ar931  Patraic. “As cumain leam-sa, a naem Pátraic, nach lémdais sluag932  p.27 náit sochaide suidhi ar na tri tulchuibh-sea le ceisd Tuaithi Dé933  Danann.”

 115934 

Cáilte cecinit:

1. 935 Cumhain leam-sa trí tulcha
   atáit gan aes gan urchra,936 
   do reithed Liath na Trí m-Benn
   otha imeall co h-imeall.
2. 937 Cumain lim-sa tri cealla
   robsat dúine deigh-theanna,938 
   ni bídh guth cluic inntibh thall
   meince snaidm druadh 'na timcheall.
3. 939 As Cáilte féin mh' fírainm-si
   rob-sam cenn Fénne finne,940 
   nocha dénmuis dighairse
   ac tairimthecht an glinne.
4. 941 Ni fhuilngead Finn fianamail
   in tan ro bhoi 'na bethaid942 
   bennán baeth ac buiredhaig
   ós cinn a longphuirt lethain
5. 943 Misi is Flann mac Failbhe
   dergmais mór laech do Laighne,944 
   as í so mu chubhus tra
   mór cath isam cumain-sea.

[73] 945  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht”, ar Pátraic, “is urgairdiugud menman946  ⁊ aicenda duind sin”. Ocus imthigid in sluagh cona947  n-oiribh sealga forro co Cend Abrat Sleibi Cain, conice inadh in948  longpuirt a m-bidís an Fíand.

[74] 949  Dechain ro dech Cailte da láimh chlí don t-sléibh co n-fhacca950  dunad ⁊ deg-bhaile. “Mo chubus amh”, ar sé, “nir' aithnid dhuin951  dúnad and sut, ⁊ dénam chum in bhaili anunn”, ar sé.

[75] 952  166a1 Iarsain táncatar rompa chum an dúnaidh ⁊ robb953  ingnad leo gan slóigh gan sochaide d' fhaicsin ann, acht noenbar954  banmhogad ⁊ triar fermhogad. Tángatar-somh a n-grianán deirrit955  do bhí isin bhaili. ⁊ dá mnái isin grianán, ⁊ siat ag cái ⁊ ag956  toirrse. Brat corcra corrtharach imon dara mnái ⁊ delg airgid957  and, ⁊ niamland d' ór buidi re h-édan, ⁊ faideran fir-uaine imon958  mnai ele ⁊ delg óir isin brut osa bruindi. Ocus959  ro fiadhaiged ⁊ ro frithoiled iat, ⁊ ro beanad a n-errada aisdir960  ⁊ imthechta dhíbh ⁊ do fiafraigh Cáilte díbh “cia an dúnad ⚑i tám?”961  Adubratar na mna,⚐: “dúnad dá mac rígh Fher Muighi962  so, Lochán ⁊ Eogan a n-anmanna.” “Cid um a bh-fhuilti dubach963  dobrónach?” ar Cáilte. “A aba ⁊ a adhbar againn”, ar iat-san.964  “Ag dís derbbhrathar atámuit, ⁊ da deirbshiair sinn féin. ⁊ do-chuatar965  ar bh-fhir do thabairt ban ele anoct, ⁊ ní fhuil dar966  b-fuirech-ne isin dúnad acht co toirset ar bh-fhir ⁊ mná nuaa leo.”

[76] 967  Ocus dechain ro dech Cáilte secha i n-iarthar na bruidhne, p.28968  co n-fhaca in rígh-lia cloichi ro bái ac oclach grádha d' Fhinn .i. ac969  Senach mac Mhaeil Chró do shenmhuinntir Find meic Chumaill.970  Ocus is amhlaid ro bhái in lia-sin ⁊ inneoch thuc Finn do971  thuarasdal dó inti .i. .LLL. uingi d' ór ⁊ .LLL. uingi dh'aircet ⁊972  .LLL. uingi d' findruine ⁊ tri .L. falach óir ar973  n-dúnad in lia cloichi sin impa.

[77] 974  Is annsin adubairt Cáilte risna mnáibh: “Gá luagh do-bérad975  sibh dham dá n-dernainn bhar bh-fhurtacht ⁊ bar bh-fhoiridin, ⁊976  da tucaind bhur bh-fhir féin cuguib ar g-cúl?” “Da m-beth ar977  doman againn luagh budh áil leat”, ar siat, “dobérmais duit978  h-é.” “Ata imorro”, ar Cáilte, “in rígh-lia cloichi ut i n-imel979  na bruidhne.” “Dursan duit a rádh!” ar siat, ór do bhátar morshochraidi980  na críche agá corugud isin baili a d-tá, ⁊ ro bui a981  n-obair ana corugud ann, gia ro fhedta-sa at aenar ní dhi. “Misi982  féin as meallta dhe-sin”, ar Cáilte, “muna  116fhédur.” “Rachaid983  uain duit-si sin co m-beannachtain”, ar na mná.

[78] 984  Táinic-sium iarsin asin m-baili amach, ⁊ tuc lán a glaici985  desi do losaibh sídhe sainemhla leis dob aithnid dho ag ríghnaibh986  ⁊ ag ro-mhnáibh na Fénne. Ocus tucasdar do na mnáibh,987  ⁊ ro fhothraicset iar asna losaib-sin, ⁊ tuc sin a n-grádh ara988  b-feraibh féin cor' léicset ar cúla arís na mná thucsat leo.989  166a2 ⁊ tugad an lia dho-san, ⁊ at-bert Cáilte:

1. 990 A lia Bhelaig Atha h-Í
   menic ar comdail cuici,991 
   maine Sencain maic Máil Cró
   do frith sund, ní h-ímargó.
2. 992 Ata sunda losa díb
   is ní ba losa cen lí,993 
   ní bía 'sa doman uile
   mná bus tochu la firu.
3. 994 Aderim-si rib-si dhe
   is fir dam in faistine,995 
   nech rom-aithnid cech dia
   lem-sa ba h-inmain an lía.
   A lia.

[79] 996  Ocus do bhí Cáilte annsin in adaig sin, ⁊ ro freastlad ⁊997  ro frithailed cu maith é, ⁊ do éirig do mochtrath arnamhárach,998  ⁊ tuc tarraing don lic cuigi do lár thalman.

[80] 999  Ocus táncatar rompa co Finntulaig, risa n-abar Ard Pátraic1000  aniu, airm a raibhi Pátraic, ⁊ do fiarfaig Pátraic: “cáit a ra baduis p.291001  aréir, a Cháilti?” Ocus ro innis Cáilte dó in scél ó thús1002  co deireadh. Ocus nír' cian do bhátar ann co bh-fhacatar in móirsheiser1003  da n-innsaigid. “Can asa táncabair, a óga?” ar Pátraic.1004  “A cuiged Connacht atuaidh”, ar iat-san. “Cidh ro imluaidh1005  sib?” ar Pátraic. “Ar do cenn-sa ó mhaithibh Connacht, a naeim-chléirig,1006  dar m-breith ar do shoiscéla idir fhir is mnái.” Adubairt1007  Pátraic: “ni cóir ar an Eclais gan a siled.”

[81] 1008  Do glúais Pátraic cona muinntir, ⁊ táncatar rompa anes1009  tre medhan Muman ⁊ do Luimnech n-Uladh, ⁊ i Fidh na1010  Cuan re n-abar Creatshalach, ⁊ a Sliabh Uighi in Rígh,1011  ⁊ a Sliabh Echtge inghine Nuadhat Aircetlaim, ⁊ do Chuaille1012  Cepáin a n-Echtghe, airm a torchair Cepán mac Morna, ⁊ do1013  Loch na Bó Girre, risa n-abar Loch Greine ingine Finn, ⁊ a1014  m-Breicthir, re n-abar Tír Maine isin tan-so, ⁊ do Loch Linnghaeth,1015  re n-abar Loch Cróine isin tan-sa. Is annsin ro1016  búi Muiredhach Mór mac Fínachta, ri Connacht, ar cinn Patraic,1017  ⁊ ro srethadh a phupall ós Patraic cona cléirchibh, ⁊ luidhset1018  maithi chúigid Connacht cuigi annsin, ⁊ slechtait do Phátraic,1019  ⁊ tucsat a cinn 'na ucht.

[82] 1020  Dála Pátraic immorro, tainic amach asin pupaill, ⁊ suidis1021  ar an bh-fhirt fótbhaigh, ⁊ luidh Cáilte leis ⁊ ráidhis: “And so,1022  a anum, a naemh Pátraic, tucastar Oscar a chétcath.” “Ga1023  h-adhbar bái aigi?” ar Pátraic. “Ní annsa”, ar Cáilte, um Neim1024  ingin Aedha Duinn meic Ferghusa Find, ingin rígh Uladh,1025  ro snadhmad d' Aedh mac Fhidhaig meic Fhinntain, ⁊ tucadh1026  h-í do mac rígh Connacht. Ocus ni raibhe se lín catha  166b11027  d' Oscar ná don Fhéinn no gur' siredh uaidh  117 sochraidhi shlóigh ar1028  Cormac ua Chuinn, ar rígh Eirenn, ⁊ do chuir Cormac .iiii.1029  cuicidh Eirenn lais do thabairt chatha don Fhéin, ⁊ do-radadh1030  an cath imon n-ingin isin maigin-sin, ⁊ ba h-iat so céit-ghnímha1031  Oscair isin cath-sin, amail adubairt Find:

1. 1032 Eirigh suas, a Oscair
   ro fes as tu in bunad,1033 
   gidh lór méd na n-daighfer
   dingaibh dín cét curad.
2. 1034 Eirigh tritha is tarrsa
   gursat maela a méidhe,1035 
   geibh sciath engach uaine
   geibh cloidimh co n-géire.
3. 1036 Geibh sciath is geibh slegha
   on arm niadh rot-rubha,1037 
   geibh lúirigh rot-meala
   nár maidhedh do thuba.
 p.30
4. 1038 As mór an gním dam-sa
   a bh-fhiadnaise fhiadhan1039 
   derlágadh mu náidhen
   a cinn a nái m-bliadan.
5. 1040 Ní thicfa is ní tháinic
   bhudh fherr lám na luighe1041 
   is ní fhuil crann sleighi
   as sia do-ria a n-duine.
6. 1042 Mairg gus tibre a shidhe
   le claidem gu n-géiri1043 
   ó thic ferg a láimhe
   an fhírghairg ar n-éirghe.

[83] 1044  Is ann as-bert Cailte:

1. 1045 Céit-ghníma Oscair co m-buaidh
   rí Ulad gusan n-arduaill1046 
   ocus rí Laigen gan acht
   ocus ri cródha Connacht.
2. 1047 Is do-rala chuigi iar soin
   Aedh mac Fhidaig meic Fhinntoin,1048 
   ocus fácbhais h-é gan cheann
   ni gnáth an comhrag coimhthend.
3. 1049 Aedh Donn mac Ferghusa Finn
   ri Uladh gusan imrinn1050 
   a los scéith is cloidim cruaidh
   do marb Oscar a n-aen-uair.
4. 1051 Baetán mac Fir Nairb co neim
   do bó rí lonn do Laighnibh,1052 
   do mharbh gér' lór a cruaidhi
   re h-athladh na h-aen-uaire.
5. 1053 A chomhalta caemh crínna
   Oscar áluinn inn-ríghdha,1054 
   Linne mac Ligne gu n-glonn
   do mharbh Oscar a n-imroll.
6. 1055 Tainic d' féchain in chatha
   Niamh an éduigh ildatha,1056 
   mebhuis in cath ana cenn
   marbhthar in ríghun roithenn.
7. 1057 ⚑Do-bér teist ara cuingid
   ara laech co luath-buillib1058 
   nar' iadh a dha chois im each
   bud ferr engnum na einech⚐
8. 1059 Adeirim-se rit-sa dhe
   a Phádraic co bh-fhírinde,1060 
   ro ba mór a rect rígda
   nír bo ceart a chéit-gnímha.

[84] 1061  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Cháilte!” ar Pátraic; “⁊ caidhi1062  Brocan? Scríbhthar in scél út lat, gomba gairdiughadh do1063  166b2 fhlaithibh deridh domain é.” Ocus do scríb Brocan.

[85] 1064  “Maith, a anum, a Cháilte”, ar Pátraic, “cia in fert-sa ar an1065  tulaig ar a tám?” “Ní annsa”, ar Cáilte, “óclach d' fianuibh1066  Eirenn fuair bás annso .i. Airnélach mac Adhmalláin, mac1067  rígh Laigen, ⁊ táinic fer dána le duain do annso, ⁊ do ghabh1068  a dhuan. “Maith a anum, a fhir dhána”, ar eisiumh, “léic cairdi1069  dam no gu rabat mu sheoit ⁊ mh' innmusa im fharrad.” “Dar1070  mo bhréithir ámh”, ar an fer dána, “ní leiceabh gan do ghlamad1071  ⁊ t' aeradh isin ló aniuaniu mun bá am buidech.” Mar at-chuala-seom1072  sin, tuc a airgid re talmain ⁊ nir' thócaib a ghnúis no gu1073  bh-fhuair bás do  118 náire; ⁊ do muiredh in tuluch thonn-ghlas so air,1074  ⁊ ro tócbad a lia ós a chinn, gurab ris ata do dhruim-si, a1075  naemh Phádraic.” p.311076 

Cáilte cecinit

1. 1077 An fert fuil fan líg Lodain
   ba fert fhir uallaigh o thaigh,1078 
   fertán in láich niamaigh náir
   Airnelaigh meic Admallain

[86] 1079  “Neamh uaimsi dho”, ar Pátraic, “a lógh a náire, ⁊ a thabairt1080  a péin.” Ocus táinic a anum a péin isin uair-sin gu raibhe1081  'na cholum ghel arin cairthi cloichi ós cinn Pátraic.

[87] 1082  “Cia ata isin chinn-sa thes don tulaig, a Cháilti?” ar Pátraic.1083  “Sálbhuidi mac Feidleacair, mac rígh Muman, fuair bás ann a1084  n-degaidh fhiadha sídhe .xxx. con ⁊ .xxx. gilla ⁊ .xxx. óclach, ⁊1085  ro muiredh in tulach orro”: ut dixit Cáilte:

1. 1086 Atá isin chinn-sa thes
   mac Sálbuidhi na n-eceas,1087 
   ní h-áirimthi mar mháin bhic
   cóeca conghlann finnaircit.

[88] 1088  “Do ba maith linn”, ar Benén, “na seoit-sin d' faghbail”.1089  “Fo-ghébha-sa sin”, ar Cáilte, ⁊ ro oslaic in fert, ⁊ do bhí lán1090  crainn a shleigi d' fhailghibh ann. “Tucas nemh ar a náire don1091  fhir ó chianaib”, ar Beneoin, “⁊ tabair nemh ar a shéduibh don1092  óclach ele ud.” “Do-berthar”, ar Pátraic.

[89] 1093  Is andsin do fhiarfaig Pátraic do Cháilti: “créd ro dithaig1094  sibh uili in bar bh-Fhéinn?” ar se. “In dá chath tucsam fa deiredh”,1095  ar Cáilte, .i. cath Gabra ⁊ cath Ollarbha. Tri catha do-chuamar-ne1096  do chur chatha Innbhir Ollarbha, ⁊ ní thoracht acht sé1097  cét uainn as, ⁊ nir' cheis menma Fhinn ar an bh-Fhéin riam co1098  sin a g-cath ná a g-comhlonn, ⁊ tuc da uidh an uair-sin esbadha1099  na triath ⁊ na tigernad ⁊ na curadh ⁊ na caithmhiledh ⁊ an1100  aesa gradha do thuit isna cathaib-sin:

1. 1101 Finnaidh dun in lín atám
   ni meisdi nech uaib a rádh,1102 
   co finnam sunn, lith gu n-gal
   in lia duin na dhóib 'sin cath.
2. 1103 Maith mo muinter taeb re taeb
   nocor' marbad Cellach caem,1104 
   gaet do shleigh Deirg meic Dulaigh
   isin tress a Tuath-Mumain.
3. 1105 Cellach caem
   do bí fam sithail is braen1106 
   cecha cluindís in dias glan
   ní théighedh acu ar imral.
4. 1107 Seisiur do bí ar mh'inchaib
   ní leicdís nech fa dímdhaigh,1108 
   d' fostaighidis a techt amach
   cech dáim ba h-ecail d' écnach.
5. 1109 Beithech, Barran, Bresal Derg
   cruad Connla na canad cealg,1110 
   Dubróid ocus Mac Da Dér
   conochtaidis dam cech scél.
6. 1111 Dub Drumann do berrad dam
   ba h-inmain lam gasta glan,1112 
   ní tabrad sgín ar aighidh
   is lugha d' fácad ainimh.
 p.32
7. 1113 Dér mac Daigri círadh m'folt
   maith doní ocus ní h-olc,1114 
   ní benad finda asa tuind
   ocus ní brisedh degh-bairr.
8. 1115 Cú Cuilli doroinded biadh
   inmain óclach fuilech fíal,1116 
   ba maith m'imdaigh ar laighi
   o Dubthach mac Dairene.
9. 1117 Cú Cuilli
   trom a berrnaidh a builli,1118 
   bai inesair aici co dian
   is ní benad a lam riam.
10. 1119 Mara gabra Glas mac Deirg
    uathad ro fit{⬌}1120 
    Daire rob{⬌}roind ris
    ba ferrdi in leth cos' teigmis.
11. 1121 Lir mac Gabra bai fam sciath
    inmain gilla robo{⬌}1122 
    {⬌}curraigh mo shlegh ro aeb
    ní delighidis rim{⬌}
12. 1123 Taisech comóil Corc mac Suain
    a h-airer Alban adfuair,1124 
    tricha laech ro bai im thigh
    co laithi mona ma faidh.
13. 1125 Cairpri Cas
    ro tindbed duind ar midh mas,1126 
    don{⬌}do ocht feraib déc
    do denam da{⬌} m-bem céd.
14. 1127 Da assa don airgit bán
    ro bi etarro is lár1128 
    cliabinar siric dar ler
    ima corp comlan comgel.
15. 1129 Cathbarr caecdiabul co n-ór
    bai machi leg. 'ma chínn re h-uair tinóil1130 
    co cét n-gem n-glaine cen oil
    co cét n-gem do líg lóghmair.
16. 1131 An uair do-berthea ar cuid dúind
    sólus ó ursaind co cúil,1132 
    coindel do cách sund imne
    a cathbarr im cenn Cairbre.
17. 1133 Andum lim cesacht ar shluagh
    a dénam ní dam is dúal1134 
    cosaníu ní dernus riam
    a focus na a n-eitercían.
 167a1
18. 1135 Ecoir d' Fathod tachair frim
    mor lá ro leasaiged lim.1136 
    ní do deoin Luighdech Meic Con
    do thaicérad frim Fathod.
19. 1137 Is leasc leam tachar don treas
    giamad lim no ricthe a les1138 
    mu ceim as ceim co n-glaine
    gu Dubhthor Dháil n-Araidhe.
20. 1139 Ochtar is sé fichit fer
    do neoch ba dingmala dhamh1140 
    do marbad ag Ard Abla
    fa Donnghus mac Lánamhna.
21. 1141 Tri cét cath do chuir in Fhían
    itir tuaid is tes is tíar,1142 
    nochar' chuirset riam co sé
    en-chath as mó egcaine.
22. 1143 An luct-sin do-chuadar dínn
    no dhingebhdais a dhá lín,1144 
    aniu dá mairdis ar magh
    ní h-é Fathod nach finnfadh.

[90] 1145  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Cáilti!” ar Pátraic. “Is mor1146  do maith do canais isin láidh-sin; ⁊ scrib sud, a Brogain”, ar1147  Pátraic, ⁊ ro scrib. Is annsin ro fiarfaig1148  Caínen mac Failbhe, meic Ferghusa, meic Eogain Mhoir do1149  Cháilti: “Cait ar' marbad Oilill Olom mac Mogha Nuadat?”1150  Freagrais Cáilte sin: “Marb é do cró-bhainne chumad a  119 mulluch1151  Slébhi Claire thes”. “Ocus ⚑cait inar' marb Sadb ingen Cuind?” p.331152  ás Cainen⚐. “As marbh Sadb ingen Chuinn do chumaid1153  a meic mhór-ghrádhaig .i. Meic Con a Temhraig na1154  rígh”, ar Cáilte. “Cáit ar' marbad Ferchis mac Comáin1155  eices?” ar Cainén. “Urchar”, ar se, “tuc Ael mac Dergdhuib do1156  bhir chruaidh chuilinn dó a mullach Sléibe Crot do dhamh1157  allaid, gur' mharbh Feirchis de.” “Ocus secht meic áilli Aililla”,1158  ar Cinén, “cait a fuaradar bás?” “Benne Brit ros-mughaig iat1159  i cath mhór Mhuighi Mucramha ria mórshochraidi Meic Con.”

[91] 1160  “Áth ísseal ar Magh Mínadhbul, cidh dia tá?” ar Cainén.1161  “Connla Derg a Cnuc Dhein ro ghonasdar Fiacha Muillethan1162  mac Eogain ann, ⁊ Áth Tuiseal de-sin h-é”. Ocus at-bert Cáilte:

1. 1163 Ath Tuisil ainm an átha
   do chach as fis fírfhátha,1164 
   tuseal tuc Connla Cnuic Dhean
   ar Fiacha maith Muilleathan.

[92] 1165  “Ocus cath Samna”, ar Cainén, “cia lasa tugadh ⁊ cia1166  thorchair ann?” “Cormac Cas, mac Aililla Óluim, tucastar h-é1167  d' Eochaidh Abhratruadh do rígh Uladh atuaidh, ⁊ do tuit ann1168  Eochaidh Abratruadh, ⁊ do buailed Cormac Cas ann, ⁊ ro bhái1169  trí bliadna déc ica leighius ⁊ a inchinn ac siled, ⁊ sé a ríghi1170  Muman ris-sin. Ocus do-rónad dúnad ⁊ deg-baile aigi ac dún1171  ar sléibh, ⁊ is amlaid ro bhái in dúnad sin, ⁊ loch-topar grinn1172  glainidi ar lár an dúnaid, ⁊ do-rónad rígh-thech romhór aigi1173  imon  167a2 tiprait, ⁊ ro saidhit trí liagána cloiche uimpe,1174  ⁊ ro suidhiged leabaidh in rígh ⁊ a cenn siar idir na trí h-uaithnibh1175  cloiche sin, ⁊ óclach grádha da mhuintir ag tabairt uisce1176  a cuach nó as sithal ima cenn. Ocus fuair-sium bas iarsin1177  ann, gur' cuired fo fhochlaidhibh talman h-é isin dún-sin. Ocus1178  as de-sin atá Dún Trí Liacc d' ainm fair”, ar Cáilte. “Ocus as1179  é-sin in scel ro fhiarfaighis dim, a Cainéin”, ar Cáilte. Ocus1180  adubairt Cáilte an láidh:

1. 1181 Aibhinn gidh in dún-sa thair
   risa n-abar Dún Eochair,1182 
   as aibhne fós o thic lá
   loighe Sadhbha is Oililla.
2. 1183 Marbh Sadb do chumaid Meic Con
   ro gaet Ferchis d' aen-urchor1184 
   don fhairind ana fharrad
   marbh Ailill do thámh-ghalar.
3. 1185 Ba marbh Eogan Mór gan mheth
   a cath Mucramha maeithnech,1186 
   borr-shlat ro las ó ghnímuib
   marbh Cormac Cas d' fhuill-ídhain.
4. 1187 Goin Fhiacha Muillethain mas .
   meic Eogain gu n-airechas,1188 
   lór a sholmha ro bái tan
   ro gaet Connla ic Áth Leathan.
 p.34
5. 1189 ⚑Ocus Áth Lethan bodhéin
   sloindit sár-fir co sár-céill1190 
   is Dun Eochair os maidh móir
   caidhi fochaind a claechlóigh?
6. 1191 Áth Sisel ainm in atha
   is e so in fis fírfádha,1192 
   don tuisel tuc Connla a Cnucc Dean
   ar Fiacha maith Mullethan.⚐
7. 1193 Cath Samhna ro ládh ann soin
   ann ba raen madma ar Ulltaib,1194 
   do buailed Cormac 'san cath
   do marbad rí na n-Ulltach.
8. 1195 Tángadar a chnedha ris
   re mac rígh fega findlis1196 
   gilla nár' bho dimbuan bladh
   usce innfhuar ro fhoiread.
9. 1197 Gach lá do théiged fon es
   mac Oililla Cormac Cas,1198 
   an leas dia m-bí do bo ghar
   dul fo Es Maighi mor-ghlan.
 120
10. 1199 Do-luidh as co dún ar sléib
    co dún a athar budhéin,1200 
    ro saidhtea tri liaga lais
    d' innfhuarad a chinn chaem-chais.
11. 1201 Dona trí liacuibh at-ciat
    aderar ris Dún Trí Liac,1202 
    as é ainm ó sin ale
    tar éis ChormaicChinn Chlaire.
12. 1203 Marbh mac ríg Muman iar soin
    do chneaduibh is d' fuill-idhoin,1204 
    ro adnacht 'san dún glan grind
    a leabaid innfhuair áibind.

[93] 1205  Dála Mhuiredhaig mheic Fhinnachta rígh Connacht indister1206  asa h-aithle-sin. Ro bói mac grádach aigi .i. Aedh mac1207  Muiredhaigh, ⁊ ro fuacradh imáin ag macraid choicid Connacht1208  in tan-sin, ⁊ ruc Aedh mac Muiredhaig sé cluichi ar an macraid1209  gan nech do chuidiugud leis  167b1 ⁊ ro shuidheastar1210  iarsin, ⁊ ro ghab slaedan tiughmaine , trom-ghalair h-é, ⁊1211  fuair bás annsin, ⁊ ro h-innisedh da mhuinntir sin ⁊ da mhathair1212  .i. Aifi Foilṫfind ingin rígh Ulad, ⁊ do-rónad nual-ghubha mór1213  ag mnáibh an cóicid do bhás in macaimh-sin, ⁊ adubhairt a1214  mháthair a thabairt a n-ucht in Táilcind .i. in tí dar' thidhluic1215  Dia Eire uile, ⁊ comus lesaigti cáich innti. “As imdergad mór1216  leam-sa sin”, ar rí Connacht, “mun bhadh deoin do féin h-é.”

[94] 1217  As annsin do-cuas ar cenn Patraic asin pubaill a raibi1218  rí Connacht cona slóghuibh, ⁊ in mac marbh ann, ⁊ brat corcra1219  corrtharach thairis ⁊ culpait chaemh chorcardha 'na thimceall.1220  Ocus adubairt a mháthair ⁊ a trí comhaltada ⁊ a deirbhshiur cumad1221  marbh da chumaid iat. Ocus ó 't-chuala naem Pátraic sin ba1222  truagh lais, ⁊ tainic a chraidhe forro.

[95] 1223  Is annsinn tucadh loing-shithal bhán-oir chum an chléirig, ⁊1224  a lán d' uisci innti, ⁊ coisercaidh in t-uisqi, ⁊ tucadh a cuach p.351225  fetta finn-aircit an t-uisqi, ⁊ éirghis an naem- chleirech ⁊ tócbais1226  in chulpait caeim corcordha, ⁊ tuc trí bainne don uisqi a m-bél1227  Aedha meic Mhuiredhaig, ⁊ in treas loim tuc ina bheol ro éirigh1228  ógh-shlan, ⁊ tuc a láimh dara agaidh mar do beith a m-bandail no a1229  cuirm-thigh, ⁊ do éirig asan imdhaid amach. Cáilte cecinit:

1. 1230 Aed mac Muiredaigh meic Fíndachta
   air re h-imred fir-ferta1231 
   ro athbeóaigh Patraic co m-blaid
   re h-athlum 'san aidchi-sin

[96] 1232  Ocus ba subach somenmnach na slóig de-sin, ⁊ do creitset1233  do Dia, ⁊ tucsat a cinn a n-ucht Patraic, ⁊ tucsat a comus ó1234  bhic gu mor dhó, ⁊ do bádar annsin re h-edh na h-oidhche-1235  sin co tainic lá cona lan-soillsi, ⁊ ro fhácbhatar in1236  baili arnamhárach. Ocus táncatar na slóig uili rompa a n-Gannmhagh,1237  risa n-abar Magh Find isin tan-so, ⁊ i Tochar an Bhanchuire,1238  re a ráidhter Tochar Find isin tan-so, ⁊ lámh dhes re1239  Ros na Fingaili, re n-abur Ros Camain isin tan-so .i. nái meic1240  Uair meic Idhaist ro marbsat a chéli ann, conad de aderar Ros1241  na Finghaile ris, ⁊ do Ráith Glais, re n-abar Raith Brénaind.1242  Ocus ro saidhed pupall rígh Connacht annsin, ⁊ do-riact Patraic1243  ⁊ Cáilte,  121 ⁊ ro suidhset ar an firt fótbaig ós or na rátha, ⁊1244  táinic rí Connacht co lín a shlóig, ⁊ suidhit a farrad  167b21245  Pátraic ⁊ Cáilti.

[97] 1246  Is andsin ro fhiarfaig Muiredach mac Finnachta do1247  Cáilti: “Cidh dia tá Ráith Glais ar in ráith-si?” “Adér-sa rit”,1248  ar Cáilte. “Glas mac Dreacain, mac rígh Lochlainn, táinic cúic1249  catha fichet do ghabáil rígi n-Eirinn, ⁊ is ann tángatar, gu1250  Cathair Dhaimh Díleann, risa n-abar Dún Rosarach, ⁊ is ann1251  bái Find mac Cumaill, a n-Almain Laigen in tan-sin”.

[98] 1252  Do fhiafraig Muiredach do Cháilti: “cidh fa tucadh Almha1253  uirre?” Freagrais Cailte: “óclach do Thuaith Dé Danann do1254  bhí isin Brugh braenach breacsholus. Bocan a1255  ainm, ⁊ do bí ingen a n-oighi aigi, Almha a h-ainm, ⁊ tucastar1256  Cumhall mac Trénmhoir h-í, ⁊ ba marb do bhreith mheic do1257  Chumall h-í, ⁊ ro múired in tulach tonn-ghlas so thairrsi, gurub1258  uaithi ainmnigther an tulach, ⁊ Tulach na Faircsina a h-ainm co p.361259  sin. Nó Almha ainm an tí ro ghabh re linn Neimhidh. Nó dana1260  Nuadha drái do-róine dún ⁊ dingna ann, ⁊ do ghab almhain1261  don dún, cunad de atá Almha.” Ocus adubairt Cáilte:

1. 1262 Almha Laigen, lis na fian
   bhaili ar' ghnáthaig Find fír-fial,1263 
   atá sunn do réir gach shin
   an ní dia fuil in t-ainm-sin.
2. 1264 Almha ainm in fhir do ghabh
   re linn Neimhid co nert-bhladh,1265 
   marbh thall 'san tulaig uaine
   do thámh obunn én-uaire.
3. 1266 Oclach d' Feruib Bolg nár' bhaeth
   Iuchna ba h-ainm don óclaech,1267 
   ba lán an dún tiar is toir
   do éidib ⁊ da almhoib.
4. 1268 Luidset á tainti le tart
   d' ól usce cum na tiprat,1269 
   gleacsat le truma a tarta
   gur' fhacsat a n-adharca.
5. 1270 d' adharcuibh na m-bó m-breac m-bán
   ro fhágsat imon uaran,1271 
   as de fhuil ann sunna 'na
   Adharc Bó Adbhul Iuchna.
6. 1272 Coic inghina ac Iuchna ard
   'con óclach ghasda glé-gharg,1273 
   is uathaibh-sin leath a fat
   gach ferann mar do ghabhsat.
7. 1274 Carman i Carman nach mín
   'ga m-bitis baird sel co m-brigh,1275 
   ben Trega 'na thigh treorach
   nir'bh í ben ná h-aithgeonadh.
8. 1276 Mag Life ar lí an óir
   gun og-mhnai gasda geal-mhoir,1277 
   dar leam ni senchas soebh so
   'san cóiced ingen Almho
9. 1278 Nuada drai ba gilla garg.
   do-ronad lais Dun Dronard1279 
   a n-Almhain gu n-gloine n-grinn
   do shonnach a dhúin dighainn.
10. 1280 Aein-gheal an dun dreimnibh drann
    mar do ghabadh ael Eirenn,1281 
    don alumhuin tuc o thoigh
    as de ata Almha ar Almain.

[99] 1282  “Is maith do h-innised an scél-sin, a Cháilti”, ar Muiredach1283  mac Finnachta. “Is ann do bámar-ne annsin”, ar Cáilte, a1284  n-Almain Laigen, ⁊  122ráinic fis na loingsi-sin chugainn, ⁊ as í1285  tuc an fis-sin lé, Sprédh Aithinne, ingen Mhughna Míancraesaigh,1286  bain-echlach rígh Eirenn. Ocus do gairmedh a bhain-echlach1287  cum Find do thinól ⁊ do thoicheasdul Fhian Eirenn ⁊ Alban,1288  ⁊ do thinóil Cormac ua Cuinn tuatha Temra ⁊ buidne Breagh1289  ⁊ mór-shochraide b-fer n-Eirenn, ⁊ tancatar cúic catha fichit cusan1290  mag-so, ⁊ do-ronad crandchar idir in bh-féinn ⁊ aes na treabaire1291  cia dhíbh da roised tus do thabairt an chatha dona h-allmharchaib,1292  ⁊ ro-siacht don Fhéinn in cath do thabairt ar tús. Tucad in cath1293  gach lái co cenn sectmaine ⁊ ro marbad cuic cét déc d' allmarchaib1294  ⁊ d' Eirennchaib, ⁊ tucadh in mór-chath iarsin ⁊ torchuir1295  Glas le Finn mac Cumaill, ⁊ torcratar a secht meic leisin Féinn.1296  Ocus tri .l. óclach do-cuamair-ne maraen re Find do chur in1297  p.37 chatha-sin, ⁊ do thuit .l. laech la gach nech uainn, ⁊ do-chuamar-ne1298  triar oclach don Fhéin maraen re Finn isin phupaill a1299  raibhi Glas mac Dreagain, ⁊ fuaramar nái n-uaitne óir ann, ⁊ an1300  t-uaitne ba lugha díbh ba commór re cuing n-imechtair, ⁊ ro1301  fholchamar isin móin ruaidh se don taeibh tuaidh don ráith iat.

1. 1302 ⚑A Ráith Glais
   cosa tathaighmis mór n-uair,1303 
   do fhoilghes nói n-uaitne óir
   isin móin rét múr atuaidh.
2. 1304 Tríar bamar 'ca folach-sin
   ba h-é ar lin re ar comáirem,1305 
   Find is Oisin, Cailti cruaid
   sind ros-folaigh re h-en-uair.
3. 1306 Tri coecait ro lodmair-ne
   faré Find co mét maisi,1307 
   marbsum coecait cech tratha
   fa cladh na ratha glaisi.⚐

[100] 1308  Ocus do cuireadh Glas mac Dreacain fo thalmain annso, conadh1309  uaidhe ata Ráith Glais ar in ráith-so.

[101] 1310  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Cháilti!” ar Pátraic, “is maith1311  an scél do innisis duinn: ⁊ scríbhtar an scél út lat, a Brocáin”,1312  ⁊ do scribh Brógán.

[102] 1313  Ocus do bádar annsin re h-edh na h-aidhchi-sin, ⁊ do1314  éirghetar co moch arnamhárach, ⁊ táncatar rompa i Ré Carpuit1315  Fearghusa, frisa raidhter Imaire Meic Chonnrach isin tan-so, ⁊1316  do Cnuc na Ríg, frisa n-abar Uarán n-Garad, ⁊ do gabadh1317  168a2 sosad ⁊ longphort les ann, ⁊ do srethad a phuball1318  tar cend irsi na n-Gaedel .i. tar Pátraic, ⁊ do chan1319  a thrátha annsin, ⁊ do bennaig an tuluch taebh-áluinn togaidi1320  ⁊ do ráidh: “Bid h-í so an t-ochtmad releac dhéc bhus dili leam1321  a n-Eirinn.” “As eadh ar doilghi”, ar rí Connacht, “gan uisce a1322  comfhochraibh di.” “Madh deoin don Dúilemain”, ar Pátraic, “biaid1323  usce annso.”

[103] 1324  Is annsin ad-racht Pátraic ⁊ beann cairrgi cloichi ad-connaic1325  a n-imeal in bhaili táinic do h-innsaighidh, ⁊ saidhis a trosdán1326  isin carraic gur' ben re grian ⁊ re grinneall, gur' mebhadar1327  trí sreabha d' uisqi eochar-gorm fir-uaine asin carraic.1328  “Fácbala ar in tiprait, a naemh Patraic”, ar Beneoin. “Coimgi1329  gu cenn nomhaidhi do gach neach ibhes a h-uisqi”, ar Pátraic,1330  “⁊ ma h-uime bus marb é nem Dé dó, ⁊ usce Eirenn1331  uili do dhighbhugud fo trí re  123deiread an domain tre mhóid in p.381332  Dúileman, ⁊ Eire do leasugud asin tiprait-si, ⁊ in t-uisqi-se fo1333  trí do thabairt cum duine galair, ⁊ ni fhuil aincis nach foirfe.”

[104] 1334  “Indis athscél duinn, a Cháilti”, ar Patraic. “Indésat”, ar1335  Cáilte, scél ima tarmairt fianna Eirenn, etir choin ⁊ duine, do1336  mharbad aran tulaig-si a d-tai. Guaire Goll ⁊ Flaithes Faebrach,1337  dá ghilla imairchthe fithchle Find, ⁊ táinic óclach d' imirt1338  fidchle re Guaire ar an tulaig-si .i. Finn Bán mac Breasail,1339  mac rígh Laigen. “Imérat-sa geall friut”, ar Guairi Goll. “Crét1340  in geall?” ar Finn. “Tri uinge d' ór ó chechtur againn co ceand tri1341  lá ⁊ tri n-aidchi,” ar Guaire. Ocus is amhlaid do bí1342  Find Bán as é an treas fidcheallach as ferr do bhí isin Féin1343  h-é .i. Finn mac Cumaill ⁊ Diarmaid o Duibhne ⁊ Flaithius1344  Faebrach gilla na fidchli. ⚑Ocus ro raid Oisin so and:

1. 1345 Flaithius Faebrach gilla Find
   's é is ferr ro imred fithchill,1346 
   nocha tarraid ar clár beirt
   lámh budh áille ica h-imbert⚐

[105] 1347  Ocus do imredar an dias-sin re trí lá, ⁊ ní ruc Guaire1348  én-chluichi rissin, ⁊ do thuit a gheall uadha, ⁊ tucastar ail ⁊1349  aithis ar an óclach ele, ⁊ adubairt nár' ghilla a n-gillaighecht1350  h-é, ⁊ nár' óclach i n-óclachus ⁊ nár' ghaisceadach a n-gaisced.1351  Ocus tócbus Finn Bán in láim, ⁊ tuc dorn do Ghuaire co tuc1352  trí cláir-fhiacla asa charpat uachturach ⁊ tri fiacla asa charpat1353  ichtarach. Ocus do tarla ina luighe ar chlár na fidchle.1354  Indister sin don rígh-feinnid, ⁊ adubairt Finn Bán cona1355  mhuintir do mharbad. “Dom bhréithir”, ar Oisin, “ní muirbfider,1356  acht rachaid i m-breith Cáilte ⁊ Diarmata í Dhuibne ⁊ Fhergusa1357  Fínbeoil .i.  168b ollaim na Féinne, duit-se, a Fhinn”.1358  Ocus rucsat an triar-sin a m-breith .i. áit a comraicfisi ⁊ gilla1359  Finn Bháin tabair-si dorn dó, ⁊ rachaid ascaidh duit-si leis1360  sin .i. uingi d' ór ó gach tháisech Féinne d' fiannaib Eirenn;1361  ⁊ do-rónad síd amlaid-sin acu.1362  Ocus a cinn fichet bliadan tángamur gu Caill Coimhéda1363  i crích Ua Tairrsid Laigen, risa raidter Druim Criadh isin1364  tan-so, ⁊ do-chuadar an Fhian do sheilg, ⁊ do fhacbhatar óclach1365  don Feinn ac coiméd in bantrachta dar' bho comainm Garad p.391366  mac Morna, ⁊ is amhlaid do bhí Garad annsin 'ar techt urmhóir1367  a aeisi, ⁊ 'ar marbad a bhráithrech acht becan namá.1368  Ocus adubratar na mná ris-seom: “Maith, a anum, a1369  Gharaid, in áil let-sa fidchell d' imirt frinne?” “Ni h-áil immorro”,1370  ar eisium. “Cidh ón?” ar an bantract. “Laithi n-aen do bámar-ne1371  ac Tulaig na Rígh ⁊ ag Loch an Eoin a cuiced Connacht”, ⁊ do1372  innis an scél dóibh, ⁊ is é so é, a naemh Pátraic. Ocus adubairt1373  ben dibh: “nách uime do fácbhadh Garad inar farrad-ne1374  do dhénam theined duin ⁊ d' imirt fidchle rinn, uair do-chuaidh1375  ara lúth ⁊ ara lámach, ⁊ loighi aeisi  124dho in loighi a d-tá.”1376  “Darm' bréithir”, ar Garad, is glor ban m-bidhbad sin, ⁊ gidh1377  fada do beinn-si a coimhlenmain na Fénne nírsat carait bunaid1378  fa deredh iat. Is annsin ro addá theinid moir isin m-bruidin1379  ⁊ ro dhúin na secht n-dorais bai uirre, ⁊ táinic féin amach ⁊1380  tuc a airm leis, ⁊ adubairt riu-san an sen-rann:

1. 1381 A mna áilli Fénne Finn
   imridh-se féin bhur bh-fhidchild,1382 
   sib-si sósar in rígh ghlic
   misi senóir, sean m' imeirt.
2. 1383 Bruth aeisi orm snas ar sin
   an comhaes re bhar n-aithribh,1384 
   is áithe cach n-delg as só
   níchom-aeis ar comh-chluicheo.
3. 1385 Cumain lim lá ag Loch an Eoin
   ni maith senóir gan sein-sceoil,1386 
   do tarmairt ar n-ár uili
   tre imarbháigh én-chluiche.
4. 1387 Do bí Guaire gilla Finn
   ag fáith-imirt ar fidchill,1388 
   ocus Finn Bán mac Bresail
   da tarla dóibh imresain.
5. 1389 Dob ferr d' imertach Finn Bán
   iná Guaire a Glaiss berrán,1390 
   ruc Finn Bán cetra cluichi
   ní ruc Guaire acht én-chluiche.
6. 1391 Fásaid ferg mór a n-Guaire
   re mac Bresail brat-uaine,1392 
   do-ráidh olcc daririb ris
   tréna beirt n-dírig n-dílis.
 168b2
7. 1393 Ba mór imnairi Fhinn Bain
   is tócbaidh gu luath an láimh,1394 
   gur' ben tar bél Guaire gloin
   dorn ó mhac buadach Breasoil.
8. 1395 Eirghit suas an Fhian amra
   fhial oscurdha fhír-chalma,1396 
   saeth leo gilla na flatha
   do bhualad tré droch-fhatha.
9. 1397 Eirghit suas fianna Find bháin
   is fian meic Cumaill d' én-láim,1398 
   fiann Cáilti, fian Conáin chain
   fian Oisín, fian Fherdhomhain.
10. 1399 Ergid a l-los gaiscid gloin
    fiann Find fein, fian Mail Enaigh,1400 
    fian Duib Drumann a Ros Guill
    fian Guill ocus fian Irguill
11. 1401 Is ann adubairt Find féin
    dech amuich, a meic mhóir-tréin,1402 
    cidh 'ma fuil ferg na Fénne
    crét adbar a coiméirghe?
 p.40
12. 1403 Guaire do ghilla-sa, a Fhinn
    óclach do bhi fot fhidchill,1404 
    ni maith in t-adbar da fuil
    a marbad do mhac Breasuil.
13. 1405 ⚑Gabar mac Bresail cen brath
    ar mac rechtaire Temrach1406 
    baeth do neoch cemad tren-fer
    marbad gilla in righ-féinded⚐
14. 1407 Gabhthar mac Breasail, ar Finn
    ná gabhthar comha da chinn,1408 
    ní ba comairce dhó dhe
    Diarmait, Oisín, ná Cáilte.
15. 1409 Dar do láimh, a Fhinn gu n-glóir
    dar h' uaisli is dar h' onóir,1410 
    ní muirbhfither mac Breasail
    ó tarla 'na imreasain.
16. 1411 A athair, oiris 'gut chéill
    a mheic Cumaill, ar Oiséin,1412 
    breth dírech as dú do fhlaith
    is ní briathar bhaeghal-bhraith.
17. 1413 Gidh sinne no beth gan chosc
    dit-sa dlegar ar tecosc,1414 
    tabair fod déid fis do mér
    na beir luaith-breith ar leith-scél.
18. 1415 Gabhthar Faelchu mac Fir Chruim
    gilla meic Breasail barr-truim,1416 
    mad do marb-san Guaire glan
    marbhthar lat-sa féin Faelchad.
19. 1417 Tiaghmait i n-degaid Fhinn Bháin
    ó mac Cumaill einech-náir1418 
    co tucsam mac Breasail lenn
    co righ-fhéinnid Fían Eirenn.
20. 1419 Do fhiafraig Find d' Finn aili
    Find mac Cumaill Almhaine,1420 
    créd 'má raibhi do Ghuaire
    ar n-imthecht ar n-anbhuaine?
21. 1421 Guaire do ghilla-sa, a Fhinn
    bachlach do bhí fat fhidchill,1422 
    táinic tri maitne muichi
    rom-greannaig fa én-cluichi.
22. 1423 Rucus cetra cluchi annsoin
    ar Ghuaire mac Beobeartoigh,1424 
    rom-loisc in uair fa lonn leis
    tre fheirg ocus tre aitheis.
 125
23. 1425 Do-rat orum aithis tenn
    a fhiadhnaisi Fhian Eirenn,1426 
    nír' bhám gilla, nir'bam laech
    tan ba h-airc nír 'bham óclaech.
24. 1427 Tócbhaim mu láim n-dirigh n-deis
    nocha n-dernas ann eisleis,1428 
    do-radus dorn dara bhél
    ni innisim acht fír-scél.
25. 1429 Bennacht don láim do-rat dó
    ar Oisín, ní h-imargó,1430 
    do gilla-sa, a Fhinn na fledh
    ní gan fathadh do buailed.
26. 1431 Muna maithi in dorn co daith
    ícfaither rit, a ard-flaith,1432 
    rot-fia screabal óir gach fir
    olc dia m-bíthea gan chluinsin.
 169a1
27. 1433 Doigh damad maith let-sa sin
    a n-olc do chosc ót ghillibh1434 
    Guaire, Comán, Saltrán seng
    ag imdergadh fian Eirenn.
28. 1435 Guaire do imderg Finn Bán
    Glas d' imdergad do Chomán,1436 
    mó gach scél Saltrán solam
    do rádh uilc re Ferdhoman.
29. 1437 Finn mac Breasail ó Ráith Chró
    mad thuc dorn dod ghilla-so,1438 
    tabair a fhlaith na corn cain
    dorn do gilla meic Bhreasail.
30. 1439 Beir mo bennacht, eirg dot thoigh
    ar Finn re Finn mac Bresail,1440 
    luach a n-dubairt Guaire féin
    dligid sár-briathar sár-béim.
31. 1441 As í ascaidh iarruim ort
    a flaith na fian faebhar-nochd,1442 
    narub bés ó aniu cu bráth
    gilla d' fhuigeall re h-óclach.
 p.41
32. 1443 Tucsam lughi lámh do láim
    fian meic Cumuill einech-nair,1444 
    nach lémadh beith a b-féin Fhinn
    gilla nach tibhredh uirrim.
33. 1445 Misi as gilla dháibh anocht
    orraim uaim dhaibh, a bhanntrocht,1446 
    tucus form bréithir theglaich
    nach trotfainn re h-ingenraidh.
34. 1447 Gidh cian do bheimís male
    a bhanntracht Finn Almaine,1448 
    cein bus cumhan lim rem lá
    ni imér-sa ribh, a mhná.

[106] 1449  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Cháilti”, ar Pátraic, “is maith1450  an fis ⁊ in forus-sin do innisis.”

[107] 1451  Ocus do éirghetar in slógh rompu do Carnd na h-Airmi,1452  risi n-abar Carn Fraeich meic Fhidhaigh isin tan-sa,1453  , ⁊ táinic Pátraic suas isin cnuc. “Maith a anam, a1454  Cháilti”, ar Pátraic, “ar' chreideabair-se do ríg nime ⁊ talman,1455  nó an fetubair a beith ann etir?” Frecraidh Cáilte sin: “ro fitir1456  in flaith-féinnid”, ar Cáilte, “ór ba drai ⁊ ba fáidh ⁊ ba flaith1457  é, ⁊ do thuicemar-ne uili cu raibhi Dia ann tré urchra n-oidche1458  ad-conncamar”. “Crét an urchra-sin?” ar Pátraic. “Teglach mór1459  bái ag rígh Eireann ac Cormac mac Airt, deich fichit mac ríg1460  bá sedh a lín, ⁊ ní bái duine díb-sin acht mac rígh ⁊ ríghna,1461  ⁊ ni tabrad duine dib-sin ben acht ingen righ ⁊ righna1462  ⁊ ac Ros na Rígh fria Temhraig anorthuaidh no bítis.”1463  “Crét in ros éisein?” ar Pátraic. “Ros Cailledh”, ar Cáilte, ⁊1464  míle do cenél gacha crainn ann. ⁊ do bhí ríg-bhruiden romór1465  ann ag na macaibh rígh sin, ⁊ ní déntai acht a cuid do thidlacad1466  o Themhraig dóib, ⁊ do bádar iar n-ól ⁊ iar n-áibnes1467  adhaigh ann, ⁊ ro déirget a n-imdaidhi dóibh, ⁊ do bádar1468  ann re h-edh na h-oidhchi-sin.

[108] 1469  Is annsin táinic prímh-rechtairi na Temrach .i. Binde1470  Bóinde d' agallaim mecc rígh Eirenn do bhí isin bruidin, ⁊1471  ro dhéch  126uime in tech, ⁊ is amlaid do bátar,  169a2 ⁊ siat1472  marbh uili, ⁊ do thuicemar assin go raibi in1473  fír-Dhia forórdha ann .i. in nech aca raibe comus ⁊ cumachta1474  orainn uili. Ocus at-bert Cáilte:

1. 1475 Baili na ríg, Ros Temhrach
   ann ba meinicc mór-theglach,1476 
   ba h-imdha sluag is groigi
   ar a thaebh go tonn-ghlaine.
 p.42
2. 1477 Deich fichit mac rígh ba ráin
   do bí 'san teglach trom-náir,1478 
   an coimlín cétna do mnáibh
   do bhí 'san tulaig thonn-bháin.
3. 1479 Ni faca urchra mar soin
   a Pádraic uasail idhoin,1480 
   iar n-dul uili as male
   in slóg do bí i n-én-bhaili.

[109] 1481  Ocus do h-adlaiced isin tulaig-sin na deich fichit fer ⁊ na1482  deich fichit ban sin, conid Cnoc an Áir ainm in chnuic ó sin alé,1483  ⁊ dála na cailledh a rabatar ro shluic an talam fana comair in1484  ros uili, ⁊ ro thuicsem ríg nime ⁊ talman trít-sin, ar Cáilte.

[110] 1485  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Cháilti”, ar Pátraic.

[111] 1486  Is annsin adubairt Cáilte: “As mithigh dam-sa imthecht1487  amárach, a anam, a naem Patraic.” “Crét um a n-imthighi?” ar1488  Pátraic. “d' iarraid cnoc ⁊ céite ⁊ dingnadh in bhaili i r-rabutar1489  mu choicli ⁊ mu chomaltada ⁊ in flaith-fénnid ⁊ maithi Fian1490  Eirenn am fhochair, ór is fada lim beith a n-aein-inad.” Ocus1491  do bátar ann in adaig-sin, ⁊ do éirigh in slóg uili, ⁊ do éirigh1492  Cáilte, ⁊ tuc a chenn a n-ucht Pátraic, ⁊ adubairt Pátraic:1493  “Nemh uaim-si duit gibé inad amuich nó a tigh a n-gébha1494  Dia lámh ort am écmaisi”.

[112] 1495  Is andsin do éirig Muiredach mac Fhinnachta ri Connacht1496  roime d' imluadh a ríghi ⁊ a fhlaithiusa, ⁊ táinic Pátraic roime1497  do shílad chreitmhe ⁊ crabaid ⁊ crois-fighill ⁊ do1498  dhíchur deman ⁊ druadh a h-Eirinn, ⁊ do togha naemh ⁊ fhírén1499  ⁊ do tocbáil cros ⁊ uladh ⁊ altoiredh, ⁊ do1500  thairnemh idhul ⁊ arracht ⁊ ealadhan n-dráidhechta.

[113] 1501  Dála Cáilti immorro, ráinic roime budthuaidh co leathan-Magh1502  Luirg in Dagda, ⁊ tar Corrshliab na Féinne, risa raidter Es Mac1503  n-Eircc isin tan-so, ⁊ i Sliabh Seaghsa ua Eibric budtuaidh,1504  ⁊ i m-Bernaidh na Cét, risi raidter Ceis Coruinn, ⁊ a clár-machaire1505  in Choruinn amach.

[114] 1506  Ocus is annsin at-cualadar in fidhrén adbal da n-innsaigid,1507  ⁊ déchain ro déch Cáilte secha co fhacaidh na nái ndaim1508  discire alltaidhi, ⁊ tucsat nái n-urchair doib,  169b1 gur'1509  marbhsat na nái n-daimh, gu raibhi cuid na h-aidhche acu, ⁊1510  do thócbhatar orro iat, ⁊ tucait co h-Es Meic Modhairn, re n-abar p.431511  Es Dara, ⁊ i Crích in Cosnama, re n-abar Crích Cairbre, 127 ⁊ do1512  Rinn Eabha inghine Geibhtine meic Morna, áit ar' bháidh tonn1513  tuili h-i, ⁊ do Druim Derg re n-abar Druim Cliabh, ⁊ d' Áth in1514  Chomraic, re n-abar Áth Doim Ghlais. Ocus luidhset as sin rompo1515  co Leacht na Muice co Beind n-Gulban, áit ar'1516  marbh an muc Diarmait ó Duibhne, ⁊ gu mullach na tulcha1517  tond-glaisi suas, áit i tá Leabaidh Dhiarmada.1518  Ocus do chuir Cáilte a arma re lár ann, ⁊ do luigh ar leacht1519  ⁊ ar lighi a coicli ⁊ a chomhalta ⁊ a fir grada1520  .i. Diarmata ua Duibne,. ⁊ ro cháiestar déra folcmara1521  fír-truagha gur' bhó fliuch blái ⁊ bruinne dhó, ⁊ adubairt:1522  “truagh amh mar do-chuaidh mo coicli ⁊ mu1523  chomalta uaim!” Ocus o bátar ann ó medón lái co crích fuinid1524  nóna. “Truagh sin, a chairdi”, ar sé, “ni bhadh dúthracht1525  lim-sa dul ón lighi-se cu bráth do chumhaid Diarmada ⁊ a1526  chloinne.” “Cidh ón”, ar Flann mac Failbhe: “in rabhutar meic1527  ag Diarmait?” “Do bátar immorro”, ar Cáilte, ⁊ ac so a1528  n-anmanna:

1. 1529 Anmann mac n-Diarmada duinn
   re h-ingin Cormaic h-í Chuinn1530 
   Donnchad is Illann is Uath
   Sealbuch, Sercach is Iruath.

[115] 1531  Ocus in t-Áth Daim Glais sin adubramar, as ann do1532  chomraic Cailti coscair ríg re Dithrumach mac in Scáil, meic1533  Eogain, mac ríg Muman ⁊ mac máthar d' Finn h-é. Ocus at-bert1534  Cáilte:

1. 1535 Do chuirset comhlann cu cruaidh
   a fiadhnaise in t-slóig mhóir mhais,1536 
   tócaibset fidhbadh ra feirg
   ar in leirg ós Áth Daim Ghlaiss.
2. 1537 Cáilte ro dhibraic ar tús
   in sleigh tre dlús gaiscid grinn,1538 
   nír' mhó iná a cur as a láimh
   in uair tarla an t-sleg áigh inn.
3. 1539 A lámh dhes is a chos chlé
   do bhen do Dhíthrumhach dhían,1540 
   a cenn do fác Cáilte cruaidh
   don táibh atuaid do Druim Cliab.

[116] 1541  Ocus lotar rompo gu Caill na m-Buiden, re n-abar Caill1542  Muadhnatan, ⁊ tar Beinn Gulbain Guirt mheic Mhaeil Ghairbh1543  bothuaidh ⁊ gu Garbhros, re n-abar Daire na Damhraidhi,1544  ⁊ do-ghniat fian-both fairsing fulachtaidh and, ⁊ ro ecratar h-í1545  do sheisc barr-ghlais buin-ghil ó féici co fornasc, ⁊ do-rónad1546  inneonadh  169b2 ⁊ fulachtadh leo ann. “In fuil uisci a p.441547  n-imfogus duin?” ar fer dibh. “Atá ámh”, ar Cáilte “.i. Tipra1548  Oisín.” “Is dorcha an adhaig”, ar na h-ócláich. “Ni damh-sa is1549  dorcha”, ar Cáilte, uair ni fhuil inad asa tabar lán én-chuaich1550  a h-aill na a h-abhuinn no a h-indber a cúic oll-coigeduibh1551  Eirenn nacham eolach itir lá ⁊ oidhchi indtib-sin..1552  Ocus ro gab cuach airgdidhi isin dara láimh do, ⁊ a shlegha1553  crann-remra cró-dhaingne isin láimh araill, ⁊ táinic roime docum1554  na tiprat, ⁊ at-cuala in m-blaisechtaigh ⁊ in m-buaidirt ar an1555  uisqi, ⁊ is edh búi ann, torc taeibh-leabar ag ól an uisqi; ⁊1556  tucastar a mhér a suaineam na sleigi seimnigi sodibraicthi, ⁊  1281557  tuc urchar don mhuic co ros-marbh, ⁊ ruc leis ara mhuin ⁊ in1558  cuach 'na láimh ar aen-rían.

[117] 1559  Ocus do bátar ann re h-edh na h-aidhche-sin, ocus1560  tángatar rompu arnamhárach tar Es Ruaid Mheic Mhoduirn, ⁊1561  co Sídh Aedha Esa Ruaid, ocus ar tiachtuin dóibh and1562  at-cíat in t-óclach ar an tulaig tonn-glais ar a cinn, ⁊ brat corcra1563  corrtharach uime, ⁊ dealg aircit isin brut ós a bruinne, ⁊1564  geil-sciath co tuaigh-mhílibh óir deirg fair, ⁊ cuach-shnaidm1565  loghmur ar a fholt, ⁊ dá choin shelga ar slabraduibh1566  snímacha sen-aircit 'na láimh, ⁊ airm tréna trom-ghlasa 'na láim.1567  Ocus ar rochtain do Chailti dha innsaigid toirbiris teora póg1568  co dil is co díchra dhó, ⁊ suidhis ar in firt 'na fhochair.

[118] 1569  “Cia thusa, a ócláich?” ar Cáilte. “Derg Dianscothach mac1570  Eogain, a tuathaib Uisnig amuich, do chomalta budhéin.” “Cinnus1571  ata dó betha ag muintir do mháthar?” ar Cáilte. “Ní fuil a1572  n-uiresbaid duin do biudh na d' étach”, ar an t-óclach, “⁊ ba1573  h-iat triar is mesa betha búi isin Féin .i. Ligarne Licon ⁊1574  Semenn Sacaire ⁊ Bec Gilla na m-Brodhmucc,1575  ⁊ ro badh fhearr lim-sa beith 'na m-bethaid-sin iná bheith isin1576  bethaidh a fuilim isin t-sídh.” Gidh uathadh duit-si oc seilg1577  aniu, ar Cailte, “at-connarc-sa thu cu mór-bhuidnech a Comar1578  Trí n-Uisqi tes, áit a comraic Siuir ⁊ Beoir ⁊ Berba, cuic cét1579  décc óclach ⁊ cuic cét déc gilla ⁊ cuic cét déc ban.” Ocus at-bert: p.45

1. 1580 Uathad selga sin a Dheirg
   do scaruis redt fheinn 's ret' sheilg,1581 
   inat eolach, comull n-glé
   a n-oidheduib na Fénne?
2. 1582 Am eoluch-sa, línibh gal
   gach baile a torchratar,1583  170a1
   gé bheth i síth mo cliu chain
   fuil mo menma ar na fianaibh.
3. 1584 Nocho rabha-sa fós riamh
   toir na thuaid na tes na thiar,1585 
   bhaili bud gairdi rem ghal
   ná na mesc gémad uathad.

[119] 1586  “Maith, a anum, a Deirg, cia don Féinn ata isin firt fótbaigh1587  ar a tám?” ar Cáilte. “As misi ⁊ tusa ro adhlaic h-é”, ar Derg,1588  “cóir gia beth a fhis acam”. Ocus at-bert:

1. 1589 Cuinnscleo gilla, mac Annscleo
   ros-foirrghedh fira a fuirrsceo,1590 
   naenbar for dairbre n-duillech
   foirrged in cuinged duinnscleo.
2. 1591 Cuinnscleo gér' bhaeth nír' briathrach
   do bo laech i ló luaith-creach,1592 
   áit a tollta scéith breaca
   nochar' é in t-egal uaimhnech.

[120] 1593  Ocus is e-sin, a Cailti, atá isin firt fótmaighi-sea, ⁊ is sind1594  araen ro cuir fa fochluidib talman

[121] 1595  “Cia risa n-derna an rith dian doilig, a Dheirg?” “Risan1596  ech n-dub ro bái ac Dil Mac Da Creac”, ar Derg:

1. 1597 Each dubh ac Dil Mac Dá Creac
   in gach cluiche ro chuirset,1598 
   ocon carraic ós Loch Gair
   ruc trí lán-bhuadha an aenaig.

[122] 1599  “Gá tech a rabhumar in adhaigh-sin, a Cháilti?” ar Derg. “A1600  129 tigh Catháir meic Ailella”, ar Cáilte, “ar m-breith Finn ⁊ na1601  Fénne leis ar cuiredh. Ocus do bámar teora lá ⁊ teora h-oidhchi1602  a tigh Catháir cen athscis, gan uiresbaid bídh na1603  leanna na leasaigthe ar ar sluagaibh”. “In tucsam ní dhó, a1604  Cháilti?” ar Derg. “Tuc Finn”, ar Cáilte, “trí cét bó ⁊ .ccc.1605  brat ⁊ tri cét uingi dh' ór.” Ocus adubairt Cáilte:

1. 1606 Trí cét bó is trí cét brat
   trí cét claidem ba comnart,1607 
   do-rad Finn fiach a leanna
   do Caithír mac Ailealla.

[123] 1608  “Cia tuc in t-ech dub d' Fhinn?” ar Derg, “an h-é Dil Mac1609  Da Creaca nó an h-e Caithir mac Ailella?” ⚑Fregrais Cáilte co1610  comnart sin: “Ní nechtar dib”, ar Cáilte, “acht⚐ Fiacha1611  Muillethan mac Eogain”, ar Cáilte; ⁊ adubairt:

1. 1612 Ac súd duit-si an t-ech dub dian
   ar Fiacha re flaith na fian,1613 
   ac sut mu chloidem gu m-blaidh
   ocus ech uaim dot araidh.
2. 1614 Luid Finn d' imluad an eich duibh
   gusin tráigh ós Berramuin,1615 
   is teichim-se di fo trí
   or baam luaithi aná gach ní.

 p.46

[124] 1616  Ocus luidh an t-ech gu cenn iartharach na trágha, ⁊ fuair bás1617  ann do ghal retha, conad Tráigh in Eich Duibh ainm na trágha,1618  ⁊ Tráigh Berramain a h-ainm co sin.

[125] 1619  “Is dered do ló ann”, ar Cáilte, “ór do-chuadar neoil áilli1620  aen-gela an lái as, ⁊ táncatar damalta dorcha  170a2 na1621  h-aidchi chucainn”.

[126] 1622  As annsin táinicc Derg Dianscothach roime isin sídh1623  anunn d' urfhuigeall Cháilti re h-Ilbreac Easa Ruaid ⁊ re h-Aedh1624  Minbrec mac an Daghdha, ⁊ do innis a imacallaim re Cáilte1625  ó do-riacht chuice co h-aes na h-uairi-sin. “A thabairt isin sídh”,1626  ar siat, “ór do-chualamar a einech ⁊ a engnam.” Ocus luidh1627  Derg ara chinn, ⁊ ruc leis é cona mhuintir, ⁊ ro suidigedh1628  iat ana n-inadaib dílse dingbhála isin t-síd. Ba h-í-sin aimser1629  do-rála cocad mór idir Lir Sídha Findachaid ⁊ Ilbreac Easa1630  Ruaid, ⁊ ticedh én co n-gob iarnaide ⁊ co n-err teinedh ar fuindeoig1631  ordhaidi isin t-sídh, ⁊ do chrothadh é gacha nóna ann, cu1632  nach fácbadh claidem ar cenn-adairt, ná scíath ar dealgain, ná1633  sleg ar aidhlinn, gan leacadh a ceann lochta in t-sídha. Ocus do1634  bítis lucht an t-sídha ica dibhracad, ⁊ cech urchar do-berdis1635  cuici is ed do thecmad ar cenn meic nó mhná nó1636  dhalta do lucht in t-sída . Ocus ro h-ecradh a tech n-ola in1637  adhaigh-sin aca, ⁊ do-riacht in t-én cédna chuca ⁊ do-róine1638  in t-aidmilledh cédna. Ocus do bhádar luchd in t-sídha 'ga1639  dibhrucad ⁊ nir' chuimngetar a bec dhó.

[127] 1640  “Cia fot atá in t-én mar sút?” ar Cáilte. “Ré bliadna anosa”,1641  ar Derg, “ó ro gabsam cocad ⁊ lucht an t-sídha aile.” Ocus1642  it-bert Ilbrecc so and: Fó fos nargart fiad firu airm n-grindi1643  colg dremni dibad dasachtach ni duindi is fó .Fo. fos1644   ⁴

[128] 1645  Is annsin tuc Cáilte a láim a comraidh a sceith, ⁊ fleasc1646  umhaidhi bái aige, ⁊ tuc urchar don eon di trena ucht1647  cu rus-marb d' oen-urchar, co tarla  130ar lár in t-sídha cuca1648  é. “In n-derna nech riam lámach budh fherr iná sin?” ar Ilbreac.1649  “In raibi isin Féin”, ar Aedh Minbreac Esa Ruaid, “nech bhudh p.471650  commaith lámach frit-sa?” “Báigim-se mu bhréithir ris”, ar Cáilte,1651  “nár' bo cóir do neoch sech araili díb bocasach do dhénam, ór1652  do bhí a lór-dhaethain lúidh ⁊ lámaigh in gach fhir dhibh, ⁊1653  do bhí indam-sa, 'no”, ar Cáilte.

[129] 1654  Is annsin tuc Ilbreac a láim secha suas, ⁊ tucastar gái1655  nemnech áith uillind-glas da h-aidhlinn, ⁊ tuc a1656  láim Cáilti h-í. “Decha lat, a anum, a Cháilti, cia in t-sleg-sin,1657  ⁊ cia d' fhiannaib Eirenn ica raibhi?” Ro benastar Cáilte a foirtcedh1658  ⁊ a h-incasnaidi don t-sleig, ⁊ do bátar tricha semann d' ór thíre1659  Araibe ar a chró. “Aithnim-si so”, bar Cáilte: sleg Fiachach meic1660  Congha, ⁊ is ón t-sleigh-si  170b1 do ghabh Find mac Cumuill1661  ríghi Fíann Eirenn ⁊ Alban ar tús, ⁊ a Síd FinnachaidSídh fhér-uaine1662  Fhinnachaid tugad í, ⁊ Aillén mac Midhna do Thuathaib1663  Dé Danann do tigedh ó Charn Fhinnachaid atuaid co Teamraig,1664  ⁊ is amlaid ticedh, ⁊ timpain ciuil 'na láimh, ⁊ do codlad1665  gach nech at-cluinedh h-é, ⁊ do chuiredh ainnsein cairche teined1666  as a bheol, ⁊ ticedh co Temhraig i líth-laithi na samhna gacha1667  bliadhna, ⁊ do seinnedh a thimpan, ⁊ do chodladais cách risin1668  ceol sídhi do-níth, ⁊ do shéidedh a anáil fon cairche teined, ⁊1669  no loiscedh Temhair cona turrscar gacha bliadna amlaid-sin1670  fri ré trí m-bliadan fichet. Ocus ba sí-sin aimser a tucad cath1671  Cnucha, ⁊ do thuit Cumull mac Trénmhóir and, ⁊ do fhácaibh1672  ben torrach da éis .i. Muirne Munchaemh ingen Taidg meic1673  Nuadat.

[130] 1674  Ar n-díth Cumhaill tugad rígh-fhéinnidhecht Eirenn do1675  Gholl mór-glonnach mac Morna, ⁊ do bí deich m-bliadna aigi.1676  Rucad iarum mac do Chumhall .i. Finn, ⁊ do bhí ar foghuil1677  ⁊ ar díbhfheirg cu cenn a dheich m-bliadan. Ocus do-rónad feis1678  na Temra isin dechmad bliadain le Conn Cétchathach, ⁊ amail1679  ro bátar fir Eirenn ag ól ⁊ áibhnes i Tigh mor Midchuarda1680  nír' rathaigset ní no gu riacd in maccamh óg il-dealbach cucu,1681  a cind a deich m-bliadna, ⁊ ro shuidestar a bh-fhiadnaise1682  Cuind Chétchathaig, ⁊ Ghuill meic Morna, cu maithib1683  Fian Eirenn uime isin tig, ⁊ ba do bhuadaibh feisi na Temra1684  na lamadh nech fala ná frithfala do thabairt fri ré caeicdigis  ⁵1685  ar mhís airet bíte ag ól — nó do chaithim — feisi na Temra. p.481685a  Ro dhech rí Eirenn in macamh, doigh nir' aithnidh dho h-é ná1685b  do nech eli da raibhi isin bruidin.

 131

[131] 1685c  Is annsin do-riacht a chorn dála gu righ Eirenn, ⁊ tuc1685d  a láimh in macaeimh é. As annsin adubairt rí Érenn: Taíi,1685e  a fhiru Érenn! ⁊ ro táietar ríghrad co tái tostadach fria guth1686  in uasail ⁊ in ard-righ .i. Cuind. Ocus do fiarfaig1687  iarsin cuich in macaemh? “As misi Finn mac Cumaill”, ar an1688  macaem, “mac don óclach oca m-bái rígi na Fénne annallana, ⁊1689  tánac do dhénum mu mhuinnterais rit-sa, a rí Eirenn.” “Mac1690  carut ⁊ fir grádha thu, a mhacaeim”, ar Conn. Ocus do éirigh1691  in macaem ⁊ do-rinne a coraigecht ⁊ a mhuinteras fri rígh1692  Eirenn, ⁊ gabus Conn ar leth-láim h-é  170b2, ⁊ tic ar1693  gualainn Airt meic Cuinn, ⁊ do gabsat ag ól ⁊ ag áibnes re1694  h-edh is re h-athaid.

[132] 1695  Is annsin ad-racht rí Eirenn re beinn m-bláth-cháin m-buabhaill1696  do bhí 'na láim, ⁊ adubairt: “Da bh-fhaghainn aguibh, a1697  fhira Eirenn, nech do choimétfaidh Temair gu tráth éirghi do1698  ló amárach gan a loscad d' Aillén mac Midhna do-bhérainn a1699  dhúthchus do, gémad beg, gémad mór h-é.” Do éistetar immorro1700  fir Eirenn co tái tostadhach ris-sin, uair no choidelduis mná co1701  n-idhnaib ⁊ laeich letairthe risin ceol sírrechtach sídhi ⁊ risin1702  n-gothán n-glésta n-guithbinn do chanad in fer1703  soinemail sídhi no loiscedh Temair gacha bliadna.

[133] 1704  Is annsin do eirig Finn ⁊ adubairt re rígh Eirenn: “Créd1705  bus cuir ⁊ bus tennta dam-sa tar do cheann im a chomhall-sin?”1706  “Cóicedaig Eirenn”, ar Conn, “ocus Cithruadh mac Fir Cóecat1707  cona dráithib.” Ocus tugaid uili isin coraighecht,1708  ⁊ gabus Finn do láim Temair cona turrscar do coimét gu trath1709  éirghi arnamhárach. Ocus do bhí óclach grádha do Chumhall1710  a comhuidecht rígh Eirenn .i. Fiacha mac Conga.

[134] 1711  “Maith a mhacaeim”, ar Fiacha: “cá luaighidhecht do-bértha1712  dam-sa da fagainn sleg neimhnech áith uillend-glas1713  duit, ⁊ nír' dibraicedh urchar n-imraill dhi.” “Gá luagh chuingi1714  oram?” ar Finn. “Gid beg mór do rath ghéba do lámh dheas p.491715  a trian dam-sa ⁊ trian do chocair ⁊ do chomairli.” “Raghaidh1716  dhuit”, ar Finn, ⁊ do naidm air fo a bréithir. As ann do ráidh1717  Fiacha: “Mar at-cluinfe in ceol sirrechtach síde ⁊ an1718  timpan téit-bhinn ⁊ an fedán fogur-binn, ben a cumhdach do1719  chenn na cráisighi, ⁊ tabuir redt' édan nó re ball eli dot ballaib,1720  ⁊ ni léicfe gráin na sleigi neme codlad fort.”

[135] 1721  Is annsin do éirig Find i fiadhnaisi fher n-Eirenn do1722  choimét Temrach, ⁊ tuc Fiacha mac Congha sciath ⁊ sleg dhó1723  gan fhis do Mhacuibh Morna ná do neoch eli dá raibe a tigh1724  Themra, ⁊ táinic roime mar sin i timcheall na Temra, ⁊ nír'1725  chian dó gu cuala in ceol sirrechtach, ⁊ tuc slinn na sleigi ⁊1726  a forgraín  132re a édan, ⁊ gabhaidh Aillén ac seinm a thimpain1727  171a1 no gur' chuir cách 'na codlad mar do chleacht, ⁊ léicidh1728  iarsin a chairce teined asa bheol do loscad na Temhrach, ⁊ do-condaicc1729  Find sin, ⁊ chuireas Find in brat corcra corrtharach1730  búi ime a n-agaidh in cairce, ⁊ tuitit anuas asin aier, co ruc cairche1731  in brat ceithir-fhillti sé láma fichet a talmain. Conadh Ard na1732  Teinedh ainm in aird, ⁊ conidh Glenn an Brait ainm an ghleanna.

[136] 1733  Mar do rathaigh Aillén mac Midhna a dráidhecht do1734  mhilled uime, tainic tar a ais d' innsaigid Sídha Findachaid ⁊1735  gu mullach Sléibi Fuait. Ocus leanus Find h-é co Carn Finnachaid,1736  ⁊ mar do bhí Aillén ac dul tar dorus in t-sídha anunn1737  tucFind mér a suaineamh na sleigi, ⁊ tuc urchar ádhmhar urmaisnech,1738  co tarla a mullach a droma a n-Aillén, gur' chuir a chraidhi 'na1739  lia dub-fhola tar a bhél. Ocus ros-díchenn Find h-é, ⁊ tuc in cenn1740  for cúla co Temraig, ⁊ do chuir ar cuailli bhadhbhdha, ⁊ do bhí1741  ann co h-éirgi gréine ós airdibh ⁊ ós innberaibh an talman.

[137] 1742  Táinic iarum a máthair co h-Aillén, ⁊ tuc treas ar thoirrsi,1743  ⁊ do-chuaidh d' iarraid leagha dhó.

1. 1744 Toir-che a bainn-liaigh Amharrtha
   do gaet Aillén mac Midhna1745 
   do shleigh Fiacha meic Conga
   don brat bodhbdha, don birgha.
2. 1746 Uchán ad-rochair Aillén
   táncatar a tri tonna,1747 
   atá sunn fuil a chraidhi
   maraen is smir a dhroma.
3. 1748 Uchan ad-rochair Aillén
   sídhaidi Benne Boirche,1749 
   anois tairnic a mhaill-néill
   a Boirche a bainn-liaigh toir-che.
4. 1750 Uch ba suairc
   Aillén mac Midhna a Sléib Fuait,1751 
   cuma nái ro loisc Temair
   ar gach n-ard-blaid ba h-í a chuairt.

 p.50

[138] 1752  Is andsin do éirghetar fir Eirenn uili um a rígh ar1753  faithchi na Temhrach airm a m-búi Find. “At-chí sin, a ri”, ar1754  Find, “cenn an fir do loisced Temair, ⁊ a fheadán ⁊ a thimpan1755  ⁊ a chairchi ciuil, ⁊ dar leam ro saeradh Temair cona turrscar.”

[139] 1756  Is andsin do línadh láthair leo, ⁊ do cruthaigedh comhairli,1757  ⁊ as í comairle do crichnaiged acu, rígh-fhéinnidhecht Eirenn1758  do tabairt d' Find. “Maith, a anam, a Ghuill mheic Morna”, ar1759  Conn Cétchathach, “do rogha duit, Eire d' fhacbáil nó do lámh1760  do thabairt i láim Find.” “Dar mu bréithir”, ar Goll, “as í mu1761  lámh do-bér i láim Find.”

[140] 1762  Is annsin tainic a nert isin sén ⁊ isin soladh, ⁊ do1763  éirghetar trí catha na Fénne, ⁊ tucsat a lámha a láim Fhind,1764  171a2 ⁊ tuc Goll mac Morna rompa comad lugaiti an náire le1765  neach ele don Fhéinn a tabuirt. Ocus do bhí Find isin ríghi-1766  sin, ar Cáilte, “no gu bh-fuair bás ⁊ aidhed a n-Aill in Bruic1767  a Luachair  133 Degadh. Ocus an t-sleg do-beiri-se and lai̇m-si, a1768  Ilbric, as di do-rónad an gním sochair sin d' Eirinn, ⁊ as lé fuair1769  Finn gach rath riamh, ⁊ “Birgha ainm bunaid na sleigi.” “Coimhét1770  acut in t-sleg, a Cáilti”, ar Ilbrec, gu finnam in ticfa Lir Sidhi1771  Findachaid cona braithrib, do díghailt a eoin orainn.”

[141] 1772  Is annsin ro tócbait a cuirn ⁊ a cupada, ⁊ do bátar ac1773  ól ⁊ ac áibhnes ⁊ ac urgairdiugad menman ⁊ aicenta. “Maith,1774  a anum, a Cháilti”, ar Ilbrec: “cia da tibérthar comus in chatha1775  da tí Lir cona braithrib do dhíghail a eoin orainn?” “Don tí1776  da tabradh Find comus a chatha .i. do Derg Dhianscothach1777  annsút. Inn gebhe de láim sút, a Deirg?” ar lucht in t-sídhe.1778  “Gabhaim cona shochar cona dhochar”, ar Derg. Ocus do bádar1779  amhlaid in adhaigh-sin. Ocus nír' chian dóibh ar matuin gu1780  cualatar seitfedach na n-ech ⁊ culgaire na carput, ⁊ glonn-béimnech1781  na sciath ⁊ tairm in mhór-slóig, ⁊ táncadar 'mon sídh, ⁊1782  táncas asin sídh dá fhégad gá lín do bádar, ⁊ is edh do bádar,1783  trí catha cródha commóra. “Pudhur leam-sa”, ar Aedh Minbreac,1784  “a n-dingéntar annsin .i. bás ⁊ aidhedh d' faghbáil dúin, ⁊ ar1785  sídh-brugh do beith ag cloinn Lir Sídha Finnachaid”. “Nach p.511786  fedrais, a Aedh”, ar Cailte, “cu téit an trén-torc allaid ó chonuib1787  ⁊ ó chuanartaib, ⁊ in tan ghabus a bedg in búiridan daimh allaid1788  téit imshlán o chonuibh mar an cédna.”  ⁶

1790 

Cáilte cecinit

1. 1791 ⚑Ro soich tretirni tulaigh
   re cuanairt con craeb tubaid,1792 
   ó ro soich buirech a bedg
   re cosair conart crob-derg⚐

[142] 1793  “Gá comhlann as doilghe libh isin cath?” ar Cáilte. “In1794  fer as ferr engnam do Thuathaib Dé Danann”, ar siat, “.i. Lir1795  Sídha Findachaidh.” “An ní fa tucus-sa láimh in gach cath riam”,1796  ar Cáilte, “.i. in comlann as ferr do bhiath ann do frithailimh1797  ní léiceabh aniu re lár h-é.” “Ocus caidhi do chomlann-sa1798  dhúin, a Dheirg?” ar siat. “Gá comhlann is doilghi lib 'na1799  dhegaid sút?” ar Derg. “Donn ⁊ Dubh”, ar iat-som. “Dingébhat-sa1800  iat araen”, ar Derg. Ocus do éirghedar sluaigh in t-sídha1801  amach a n-aein-fhecht cum in catha, ⁊ ro dibhruic cách a chéli1802  dhíbh do shoighdibh sith-gorma ⁊ do gháibh bega bir-ghéra1803  ⁊ do laighnib lethan-glasa; ⁊ do chuired in cath  171b11804  ó solus-trath éirgi do ló co medón lái. Ocus do comraic Cáilte1805  ⁊ Lir Sídha Finnachaidh co fuilech fobartach, ⁊ torchair Lir1806  a crích in chomraic le Cáilte. Is annsin do gabsat an dias1807  deg-laech .i. Dubh ⁊ Dond dá mac Eirgi Anghlonnaig a h-Innsib1808  Gaid, ac coimét an chatha. Ocus is amlaid ro chuirset an1809  gliaidh .i. Dubh a tosach na dírma ⁊ Donn re deg-fheithium1810  'na diaid. Ocus at-connaic sin Derg Dianscothach, ⁊ tuc a1811  choirr-mér a suainemh na sleige, ⁊ tuc urchar ádhmur don fhir  1341812  ba nesa do, gur' bhris a dhruim ar dhó, ⁊ go tarla i compar cléib an1813  fir ba sia uaidh, gu torchratar don aen-urchur. Is ann as-bert Ilbrec:

1. 1814 Do-rochair Lir le Cáilte
   ocus ní gním nach máidte,1815 
   do-rochair Donn ocus Dubh
   le mac Eoghain d' aen-urchur.
2. 1816 Do mhinaigh in cath budhtuaidh
   ar Lir co méit a mhor-slúaig,1817 
   ni dhechaid dhíbh don muig mhas
   acht ein-triar gu n-deigh-eolas.

[143] 1818  Ocus táncatar rompa isin sídh iar m-buaidh coscair ⁊1819  commáidhmhe, ⁊ do gabsat nert ⁊ forlámhus ar Shídh Findachaid1820  asa h-aithle-sin riamh. “Do shleagh duit, a Ilbric”, ar1821  Cáilte. “Nír' chomadhas duit a rádh rim”, ar Ilbrec, “ór gin p.521822  gu beth d' arm im Lir acht an t-sleg-sin as duit-si do-rachadh,1823  ór comarba dílis dingbála di thú.” Ocus do bátar teora lá ⁊1824  teora adaig isin sídh iarsin.

[144] 1825  “Maith, a anum, a Cháilti”, ar Ilbrec Esa Ruaidh: “cia1826  airm a n-derna Find creidium, nó inn derna riamh?” ar se.1827  “Do-róine ón”, ar Cáilte. “Cáit a n-derna ⁊ crét adbar a dénmha?”1828  ar Ilbrec. “Ag Druim n-Diamhair, risa n-abar Druim Dhá Én, ar1829  in Sinaind, ⁊ ba h-é adbar in creitmhe ar bíthin Findine ingine1830  Buidbh ro mharbh a céle féin .i. Conán, ⁊ ro mharbh cách a1831  céli dhíbh .i. Conán ⁊ Ferdhoman, ⁊ do-riact an Fhian co1832  Fidh n-Enaig, re n-abar Druim n-Diamhair isin tan-sa, ⁊ tucadh1833  loing-shithal bán-óir do shaigid Fhinn, ⁊ do innail a ghel-ghlaca,1834  ⁊ do chuir in t-uisqi eochar-ghorm im a ghnúis, ⁊ tuc a ordain1835  for a dhét fis, ⁊ do faillsiged fír dhó ⁊ do ceiledh gái fair, ⁊ do1836  faillsiged do gu ticfadh in Táilceann tabarthach re dereadh1837  domain, ⁊ gu n-gébadh tech ar leth Eirenn .i. Ciarán mac an1838  t-Saeir”. Ocus adubairt Cáilte:

1. 1839 Inmain ceall bus comramach
   bias fo eochair na h-abhunn,1840 
   inmain fertán forbarach
   bidh anacal mór n-anum.

[145] 1841  171b2 Ocus do-riacht fis an chomhraic-sin cucainn conice-1842  sin, ⁊ do-righne Find in creidemh-sa ann ⁊ fuair nemh trit:

1. 1843 Mairg féinnid at-cuala in scél
   ar techt duin co Snámh Dha Én,1844 
   aidhed Conáin Maeil don Mhuigh
   ocus aidhed Fherdhomain.
2. 1845 Druim n-Diamhair
   a ainm so cusna fiannaib,1846 
   Druim n-Énaig ó sin ale
   d' énach Fhind is na Féinne.
3. 1847 Is amra in gein berthar ann
   do deoin Ruire na rochlann,1848 
   mac dingbála rígh nime
   aingil ica fhurnaidi.
4. 1849 Bidh eisidhe Ciarán caidh
   is é berthar 'san ríg-raith,1850 
   gébuidh leth Eirenn male
   Mac in t-Saeir a Muirtheimhne.
5. 1851 Rachait faghlaidh a chille
   bás obunn do ruaidh-rinne,1852 
   crochad is riaghad gan rath
   ocus iffern íchturach.
 135
6. 1853 Aderim-se ribh-si dhe
   as fír dhamh in fháitsine,1854 
   creidim Athair ocus Mac
   is Spirat Naem a n-aein-fheacht.
7. 1855 Sáilim flaithius ríg nimhe
   as ferr iná gach fine, 1856 
   in rí rom-cuir ar cairdi
   nim-léicfe fo bith-mairgi.

 p.53

[146] 1857  Do bátar isin t-sidh iarsin gu cenn cáicdigis ar mís. “As1858  mithig dúin imthecht”, ar Cáilte, “ór atámuit re h-athaid abhus.”1859  “Bennacht Dé ⁊ dáine abhus ort”, ar lucht an t-sídha, “⁊ gid1860  choidhche bidh áil duid beith acainn fo-ghébtha. Ocus ac sud”,1861  ar Ilbreac, “ó's imdecht do-ní, nai n-édaigi lígda lennmhaisecha, ⁊1862  nái scéith ⁊ nái slegha ⁊ nái cloidim inntláis órdhaidi, ⁊ nái coin1863  caeimh-shelga duit.” Ocus do thimnadar ceileabrad, ⁊ do fhácbatar1864  bennachtain, ⁊ rucsat buidechus, ⁊ gér'bh fada an cath-sin, ba1865  foidi le Derg n-Dianscothach scarad lea choicle ⁊ le a chomhalta1866  bhudhéin, ór nír' faide leis in lá do scar re Find ⁊ risin1867  Féin iná in lá-sin.

[147] 1868  Táinic roimhe Cáilte in naenbhar óclach sin, ⁊ do bí a1869  Sliabh Cuire ⁊ a Sliabh Cairbre ⁊ a Sliabh Céide budhtuaidh1870  ⁊ do Chathair Daim Deirg, ⁊ nír' chian do bátar ann, co facadar1871  in dias niamhdha n-dath-áluinn ara cinn isin carn .i. óclach áluinn ⁊1872  ríghan a com-aeisi 'na fharradh. Fiarfaigis an t-óclach scéla do1873  Cháilte, ⁊ do innis Cáilte a scéla dho. “Do mhuintir Finn meic1874  Cumaill dam, ⁊ Cáilte mac Rónáin m' ainm. Gá comainm thúsa,1875  a óclaich?” ar Cáilte. “Eoghan Flathbrughaid m' ainm”, ar sé, “⁊ do1876  shen-mhuintir Chairbri Lifechair mheic Cormaic dam. Ocus Becnait1877  Banbhrugaid ainm na mná maithe si, ⁊ com-aeis dam-sa ⁊ di. Ocus1878  as slan deich fichit bliadan duin araen.” “Nach raibi 172a11879  maithes mór-adhbhul acat-sa, a óclaich?” ar Cáilte. “Ro bhói immorro”,1880  ar Eogan, “ar ní raibhi ó Es Ruaid Meic Mhodhuirn gu1881  Cnoc in Fhomhoraich budhthuaid, re n-abar Torach thuaiscirt1882  Eirenn nach raibhi finn-airghi gach re m-baile nó gach treas baili1883  dib acam.” “Cidh ro dhíghbadh sin”, ar Cáilte. “Torathar táidi ⁊1884  fomor fir-grána ⁊ mac mí-raith ro mhill sinn, ⁊ ro chaith na secht1885  tricha cét comlána co na fil nech re gabáil forba na ferainn co ro1886  fhásaigh uile arna n-díthugad-som, ⁊ ro dighbadh ⁊ ro airg1887  mhisi dano acht oct fichit find-airghi do deired mo mhaithiusa1888  ocum.” “Cáit a m-bí in fer-sin?” ar Cáilte. “Carrac comdaingin1889  cloichi atá rinn atúaid ar an cuan coimlethan, is ann bhís, ⁊1890  beiridh lán a luinge leis a triur muinntiri ⁊ comhlín ceithre cét1891  é féin, ⁊ comlín tri cét a chú, ⁊  136 comlín tri cét a ingen, ⁊ ní1892  chumngann nech ní dóibh.” “Cáit a tic-sium isin cuan?” ar Cáilte. p.541893  “Risin m-baili aníartúaid amne”, ar Eogan. Do bádar ann re1894  h-edh na h-oidhchi-sin, ⁊ ro freastladh ⁊ ro frithoiledh da gach1895  leith iat.

[148] 1896  Do éirigh Cáilte a oenar cu moch arnamhárach, ⁊ ro ghabh1897  a sciath ⁊ a chloidem ⁊ a dhá shleig, ⁊ táinic roime cusin1898  carraic n-di-thoghlaidi do thaeibh an chuain, ⁊ do bí re h-edh ⁊1899  re h-athaid ann, co facuidh in curach da innsaigid, ⁊ triar isin1900  curach .i. madra gairbh-fhindach glas-odhar ⁊ slabrad agarb1901  iarnaidi ima bhrághait, ⁊ scailp ingin maeili duibhi fa cosmail1902  re beinn cairrgi do chéin h-í a tosach in churaig, ⁊ birga imdaingen1903  iarnaidi ina láim, ⁊ in t-eathach a n-deiredh in churaig,1904  ⁊ do gabsat cuan ⁊ calad a comfhocus do Cháilti, ⁊ do gab1905  gráin ⁊ egla Cáilte rompa. Adubairt an fer mór re a ingin:1906  “Oslaic don choin”, ar sé, “⁊ léic cum in aen-duine móir út1907  h-í cu ro loingi a lór-dhaethain de re n-dul ar fect ⁊ ar turus.”1908  Ocus ro osluic an ingen don choin, ⁊ gabus gráin ⁊ egla Cáilte1909  roimpi nar' ghabh riam a cath ná a comlann. Ocus adubairt:1910  “Mo Dhúilium ⁊ mho Tháilgenn uaim-se an bar n-agaid”, ar1911  Cáilte. Ocus gothnait umhaidhi do bhí aigi ro dibraic rod1912  n-urchair di cum na con, cu tarla in dara cenn don bhir isin1913  carput uachturach ⁊ in cenn ele isin carputíchtarach, cu ros-dúin1914  a glomar, “ocus do thuit asin curach comad i n-domain in1915  mara fuair bás”  172a2 ⁊ do chuir in tonn i tír h-í iarsin.

[149] 1916  Táncatar an dias eli a tír ar amus Cáilti, ⁊ do comraicset1917  co dána dúrcraidech ris, ⁊ tuc an ingen .xxx. gon ó ladhair1918  a choisi có a urla air, ⁊ tuc Cáilte béim cloidim di gur' léic1919  a h-abach ⁊ a h-inathar aisdi. Ocus ro dhánaigh ⁊ ro dhíchraigh1920  in comrac risin b-fer mór, ⁊ do-ríne trí h-oirdne ur-granna dhe,1921  ⁊ ba h-í in treas ordu dhíbh, a cenn. Ocus do ben a trí cindu1922  dib, ⁊ tuc leis iat cum na bruidhne, co tech Eogain.1923  Do éirigh Eogan ⁊ muinter Cáilte, ⁊ tucsat aithne ar na cennaib-1924  sin, ⁊ ro altuighset in gnímh, ⁊ is Cailte co h-anmhunn étlaith.

1925 

Cáilte cecinit:

1. 1926 ⚑I n-adhaigh a tigh Eogain
   is im craide ata a beo-ghuin,1927 
   facaim Maelan is a chú
   ar in tracht, na comnaidhiu.⚐
 p.55
2. 1928 Marbaim Maelan is a cú
   is a ingin can caem-clú,1929 
   ó maidin co trath érgi
   ro bo cruaidh ar comergi.
3. 1930 Gachar' shires tess is tuaidh
   don doman co mét mor-shluaigh,1931 
   ní fuaras i n-uair na a ló
   a comolc na h-aidci-so.

[150] 1932  Ocus ro thuitset taisi ⁊ táimnéllu fair, ⁊ tucad losa ícce da1933  innsaigid, ⁊ bái re h-edh caicdhighis icá leighius, co n-dernad1934  sleman sláin-chréchtach dhe.

[151] 1935  “Imthect acainn amárach”, ar Cáilte, “⁊ bennacht fhácmaid1936  acaibh-se.” “Beir buaid ⁊ bennachtain”, ar Eogan,1937  Ocus ro thimnadar ceilebrad d' Eogan, ⁊ táncatar1938  rompa assin co Tulaig na Céd, risi ráidhter Tulach Dá1939  Ech isin tan-sa, ⁊ do Chuillendros na Féinne budhtúaid,1940  ⁊ do Churrach  137na Milchon, re n-abar Currach na Cuan, ⁊ do1941  Bhoith Chnó budhtúaid, áit ar' thaispen an eicsi cenn do Lugh1942  Lámhfhada mac Eithlenn, ⁊ in bhaile a rucadh Colum Cille mac1943  Feidlimid, ⁊ do Dhoire Guill budhtúaid. Ocus ac toidhecht1944  dóibh dar bord in daire amach co facadar in t-aen-óclach ⁊ a1945  druim re cairthi comdaingen cloichi, ⁊ brat corcra corr-thurach1946  uime, ⁊ dealg óir isin brut ós a bruinne, ⁊ inar maeth-sróil1947  uime, ⁊ dá choin caeim-shealga 'sna láim, ⁊ cuanart gadar 'na1948  fhiadhnaise. Bennachais Cáilte don óclach, ⁊ freagrais in t-óclach1949  in bennachad. “Cia danad muinter sibh-se?” ar in t-óclach.1950  “Ní mharann ar triath ná ar tigerna .i. Find mac Cumaill”,1951  ar Cáilte.

[152] 1952  Is annsin ro cháieasdar an t-óclach déra falcmara fír-truagha,1953  gur' ba fliuch blaei ⁊ bruinne dho. “Cia thusa amhlaid,1954  a óclaigh?” ar Cáilte. “Do-ghén mo shlonnad duit-si”, ar1955  éisium: “Donn mac Aeda, mheic Garaid, meic Morna, misi.” “Do1956  ba mhaith h' athair”, ar Cáilte, ⁊ adubairt:

1. 1957 Rob é in bríghach buan-bladach
   dob é in fénnid fír-ghalach,1958 
   dob é in ghég toraid co m-blaidh
   re fogail séd in domhoin.

[153] 1959  “Maith, a anum, a Cáilte”, ar Donn: “in fuil sleagh m' athar1960  acut-sa?” “Atá cidh a sciath ⁊ a chloidem”, ar Cáilte. “Ar fír1961  do ghaili ⁊ do ghaiscid frit”, ar Donn, “innis dam an fochaind p.561962  bhunaid umar' marbad h-é.” “Indeosat duit”, ar Cáilte, “uair1963  172b1 isam meabruch ann”.

[154] 1964  Dubh Dithre righ-fhéinnidh fhiann Osraige do mharbad dot1965  shen-athair-se do Gharadh mhac Mórna, ⁊ Carrac Guill do1966  ghabháil ar Goll mac Morna thiar, ⁊ tri catha na Féinne do1967  beith ac forbhaisi fair gu cenn caeicdighis ar mhís ann, ⁊ a1968  bheith nái n-aidchi gan bhiadh, ⁊ scithlim do dul ar a luth ⁊1969  ar a lámach, ⁊ dul do Muc Smaili mac Duib Dithre anund1970  isin carraic, ⁊ Goll do dícennadh a fiadhnaise fhiann Eirenn,1971  ⁊ tuc leis in cinn d' innsaigid Fhind, ⁊ do bhí h' athair-se ag1972  iarraidh dligid ⁊ cora ar Muc Smaile .i. inneoch ro búi idir1973  rígh ⁊ óclach do tabairt dó.

1. 1974 

   Cáilte cecinit:

2. 1975 Adubairt nach tibhredh cóir
   don Aedh Fhinngheal ba mór ádh,1976 
   acht do-béradh corp re corp
   an gach olc do-rinne a lám.

[155] 1977  Ocus adubairt h' athair-se coimdhilsi do lécen etorra ⁊ Muc1978  Smaile. “Do-bér-sa comha duit, a Aedh”, ar Muc Smaile. “Gá1979  coma sin?” ar Aedh. “Do-bér”, ar eisium, “dá shleig Guill meic1980  Morna, ⁊  138 sciath Cairill í Conbroin, ⁊ corn Duibh Dithre, ⁊1981  cloidem Muirinne Macha do bhí ac Goll, ⁊ muince sealga1982  Sigmaill, ⁊ misi”, ar Cáilte, “do-chuaidh lesin techtairecht”: dia1983  n-ebrad in láid:

1. 1984 Tiagat techta uainn cu h-Aedh
   ráidhid risin segainn saer1985 
   ar gealladh dó, toluibh gal
   co bráth nocho coimeltar.
2. 1986 Targa dho muinci sealga
   tucad d' Finn as Síth Nennta1987 
   gan cor no a fhiadh tar cladh
   nócha teit gan a mharbadh.
3. 1988 Targa sciath Cairill co m-bloidh
   do bhidh air isin imghoin,1989 
   suairc in sét in sciath scenmdha
   gráin céd ara tigerna.
4. 1990 Targa dho in cloidem catha
   do bídh ac Muirinn Macha,1991 
   Targa fós corn Duib Dhithre
   gidh do bádhus ga dhicleith,1992 
   geall caeca mogadh tar muir
   atá d' ór ana borduibh.
5. 1993 Targa dhá sleig, monar n-glé
   co crannuib ruis ro-bhuidé,1994 
   gid beg a fuili nó a loit
   is marbh gach duini a tiagoit.
6. 1995 Ocus gé tharga-sa sain
   nír' gabhsat Clanna Garoidh1996 
   ar imad a slóg 'masech
   na mac mór fial-gharg fuilech.
7. 1997 Do faeth le Cloinn Morna moill
   Findtan Ferrda a Feadhaibh Cuill, p.571998 
   Banbh Sinna Sciathbreac in áigh
   ocus Finn Mór mac Cuáin
8. 1999 Sirit ar Mac Lugach lonn
   a éraic ór do gon Goll2000 
   is ar Cáilte is airm géir gloin
   'sar{⬌}a Luachoir
9. 2001 Óclach do thuaith Temra Breag
   do fer cuinnscleo re Goll n-geal,2002 
   mael-gorm  172b2 'san treas, ferdha in roinn
   dar' ainm Flaithius2003  Firáloinn.
10. 2004 Dá m-beitis trí caecait mac
    ag Goll gasda na n-geal-ghlacc,2005 
    nír' bo annsa le cloinn cain
    ná lim-sa mo dhegh-athoir.
11. 2006 M' athair-si Dub Dithre dian
    féinnid forusda fír-fhial,2007 
    ni chlos a écnach a cath
    fa maith a lúth 'sa lámhach.
12. 2008 Ráidh risna feruibh ní gó
    uaim ní bérat ní bhus mó,2009 
    nái cét is a n-druim re feart
    isin tulaig a tiagat.

[156] 2010  “Ar fír do ghaili ⁊ do ghaiscid, a Cháilti”, ar Donn, “tabhuir2011  arm-gaisced mh' athar dhamh.” “Do-bhér immorro”, ar Cáilte, “dóigh2012  ba fial-nár fria h-athchuingid h-é féin.” Ocus tuc Cáilte arm-ghaisced2013  a athar uili dhó. “Tabair eolus dúin anosa, a Dhuinn”,2014  ar Cáilte. “Cia h-áirm a sire eolus, a righ-fhéinnid?” ar Donn.2015  “Do tigh Conaill meic Néill, rígh Ceneoil Conuill.”

2016 

Cáilte cecinit:

1. 2017 A Dhuind tabair eolus dún
   gan meirg ocus gan mhí-rún,2018 
   ór atái at aenar male
   tar éis h' féinne is h' foirne.
2. 2019 do-chuadar as Meic Morna.
   adbar bróin is bith-dogra,2020 
   deich cét laech, ba h-edh a lín
   dob é in t-oirecht gan imsním.
3. 2021 Adeirim-se rib-si de
   bidh fír gach a ráidhem-ne,2022 
   re taeibh óir is arcait uill
   fo-ghébha sin uaim, a Dhuinn.

[157] 2023  “Raghat-sa romat-sa annsin”, ar Donn, “uair derbbhráthair2024  mo mháthar h-é, ⁊ as é ro oileasdar mhé, ⁊ gidh aigi-sium atá2025  in ríghi is acam-sa atá a tóthacht.” Ocus do ghabh Donn a2026  arma ⁊ táinic  139 roime co tech Conuill, co Dún na m-Barc. “Innis2027  scéla dhuinn, a Dhuind”, ar Conall mac Néil. Do indis Dond2028  mar tuc Cáilte na h-airm dhó féin ⁊ a beith ar sligid cum in2029  righ. “Do-gébhu-som sin”, ar Conall, “ór as do Leith Cuinn dó,2030  ⁊ ar a n-derna féin do maith.” Ro thaisfen2031  Donn na h-airm ⁊ na h-il-fhaebair tuc Cáilte dhó. “Is ó deg-dhuine”,2032  ar in t-airecht, “fríth na h-aisceda út.” “As degh-dhuine immorro”,2033  ar Conall, “ór ni dubhrad mac ócláich re duine budh fherr anás.”2034  Ocus do-riacht Cáilte reme dar Sruth na Feindi fothuaidh, ⁊ p.582035  tar Ard na Macraidi, risi n-abar Ard n-Glas isin tan-sa, ⁊ d' Fid2036  Mór, co facatar in dunad uaithib. Ocus mar at-conncas2037  Cáilte cum in dúnaid, do éirigh Conall co maithibh a2038  shlóigh ⁊ a mhuinntiri d' ferthain fáilte re Cailte, ⁊ suidis Cáilte2039  ar in carn a n-dorus in dúin, ⁊ suidhit in slúag uime.

[158] 2040  Do fhiarfaig Conall do Cháilte, “crét ima tucadh Carn Gairbh2041  Daire ar in carn-so?” Do freagair Cáilte in ceisd-sin, ór is2042  aigi do bhí a fis. “Óclach gráda dh' Find mac Cumaill do bói2043  ann so”, ar Cáilte “.i. Garbh Daire mac Aenghusa mac rígh2044  123a fer Muman andes, ⁊ ro bói ac dénam t-shelga2045  laithi n-aen annso, ⁊ ro bí selg taidiur taibsenach aigi,2046  ⁊ ro marb tri chaeca dam ⁊ tri .l. muc ⁊ tri .l. eilit,2047  ⁊ at-conncadur lucht in tíre ⁊ in fheraind sin, ⁊ ro lingset chuice,2048  ⁊ rucsat a fiadach ⁊ a t-shelg uaide, ⁊ atorchair tri cét óclach2049  leis ac breith a t-shelga uada, ⁊ ro iadsat lucht in tíre uimme, ⁊2050  do-rigned ubhall im rendaib de, ⁊ ro marbad h-é, ⁊ do-riachtamar-ne2051  tri catha na Féinne da dighailt, ⁊ do falmaigemar in2052  chrich ⁊ in ferann, ⁊ ro marbsamar trí ríga in tíre, ⁊ ro éladar2053  drong aile a n-ailenaib, conar' fhacamar acht beccan díb gan2054  marbad.” Ocus adubairt Cáilti:

1. 2055 Marbad Gairb Daire issin traig
   lé Cenel Eogain imlain,2056 
   marb-sum coeca laech malle
   sunn a n-díghail Gairb Daire.

[159] 2057  “Ocus is sé atá issin charnn-so cona arm-gaisced, ⁊ is aici2058  ro bói slabrad Logha meic Eithlend ro bíd ac comet braiget2059  Mac Miled ⁊ Tuaithe Dé Danann aici.”

[160] 2060  “Ro bad maith lind”, ar Conall, “na h-airm ⁊ na h-il-fhaebair-2061  sin d' fagbail.” “Mad maith let”, ar Cailti, “tochailter in carnn2062  anocht.” “Ní h-ed”, ar Conall, “acht tochailter amairech h-é, uair2063  adhaig ann, ⁊ ól ⁊ áibnis do-gentar acaind anocht.” Ocus tangadur2064  rompo issin ̇m-bruidin moir, ⁊ tucad Cailti cona muintir2065  í tech ̇n-derrait ̇n-diamair, ⁊ ro frithailed iat commaith, ⁊ is sí2066  bá ban-cheili do Chonall, Bé Bhind ingen Muiredaig meic Fhínnachta,2067  ingen ríg Connacht. “Maith m' anam, a ingen”, ar Conall,2068  “cid fata gairit bes Cailte abhos, tabair proind deich cét cach p.592069  láe dó, ⁊ cuirter ocht fichit bó a fér-gort gabala ina chomair,2070  ⁊ a m-blegon cach n-áidchi dó, ⁊ in nech do-berthar do as ⁊2071  do lemnocht uaithib a tabairt dó”.

 140

[161] 2072  Ocus ro badur ann re h-ed na h-áidhchi-sin co tainic lá2073  cona lan-shoillsi arnamairech, ⁊ ad-rachtadur ann dochum cairnn2074  Gairb Daire, ⁊ ro tochlad in carnn, ⁊ frith Garb Daire ann cona2075  arm-gaisced, ⁊ frith slabrad Logha meic Eithlenn ann, ⁊ frith 2076  in sciath imlan amal tucad ré thaeb h-é, ⁊ tucad na h-airm2077  imshlán anís, ⁊ tucad in cend ⁊ in fer fa mó no bith2078  issin tulaig-sin do thoilled ina t-shuidhe ar lar chind ind ócláig-2079  sin. “Is mor in cend, a m' anum, a Chailti”, ar Conall. “Is2080  mor”, ar eissim, “⁊ is maith in tí ar a raibe”, ar Cailte, ⁊ tuc2081  Cailte na h-airm-sin do Chonall, ⁊ ro bói in slabrad aici féin2082  da thabairt do naem Patraic, ⁊ ro muired in fert 'ar sin, ⁊2083  tancatar sun anund iarsin, ⁊ ro batar re teora la ⁊ re teora2084  aidchi and.

[162] 2085  Is annsin ro fhiarfaig Conall Mor mac Neill do Chailti:2086  “Atá ailén ar in muir-sea ar comair amuig ⁊ dúnad ann ⁊2087  annlacud mor annsein, ⁊ ní fhetamur crét da fuil.” Ocus is ann2088  sin ro cháiestar Cailte ica cloistecht-sin. “Ar fír do gaile ⁊ do2089  gaiscid riut”, ar Conall, “tarra-sa linde da fhechain.” “Dar mo2090  breithir ám”, ar Cailti, “is sé-sin in tres inadh a n-Eirinn nar'2091  b' áil lium-sa do fheicsin tar éis na muintire moiri maithe ro bói2092  ann, ⁊ gid ed rachat let-sa amairech ann, a Chonaill”, ar Cailte.

[163] 2093  Ro badur ann co tainic lá arnabarach. Ad-racht Conall2094  ⁊ a ben ⁊ sluaig in baile uile, uair fa h-irgairidugud menman2095  ⁊ aicenta leo eistecht re Cailti, ⁊ tangadar2096  123b réompa chum in dúnaid anunn, ⁊ ro t-shuidestar Cailti2097  ar in firt ro bói issin dúnad, ⁊ .iiii. .ix. traig do Chonall i fat2098  in fherta ⁊ ocht traigthi .xx. ina leithet. “Maith m' anam, a2099  Chailti”, ar Conall, “ní h-inganta lium-sa ní da facca riam ina in2100  fert-sa, ⁊ indis duind ciasa fert so?” “Ader riut a fhírinde”, ar2101  Cailte, “.i. fert in cethramad ben is ferr ro laighestar lé fer a2102  n-aen-aimsir fria.” “Cia na ceithri mná sin?” ar Conall. “Sadb p.602103  ingen Chuind Chétchathaig”, ar Cailte, “⁊ Eithne Ollamda ingen2104  Caithír Moir, ⁊ Ailbe Gruadbrec ingen Chormaic, ⁊ ben in2105  lectha-so .i. Berrach Brec ingen Chais Chuailgne, ingen rig2106  Ulad atuaid, ban-cheile grádach Fhind meic Cumaill, ⁊ má ro bói2107  maithius imarcraid a mnái díb-sin is inti-si ro bói, ⁊ is ana2108  tigh do bith in t-áighi ollaman ó luan taite t-shamhna2109  co taite n-imbuilg, ⁊ a rogha dó imthecht nó beith acon muintir2110  ossin amach, ⁊ in duine nach faghad a daeithin airm no etaig2111  do-bered si do a daeithin o ladhair a choissi co urrla.” “Adhbur2112  a h-aidheda?” ar Conall. “Ata lim-sa duit”, ar Cailti .i. mathair2113  ⁊ athair Guill meic Morna ro ailestar h-í, ⁊ ní raibe do chomalta2114  mná acco-som acht h-í, ⁊ ro cuindig Find ara h-athair h-í2115  .i. ar Chas Chuailgne ríg Ulad. Ocus adubairt nach tibred2116  d' Fhind h-í munbad deoin le Goll mac Morna, ⁊ siris Find ar2117  Goll a chomalta, ⁊  141 adubairt Goll: “Fuil coma ara tibar-sa duit2118  h-í”, ar se, “.i. gan a léicen tre bithu”, ar Goll, “⁊ a beith don2119  tres mnái accut, ⁊ gan a h-éra um ní da cuindigfea ort.” “Do-bér-sa2120  sin duit-siu uile”, ar Find, “uair is maith in ben.” “Cia2121  bus chuir duind?” ar Goll. “Do ragha cuir duit”, ar Find, ⁊ tuc2122  Find a tri comaltada féin ac coraigecht fria .i. Daigri ⁊2123  Garad ⁊ Conan. Ocus do bói ac Find co ruc tri meic dó .i. Faelan2124  mac Find ⁊ Aed Bec mac Find ⁊ Uillind Faeburderg mac Find,2125  ⁊ do bí 'na mnái grádaig ac Find nóco ̇n-dechadur a comaltadha-2126  si .i. Clanna Morna ar foghail ⁊ ar dibeirg ar Fhind, ⁊ deich cét2127  ar .xx. cét óclach a lín. Ocus adubairt Cailti:

1. 2128 Is eol dam in lín atat
   Clanna Morna na mor-bárc,2129 
   ocus gar aírem na fer
   tar cach múr, tar cach maigen.
2. 2130 Deich cét ar fichit cét ann
   do Clannaib Morna miad clann,2131 
   cóic cét déc ó sin amach
   lín a ríg is a taissech.

[164] 2132  Lodur maic Morna co Daire Tharbgai i cuicid Connacht, ⁊2133  rucadur tri catha na Féine orro ann resíu deirgedar assa longport2134  amach, ⁊ ro thuitset .u. fhir déc dighraisi deg-armacha do2135  Macaib Morna issin Daire.

[165] 2136  Is annsin ad-racht in milid mor-chalma .i. Goll mac Morna,2137  ⁊ tuc sciath tar lorg doib, ⁊ nír fhétsamar a bec doib o sin o p.612138  ro gab Goll a sciath fair. Ocus do-ronsat Clanna Morna comairli2139  gan nech issa caradrad do biad fria Find, ⁊ frissin Feinn2140  do léigen cen marbad uile, ⁊ is se thuc in chomairli-sin .i.2141  Conan Mael mac Morna, uair ba trotach airechta,  123b12142  ocus ba deabthach muintire, ⁊ ba h-imchassaidech sluaig2143  ⁊ sochaide. Tangadur rompo Meic Morna conice in faichthe2144  fér-glais seo, ⁊ do badur 'ca rada créd do-géndais re Berraig2145  Bricc ingen Chais Chuailgne .i. re comalta bodéin, ⁊ adubradur2146  coma do tabairt di .i. a seoit ⁊ a maine ⁊ a h-indmusa do2147  breith di lé, ⁊ Find d' fhacbail, ⁊ nach bad ecail lé ní cen no2148  beidis-sim béo. “Truag sin ám!” ar Berrach, “inn é m' olc-sa2149  do b' ail lib do dénam, a chomaltada craide?” “Is sé immorro”,2150  ar siat, ⁊ adubairt-si: “Nocho treigiub-sa mo cheile ⁊ mo chóem-lenann2151  ⁊ mo chét-muinter .i. Find mac Cumaill ríg-fhéindid Fiann2152  Eirenn ⁊ Alpan oraib-si etir.” Ocus do eirgedur Meic2153  Morna in cath-grinde ro badur chum in baile, ⁊ tuc cach a2154  lám i l-láim a chéili immon ̇m-baile, ⁊ do chuiredar teindte2155  cacha slessa issin ̇m-baile. Ad-racht in rígan rosc-lethan ⁊2156  .xxx. da bantracht lé assin baile amach, ⁊ do-condairc Art2157  mac Morna h-í do scemel in dúnaid ac dul ar in ̇n-geltracht ̇n-gainmidhe amach chum a luinge, ⁊ tuc a chorr-mér a suainem2158  na sleige ⁊ tuc rót n-urchair di, ⁊ at-chualaid in rigan fidhrén2159  na sleige, ⁊ impais a h-aighed rissin sleig co tarla ina h-ucht2160  ⁊ ina h-urbruinde di h-í, cor' briss a druim ar dó ⁊ co fuair bás.2161  Ocus rucad suas  142 'arsin léna muintir féin h-í 'ar n-argain in2162  dúnaid, ⁊ ro h-adhlaiced h-í issin dún, ⁊ is h-í atá issin firt-sa,2163  ar Cailte. Ocus adubairt Cailte:

1. 2164 Berrach Brecc
   ingen Cais Chuailgne nir' cert,2165 
   robo rigan fhuilt buide
   ocus dirma deg-duine.
2. 2166 Do marbad h-í ar in tráig
   dob é-sin in gnim nar' thlaith,2167 
   do-radad teine 'na dún
   rob í in fogail gan mí-rún.
3. 2168 Tri cét sciath ina tigh tall
   tri cét brandub is fidchell,2169 
   is tri cét bleide ré h-ól
   risa tabartha derg-ór.
4. 2170 Ni ro h-ér sí duine riam
   uair fa maith a cruth 's a ciall2171 
   in bail i tá a lecht co m-blaid
   risa raiter Fert Berraig.
2172 
Berrach.

 p.62

[166] 2173  “Ocus atá fuibh-si sunn”, ar Cailte, “in ben issa fert ⁊ isa scela-sin.”

[167] 2174  Ocus at-racht Cailti iarsin, ⁊ tuc lám rissin ̇m-baile bothuaid,2175  ⁊ tangadur cach ina diaid, ⁊ tuc a lám ar lia cloiche ro2176  bói a slis in dúnaid amach, ocus “a firu”, ar se, “gabaid leith-chenn2177  na cloiche ⁊ léicid dam-sa in cend aile.” Ocus tangadur na sluaig2178  da indsaigid, ⁊ nír' fhetsat ní di. “Cait a fuil”, ar Cailti, “Dond2179  mac Aeda meic Garaid?” “Sund”, arse Donn. “Eírig”, ar2180  Cailti, “am aghaidh , ór mac curad ⁊ cath-miled thú, ⁊ da faghaind2181  étail fan cloich, do-béraind a trían duit.” Do eirgetar2182  araen do h-indsaigid, ⁊ tucsat sreng-tharraing bodbda urri, ⁊2183  do tharraingset co lonn ⁊ co lan-laitir, cor' chuirset ré lar ⁊2184  re lan-talam h-í.

[168] 2185  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a m' anam, a Duind”, ar Cailti,2186  “is ferr dam do chungnum amain ina cungnum muintire Conaill2187  uile. Ocus cáit a fuil Conall ⁊ in rigan ⁊ Donn?” ar Cailti.2188  123b2 “Sunn”, ar siat. “Eirgid issin n-uaim anunn”, ar2189  Cailte, “ocus atáit tri dabcha inti .i. dabach oir ⁊ dabach2190  aile lán do cuachaib ⁊ do chopanaib ⁊ do chorrnnaib inti, ⁊2191  dabach lán d' airgget, ⁊ na tabraid dona sétaib dam-sa acht mad2192  in Cráeb Glasach .i. claidem sliasta Find, ⁊ escra láma Find,2193  co tucar do Patraic iat, uair ata tri .l. uinge d' ór ⁊ tri .l.2194  uingi d' airget ⁊ tri .l. gem glainidhe ina chomecor.” Ocus do-cuadur2195  a triur issind uaim, ⁊ tucsat a n-airi léo do cach maith2196  díb-sin, ⁊ téit in sluag uile isin n-uaim ⁊ tucsat a lór-doethain2197  léo, conach raibe fine nonbuir dib gana n-daethin d' ór ⁊ d' airget.

[169] 2198  Is andsin tainic a charpat chum Conaill. “Eirg issin2199  carpat, a Cailti”, ar Conall. “Ricim a les”, ar Cailti, “uair is2200  scithech mé isin airechtus”. Ocus do-chuadur issin carpat.2201  Do greis Conall brod forsin echraid, ⁊ do-chuadur siar co2202  Tráig Conbice, ⁊ do fhiarfaig Conall: “Cid fa tucad Tráig Chonbice2203  ar in tráig seo, a Cailti?” “Ní ansa”, ar Cailti. “Cú2204  grádach do boi ac Find .i. Conbec a h-ainm, ⁊ in fiad risa2205  licthea h-í ní fhaghad a dín a n-Eirinn, noco tabrad a cend2206  chon ⁊ gilla  143 fhiann Eirenn, ⁊ nír' loigh cú a n-aen-lepaid ré2207  Find riam acht h-í, ⁊ is ann so ro báid Goll mac Morna h-í, p.632208  ⁊ do chuir tonn tuile annso fo thír h-í, co fuil fan carnn ̇n-glas2209  at-chi a cind na trága”. Cáilte cecinit.

1. 2210 Truag lem oidhed Conbice
   Conbec ba lór a gloine,2211 
   ni fhacca bud chrob-glici
   a n-diaid muici ná oighe.
2. 2212 Soeth lium oidhedh Conbice
   Conbec in gotha gairge,2213 
   ní fhacca bo chrob-glicci
   ic marbad doim na h-airde.
3. 2214 Bid saeth lem 'ga forngaire
   os tonnaib arda uaine2215 
   a h-oidhed bá comraime
   a bás is lor a truaigi.2216 
   Truag lem.

[170]  2217 Tangadur reompo co Dún na ̇m-Barc ind aídchi-sin, ⁊ 2218 iarnamairech adubairt Conall re Cailti: “ata druim annseo i 2219 comfhocraib duind .i. Druim Náir ainm in droma, ⁊ ata mucc 2220 ann, ⁊ ní fhetait coin na dáine ní di.” “Ro bádus la”, ar Cailti, 2221 “⁊ rob fiadaigi maith muici mé, ⁊ cáit a fuil Donn mac Aeda 2222 meic Garaid?” ar Cailti. “Sunn”, ar Donn. “Gab t' airm ⁊ denam 2223 d' fhiadach na muice in lín Feinde atámait”. Ocus ro gluaissidur 2224 rompo ⁊ tangadur issin druim anund, ⁊ at- chonncadur in 2225 mucc ann ⁊ .ix. fiacla asa carbut uachtarach ⁊ 2226 náe fiacla assa carpat ichtarach, ⁊ ro screchastar in mucc ic 2227 faicsin na con ⁊ na fer mor, ⁊ ro gab gráin ⁊ ecla iat-som 2228 roimpe. “Lecar etrum-sa ⁊ in mucc”, ar Donn, “⁊ is cuma mo 2229 betha no ma bás”. “Aiscid churad chuingi”, ar Cailti, ⁊ do indsaig 2230 Dond in mucc, ⁊ ac drud don muicc chuici tuc Cailti 2231 sádhud don t-shleig inti co rainic on oscail có cheile di, ⁊ fuair 2232 in mucc bas léo mar sin, ⁊ nír fhetsat a breith assin nó co tainic 2233 sluag Conaill uile ara cend, ⁊ tucad i fiadnaissi Chonaill h-í. 2234 “Is mor in mucc”, ar Conall. “Is fir”, ar Cailte, “uair is sí 2235 sin in Muc t-Shlanga, ⁊ is immá leithéit-sin tainic  173b2 2236 olc Cloinni Morna ⁊ Cloinni Báiscni.”

[171]  2237 Ocus nír' chian ro batar ann co facatar  174a2 in 2238 móirsheiser gilla mór cucu. “Can asa táncabair, a ógu?” 2239 ar Conall mac Néill. “Táncamar”, ar siat, “ó Phádraic mac 2240 Calpuirn ⁊ ó Oisín mac Find ⁊ o Dhiarmaid mac Cerbaill ar 2241 do cenn-sa ⁊ ar cenn Cáilte.” “Ní h-éiter lim-sa dhul ann aniu d' éis  p.642242 mu shealga, ⁊ éirigh-se ann, a Conuill”, ar Cáilte, “⁊ beir let na 2243 h-aisceda út .i. in t-eascra do bhí ac Find do Phátraic, ⁊ in 2244 Craebh Ghlasach, claidem Find, do Diarmait mac Cerbaill do 2245 rígh Eirenn, ⁊ in muc do marbad ann do ríg Eirenn, ós as í- 2246 so in Mhuc Shlángha, ⁊ co faicit cách í ⁊ gu roinne rí Eirenn 2247 dóib h-í idir mhaith ⁊ saith.” Do- rónad uili mar sin, ⁊ tucadh 2248 in cloidem i láimh Duinn mheic Aedha meich Gharaidh mheic 2249 Mhorna. “A sochar ⁊ a dochar in chloidim ort, a  144ghilla”, ar 2250 Cáilte, “ no gu ria co rígh Eirenn.” Ocus tuc Conall féin in 2251 t-eascra leis do Phátraic, ⁊ tucsat na moghuid an muic leo, 2252 ⁊ lotar rompa co ráncadar Cnoc Uachtair Erca, re n-abar 2253 Uisnech isin tan-so, i m- Midi medoin do ló. Ocus 2254 'ar rochtain dóibh ann is ann do bhói Pátraic i Mullach Uisnig, 2255 ⁊ Diarmait mac Cerbaill ara láim n-deis, ⁊ Oisin mac Find ar 2256 a láim clí, ⁊ Muiredach mac Finnachta rí Connacht fora láim-sein, 2257 ⁊ Eochaid Leithderg rí Laigen ar a lái̇m-sein, ⁊ Eoghan 2258 Derg mac Aenghusa, rí dá cóiced Muman, ar láim rígh Eirenn.

[172]  2259 Táinic Conull mac Néill iar sin ⁊ tuc a cenn a n-ucht Pátraic, 2260 ⁊ do shlécht do. “Tar sunn, a Chonaill”, ar Diarmait. “A bh- fiadhnaisi 2261 Pátraic biat”, ar Conall, “gurab é bias ós mu cinn a 2262 nim ⁊ a talmain.” “Rígi uaim-si duit”, ar Pátraic, “ocus tricha 2263 ríg dot shíl a ríghi. Mo cathair ⁊ mh' abdaine duit fós, ⁊ 2264 in neoch fo-ghébh o chóic oll- choicedhaib Eirenn do chaithimh acat.”

[173]  2265 Tuc Conull an t-eascra óir i láimh Pátraic. “Do chara 2266 féin, Cáilte mac Rónáin, tuc in aiscidh-sin duit”, ar Conall. “As 2267 cara, dar mo bréithir”, ar Pátraic. Ocus tuc Pátraic secha i 2268 láim ríg Eirenn é, ⁊ do bhí rí Eirenn ica fhégad co fada, ⁊ adubairt: 2269 “Ní facamar riam sét budh ferr iná in t- escra, ⁊ dégha 2270 let, a Oisín, cia ica raibe”. “Acam athair féin”, ar Oisin, “ac 2271 Find mac Cumaill. ⁊ tuc do bain-chéli dho é .i. Berrach 2272 Breac ingen Cais Cuailgne. As í ro marbhsat Meic Morna 2273 ar in foghail, ⁊ is deimin leam-sa”, ar Oisín, “in tí 2274 fuair so co fuair se in sét eli as ferr do bí a n- Eirinn ná a 2275 n-Albain.i. in Craeb Glasach, cloidem Find.” “Atá acam-sa 2276 sunn”, ar Conall, “do ríg Eirenn ⁊ is maith in aithne tucais. 2277 Érigh, a Dhuinn, ⁊ tuc in cloidem do rígh Eirenn, ór is do  p.65 2278 tuc Cáilte é. Ocus tuc in gilla in cloidem i l-láim Oisín, ⁊ ba 2279 lán glac  174a2 Dhuinn do dornchla in chloidim”. “Ingnad 2280 lim”, ar Oisín, “do glac do línadh don chloidem, ór nír” lín 2281 glac riam acht glac fhir do Cloinn Bhaiscni nó do Cloinn Mórna. 2282 “Can duit a gilla?” ar rí Eirenn. “Donn mac Aedha, mheic 2283 Garuid, meic Mórna mhisi.” “Dar mu bhréithir”, ar Oisín, “do 2284 bo mhaith h' athair ⁊ do shen-athair.” Ocus tuc an cloidem i l-láimh 2285 rígh Eirenn. “Caidi dece an cloidhimh, a rí Eirenn?” ar 2286 Donn. “Cá dece shire?” ol in rí. “Rígh-féinnidhecht Eirenn amail 2287 bái ag derbbhráthair mo shen-athar.” “Madh cet le h-Oisín ⁊ 2288 le Cáilte”, ar rí Érenn, “ragaid dhuit.” “As ced 2289 ámh”, ar Oisín, “ór is é mu chet-sa cet Cáilti, ocus as duthaig 2290 do Dhonn h-í, ór ro ghabsat secht rígha uime rígh- féinnidhecht 2291 Eirenn ⁊ Alban.” “Is amlaid do-beirim duit  145h-í”, ar an rí, “gan 2292 chís gan chánachus óir ná aircit do tabairt duit aisdi, amail 2293 tucad do gach rígh-fhéinnid romut, acht comus sealga ⁊ fiadaigh 2294 Eirenn duit.” Ocus do ghabh- som cuir ⁊ tennta ann sin, ⁊ 2295 do bhí secht m-bliadna fichet a rígh-fhéinnidhecht Eirenn ⁊ 2296 Alban no gur' mharbh Dubh mac Dolair a cath Cuire thall a 2297 n-Albain h-é.

[174]  2298 Tucad iarum in mhuc a fiadhnaisi rígh Eirenn. “Ac sin”, 2299 ar Conall, “in muc ro mharbh Cáilte ⁊ Donn, ⁊ tuc Cáilte 2300 duit-si h-í da roinn ar feruibh Eirenn ar dáigh cumad coimhdhi 2301 dóibh a cuid don Muic Slangha do rochtuin dóibh.” Ocus do 2302 roinn rí Eirenn in mhuc dona .u. cathaib fichet bátar fir 2303 Eirenn i n-Uisnech gur'bhat subaigh so-brónaigh uili iat. Ocus 2304 ba h-í-sin Muc Shlángha déidhenach do roinned idir feruibh 2305 Eirenn.

[175]  2306 Is andsin adubairt Conoll Mór mac Neil re rígh Eirenn: 2307 “Cá breth is áil let-sa do breith ar Cháilte da tí dot innsaigid?” 2308 “Proinn deich cét óclach dho”, ol in rí, “⁊ ocht fichit bó do 2309 chur i fér-ghurt gabhála ⁊ a loim do thabairt do digh doib 2310 ré loigi ⁊ dá chomalta, dh' Oisin.” Ocus do bátar 2311 ann in adhaigh-sin co h-arabárach.

 p.66

[176]  2312 Dála Cáilti immorro, do gabadh eich Chonuill do, ⁊ do 2313 h-innleadh a carpat, ⁊ táinic roime i fos- mhullach Sléibi Fuait, 2314 ⁊ do Chaerthenn Ban Finn, re n-abar Caerthann Cluana Dá Dhamh, 2315 ⁊ d' Ard in Ghaiscid atúaid, frisi ráidhter Fochaird Muirthemne, 2316 bhaili a n-derna Cú Chulainn in foicherd gaiscid ar sluaiged tána 2317 bó Cuailngi, ⁊ d' Áth na Car- pat budhtúaid, re n-abar Áth Guill, 2318 ⁊ d' Echlaisc Ech Con Culainn, re n-abar Lighi in Léith Macha 2319 iter Dún Dealgain ⁊ muir, ⁊ do Slíab na Com{⬌} risa ráidter 2320 Slíabh Bregh.

[177]  2321 As í-sin aes ⁊ uair ro ghabh íttu Diarmait  174b1 2322 mac Cerbaill i Mulluch Uisnigh, ⁊ maithi bh-fhear n-Eirenn 'na 2323 fharrad ann, ⁊ do fhiarfaig in raibhi uisce a com- fhocraibh do. “Ní 2324 fhuil”, ar cách. Do-chuala Oisín sin ⁊ at-bert: “Sithal damh”, ar 2325 sé, “co n-dechuinn d' iarraidh uisci.” “Gilla leat”, ar Diarmait. 2326 “Ni thicfa gilla na óclach”, ar Oisín.

[178]  2327 Ad-racht Oisín ⁊ do chuir in cairci frith-roisc 2328 for a lurg co nach facad nech a longphurt fher n-Eirenn é, ⁊ ráinic 2329 d' innsaigid na tiprat .i. in Findfhleascach tipra Uisnig, ⁊ ó 2330 thucadh cath Gabra ní fhuair nech d' feraibh Eirenn h-í co sin. 2331 Ocus ráinic Oisín co grian-tracht an tobair, ⁊ at-connuic na h-ocht 2332 n-éicne áilli eochair-breaca ann, ór do bí do dhiamhair an inuid 2333 nar' 146 ecal leo-sum ní ann, ⁊ benais ocht n-gais bhiroir ⁊ ocht 2334 n-gais fothlachta, ⁊ tuc in t-sithal fón tiprait, ⁊ tuc lais na h-ocht 2335 m-bratáin beo ac baeith-léimnech isin t-sithail ⁊ na gais birair ⁊ 2336 fhothlachta ar a h-uachtar, ⁊ táinic roime co h- Uisnech amlaid-sin, 2337 ⁊ tuc in t-sithal a fiadnaisi rígh Eirenn, ⁊ ba h-ingnad le cách 2338 sin, ⁊ do théiged glún Diarmada a m-bun gach gaisi díbh. “A 2339 roinn-sút ar dhó”, ar Diarmait, “⁊ a leath do Phátraic ⁊ a leth 2340 aili dúinne.” “Ní h-amhlaid”, ar Pátraic, “ór lia dáibh-si, ⁊ roinnter 2341 ar trí iat, ⁊ tabar a trian donn eclais, ór as i-sin a cuit féin.” 2342 Ocus do-rónad amhluidh. “Maith, a rí Eirenn”, ar Pátraic, “ná 2343 benudh in dias út do chuid nimhe dít-sa.” “Cidh é-sein, a naem Pátraic?” 2344 ol Diarmuid. “A mhéd do-beiri dot uidh iat”, ar Pátraic.

[179]  2345 Dála Cailte immorro, indister andso: do-riacht- 2346 sein co faithchi in Brogha atúaid, tar Linn Féig ar Boinn  p.672347 bhán-tsrothaig, ⁊ lámh des re Cnoc Tlachtgha, ⁊ lámh clé re Cnoc 2348 Tailltenn ingine Magmóir, ⁊ a Rót na Car- pat suas i Mullach 2349 Uisnigh bhaile i r-rabhatar firu Eirenn. Toirlingidh Cáilte isin 2350 aenach, ⁊ táinic mara raibhi Pátraic, ⁊ táirnes do ⁊ tuc a chenn 2351 a n-ucht Pátraic. Éirghis ath- laech do muintir Phátraic roime 2352 .i.Mu Chua mac Lonáin. “Maith a anam, a Cháilti”, ar Pátraic, 2353 “innis dúin cuich é Mu Chua.” At-bert Cáilte:

1. 2354 Mu Chua mac Lonáin na lenn
   meic Senaigh arnach saighfem,2355 
   meic Aenghusa in greaga ghuirm
   meic Mughna, meic Blait breac-duirn.
2. 2356 Meic Aedháin, meic Blae Aeda
   meic Fhergais, meic Chinaetha,2357 
   meic Fiachach, meic Airt don Muigh
   meic Muiredaig meic Eogain.

[180]  2358 “Crét fuil acum-sa”,  174b2 ar Mu Chua, “acht do chuimnigud-sa 2359 a n-ocht trathaib na h-Ecailsi?”

[181]  2360 “Alléra anís ar mo ghualainn-si, a Cháilti”, ar Diarmait, 2361 ac a gabail ar leth-laim. “Ní fer gualann rígh mhe”, 2362 ar Cáilte, “acht fer fiadhnaisi rígh, ór mac óclaich mhé, ⁊ is 2363 ferr in té atá ar do ghualainn innú-sa.” “Dom bréithir fris”, ar 2364 Oisín, “nach ruc ben a com-aimsir frit a n-Eirinn neach dar' 2365 chóir a rádh gur' ferr é fein iná thusa.”

[182]  2366 Is annsin ro fersat fir Eirenn fáilti re Cáilte, ⁊ ferais in 2367 rí fáilte fo trí ris, ⁊ tuc Cáilte teora póc d' Oisín, ⁊ suidhis ar 2368 a leth-láim. Lán duirn do bhiror ⁊ fothlacht búi i láim Oisín tuc a 2369 láim Cáilti. Biror ⁊ fothlacht na Flesce so, ar Cáilte, “⁊ in fuaruis 2370 iasc innti?” “Fuarus ocht maigre”, ar Oisín, “⁊ atá in t-ochtmhadh 2371 maigre acainn araen díbh.” “Dar mo bréithir”, ar  147Cáilte, “ní roibhi 2372 mo chuit-se riam i l-láim mná ná fhir budh annsu lim innái-si.”

[183]  2373 Is annsin tuc Cáilte a láim a comraidh a scéith, ⁊ tuc 2374 slabrad línidi Logha meic Eithlenn ar lár 'na bh-fiadhnaisi. “I 2375 Carn Gairb Daire fuaruis in slabradh, a Cháilti”, ar Oisín. “As 2376 ann co deimhin”, ar Cáilte. Ocus tuc Cáilte do rígh Eirenn 2377 in slabrad, ocus .u. catha fichet búi in slúag, ⁊ do thicedh 'na 2378 timchill ⁊ ocht cét óclach do thoilledh ann, ⁊ dúnad ar in cét-fer 2379 dhíbh, ⁊ gan comus a osluicthi no gun-oslaici in cét-fher.

[184]  2380 Is and adubairt in rí: “Maith, a Cháilti, ba maith in cethrar 2381 bátar a n-Eirinn a n-aen- aimsir .i. Cormac mac Airt ⁊ Find ⁊  p.68 2382 Cairbre Lifechair ⁊ Oisín.” “Ba maith in t-óclach Cormac”, ar 2383 Cáilte, “⁊dob aithnid do chách maithes Finn.” Ocus at-bert Cailte:

1. 2384 Da tísadh fo breith dála
   a mhac cuigi 'sa náma2385 
   ba do maithib líne dhó
   eturra ní bérad gó.

[185]  2386 “Ocus, a Cailti”, ar Diarmait, “inar' fherr Cormac iná Find ⁊ 2387 inar' fherr Cairbre iná Oisín?” At-bert Cáilte:

1. 2388 Dar in Rígh fhuil ós mo chinn
   nír fherr Cormac iná Find,2389 
   's nír' mesa Oisín co m-blaidh
   iná Cairbre Lifechair.

[186]  2390 Is and do fhiarfaig Eochaid Lethderg, rí Laigen, do Cháilti: 2391 “Crét fo-dera d' Finn ⁊ don Fhéinn gan in péisd adbal- mór 2392 atá acainn a n-Glenn Ruis Enaigh do mharbad sech gach n-arracht 2393 eli dar' dhíchuir sibh a h-Eirinn?” “Is ed fo-dera sin”, ar 2394 Cáilte, “in ceathramad rann d' inchinn Mes Gedra h-í, ⁊ ro sluic 2395 in talam ann h-í co n-derna peisd adbul- mor di. Ocus ní raibhi 2396 a n-dán dúinne a marbad no gu toirsedh an Táilcend ⁊ deiscibul 2397 da mhuintir chenglus d' aen-shifinn luachra ar deiredh na h- aimsiri 2398 h-í, ⁊ biaidh isin cengal-soin co tí in bráth.” “Cidh uma téígdis 2399 an Fhian da marbad féin ⁊ do mharbad a con ar an loch-sin 2400 don phéisd?” “Leannán sídhe  124a1 do bói 2401 ac Find”, ar Oissin .i. Uaine ingen Moduirnd, ⁊ tuc Find éra 2402 tochmairc furri ar a immat d' ilreachtaib a téiged sí, uair ní raibe 2403 bethadach na téighed sí 'na richt, ⁊ tangadur ind Fhiann laithe n-aen 2404 ar in carnn os chind in locha-sin, ⁊ tainic in fiad amach ar in 2405 loch, ⁊ do lenamar-ne ar in loch h-é, ⁊ do eírig in peist duind, 2406 ⁊ do marb cét cú ⁊ cét fer accaind, ⁊ is annsin do iarfaig 2407 Cailte do Fhind: in lind tuitfis in peist, ⁊ mased co cuirmis ria 2408 ⁊ co ̇n-dighlamais ar muintir furri. Ocus tuc Find a ordain fa déd 2409 fis, ⁊ ro faillsiged fír faistine dó, ⁊ ro ceiled gae fair ann, 2410 ⁊ adubairt in laid:  148

1. 2411 Glend Rois Enaig, bid fir dam
   bid bind guth cluic ann nach than,2412 
   gé beth fó damaib ruada
   robsat ili a ard- buada.
2. 2413 Ro gab in doinend dubad
   ni soinend acht ar selaibh,2414 
   do gab in talam trochull
   do gab cochull cend n- enaig.
3. 2415 Enach feinde fadb fulaig
   im-rulaig garb re conaib2416 
   siat srotha elta enaig
   rian tregain ter- chtha trogain.
 p.69
4. 2417 Crotholl Feinne fuath curraig
   os duillib ruada rindib,2418 
   sceo gaithi céo tar rindib
   os rengaib leabra ar lindib.
5. 2419 Coscrach at-chiu-sa an muirbich
   rosc dercain brath tar buidnib,2420 
   taeb-úaine taithnem taidlech
   biaid Cáemgin ga m-bia cuibrech.
6. 2421 Muirbech lonn Locha h-Enaig
   tonn 'na degaid ad-raigi,2422 
   sissi ac slaidhi na Féinde
   óig na Feinde 'ga slaide.
7. 2423 Deich ̇m-bliadna ar da bliadnaib
   a h-ocht riagail ar relaig,2424 
   ar da cét deg sét saíre
   gusin áine ro genair.
8. 2425 Loch n-Enaig adhba elad
   scith cen fhianna 'na fharrad ,2426 
   tailgind contagfat uime
   badh binde chanfat aille.
9. 2427 Loch n-Enaig adhba ela
   dind ̇m-bera itir da m-broine.2428 
   enach trogain blái théite
   otá in chéiti có 'raili.
10. 2429 Glend Enaig itir da t-shliab
    iss é is áille at-connarcc riam,2430 
    Abhand Da Loch ar a lar
    iss é lán don leith aniar.
11. 2431 Bidh adhba ailithrech uar
    bid adba trén ocus truag,2432 
    bid adhnacht rig cend a cenn
    ticfa Cáemgein issin ̇n-glenn.2433 
    Glenn.

[187]  2434 Ní h-éitir a indissin na a aisneis neoch ro indisstar do 2435 denam dóib féin do mor-gnimaib gaile ⁊ gaiscid ⁊ do maithib 2436 na Féine, re táeb dind-senchais cach cnuic ⁊ cach fheraind ro 2437 fhiarfaigetar fir Eirenn díb.

[188]  2438 IS ann sin tainic Tamun Trénbrugaid mac Tréin 2439 .i. flaith-briugaid cétach comramach do ríg Eirenn .i. tri. l. 2440 fer mor ina fharrad ⁊ faideran fír-gorm im cach fer díb ⁊ 2441 fedana find-uma isna brataib os a m-bruindib 2442 ⁊ leinti lígdha lán-gela umpu, ⁊ tri .l. gabal-lorg ina lámaib, 2443 ⁊ ro bennaigedur do ríg Eirenn ⁊ fregrais in rí iat. “Atá 2444 fled mor acaind duit, a ríg”, ar siat “.i. deich fichid dabach 2445 do midh, ⁊ deich .xx. dabach do chuirm glain gabaltaig cona 2446 daeithin do biadaib ilarda écsamlaib léo”, ⁊ tucsat in biad ⁊ 2447 in lind léo don ríg. Ocus do fhiarfaig rí Eirenn d' Oissin: “in 2448 a n-aen-tech re maithib Eirenn rachtthaisi nó in tech óil ⁊ aib- niusa 2449 ar leith bes accaib?” “Ar cuit bíd ⁊ lenda duind 2450  124a2 ar leith”, arsi Oissin, “uair ní lucht comdíne na comaimsire 2451 duind na daíne anois.” “Cá lín atáthi?” ar rí Eirenn. 2452 “Da naenbur”, ar Oissin “.i. nonbur dam-sa ⁊ naenbur dom  p.702453 chomalta, do Chailti.” “Fiche dabach cona n-daeithin bíd doib”, 2454 ar rí Eirenn. “Maith a rí ”, ar Cailti, “na cutrumaig-siu sind 2455 do bíud nó do lind chaichi, uair in tan do-berthea deich ̇n-dabcha 2456 dam-sa,  149.xxx. dabach bud chóir d' Oissin”, Ocus ro chaithedur 2457 ind adhaig-sin co subach so-brónach, co tainic la cona lan-shoillsi 2458 gan uresbaid bíd na dighi forro.

[189]  2459 Ocus do cuired a phupall tar rig Eirenn issin tulaig 2460 thonn-glais in lá-sin, ⁊ nír' léiced ach rígdamna issin pupaill, 2461 ⁊ tainic Patraic cona chleírchib issin darna leth don phupaill, ⁊ 2462 nír' léiced acht esgob ⁊ sacart ⁊ mac ochta rig nime ⁊ talman 2463 issin leith i r-roibe Patraic.

[190]  2464 Suidhis Oissin i fiadnaissi Pátraic ⁊ Cailti i fiad- naisi rig 2465 Eirenn. “Cia accaib as sine?” ar rí Eirenn. “Missi”, ar Cáilti, 2466 “uair .x. m-bliadna .xx. do bo th-slan dam in tan rucad Oissin ⁊ .uii. 2467 ̇m-bliadna déc dó am leapaid-sea, ⁊ as mo thigh ro gab feind ⁊ foirind.”

[191]  2468 IS ann sin do fhiarfaig rig Eirenn: “cá lín do rígaib Eirenn 2469 leis a tucad ferann don Fheind?” Fregrais Cailti sin, or do bói 2470 a fhis aice .i. “Rí ro gabusdur Eirinn .i. Feradach Fechtnach, 2471 ⁊ da badur da mac aici .i. Tuathal ⁊ Fiacha a n-anmanna, ⁊ 2472 fuair Feradhach bás, ⁊ do roindset a da mac Éire eturru .i. 2473 seóit ⁊ maine ⁊ indmusa ⁊ buara ⁊ bó-thainte, a failgi ⁊ a 2474 fornasca, a n-duinte ⁊ a n-dingna ⁊ a n-deg- bailti don darna fer; 2475 a h-alla ⁊ a h-indbera, a mes ⁊ a mor-thorad ⁊ a h-éicne 2476 aille eochur-breca ⁊ a fiadach don fhir aile.” “Cait a n-dernnsat 2477 in roind-sin?” ar rí Eirenn. “Immon cnoc-so ara fuilmid inar 2478 suidhe do roindset da mac rig Eirenn eturru.” “Ní samlaithi 2479 in da roind-sin”, ar maithe fer n-Eirenn. “Cé díb roind bod 2480 ferr lib-si?” ar Oissin “.i. a fleda ⁊ a tighi ⁊ a maithius archena 2481 issin darna roind dib, a feda ⁊ a fassaigi, a selg ⁊ a fiadach 2482 issin roind aili”. “In roind ba messa díb”, ar Cailti, “dar lib si 2483 is sí ba ferr linde.”

[192]  2484 “Ráid ⁊ indis a fhírinde-siut, a Chailti”, ar Oissin,

2485 

Oissin cecinit

1. 2486 Raid a Chailti cid dia fuil
   mor eolus ré iarfaigid,2487 
   cét-roind Eirenn leth ar leth
   do cach crich fil um Uisnech.
 p.71
2. 2488 Cia do-rat ferann don Féind
   ind abrai frium a Oisséin?2489 
   cia ro scar re gillacht chon
   cia ros-dil fa thuarus- dul?

[193] 

2490 

Cáilte cecinit.

1. 2491 Mebair lem in ní dia fuil
   a meic ingine in Deirg druin,2492 
   ó ro lessaig Fiacha in Féind
   co ro athrígis-si, a Oisséin.
2. 2493 Deich ̇m-bliadna do fhlaithius maith
   duit-siu a Ossin, a ard-fhlaith,2494 
   ó rus-brég Fathad in Féind
   co rus-tréigset tú, a Oissein.
3. 2495 Deg-mac Feradaig dar lim
   dar' bo chom-ainm Fiacha Find,2496 
   Eithne ingen Daire Duib
   ro bí in Morrigu a mathair.
 124b1
4. 2497 Feradhach is Fiacho Find
   roindset Eirinn tind a tind,2498 
   badur ar Eirinn co m-blad
   gan chocad, gan chomardad.
5. 2499 Ruc do roga in mac ba só
   beith ré Féind, ní h-imargó,2500 
   foithri, fássaigi, feda
   aibhne is alla is indbera.
6. 2501 Ro gab Feradach, dar lem
   airdrígi ar feraib Eirenn,2502 
   a fleda, a thairgthi, a tighi
   a táinti 's a trebaire.
 150
7. 2503 Rígi Feradhaig ba maith
   cor' thuit lé Mál in mac-fhlaith,2504 
   bá tásc rígh ruamnus a gail
   bás in ríg ind áidchi-sin.
8. 2505 Luid Fiacha a Temraig co rath
   ó do-rochair Feradach,2506 
   gabais nert Eirenn uile
   la marmuir mac Rocraide .
9. 2507 IArsin do-rat Fiachan in Féind
   do Morna gusin mor-cheill,2508 
   cethrar dóib-sein, dreimne gal
   ina diaid ro gabsatar.
10. 2509 Morna mac Cairpri co ̇n-gus
    deich ̇m-bliadna dó ina fhlaithius,2510 
    a deich do Garad nár' gann
    nó cor' scarad ré cháem- chend.
11. 2511 Daighri mac Garaid co ̇n-gus
    cóic bliadna dó 'na flaithius,2512 
    áirim secht ̇m-bliadan gan brath
    Donn mac Morna in deidinach.
12. 2513 Eochaid mac Nárchada anair
    rí Fhiann Eirenn a h-Ultaib,2514 
    bliadan co leith a líne
    ós in Féind a n-airdrígi.
13. 2515 Cas mac Cannáin, cruaid a neim
    aen-bliadan aici a h-Ultaib,2516 
    Duban a mac, monar ̇n-grind
    da bliadain aici áirmim .
14. 2517 Gabsat a Mumain, miad cealg
    Liath Luachra is Labraid Lamderg,2518 
    deich ̇m-bliadna doib, lith nach gann
    do macaib aithig Árann.
15. 2519 Trénmor h-ua Baiscne ba baic
    ba h-úa do Shetna Shithbacc,2520 
    sen-athair Fhind, ségda in roind
    athair Cumaill is Crimaill.
16. 2521 Tarraid Trénmor, trén a báig
    Fianna Eirenn a n-aen- dáil,2522 
    rigsatar a ríg andes
    secht ̇m-bliadna déc a reimes.
17. 2523 Ro gab Cumall, cruaid a neim
    a l-los sceith ocus chlaidim,2524 
    rígi fá tuc teora cath
    scannlach, congalach, cocthach.
18. 2525 ⚑Ro gab Cumall, cruaid a nim
    i l-los scéith ocus cloidim ⚐2526 
    deich ̇m-bliadna dó sunn ana
    co torchair i cath Chuncha.
 p.72
19. 2527 Arsin gabsat maic Morna
    ar brón ⁊ ar bith-doghra,2528 
    tricha laech, ba mor a n-gal
    im Daigri, im Goll, im Garad.
20. 2529 Goll Mór ba mílid i cath
    mac do Morna déidenach,2530 
    deich ̇m-bliadna dó, lith nar' gann
    i nd-airdrigi fhiann Eireann.
21. 2531 'Ar sin ro gab in t-éo óir
    Find mac Cumaill meic Trénmóir,2532 
    ar tairbertach saer sluagach
    ar sái amra il-buadach.
22. 2533 ⚑ Ar flaith, ar séghaind, ar sái
    ar m-breithem, ar n-druth, ar n-drái,2534 
    ar cend cumaing, ar slicht slóigh
    Find mac Cumaill meic Trénmóir.
23. 2535 Dob é Find in cóiciud laech
    uasal forusta fir-gaeth2536 
    noch dob ferr delb ocus drech
    dob ferr arm ocus édach⚐
24. 2537 Dá cét bliadan co m- blaithe
    ocus tricha gan tlaithe2538 
    saegal Find, ba fata re
    co torchair 'ga léim baissi.
25. 2539 Secht rí déc, is deimin lem
    do gab rigi Fhiann Eirenn,2540 
    ferr Find inait sín uile
    cath- milid ard Almaine.
 124b2
26. 2541 Cuicir druad , ba dám duilig
    is ferr taraill Iath Fuinid,2542 
    is mebair lim-sa co becht
    a n-aísneis is a n- dráidecht.
27. 2543 Ba díb Badgna a Síd Badgna
    díb Cathbad drái deg-amra,2544 
    Stocán mac Cuirc chrechtaig cháim
    Mog Ruith is Find a Formail.
28. 2545 Cuicir legha, lith n-amra
    is ferr taraill tír Banba.2546 
    cid cían atú-sa da n-éis
    isam eolach 'na faisnéis.
28. 2547 Miach is Oirmed, dalaib drecht
    ocus a n-athair Dian Cecht,2548 
    Gabran liaig tar muir anair
    Find féin h-ua Baiscne barr-glain.
29. 2549 Cuicer filed, uasal drem
    is ferr tharaill iath n-Eirenn,2550 
    is mebair lium-sa co becht
    a faisneis, a filidecht.
30. 2551 Cairbri fili fuair dar ler
    Amairgin Indsi Gaeidel,2552 
    Feircheirtne re Labraid Lorc
    Mogh Ruith is Find Faeburnocht.
31. 2553 Cuicer is gaithe um ceill ̇n- grind
    ro bói a n-aen-tig a n-Eirinn,2554 
    Fithel ocus Flaithri a mac
    Carpre ocus Aillbhi is Cormac.
32. 2555 In cheist do-chuirdis tri cheill
    prap ro fhuaslaiced Find féin,2556 
    in cheist do-nith Find na fled
    nech don chuicer ní chuimged.
 151
33. 2557 Cuicer laech luaidis ferga
    is ferr táraill Iath n-Elga,2558 
    budh gairbe gnim ocus glonn
    bud gairge í cath 's a comlunn.
34. 2559 Lugh mac Céin meic Cáinte anall
    Cú Culainn ocus Conall,2560 
    Lugaid Lágda, lám ar gail
    Find féin h-ua Baiscne barr- glain.
35. 2561 Cuicer is féile frith riam
    budh fherr um brat is um biad,2562 
    do chined na ̇n-Gaeidel ̇n-gle
    maith ro chaithset a maine.
36. 2563 Lug mac Eithlenn, Aengus áin
    Cú na cerda, crúaid a báig,2564 
    Conaire caem, cruth nar' chlé
    Find is Mac Luchta ar aen- cháe.
37. 2565 Cuicir flatha ferrdi lem
    is ferr taraill tír n-Eirenn,2566 
    is mebair lim-sa co becht
    a n-aisneis 'na flaithemnacht.
38. 2567 Eirimon mac Miled moir
    Iugaine a n-diaid Eirimoin, p.732568 
    Aengus Tuirbech,treissi a ̇n-gail
    Conn Cétchathach, Find féindid .
39. 2569 Laech ar gairbe, co ̇n-gnim ̇n-glonn
    ocus óglach ar chomund,2570 
    cleirech ar procept Maic Dé
    ocus flaith re fírinde.
40. 2571 Ni fhetar locht ar Fheind Fhind
    dar in Rig fhuil os mo chind,2572 
    acht, a Dé tadhaill talman
    gan in Mac do mor- adhrad.
41. 2573 Ni mairit in muinter maith
    ní mairenn Find in fír-fhlaith,2574 
    ní fhuil in cuire gan cleith
    na ruire 'mun rigfhéindid .
42. 2575 Ferr a sretha na cach sreath
    ferr na cach rig a taissech,2576 
    mét na fer is mét a sciath
    mét a laech ̇n-gasta ̇n-garb-liath.
43. 2577 Ba ríg, bá fáid, ba fili
    ba triath co mét mor-fhine,2578 
    ar fisid 's ar ̇n-drai 's ar fáid
    ba bind lind cach ní do ráid.2579 
    R.
44. 2580 I N-abraim do thestaib Find
    dar in Ríg fhuil os mo chind, 125a12581 
    ba ferr-som fos co ba tri
    cid mor in ní raidim-sí.2582 
    Raid.
45. 2583 Gu ba shecht do chreid in rí
    Find mac Cumaill Almaini,2584 
    in sechtmad fecht do bói ar fás
    is do thainic a thiug-bás.
46. 2585 Leth Moga ac Eogan do bói
    Trénmor is ré laim ro láe,2586 
    mac dó Cairill fa gein Scail
    ba bínd lais cach ní ro ráid.2587 
    Raid.

[194]  2588 “Ad-rae buaid ⁊ bennachtain, a Chailti”, ar Diarmait mac 2589 Cerbaill, “⁊ caid a filet sin ⁊ senchaide Eirenn? Scribthar i tamlorgaib 2590 filed ⁊ a slechtaib suad ⁊ a m-briathraib olloman sud, 2591 co m-bere cach a chuid lais da crich ⁊ da ferann 2592 bodein da cach ní dar' indis Cailti ⁊ Oissin da mor-gnimarthaib 2593 gaile ⁊ gaiscid, ⁊ do dind-shenchus Eirenn.” Ocus do-gníd 2594 amlaid-sin.

[195]  2595 IS annsin ro fhiarfaig Find mac Faeburdeirg, mac rig 2596 h-Ua Ceindselaig. “A Chailti”, ar se, “crét fa-dera in Giussach 2597 Fhind náim ⁊ fíreoin ic a h-adhrad seoch cach n-inad aile issin 2598 crich?” Frecrais Cailte sin. “Lúb-gort selga d' Fhind h- í”, ar se, 2599 “⁊ in tan na fagdais in Fhiann a cuiged letharthach Laigen óta 2600 Indeoin Maighi Feimin co Beind Éadair a n-daeithin selga do 2601 geibdis issin Giussaig Fhind.”

[196]  2602 “Maith m' anam, a Chailti”, ar Find mac Faebair, “cret 2603 ima n-abar Áth Ferna risin n-ath atá ar lar na Giussaigi?” 2604 Frecrais Oissin sin: Goll mac  152Morna ro marbustar Fernn mac 2605 Cairill ann ar foghail Chlainde Morna, ⁊ mac rig na ̇n-Deissi  p.74 2606 andes h-é, ⁊ óclach grádha d' Find h-e, ⁊ 'arna chur fá fhochlaitib 2607 talman tuc Find a ordain fá déd fis ⁊ ro faillsiged fírinde 2608 dó, ⁊ ro ceiled gói fair, ⁊ adubairt: “a Fhernn 2609 maic Cairill, mo-genair duit ro h-adlaiced issinn inudh a tái. 2610 Uair mor do fhind-cheolanaib ceilebartha ⁊ do fhind- leabraib trath 2611 ⁊ do eadbairt chuirp in Choimded do-gentar ós do chind.” Ocus 2612 adubairt:

1. 2613 Ath Ferna
   áit a m-bia M' Aedóg fhedbda,2614 
   aníu cid imda a chuana
   bid imda a duana nemda.
2. 2615 Ath Ferna na féorainde
   bid fedbda in fer 'ga ̇m-bia,2616 
   da-roiset ann anmcharait
   bat im-fhoicsi do Dia.
3. 2617 Da-ria M' Aedog muintirach
   tar Áth Find Glaissi fia2618 
   bidh chrom-chind ros-tairgéba
   bid roibh-chind duíní Dia.
4. 2619 Da-ria M' Aedog muintirach
   maissi greine tar cithu,2620 
   da-ria mac na retlaindi
   retla buadach tré bithu.
5. 2621 Bíd h-é in t-inad oirrnidi
   a m-bíd fianna fa fulacht,2622 
   da-ria M' Aedóg muinterach
   mo- chin rí darab rulacht.
6. 2623 Bidh h-é in torc trén tulcháinim
   bid h-í in lassar borb brátha,2624 
   da-ria M' Aedóc muinterach
   bid tonn tar ilar n-átha.2625 
   Ath.

[197]  2626 “Is maith am ro indissis”, ar Find mac Faebair, “⁊ atá 2627 ceist aile accum is áil lium d' fhiarfaigi dít, a Chailti?” “Cret 2628 in cheist-sin?” ar Cailte. “Baile atá acainde annso í comrac 2629 in da chóiced .i. Comar ollbuidnech na Tri n- Uisci, áit a comraicend 2630 Siúir ⁊ Fheoir ⁊ Berba, ⁊ Ros  125a2 ̇m-Brocc 2631 ainm in baile-sin, ⁊ rob ail lium-sa a fhis d' fhagbail uait-siu 2632 cia ic á raibe in dúnad út ann.” “Urusa lium-sa a fis-sin duit”, 2633 ar Cáilte .i..

[198]  2634 “Dá óclach gráda d' Fhind mac Cumaill ro bói ann .i. Cellach 2635 Braenbili ⁊ Mo Ling Luath do chóiced Laigen, ⁊ do badur 2636 da cét óclach ⁊ da cétgilla ⁊ da cét con ac cechtar de díb, 2637 ⁊ cid iat tri catha na Féinde do t-shirthea ba terc ann dias 2638 budh fherr luth nó lamach anait-sium, ⁊ do bí maith aile 2639 intib-sium mailli ris-sin, uair is 'na tigib do bith in Fhiann re 2640 bliadna gan teirce bíd na lenda orro ris-sin.”

[199]  2641 “INgnad linn”, ar Finn mac Faebair, “uisci in baili-sin in  p.75 2642 ard ⁊ a t-shruth ina all, ⁊ foírid in t- uisci-sin cach eslainti re 2643 ̇m-benann.” “INdeossat-sa duit adbur in ratha-sin”, ar Cailte. 2644 Is é-sin cét-uisci ro bennachadur aingil Dé a n-Eirinn, ⁊ is sé 2645 uisce déidinach béos bendeochar inti, ⁊ Táeidiu 2646 ainm na h-abhann, ar se.

[200]  2647 Ocus do badur in dá óclach-sin ann nóco ̇n-dechadur Maic 2648 Morna ar fogail ar Fhind, ⁊ nir' rathaigset áidchi ann nó cor' 2649 gabsat Maic Morna anair ⁊ aniar immon ̇m-baile acco, ⁊ ro 2650 badur teora lá ⁊ teora aídchi ac dul ar in ̇m-baile, ⁊ nir' fhedatar 2651 ní dó ris-sin, ⁊ a cind in tres lá fuaradur baegal  153teined do 2652 chur ann, ⁊ do loisced in baile léo, ⁊ do-rigned a argain, ⁊ 2653 ní thernó duine béo d' fhir na do mnai gan a loscud ann, ⁊ 2654 in tan tairnic leo in baili d' arggain ⁊ d' indrud tangadur reompo 2655 tar sgairb Indbir Dub Glaissi, tar Berba síar ar sodain, ⁊ is sí- 2656 sin aimsir i r-rangamar-ne tri catha na Féinde dochum in baile 2657 gin gur' chobair doib-sium sin. Ocus suidhis Find ⁊ tri catha 2658 na Feinde ar faichthe in dúnaid, ⁊ ro cháisetar co dérach 2659 do-bronach, uair ní minic má do-rinded riam gnim bo doilgi 2660 leissin Féind ina sin. Ocus tucad loing-shithal bán-óir chum 2661 na flatha Find annsin, ⁊ ro indail a láma ⁊ tuc uisci ima 2662 gnuis rígda ro-alaind, ⁊ tuc a ordain fa déd fis ⁊ in tres 2663 fis is mó ro faillsiged dó riam issin tan-sin ro faillsighed 2664 dó h-é, ⁊ adubairt: “Ceithri cáidi foghaide ticfat tar m' eissi a 2665 n-Eirinn, ⁊ do rig nime ⁊ talman do-génat a faistine, ⁊ bid annso 2666 ticfa in cethramad fer .i. Mo Ling mac Caelain, meic Feradaig 2667 Find, meic Fhidgai, ⁊ cath chuirfither re deiredh aimsire i nd-Eirinn, 2668 .i. cath Maigi Rath, ⁊ Suibne Geilt tic assin chath-sin 2669 is annsa baili-seo muirbfither h-é ⁊ aidhlécthar, ⁊ ben d' feraib 2670 Muman máthair in chleirig-sin, ⁊ ní lemat fir Muman olcc in 2671 baili-seo do denam chaídche.” Ocus adubairt in laid ann:

1. 2672 Ros ̇m-Brocc aníu is conair chuan
   romur ruad itir da all,2673 
   cian gar co toirset nóim ind
   Mo Ling ainm in tí 'sa ceall.
 125b1
2. 2674 Taediu chorrach cham-lindtech
   ar ur na cairrgi is lia,2675 
   da-roichid sunn sochaide
   imtheghdaid ann ar Dia.
3. 2676 ⚑ Taídíu grianach genter leis
   beith ara greis bud maith lim,2677 
   truagh deired in domain dein
   saeth lim mé féin can beith ind⚐
 p.76
4. 2678 Do-roichfea in fer foluaimnech
   atuaid a Maig Rath,2679 
   bid gairidugud don chleirech
   maiden co méit rath.
5. 2680 Tech Mo Ling meic Fhaelain
   meic Fheradaig Fhind,2681 
   uingi d' ór ó nech
   ar a thech 'na chill.
6. 2682 Bennan Mo Ling Luachair
   bentar isna trathaib,2683 
   ní lémat láich Luimnig
   ben Muimnech a mathair.
7. 2684 Tiucfat fir Chualann atuaid
   forba a sluaig co Tech Mo Ling2685 
   ó sin amach co brath mend
   ferr issa ferr Tech Mo Ling,
8. 2686 Adeirim-si rit reime
   bid fír dam in fhaistine2687 
   geib re h-anmain Fhind í bhos
   tarrngaire Mo Ling don Ross.
   Ros

[201]  2688 “Maith a anum, a Find meic Faebair”, ar Cailti, “is i-sin 2689 in ceist ro fiarfaigis dim”.

[202]  2690 IS andsin adubairt rí Eirenn re Patraic: “is mithig lem-sa 2691 dul co Temraig bodesta, ⁊ ín ticti-si lím co Temraig”, ar 2692 Diarmait, “don dula sa, a shenorchu?” “Ni rechum”, ar 2693 siat, “co cend ̇m-bliadne. IS annsin adubairt Eochaid Lethderg rí 2694 Laigen: “Bérat-sa Oissin lem”, ar se, “frissin ̇m-bliadain-seo co 2695 Dún Liamna Lendchaime ingine Dobrain Dub- thaire”. “Berat-sa 2696 Cailti lem”, ar Conall Mor mac Neill, 154 “co Dún na ̇m-Barcc bothuaid 2697 rissin ̇m-bliadain-seo.” “Berat-sa Pátraic lem”, ar Diarmait 2698 mac Cerbaill co Temraig do baisted ⁊ do bennachad ⁊ d' ordugud 2699 fer n-Eirenn ina cirt ⁊ ina riagail féin.”

[203]  2700 Ro scailset fir Eirenn dochum a crichi féin, co ro chomraicset 2701 a cind bliadne i Temraig.

[204]  2702 Corub h-í Accallaim na Senorach ac in chartha a Mullach Uisnig 2703 sin ⁊ cach ar' chansat d' fhis ⁊ d' eolus d' feraib Eirenn uile ó sin amach.

[205]  2704 Dala Chailti immorro, ro eirig-sein reime maraen re Conall 2705 mac Neill do Raith Artrach bothuaid a crichaib Ceineil Conaill. 2706 IS annsin do eirgedur ingena míne macdachta mong-buide ⁊ 2707 meic becca brat-uaine ⁊ amais ⁊ óclaig in dúnaid 2708 d' fherthain faeilte re Cailti. Badur ac ól ⁊ ac áibnuis re h-ed 2709 ⁊ re h-athaid in caem-laithe- sin no cor' eirig grian assa circcaill 2710 truim teintidhi cor' línastar alla ⁊ essa ⁊ indbera in talman.

[206]  2711 INa degaid-sin tainic Conall ⁊ Cailti co maithib a muintire 2712 assin baile amach, ⁊ ro fhiarfaig Conall: “cid fa tucad Raith 2713 Artrach ar in raith-seo, ⁊ cid ima tucad Raith Mongaig ar  p.77 2714 in raith-seo thuaid, ⁊ cid imma tucad Lis na n- Éices ar in lis- 2715 so thes?” Frecais Cailte sin: “Tri meic ro badur ic Bodb Derg 2716 mac in Dagda issin Brug brec-solus .i. Artrach ⁊ Aed Alaind 2717 ⁊ Aengus, ⁊ tarrla imressan eturru ⁊ a n-athair fein.” “Maith 2718 m' anam, a maccu”, ar Bodb Derg, “fácaid-si dam-sa Tuatha Dé 2719 Danann, ⁊ imthigid chum rig Eirenn .i. chum Cormaic h-úi 2720 Chuind, ⁊ atá adhbur 'mana cóir dáib  125b2 Tuatha 2721 Dé Danann d' fhagbail, uair ní fuil do crich ac Tuathaib 2722 Dé Danann a fulang féin ⁊ a fuil do maithius ic Artrach 2723 inmain, ⁊ is lia d' Aengus mac Buidb ná do Tuathaib Dé 2724 Danann uile etir gilla ⁊ óclach, ⁊ is lia d' Aed Álaind eíces 2725 annsiut na do chliaraib Eirenn ⁊ Alban.”

[207]  2726 IS annsin tangadur tri meic Buidb co Cormac, ⁊ fiarfaigis 2727 dib cid do gluais iat. “Ar n-athair fein ro fhogair a Tuathaib 2728 Dé Danann sind, ⁊ tangamar d' iarraid fheraind fort-sa.” “Do- 2729 gebthái-si sin”, ar Cormac, “do- ber-sa daib ceithri triucha na 2730 Garbthire”, frisa raiter Tír Conaill aníu, ⁊ ro bói in mac ro-ba 2731 t-shine díb .i. Artrach ⁊ bruiden secht ̇n-dorus aici, ⁊ mo-chen 2732 re cach ̇n-dáim. Ro bói Aengus ilclessach í Raith Mongain, ⁊ 2733 maccu rig Eirenn ⁊ Alban ac foghlaim lamaig, ⁊ ro bói Aed 2734 eíces a Lis na n- Éices ⁊ cliara Eirenn ⁊ Alban ina fharradh ann 2735 .i. deich ̇m-bliadna fichet ro chaith- set do fhlaithius Chormaic h- úi 2736 Chuind nó co fuair bás ic Raith Spelain a m-Bregaib.

[208]  2737 Tangadur ar cula doridhissi co Tuatha Dé Danann, ⁊ 2738 ro ba lis ballach breic-derg in lis-so do  155 chnoib caema cend-chorcra 2739 caillide ⁊ d' ublaib aille ór-buidhe, cid raith ruad aniu.

2740 

Cailti cecinit

1. 2741 IS ruad aniu Raith Artrach
   ger'bo raith óc il-armach,2742 
   solus bodes is bothuaid
   in raith-seo co n-ilar ̇m- buaid.
2. 2743 IN cloch-sa in táib thuaid don lis
   sochaide ata 'na h-ainfhis,2744 
   tri coeca uingi fa tri
   fuil fo bruinde na cloichí.
3. 2745 Ainm na ratha rind atuaid
   deg-raith Mongaig in mor-shluaig,2746 
   as gairit uaithe bodes
   co Raith Aeda na n- Éices.
4. 2747 ⚑ Deich m-bliadna fichit ba cert
   co trath erghid na mor-mac,2748 
   riam nochar' troitset ria fein
   conach creiti cach ro- reidh⚐

 p.78

[209]  2749 “Cait a fil in cloch, a Chailti?” ar Conall, “fó fuill in t-ór 2750 ⁊ in t-airget?” “Ní h-í in chloch as doilig d' fhagbail”, ar Cailti, 2751 “acht a tabairt a talmain.” “Ní doilig ón”, ar Conall, ac eirgi 2752 co ceithri cétaib fer n-armach nertmur, ⁊ tucsat a lama a n- aen-fhecht 2753 chum na cloiche da tarraing a talmain, ⁊ ni raibi tarba 2754 issin trén-feidm, ór nir' fhetsat a becc di. “Ni fuil fer cobartha 2755 na tócbala aire acaind anossa”, ar Cailte, ac tabairt sádaid do 2756 crann a t-shleigi fuithe cor' thóc h-í da h- áit, ⁊ tuc Cailte lám a 2757 n-inad na cloiche ⁊ tuc lia Find meic Cumaill as ina raibi tri 2758 .l. uinge d' airget ⁊ tri .l. uingi do dergór ⁊ tri .l. slabrad 2759 órda ⁊ claidim catha assa h-inad ⁊ ro íadh Cáilte in cloch 2760 iar sin, “Maith, a Chailti”, ar Conall, “roind 2761 na seóit”. “IN cloidim ⁊ in slabrad duit- si”, ar Cailte, “⁊ in 2762 lia derg-oir do nóem Patraic, ór iss é lia na creidme ⁊ irsi na 2763 ̇n-Gaeidel h-é.”

[210]  2764 IS andsin ro fhiarfaig Conall Derg mac Neill do 2765 Chailti: “Filet tri tul- cha acaind annseo ⁊ nil a fis acaind cid 2766 dia fuilet na h-anmanna ata orro .i. Lecht na Laechraide ar 2767 thulaig díb ⁊ Tulach in Banchuiri ar tulaig  126a1 aile díb, 2768 ⁊ Lecht na Maccraide ainm in tres tulaig díb, ⁊ tipra isin tul- 2769 sin, ⁊ abhann aisti amach, ⁊ Glaissi na Fer a h-ainm-sein?” 2770 “Do-geba-su a fhis-sin uaim-si”, ar Cailte “cín gob inand in ní dia 2771 tait”. Ben tuc Find .i. Sadb ingen Buidb Deirg 2772 meic in Dagda, ⁊ ro t-shirestar coibchi ar i flaith ar Fhind .i. 2773 leth feissi ⁊ leth n-etála do thabairt di, ⁊ rob é adhbur a 2774 iarrata-sin, uair is terc má do bói ó Thiprait Fáine co Garrda 2775 n-Isperda ben budh fherr ina h-í, ⁊ ro naidmed d' Fhind h-í ac 2776 Síd Ar Femen, risa raiter Sídh Ban Find issin tan-so, ⁊ 'arna 2777 naidm dó do-chuaid Find ar slicht-lorg Chlainde Morna, ⁊ ro bói 2778 ar fogail ⁊ ar dibeirg fair nó co toracht conici in raith-seo .i. 2779 Raith Artrach, ⁊ ro gabad sossad ⁊ longport aici annso, ⁊ do 2780 ráid Find re Ferrdoman mac Buidhb Deirg meic in Dagda, re 2781 brathair na h-ingine: “Is fata”, ar se, “le Saidb ingen Buidb 2782 atú-sa amuigh, ⁊ adéra is ail ⁊ aithis ⁊ eisleis tucusa urri re 2783 bliadain anossa, ⁊ techta as choir dam-sa do chur ar a cenn”, ar  p.792784 Find, “⁊ cia as chora do chur ar a cend?” ar Find. “A cethrur 2785 comalta fein .i. Conaing ⁊  156 Cathal, da mac Duib meic Aengusa 2786 Tirigh, da mac rig Muman, ⁊ in da comalta 2787 aile .i. Cathal ⁊ Crimthan da mac Cuind Cétchathaig .i. da 2788 mac rig Laigen, ⁊ is iat-sin cethrar as dile lei-ssi a n-Eirinn.” 2789 “Ocus in trath na bith ben i lebaid Fhind iss iat-sin do bith ina 2790 fharrad”, ar Cailti, “⁊ cia uaib, a firu, rechus ann?” ar Find. 2791 “Rachmaid-ne ann”, arsi da mac rig Muman .i. Conaing ⁊ 2792 Cathal, “uair is 'nar crich ⁊ 'nar ferann atá, ⁊ is sí is dislí ⁊ is 2793 dochu lind do mnaib Eirenn.” Ocus tangadur-sin reompo ceithri 2794 cet óclach ⁊ ceithri cét gilla cona conaib co Síd Ban Find, ⁊ 2795 do-chuadur issin síd solus-mór anund, ⁊ ro canad fír-cháin faeilte 2796 friu gan meing ⁊ gan mebail ann, ⁊ tucad doib nua gacha 2797 bídh ⁊ sen gacha dighi, ⁊ do badur ann re teora lá ⁊ re teora 2798 aídchi. 2799 De scelaib Saidbe ingine Buidb Deirg 2800 ⁊ ro ráidset ria: “is ar do chenn-sa tanacamur ó Fhind mac 2801 Cumaill.” “Cred fil ann?” ar inn ingen, “acht dul da indsaigid.”

[211]  2802 IS ann sin ro gabsat in bantracht a n-eirred ⁊ a n- étach 2803 aistir ⁊ imthechta umpu, cét ingen rig ⁊ taissech co n-étaigib 2804 cacha datha, ⁊ tangadur conici in tulaig-sea, ⁊ do scuired a 2805 n-eich, ⁊ do geltsat fér co h-urchleithe talman. IS ann do gab 2806 ítu mor in ingin .i. Sadb ingen Buidb ⁊ in bantracht uile. 2807 “Ní h-aichnid dam uisci annso a comfhocraib”, ar Conaing 2808 mac Duib meic Aengusa Tirig, mac ríg Muman, ⁊ in ríglia 2809 chloichi ro bói a mullach na tulcha ⁊ ro ergetar in lín fer ro 2810 batar, ⁊ tucsat feidm ferrda cacha fir furri cor' 2811 chuirset assa tuinide in trom-chloch, ⁊ ro moid loch- thopur grind 2812 gloinide assa h-inad. “Is feramail ro tochlad in t-uisci- sin”, ar 2813 in ingen, “⁊ ca ferr  126a2 ainm da ̇m-bia urri na Glaissi 2814 na Fer?” Ocus at-ibset a lor-daeithin don uisci.

[212]  2815 “Dála Fhind, ro geallsabair do beith annso”, ar in ingen. 2816 “Dar ar ̇m-breithir ám is andso ro geall beith, ⁊ atá a fhis accaind 2817 is a n-degaid Chlainde Morna do-chuaid i coiced ollbladach  p.802818 Ulad”, ar siat, “⁊ co Bennaib Boirchi.” Ocus ni cían ro badur 2819 ann co facadur in luath-grinde áigh ⁊ irgaile atuaid cach dírge 2820 chucca, i r-rabadur ocht cét óclach. “In aithintí siut?” ar Sadb. 2821 “Aithnigmait”, ar Conaing “.i. Goll mór-glonnach mac Morna 2822 fuil ann ⁊ dar n-indsaig-ne thic.” Ocus ró ergetar na fir ⁊ ro h-indled 2823 a carbait, ⁊ do cuired in ingen ina carpat leo, ⁊ is 2824 annsin adubairt Goll: “in aichintí na fir út?” “Aithnimaid”, ar 2825 Conan mac Morna “.i. da mac Duib meic Aengusa Tírig .i. 2826 da mac rig Muman, ⁊ da fher gráda d' Fhind mac Cumaill iat.”

[213]  2827 IS andsin tucsat muinter Fhind glun re gliaid ⁊ aighed 2828 re h-eislind do Goll cona muintir, ⁊ do dibraicedar cach a 2829 cheile díb, co torcradar ceithri cét fer n-armach  157 n-inchomlaind 2830 do Macaib Morna le muintir Fhind, ⁊ atorcradur-sum féin gan 2831 eladhach a m-bethaid díb. Dála in ban-chuire tucsat a n-aichthi 2832 re lár ⁊ fuaradur bás d' uathbás ann:“conid de atá Tulach an 2833 Banchuire ar in tulaig-so”, ar Cailte. 2834 IS annsin tainic Find ⁊ tri catha na Feine conici seo, 2835 ⁊ at-connairc in t-ár, ⁊ dála da mac rig Laigen tangadur issin 2836 tulaig, ⁊ tucsat a m-beil re lár, ⁊ fuaradar bás ann do cumaid 2837 a dá comalta, ⁊ at-connairc Find sin, ⁊ do thuitedur a airm 2838 assa lamaib, ⁊ ro chaiestar frassa falcmura fir-thruaga cor'ba 2839 fhliuch blái os bruinde dó, ⁊ ro cháiestar in Fhiann uili archena, 2840 ⁊ adubairt Find: “is mairg”, ar se, “ro soissed co tech Cuind 2841 Cétcathaig co Síd Liamna Lendchaime, ⁊ is olcc in scel indestar 2842 do Dub mac Aengusa Tírig do rig da choiced Muman co 2843 cathair t-Shleibe Claire bodes ⁊ co for-imell t-Shleibe Cúa bodes, 2844 ⁊ is olcc in scél ro sia co Bodb Derg, co Síd Ban Find bodes 2845 .i. bás a ingine.” Ocus ro eirig Find iarsin ⁊ ro fechadh in t-ár 2846 aicci, ⁊ ní fhuair Sadb. Ocus ro eirgedur in Fhiann, ⁊ do cuired 2847 na ceithri cét-sin do muintir Fhind fó fhochlaidib talman, ⁊ is 2848 amlaid do-geibthea cach fer do muintir Fhind, ⁊ fer do Macaib 2849 Morna marb fói, ⁊ ro scribad a n-ainm oghaim oss a cind, ⁊ ro 2850 ferad cluiche cáintech ann, gurub de atá Cnoc na Laechraide 2851 ar in cnoc-sa, ⁊ corub de atá Cnoc in Ban- chuire ar in cnoc  p.812852 aile seo, ⁊ Ard na Macraide ar in cnoc-so thuaid ó macaib 2853 ríg Laigen ro cuired fo thalmain ann. “Ocus is sé-sin, a 2854 Chonaill”, ar Cailte, “in ní ro fhiarfaigis dím ⁊ in ní dia fuilet.”

[214]  2855 IS ann sin do fhiarfaig Conall  126b1 do Chailti in ra badur 2856 gessa for Fhind. “Rob imda iat”, ar Cailti, “⁊ ni h-iat tainic 2857 ris, ⁊ do gab crith ⁊ uromain annsin Find”, ar Cailti, “asa h-aithli 2858 na muintire-sin do chur fo talmain.” Ocus adubairt:

1. 2859 IS truag in gnim
   da mac Duib, da mac in rig,2860 
   cét gilla ocus cét con
   atorchradar gan imrol.
2. 2861 Mór in scél
   im Raith Artrach immat dér,2862 
   bas Conaing ocus Cathail
   do beith im chenn aen-achaid.
3. 2863 Glais na Fer
   bid h-é in topur suthain sen,2864 
   bid irdraic ac cach in scel
   meraid co tí brath na m-meadh.
4. 2865 Gan imthecht maitne a moin Breg
   gan teiched re daim fhiled,2866 
   gan feis adhaig ic Dún Rath
   gan tuarustul da n-óclach.
5. 2867 Gan feis re h-ingin Buidb Deirg
   fescur is faide tar leirg,2868 
   's gan imtecht Sídh Ár Femen
   re daigir nua ̇n-deirg-thened.
 158
6. 2869 Ni ro diult re duine riam
   dar Mac Muiri na mor- giall,2870 
   dh' ulcc nó do maith, comall ̇n-gle,
   Find mac Cumaill Almaine.
7. 2871 Éc Cathail is Crimthain chais
   atait fó thulaig tonn- glais.2872 
   ní fhaca-sa thes na thuaid
   ár mar sin uile a n-aen-uair.
8. 2873 Do marbad Find na Feinde
   ic tabairt a laech-leime,2874 
   is do bris mo craide ar tri
   ruc mo nert uile ar nemfní.2875 
   IS truag.

[215]  2876 “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Chailti”, ar Conall, “is mor in 2877 fis d' fhácais acaind ré indissin do lucht deirid na h-aimsire.” 2878 Ocus tangadur issin ̇m-baile anunn 'arsin, ⁊ ro badur ac ól ⁊ 2879 ac aibnius co trath cumsanta dóib. Ocus eirgis Cailti arnamairech 2880 ⁊ timnais ceileabrad do Chonall Derg mac Neill ⁊ da 2881 muintir uile, ⁊ “is mithig dam-sa imtecht ar leith aili festa”, ar 2882 eissium, ⁊ téit reime sair co Loch Daim Deirg in la-sin, a 2883 n-Dail Araide, co h-airm i r-rabadur da chruimtir uaisli do muintir 2884 Patraic .i. Colman Ela ⁊ Eoganan, ⁊ siat ic gabail na 2885 cánoine cáime coimdeta ⁊ ic etarmolad in Duileman.

2886 

Áigidecht Cháilti co tech Colmáin Ela ⁊ Eoganain 2887 ar Loch Daim Deirg.

 p.82

2888 IS ann sin tangadur tri maic ecalsa do muintir na cleirech, 2889 ⁊ do chuirset a curach amach do gabail éisc, ⁊ iat ac denam 2890 a n-uird ⁊ a trath, ⁊ at-connairc Cailti iat, ⁊ ro bói icc á 2891 n-eistecht, ⁊ adubairt in láid:

1. 2892 Ba h-annam re h-ó mo chind
   cloistecht re léigind os lind,2893 
   ba minca lim ro bói than
   eistecht re dordan deg- ban.
2. 2894 Gebé nech ica ̇m-biad pend
   fada do biad 'ga scribenn,2895 
   is truag mar atu-ssa bos
   is mor d' ingantaib fuarus.
3. 2896 Mall mo thurus ó Thráig Lí
   fada atú 'ga furnaidí,2897 
   liubair léighind, mór in mod,
   a n- eistecht lem ba h-annam.2898 
   Ba h-annam.

[216]  2899 IS andsin tainic Colman Ela ⁊ Eoganán amach ⁊ at- chondcadur 2900 na fir mora ⁊ na coin mora ina lamaib. “IS fír”, 2901 ar Colmán, “is é Cailti siut, ⁊ do muintir Fhind h-é”, arsi Colman, 2902 “⁊ is do muintir nóem Patraic fos dó, ⁊ a thobairt isin ailen  126b2 2903 dár n-indsaigi na tri náenmuir atait.” Ocus tucad ⁊ do cuired iat 2904 a tech ̇n-diamair ̇n-derrait iat, ⁊ tucad sen cacha lenda doib ann 2905 ⁊ nua cacha bíd, ⁊ ó thairnig dóib a proind ⁊ a tomultus, 2906 Cid diata Loch Daim Deirg? Ni insa. 2907 is ann sin do fhiarfaig Colman do Chailti: “Cred fa tucad Loch 2908 Daim Deirg ar in loch-sin?” Fregrais Cailti sin: “Dam derg”, 2909 ar se, “do bói a les-lergaib na Luachra lend- braenaigi thes, ⁊ 2910 teighed d' feraib ⁊ do chonaib na Féinde fecht fá tri cacha 2911 bliadna, ⁊ ro lensat ind Fhiann bliadain h-é conici seo. Tárthamar-ne 2912 cethrar don Fheind air .i. Diarmaid h-ua Duibne ⁊ 2913 Mac Lugach ⁊ Glas mac Aencherda Bérra, 159 ⁊ missi fa nessa 2914 dó ic techt dochum in locho-so, ⁊ do chaithim ar ceithri slega 2915 a n-aen-fhecht fris, ⁊ do-rochair lind, ⁊ tar- rasa in darna congna 2916 de, ⁊ tarraid Diarmait in congna aile, ⁊ ruc leis co Temair 2917 Luachra d' indsaigid Fhind, ⁊ tuc Find bun in chongna ar a 2918 traig, ⁊ do bói in benn uachtarach de ara bathus, ⁊ is sé nech 2919 ba mó don Fheind h-é, ⁊ ro fhacusa in con- gna aile a cind na 2920 h-indsi-seo, ⁊ damad t-sholus dam is doig co beraind eolus da 2921 indsaigid.” Ocus adubairt in láid ann:  p.83

1. 2922 IN loch-so in Loch Daim Deirg
   fris tangamar leirg do leirg,2923 
   bid h-é a ainm óssin amach
   co tí in díne déidhinach.
2. 2924 ⚑ Do-rorithius re feind Find
   ar techt dam a h-Ibarglind,2925 
   ba h-ainm dam-sa Cailti cas
   rob aith- nid dam oglachas.⚐
3. 2926 Mad solus dam-sa co fír
   is mád lethan tar cach tír2927 
   do-bér-sa daib ar in lár
   congna ocus h- é comlán.
4. 2928 In cethrur lodmur aníar
   a crich Muman na mór-giall,2929 
   ba maith ar luth is ar cloth
   noco rangamur in loch.2930 
   IN loch.

[217]  2931 “Ad-rae buaid ⁊ bennachtain, a Chailti”, ar Colman, “iss mor 2932 in fis ⁊ in fir-eolus-sin do marthain ac nech.” “Ocus decha let, 2933 a meic ecalsa”, ar Cailti, “nar' eirig in t-éscca ina pupaill aérda 2934 fós?” “Ra eirig”, ar in mac ecalsa, “conid com- sholus muir ⁊ tír 2935 de.” Ocus is annsin ro eirig Cáilti a cúil íartharaig ind ailén, ⁊ 2936 tuc a lam sís issin ̇m-bruach, ⁊ tuc leis anís in congna, ⁊ léicid 2937 ar lár in tighe i r-rabadur na cleirig, ⁊ is é ba ríg Ulad in tan-sin, 2938 Eochaid Faeburderg mac Firglinde, ⁊ ro bói í comfocus dóib-sium 2939 a Tulaig na n-Arm, risa raiter Mag Rath.

[218]  2940 IS annsin do eirig Colman ⁊ Eoganan co moch sé meic 2941 ecalsa, ⁊ rucsat in congna léo da thaispenad do rig Ulad ⁊ 2942 d' Ultaib archena, ⁊ do badur a n-aenach ann, deich fichit fer 2943 n-armach ina timchell ann, ⁊ tuc in mac ecalsa in congna i 2944 fiadnaissi rig, ⁊ ro thuillfidis uile in lin-sin ré doinind ⁊ re 2945 derdan fói . “Cé fuair in congna?” ar rí Ulad, “⁊ cáit a frith?” 2946 “A Loch Daim Deirg fuair Cailti h- é”, ar siat. “Mochin dam-sa”, 2947 ar se, “da toirsed dom' indsaigid, uair do fhuicfed senchus cacha 2948 criche ⁊ cacha céite ⁊ eter-deiliugud cacha find accaind.”

[219]  2949 Dála na cleirech,  127a1 tangadur ar cúl dochum a tighi, 2950 ⁊ ro facsat in congna ac ríg Ulad. “Maith, m'anam, a Cholmain”, 2951 ar Cailte, “créd adbur na n-ocht trath út chum a 2952 n-eirigthi-si eter lá ⁊ áidchi?” Frecraid in naem-chleirech sin: 2953 “Mor a fáth ⁊ a n-adhbur”, ar Colmán, “.i. ocht caire atá ic 2954 lenmain chuirp ⁊ anma cach duine, ⁊ dílait na h-ocht tratha- 2955 sin iat.” Ocus adubairt Colman in laid:  160

1. 2956 Na h-ocht caire chollaide
   coceilet co grian,2957 
   na h-ocht tratha toghaide
   da ̇n-díchur co dian.
 p.84
2. 2958 Prim re craes nach coimsigi
   teirt ré feirg na fáth,2959 
   medhon láe suairc soillsighi
   uaim ré h- etrad ̇n-gnáth.
3. 2960 Nóin i nd-aghaid n-occobair
   ar brú talman theind,2961 
   esparta suairc soccomail
   uaim re toirsi theind.
4. 2962 Compléid re snim sechmallach
   or is comroind choir,2963 
   iarmeirge thenn togaide
   fria maithnighi móir.
5. 2964 Maiten maic Dé dílgedaig
   fri díumus ̇n-dúr ̇n-drocht,2965 
   gu rum-saera a rí brethaig
   a Íssu fa ocht.2966 
   Na h-ocht.

[220]  2967 “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Colmain Ela”, ar Cailte, “is maith 2968 ro uaslaicis in cheist-sin. Ocus cidh dam-sa”, ar Cailti, “gan na 2969 h-ocht tratha-sin do thathaighid ó ro fhuirig Dia mé i com-aimsir ríu?”

[221]  2970 IS annsin do fhiarfaig Colman Ela do Chailti: 2971 “créd fa n-abar Tipra in Bantrachta rissin tiprait-sea a cind in 2972 locha?” Ocus do fhrecair Cailte sin: 2973 Athad ingine ríg Muman le h-Oissin inso

[222]  2974 “Niam ingen Aengusa Tírig, ingen rig da cúiced Muman, 2975 luidh ar athad ⁊ ar élod le h- Oissin mac Find ó ta Dún na 2976 ̇m-Bárc i cóiced Muman aniar con- ice in tiprait-sea, ⁊ ro bói 2977 Oissin ina farrad ann cáeicis ar mís ac denam t-shelga ⁊ fhiadaig 2978 chuicid Ulad ann, ⁊ ticed in ingen .x. mná .xx. cacha maitne 2979 d' indlat a lám ⁊ a n-gnuissi assinn uisci eochar-gorm-sa. Dála 2980 immorro Aengusa Tírig rí Muman, ro chuir co mór air a ingen 2981 do dul lé h-Oissin ar athad ⁊ ar élod, ⁊ ro tinoiled da cúiced Muman 2982 leis .i. cóic catha mora ⁊ deich cét ar fichit cét cacha catha, ⁊ 2983 tangadur a n-iarmoracht na Féinde conici-seo, ⁊ ro bói Niam 2984 in tan-sin ac indlat ac in tiprait ⁊ a bantracht, ⁊ at-chonncadar 2985 na cóic catha ar in tulaig oss a cind. “Truag sin!” ar-si in 2986 ingen: “mo-genar do-gébad bás ⁊ aidhed”, ar sí, “sul do chífed 2987 a oidi ⁊ a athair ⁊ a tri derbbraithri, ⁊ maithi do cóicid 2988 Muman amlaid-sin h-í!” Is annsin tuc inn ingen a gnuis re 2989 lár, ⁊ fuair bás ann in tricha ban ro boi, ⁊ ro chuir a craide 2990 ina lia fhola tar a bél amach. Conid Cnoc ind Áir ainm na 2991 tulcha ossin anall cosaníu, ⁊ curab Tipra in Banchuire ainm na 2992 tiprat óssin ille.” Ocus adubairt Cailte:

 p.85
1. 2993 Atá 'sa chnoc in rigan
   sochaide rissa digal,2994 
   Cnocc ind Áir óssin ille
   baile chaich 'na comnaide.

[223]  2995 At-conncadur da cuiced Muman bás na h-ingine. Adubairt 2996 in rig: “as olcc amus Fhind ⁊ Oissin ⁊ na Féinde oraind”, ⁊ adubradur 2997 re ban-echlaig  127a2 da muintir .i. Muirend ingen 2998 Muirisci, dul chum Find ⁊ cath d' fhuagra fair. Ocus do-chuaid roimpe 2999 co Raith Chind Chon i n-Dail Araide, áit i r-raibe ind Fhiann, ⁊ 3000 fiarfaigis Find  161scela di, ⁊ indissid ind echlach a toisc dó, ⁊ 3001 adubairt in laid:

1. 3002 Cath uaind ar do t-sheilb, a Fhind
   a fhir na ̇m-briathar ̇m-bith-bind,3003 
   is tiachtain leis co Cenn Chon
   gan aithcheo, gan éliugod.
2. 3004 Comrac Find is fear Muman,
   sochaide ris ba cuman,3005 
   marbaid cach díb a chéile
   bid curuta a com-eirge.
3. 3006 Adeirim-si riut reime
   bid fír dam in faistine,3007 
   mina thairge breth bus grind
   biaid cath ar do t-sheilb- se,
   a Fhind.

[224]  3008 “IS andum”, ar Find, “cath d' fhuacra orum gusaníu. Eirig 3009 amach, a Gairb Chronain”, arsí Find, “⁊ abair rissin Féind 3010 eirgi chum in catha.” Ocus tainic Garb Cronan amach co 3011 longphort na Féinde, ⁊ ro leicestar tri barann-glaeda bodbda ar 3012 lár longphuirt na Féinde, ⁊ ro fhrecradur in Fhiann sin, uair 3013 do aithenset co raibe deithbir mor fair. 3014 Is annsin ro eirgedur ind Fhiann, ⁊ ro cóirged cath croda 3015 accu, ⁊ is ann adubradur in Fhiann re Find: “créd adhbur in 3016 catha, a ríg- fhéindid?” ar siat, ⁊ ra indis Find sin.

[225]  3017 IS annsin at-bert Fergus Fínbél, fili na Féinde, re Find: “is 3018 cath écoir duit-siu in cath-sin do thabairt do rig Muman i 3019 folaid a ingine is marb accut.”

[226]  3020 IS annsin ro cenglad comairle ac Find ⁊ ac maithib na 3021 Féinde, ⁊ at-bert Find: “cait a fuil Smirgat ingen Abhartaig?” 3022 “Sunn”, ar sí. “Eirg co luath ⁊ abair re h-Aengus Tírech ⁊ 3023 re maithib Muman do-ber-sa breth Chormaic h-ua Chuind ⁊ 3024 Eithne Ollaman ingen Chathair Móir, ⁊ Cithruaid maic Fhir Chaecait”. 3025 Ocus do imthig frissin techtairecht-sin, ⁊ do fhrecair rí Muman 3026 di, ⁊ adubairt: “Da tucthar cuir ⁊ tenta ris, gebat-sa sin.” “Ocus 3027 cia na cuir chuingi?” ar Smirgat. “Mac ind fhir do-roine olc  p.86 3028 rium .i. Osccur mac Oissin ⁊ Ferrdoman mac Buidb Deirg, 3029 meic in Dagda, ⁊ Diarmait mac Duind, meic Donnchada.” Ocus 3030 do fháem Find sin, ⁊ do-chuadur in Fhiann ⁊ rí Muman co 3031 Temraig, ⁊ is sí breth rucsat na breithemain ro toghad ann .i. 3032 inn ingen do thogbail assin tulaig thogaide i r-raibe, ⁊ a cur a 3033 meidh, ⁊ a comthrom d' ór ⁊ a comthrom d' airget ina h-éiricc 3034 do rig Muman, ⁊ éiric ar leith in cach ingin ríg ⁊ taíssig 3035 atorchair ann.

[227]  3036 IS annsin adubairt Find: “cindus roindfimait ind eiric út, 3037 a Fhianna Eirenn?” Ocus ro fregrad sin acco-sum: “a trian do 3038 chlaind Báiscne ⁊ a dá trian duinde inar fiannaib.” “Corub 3039 h-ísin”, arsi Cailte, “aen-éiricc do roind Find riam ar in Féind, 3040 ⁊ is é-sin”, ar Cailte, “a chleirig, in scél  127b1 ro th-siris orum, 3041 ⁊ in ní dia tá Cnoc ind Áir ⁊ Tipra in Bantrachta ainm na tiprat”.

[228]  3042 IS andsin ro chuir Eochaid Faeburderg mac Firglindi .i. 3043 rí Ulad, fessa ⁊ techta ar cenn Chailti o Raith Aíni, ⁊ do-riachtadur- 3044 sin co Loch Daim Deirg ar cenn Cailti. Ocus ro 3045 timna Cailte ceilebrad do Cholman ⁊ d' Eoganan, ⁊ gellsat na cleirig 3046 nem dó-sum, ⁊ a écnairc do gabail, ⁊ Rí nime ⁊ talman do guidhe fair.

[229]  3047 Dála Chailti immorro, do-luid i carput rig Ulad co Raith 3048 Aíni i nd-airther Ulad, ait i r-raibi Eochaid Faeburderg mac 3049 Firglinde rí Ulad, ⁊ ba rí uassal oirdnide in rí-sin, uair ní 3050 airged nech cen chóir, ⁊ ni benad a bunad-chenel féin do neoch. 3051 Raith Aine cid dia tá?

[230]  3052 IS annsin ro bói in rí tri catha cutruma i nd-aen-inad, ⁊ 3053 is annsin do-riacht Cailte  162chuccu, ocus tairlingid assin carput, 3054 ⁊ do-riacht rí Ulad chucu, ocus feraid faeilti fris cona 3055 t-shluagaib. “Maith m' anum, a Cailti”, ar in rí, “ca ferr duind ní 3056 da fiarfochamais dít na senchus na ratha-so .i. Rath Áine?” 3057 “Atá acum-sa inní dia tá sin”, ar Cailte “.i. Áine ingen Mughirnn, 3058 ingen rig Alban anall, ⁊ ro badur fir Alban íc a rada ria: 3059 “Cid taí-ssiu, a rigan, gan feis re fer maith i nd-Albain nó a 3060 n-Eirinn?” Ocus adubairt nach raibe inti-sin fer budh dingbala 3061 lé acht madh Find mac Cumaill amain, ⁊ at-clos do Fhind sin.  p.87 3062 Is annsin adubairt Find re Find Fer in Champair ⁊ re Ronán 3063 Rígóclach, da ríg-fhéindid Alban, dul da tochmarc ara h-athair. 3064 “Cé coma bérmaid lind?” ar iat-som. “Comus a fil a n-Eirinn 3065 ⁊ a n-Albain acum-sa di.” “Maith a ríg- fhéindid”, bar iat som, 3066 “dias gráda do t-shen-muintir-si fein lind gura moide do chreidfed 3067 in rigan sinde.” Eírig-siu ⁊ Mac Lugach leó, a Cailti”, ar 3068 Find, “⁊ gid mor gabthai sí foraib do-bér-sa di hé.”

[231]  3069 IS annsin luid-sim reomaind in cethrar sóer-óclach sin co 3070 Dún Monaid i nd-Albain, ⁊ tucad i tech ̇n-diamair ann sind, ⁊ 3071 is annsin do-riacht Mogdhurnn rí Alban is'tech ⁊ a ingen 3072 araen ris .i. Áine ingen Mogduirnn, ⁊ ro fiarfaiged ar fecht 3073 ⁊ ar turus dínd, ⁊ ro indissemar ar n- aithescc. “Ocus at-chluine 3074 siut, a ingen”, ar in ríg, “in fer is ferr i n-Eirinn ⁊ i nd- Albain.” 3075 “Fáefat-sa leis”, bar inn ingen. Ocus ina degaid-sin ro naidmed 3076 in ben-sin d' Fhind mac Cumaill, ⁊ cach ní do t-shir sí ar Fhind 3077 do tabairt di, ⁊ tangamar-ne ⁊ inn ingen lind dochum Eirenn 3078 co n-ilar cacha maithiusa lé chum na ratha-so i tamait, ⁊ do- 3079 riacht Find tri catha na Féinde i n-ar coinde ⁊ i n-ar comdáil ó 3080 Themair Luachra conici in raith-sea, ⁊ do-rigned dúnad ⁊ deg-baile 3081 ⁊ grianan ann, ⁊ ro frithoil ⁊ ro fhrestail sí tri catha na 3082 Féinde re bliadain gan uresbaid bídh na lenda orra issin baile-seo 3083 re taeb ar n-áighed.

[232]  3084 I cind bliadna immorro, arsi Cailte, adubairt Mac Lugach 3085 re Find: “is lór let-su do crich ⁊ d' fherann .i. Áine ingen Mog- 3086 duirnn.” “Dar mo breithir, a Meic Lugach”, ar Find, “ní  127b2 3087 fhetar-sa cidh do t-sirfind a n-Eirinn no a n-Albain acht in ní do- 3088 geibit in Fiann a tigh Aine.” “Ocus do bói in rigan-sin co 3089 cenn sé ̇m-bliadan ina degaid-sin ac Find, ⁊ do bói buidhechus 3090 fer n-Eirenn ⁊ fer n-Alban urri fris-sin, ⁊ ruc da mac d' Fhind .i. 3091 Aed Bec mac Find ⁊ Illan Faeburderg mac Find, ⁊ marb 3092 issi do breith Aeda Bic meic Find”, ar Cailte. Ocus adubairt 3093 Cailti in laid ann:

1. 3094 Falum aníu Raith Aine
   a cuirdís óic il-gáire,3095 
   fa minic sluaig is graighe
   ara taeb co tonn-glaine
 163 p.88
2. 3096 Trí cét rigan issin lis
   sochaide itá 'na n- anfhis,3097 
   ocus tri cét fer n-grada
   ocus ̇n-dalta ̇n-dingbala.
3. 3098 Dob fherr in ben na cach ben
   do bói d' immat a h-áighed,3099 
   fa marb uile sin malle
   co ro falmaig in baile.3100 
   Falum.

3101 “Ocus do cuired fo fhochlaidib talman annso h-í”, ar-se Cailte, 3102 “⁊ ro tócbad a lia oss a lighi, ⁊ ro ferad a cluiche caintech ⁊ 3103 ro scríbad a h-ainm oghaim.”

[233]  3104 “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a Chailti”, ar rí Ulad: “as maith 3105 in scel ro h-indisis duind; ⁊ scribtar lib in scel-út in tamlorgaib 3106 filed ⁊ i l-lechtaib fiann.”

[234]  3107 IS annsin immorro do-luid Eochaid Faeburderg mac Firglindi, 3108 rí Ulad, reime co Raith na Sciath os chind Trachta romir 3109 Rudraig, risa n-apur Tonn Rudraigi isa tan-so, ⁊ tangadur isin 3110 ̇n-dunad anunn, ⁊ tucad tech derrait diamair do Cailti and, ⁊ 3111 do frithailed h-é do cach maith ann, ⁊ tucad in baile uile ar 3112 comus Chailti ó bec co mór. Ocus ro batur ac ól ⁊ ac aibnius co 3113 tainic la cona lan-soillsi arnamarach,.

[235]  3114 IS annsin ro fhiarfaig rí Ulad do Chailti: “Atait da fhert ar 3115 Tráig Rudraigi annseo, ⁊ cid dia fuilet?” “Issim meabrach in ní 3116 dia fuilet”, ar Cailte “.i. da mac d' Aed mac Fhidaig, meic 3117 Fhintain, do ríg Connacht aniar, do h-adhlaiced ann. Ocus rob 3118 inmain lé Find ⁊ leisin Feind uile iat, ⁊ rob é adbur a n-gráda 3119 ac Find ⁊ ac ind Fhéin, uair ní raibe do theirce nó d' immat 3120 eladan ac nech do-rechad falum uaithib-sium gan ní, ⁊ ní bí a 3121 ̇n-debaid re Find ⁊ rissin Feind nach sidaigdís re bliadain, ⁊ 3122 comlann ceithri cét óclach cechtar de díb, ⁊ secht ̇m-bliadna déc 3123 ro badur issin Féind”, ar Cailte, “⁊ do ba mac dingbala do 3124 Chormac mac Airt nó d' Fhind iat.” Fecht dano do-riacht Find 3125 ⁊ tri catha na Féinde co Traig Rudraigi annseo ar mor-sheilg 3126 Eirenn, ⁊ adubairt Find foraire ⁊ forcoimet do denam, uair 3127 dias mac rig cona muintir do-nith foraire Fhind ⁊ na Féinde cach 3128 n-áidchi, ⁊ do da mac rig Connacht .i. Art ⁊ Eogan, rainic 3129 ind foraire ind aidchi-sin. Ocus do eirgedur ceithri cét óclach ⁊ 3130 ceithri cét gilla, ⁊ tangadur co cind na trága-so. Ocus nir'  p.893131 chían doib ann co tangadur da ríg do rigaib Lochlann ituaid 3132 .i. Conus ⁊ Conmael a n-anmanna, ar marbad a n-athar d' Fhind 3133 mac Cumaill i cath Droma Deirg tall i nd-Albain, ⁊ do-riachtadur 3134 in dá ríg sind da chath croda cutruma conici in traig-seo 3135 do digailt a n-athar ar Fhind.

[236]  3136 IS annsin at-chonncadur na .iiii. cét sciath-armach urlum 3137 ar a cind ar in tracht, ⁊ is amlaid bói Art mac rig Connacht 3138 ⁊ gái neimnech  128a1 uillind-glas aici tucasdur Find dó 3139 bliadain roime-sin ⁊ inn Órlasrach a  164h-ainm, ⁊ sleg aile tucusdar 3140 Find d' Eogan fos .i. in Munderg a h-ainm.

[237]  3141 IS annsin ro fhiarfaigedur na h-allmuraig cia do bói ac 3142 comét na trága? ⁊ adubairt Art corub do muintir Fhind iat. 3143 “Mo-chin immorro do-gébad in comlín-so da muintir, uair ní 3144 rechad élaithech as díb.” “Má frith drem a ̇m-baegul riam díb”, 3145 ar Art, “ní sinde sin.” 3146 Cath Traga Rudraigi inso.

[238]  3147 Ocus tangadur in da cath mora sin a tír, ⁊ ro bo mor in 3148 t-anborlann dona h-ocht cét óclach in da chath mora d' fulang, 3149 ⁊ ro chumaisc in n-imguin annsin ⁊ in t- imbualad o fhuined 3150 néll nóna co tainic medon aídchi. Ocus is sí-sin áis ⁊ uair at-chonnairc 3151 Find fís ⁊ aislingthi, ⁊ iss ed at-chonnairc, da ron 3152 glasa ac díul a da chich, ⁊ ro muscail in flaith Find asa 3153 chotlud. “Cáit a fuil Fergus Fínbél?” ar eissium. “Sunna”, ar 3154 se. “Crét ind aislingthi at-connarcus .i. da rón muiride ac 3155 díul mo da chich?” “Da mac ríg Connacht do chuiris do forcomét 3156 na Féinde anocht atait a n-éccomlann ac allmurchaib”, 3157 ar in fili. “Eírgid, a fhiru”, ar-si Find, “⁊ is fír a n-abair in 3158 fili rib.” Ocus is annsin ro eirgedur ind Fhiann a n-aen-fhecht ⁊ 3159 a n-aen-uair, ⁊ tangadur co Tráig Rudraigi, ⁊ ní fuaradur béo 3160 da Feind féin acht da mac ríg Connacht, ⁊ irsi a sciath imma 3161 ̇m-braigdib, ⁊ ní mó ro bói fer máiti gnima don da chath tangadur 3162 na h-allmuraig béo, ⁊ is amlaid do frith da mac rig Connacht, 3163 ⁊ a cuirp ina cró-lindtib fola ⁊ a sceith ⁊ a slega ica 3164 congbail ina sessum, ⁊ nir' dingbadur dias reime-sin riam don  p.90 3165 Fhéind comrac mar sin. Ocus luidset ind Fhiann ⁊ ro airgset na 3166 láidhenga do bói ac na Lochlannachaib, ⁊ ro tairrnged na 3167 longa-sin léo a tír, ⁊ do cuired da mac ríg Lochlann fó fhochlaidib 3168 talman .i. Conus ⁊ Conmael. Ocus dala da mac rig 3169 Connacht .i. Art ⁊ Eógan, marbh iat fó chétóir ⁊ tócbait in 3170 Fhiann suas os chind Tuinde Rudraigi iat annseo, ar Cailte, ⁊ 3171 ro fiarfaig Find dib: “In bud inleighis sib, a chairde?” ar se. 3172 “Dursun duit-siu sin do ráda”, ar siat-som, “⁊ febus t' aithne, 3173 uair rangadur náe cét laech uim cach fer uaind ⁊ adorcradar- 3174 som ⁊ torcramar dono, ⁊ dentar ar fert ⁊ tócthar ar lia os ar 3175 lighi, ⁊ na h-airm da n-dernnsamar maith”, ar siat, “⁊ tucaissi a 3176 tuarustal duind adhlaicter iat maraen rind.” Ocus ro deilig 3177 anam re corp dóib ann, ⁊ ro cuired a n-dís brathar fa fhochlaidib 3178 talman annsin iat, ⁊ is í-sin in chúis ima raibe a ̇m-blad 3179 ⁊ a nós da n-eis. Ocus adubairt Find:

1. 3180 Fertan Airt ocus Eogain
   socaide risar' beo-guin,3181 
   inmain dias, nir' dáer a ̇m-breth
   na ̇n- gilla n-óc n-amulchach.
2. 3182 Da mhac rig Connacht aniar
   rop aiti chon is choniall,3183 
   rob aiti maitius malle
   eisdrecht ocus obhloire.
3. 3184 Adeirim-si riut reime
   is fír in ní ráidim-ne,3185 
   inmain dias fa calma glecc
   nochur' cuired iat 'sin fert.

[239]   128a2 3186 “Ar fír do gaile ⁊ do gaiscid riut, a Chailti, tabair 3187 na h-airm duind assin fhirt fhótbaig anís”. “IS lesc lem-sa sin”, ar Cailte, 3188 “ar son Fhind meic Cumaill ⁊ na  165 muintire moire ro adlaic iat, ⁊ 3189 do-gébthái-si iat.” Ocus ro eirgetar ⁊ ro oslaicetar in fert, ⁊ 3190 tucsatar na h-airm as anís .i. In Órlasrach ⁊ In Munderg, ⁊ 3191 tucad in darna sleg díb d' Aengus, do mac rig Ulad, ⁊ in t-shleg aile 3192 .i. In Órlasrach, ac ríg Ulad féin. Conidh Cath Trága Rudraigi 3193 ainm in catha-sin, ⁊ tallann do thallannaib na fiannaigechta. 3194 Ocus ro cuired issin fert iarsin iat, 7 ro tócbad a lía, ⁊ ro 3195 scribad a n-ainm oghaim and.

[240]  3196 “Ad-rae buaid ⁊ bennacht, a m' anum, a Chailti”, ar rí 3197 Ulad: “is mor in fis ⁊ in t-eolus do fhácais acaind.” Ocus tangadur 3198 isin ̇n-dunad anunn, ⁊ ro cóirged tech n-óla accu, ⁊ do  p.91  ⁷ 3200 badur co subhach ind áidchi-sin. Cailti immorro, ro bói crot-boll 3201 sádaile ⁊ senordachta air in lá-sin, ⁊ tainic rí Ulad ar 3202 amus Cailti, ⁊ suidhis ar in imdaid aici. “Maith m' anum, a 3203 ríg- féindid, a Cailti, cindus atathar accut aníu?” “Da faghaind 3204 selg ⁊ fiadach Beinde Boirchi do denam dam, is ferrde do beind.” 3205 “Do-geba immorro”, ar Eochaid Faeburderg mac Firglinde, rí Ulad.

[241]  3206 IS andsin ro tinoiled a choin ⁊ a cuanarta d' indsaigid in rig, ⁊ do-luid 3207 co Beind Boirchi bothuaid, ⁊ do-luid Cailte leis ⁊ do ordaig Cailte 3208 in t-shelg in la-sin innus co tabrad in fer in coneill i l-laim a chéile 3209 ó Ethaig co Tuind Tuile bothuaid i nd- aird tuaiscirt Beinde Boirchi.

[242]  3210 IS ann immorro ro bói Cailti ⁊ rí Ulad ar Tuind Tuile 3211 ac mor-dechsain na mara amach, ⁊ at-chonncadur in n- ingin 3212 maccaemda arin túind amuich ⁊ sí ic cul- shnámh ⁊ ic táeb-snám 3213 ⁊ ic traigir-snám, ⁊ ro t-shuid ar in tuind ina fiadnaissi mar do 3214 t-shuidhedh ar tulaig nó ar carraic, ⁊ ro thócaib a cend ⁊ adubairt: 3215 “Nach h-é Cailte mac Ronain siút?” ar inn ingen. “Is mé 3216 co deimin”, ar Cailte. “Is mór la at-chonncamar thú ar in 3217 carraic-sin ar a fuili at shuidhe í farrad in fhir is ferr do boi a 3218 n-Eirinn ⁊ a n-Albain .i. i farrad Find meic Cumaill.” “Cia 3219 thussa amlaid?” ar Cailte. “Lí Bán ingen Echach meic Eogainn 3220 meic Aililla, missi”, ar sí, “⁊ atú cét bliadan ar in uisci, ⁊ nir' 3221 thócbus cend do neoch ó do-chuaid in flaith Find gusaníu, ⁊ 3222 iss ed fo-dera dam cend do thócbail aníu .i. Cailte d' fhaic- sin, ⚑ 3223 in mac oglaigh is ferr ruc ben i n-Érinn”. Cailti cecinit:

1. 3224 Canas a tic in tond tuile
   asin aicén folt- buidhi?3225 
   cá tír asa luidh lith co n-ádh
   cred do-beir suan na sianán?
2. 3226 Inn í Tond Rudhraigi ruaidh
   tic andes nó tic atuaidh?3227 
   nó inn í in tond báidhes ille
   gáires i Tráig n-Eothaile?
3. 3228 Inn í Tond Beindi Étair fhuair
   nó Tond Indbir Colpa cruaidh?3229 
   nó Tond Trágha Baile bind
   fil isa h-aire ar Érinn?
4. 3230 Inn í Tond Clidhna co m-buaidh
   tuaires in caladh comcruaid,3231 
   no inn í Tond Duiblindi dhe
   nó inní Múr meic Dairíne?
4. 3232 Cid be tond dib aille imnail
   alaind a lí co lan- glain,3233 
   bind a torman 'sa cúan cas
   is fuar in comrad canas.

⚐

 p.92

[243] 3234  INa degaid-sin tangadur na fiada amach isin muir ar3235  teiched roim na conaib. “Iassacht don t-shleig dam, a Chailti”,3236  ar Lí Bán, “co marbur na fiada dí ⁊ co cuirer ar tír suas dáib3237  iat.” Ocus tuc Cailte in Coscuraig ina laím, ⁊ ro marb na3238  fiadu amlaid-sin, ⁊ in t-shelg is mó do- róine Find riam issin3239  n-inadh-sin ba comeit re in t-shelg do-roni  128b1 Cailti in lá-sin.

[244] 3240  Ocus dala na h-ingine ina deghaid-sin, ro diubraig a  166t-shleg3241  chum Cailti suas ar tír, ⁊ do imthig féin uathaib annsin ⁊ tairrnig3242  in t-selg-sin do denum, ⁊ amail indissit3243  úghdair co rainic mucc ⁊ agh ⁊ eilit do cach cúicir d' Ulltaib3244  in lá-sin, ⁊ co rainic .xxx. fiad fo dilmain do rig Ulad ⁊ do3245  Chailti, ⁊ tangadur reompo co Raith na Sciath ris raiter Raith3246  Imil issin tan-so.

[245] 3247  Conid h-i Selg Beindi Boirchi ⁊ Imaccallaim Li Baine,3248  ingine Echach meic Eogain ríg Eirenn, ⁊ Cailti conici sin.

[246] 3249  Ocus tangadur anunn issin raith, ⁊ ro cóirged tech óla ⁊3250  áibniussa accu, ⁊ is annsin do chonnairc Cailte raet rob ingnad3251  leis isin tigh n-ola .i. ingen mín mong-buide isin fhochla3252  fhéinneda ic tidlocad t-shet ⁊ máine ar son ar' gabad do dán ⁊3253  d' eladain astigh.

[247] 3254  IS annsin ro fiarfaig Cailte do rig Ulad: “Cia inn ingen3255  da tabur in miad ⁊ ind anóir seoch cach uili?” “INgen óclaig3256  dam-sa”, ar rí Ulad, “⁊ ní'l da t-shíl ina bethaid acht in n-ingen-3257  út, ⁊ is amlaid atá inn ingen, a Cailti”, ar rí Ulad, “⁊ leth-rann3258  aicce, ⁊ ní fhaghann a n-Eirinn nech do-ní leth-rann dílis dó-sin.”3259  Ocus adubairt Cailte: “ní fer dana missi ám”, ar Cailte, “⁊ gab, a3260  ingen, in leth-rann.” Ocus adubairt inn ingen in leth-rann, ⁊3261  adubairt Cailte 'na degaid:

3262 

1. 1. Rann.

   Dún Fhir Duib.
   is sé in dunad fata ar fuil:
2. 3263 Dixit Cáilte:
3. 3264 do-chuadur as uile in Fhiann.
   ní mairend Fial ara fuin.

3265  Ocus ro chuir Cailte in cornn assa láim, ⁊ ro cháiestar déra3266  falcmara fír-thruaga cor' bo fliuch blái ⁊ bruinde dó. “Ciall in3267  raind, a m' anam, a Cailti?” ar in rí. “Atá accum-sa a chiall”, p.933268  ar Cailte, “⁊ dursain dam a tar- rachtain in ní da tá, ⁊ in fetrais,3269  a rí Ulad, in cethrar is ferr eineach ro bói a n-Eirinn ⁊ a3270  n-Albain i com-ré ⁊ i com-aimsir ríu .i. Find mac Cumaill ⁊3271  a mac Oissin, ⁊ Dub mac Tréin annso do Ultaib ⁊ a mac- séin3272  .i. Fial mac Duib, ⁊ ro bói enech d' imarcraid accu-sin. Uair da3273  tuctha i r-raibhi a n-Eirinn ⁊ a n-Albain doib ro thidlaicfidis3274  acht co faghbadais nech da iarraid orro, ⁊ do bo truag lé Cormac3275  ⁊ lé Find in t-einech-sin do beith acco, ⁊ gan a beith do3276  maithius mor-adbul acco ní ro dilfad h-é.”

[248] 3277  IS annsin tangadur fir Eirenn fecht co h-aenach Taillten3278  .i. Cormac h-úa Cuind rí Eirenn ⁊ Find mac Cumaill, tri catha3279  na Feinde ⁊ aes na trebaire uile, ⁊ do-riacht ann Dub mac3280  Tréoin ⁊ a mac Fial mac Duib, ⁊ ro t-shuidhedur a fiadnaissi rig3281  Eirenn ⁊ a meic. Ocus nirb' aichnid do ríg Eirenn roime-sin h- é3282  fein na a mac, acht a chloistecht, ⁊ iss é ro bói ar leth-laim3283  Chormaic .i. Find mac Cumaill ⁊ Oissin ar laim Fhind, ⁊ Cairpre3284  Lifechair ar  167laim aile Chormaic.

[249] 3285  “Maith a m' anum, a Chormaic”, ar Fhind, “ind aichnid duit-siu3286  in t-óclach atá at' h-fiadnaissi?” “Ní h-aichnid um”, ar Cormac. 128b23287  “Dub mac Treoin, do cuiced Ulad atuaid, ⁊ a mac3288  Fial mac Duib.” “Inn é siut”, ar rí Eirenn, “in t-óclach daibir3289  deig-einig at-chluinmíd d' imrád?” “Iss é immorro”, ar Find, ⁊3290  ro fhiarfaig in rí: “Caide Fial do mac?” ar se. “Ic seo am3291  fharrad h-é”, ar Dub mac Treoin. “Cred ima tarrla in t-einech3292  atá acaib eter athair ⁊ mac”, ar in rí, “⁊ sibh in bar macaib3293  óclach?” “Truag sin, a uassail, a Chormaic”, ar in mac .i. Fial,3294  “dar lind da tucmais eitech nó éra ar nech do- gébmais bás, eter3295  athair ⁊ mac.” “IS truag duib, a fhiru Eirenn”, ar Cairpre3296  Lifechair mac Cormaic ⁊ ar Oissin mac Find, “gan furtacht ⁊3297  gan foirithin do thabairt ar Dub mac Treoin ⁊ ar a mac.”3298  Ocus at-chuala Find ⁊ Cormac sin, ⁊ maithe fer n-Eirenn, “⁊3299  do-béram-ne”, ar siat, “ind fhoirithin aderthai-si orru, uair is re3300  feraib Eirenn caithfither a tiubarthar doib.” “Do-bér-sa, ar p.943301  Cormac, “cét do cach crud cacha bliadna doib.” “Do-bér-sa in3302  coibeis cétna”, ar Find, “cacha bliadna doib”, ⁊ do gellsatar3303  maithi fer n-Eirenn fos maithius aile doib. Ocus tainic Dub3304  mac Treoin reime chum a dúnaid fein, ⁊ ro bói ac caithem3305  in maithiusa-sin ann co cend secht ̇m-bliadan ̇n-deg, ⁊ ní h-eitir3306  a aírim in neoch do-rínset do maith rissin re-sin, no co tainic3307  torrthaim ⁊ tupaist chuice ar faichthi a dúnaid féin adhaig3308  ann .i. marc-shluag sirrachtach sidhe do thiacht adhaig n-aen3309  ann co Raith Duib Meic Treoin í coiced Ulad”, ar Cailti, “⁊ ro3310  fhiarfaigedur cia in baile-sea, ⁊ adubairt nech ríu”: “baile Duib3311  meic Treoin, in aen-óclaig as ferr einech do Macaib Miled ⁊3312  do Tuaith Dé Danann.” Ocus adubairt fer dib: “Is truag gan3313  fer a frestail accainde do Thuaith De Danann”, ⁊ ro gabustar3314  fer dib sleg neimnech ro bói aici, ⁊ tuc builli dó i nd-odhur a3315  chiche cor' marb. Ocus gabais Fial a mac a inad ré ré .x.3316  ̇m-bliadan ⁊ tri .xx. bliadan. “Maith m' anam, a ingen”, ar3317  Cailte, “ca caradrad do bói duit-si riu-sin in tan ro fhiarfaigis dim-sa3318  in scél-sin?” ar Cailte. “Ingen don óclach déidenach sin3319  misi”, ar issí “.i. do Fhial mac Duib, ⁊ ní mairenn don muintir3320  moir sin do-conncais achtmád missi am aenur, ⁊ airi-sin, a3321  m' anam, a Chailti, tuc rí Ulad comus a t-shét ⁊ a máine dam-sa3322  re tindlucudh.” “Ocus ca comainm tusa, a ingen?” ar Cailte.3323  “Uaíni ingen Fheil meic Duib m' ainm”, ar si; ⁊ adubairt Cailti:

Rann.

1. A Uaíní, a ingen Féil
   ropo maith t' athair do chein,3325 
   rob é-sin cara na cliar
   in laech forusta fir-fhial.

[250] 3326  “Ocus is sé-sin”, arsi Cailte, “ciall in sceil ro fhiarfaigis dim3327  ⁊ córugud t' athar ⁊ do t-shenathar, ⁊ cubaid do rig Ulad comus3328  a t-shét ⁊ a máine duit re tindlucud.”

[251] 3329  IS annsin adubairt in rí .i. Eochaid Faeburderg mac3330  Fir Glinde, re mac .i. re h- Aengus: “tabair, a m' anam, a gill”, ar3331  se, “in ingin ut, uair ní fuighbé tú a cóiced aile a n-Eirinn ben3332  as ferr scela athar ⁊  168sen- athar ina sí.” Ocus tuc in t-óclach h-í3333  iarsin, ⁊ do bói d' aen-mnái aici nó co ̇n-dechaid éc. Ocus ina p.953334  degaid-sin ro badur ac ól ⁊ ac aibnius co cenn tri la ⁊ tri3335  n-áidchi.

[252] 3336  Ocus adubairt in rí ré Cailti  129a1: “Maith m' anum,3337  a Chailti, do bo maith lem-sa dul d' fhiadach ⁊ d' fhiann-choscur co3338  Forad na Féine annso.” Ocus do eirgedur co moch arnamairech3339  tri catha co Forudh na Féine, ⁊ Cailte maraen ríu, ⁊ 'ar rochtain3340  doib ann tancadur na maithe ⁊ Cailte issin lis mor do3341  bói ann, ⁊ at-chonnairc Cailte in t-inad-sin, ⁊ adubairt: “sochaidhe3342  ám”, ar se, “ro dílad don tellach-so d' ítaid ⁊ d' occorus, ⁊ do3343  dán ⁊ d' eladhain ac Find mac Cumaill.” Ocus ro t-shuid rí Ulad3344  ann, ⁊ maithi in t-shluaig, ⁊ Cailte maraen ríu.

3345 Is ann tainic Cas Corach mac Caincinde dochum Cailti.

[253] 3346  Ocus ní cian ro badur ann co facadur in scolóc da n-indsaigid,3347  ⁊ brat álaind uaine uime, ⁊ delg airgit ann, ⁊ leine3348  do t-shidha buidhe ria cnes, ⁊ inar maeth-sroill tairsi anechtair,3349  ⁊ timpan toghaide ara muin. “Canas tice, a scolóc?” ar rí3350  Ulad. “A Síd Buidb Deirg meic in Dagda andes, a deiscert3351  Eirenn”. “Cid rot-imluaid andes nó cia thú féin?” ar in rí.3352  “Cas Corach mac Cáincinde, mac ollaman do Thuaith Dé3353  Danann, ⁊ damna olloman mé fein”, ar eissim, “⁊ iss ed rom-imluaid,3354  d' fhoglaim fhessa ⁊ fhir-eolais ⁊ scelaigechta ⁊ mor-gnim gaiscid3355  na Féinne ó Chailti mac Ronain.” Ocus tar a eis-sin do-roine3356  céol ⁊ airfided dóib, ⁊ ro chuir ina suan chotalta iat. “Maith,3357  a m' anum, a Chailti, ca fregra do-beire forum?” ar eissium.3358  “Cach ní da tangais d' iarraid d' fhagbail duit, ⁊ da raib acut3359  fein d' eladhain ⁊ d' intlecht cach ní do- rindedur ind Fhiann do3360  gnimradaib gaile ⁊ gaiscid do denum. Ocus ro bói óclach issa3361  baile-seo .i. Find mac Cumaill, ⁊ do ba mor do chrod ⁊ do3362  thuarustal-sa uaidi ar th' airfided, cid falam in baile at-chí.”3363  Ocus adubairt in láid ann:

1. 3364 Forud na Fiann fás anocht
   gus' ticed Find Faeburnocht,3365 
   do bás deg-duine gan brón
   as fás Almu uassal-mór.
2. 3366 Ni mairend in muintir maith
   ni mair Find féin in fir-fhlaith,3367 
   ní fuil in cuire gin cleith
   na ruire 'mun rig-fhéinid.
 p.96
3. 3368 As marb uile Fiann Find
   ge do-chuadur glind de glind,3369 
   olc atú a n-diaid na ríg rán
   tar eis Diarmata is Chonan.
4. 3370 D' eis Guill meic Morna don Maig
   ocus Ailella Cétaig,3371 
   iar ̇n-dith Eogain in gái glais
   ocus Chonaill don chet-fhrais.
5. 3372 Adeirim-si riut reime
   as fír dam ind fhaistine,3373 
   is mor ar n-esbada ann
   gan Dub Dírma ic Tech Drumann.
6. 3374 'Ar ̇n-dith na cuire is na cét
   is truag nach ann fuarus éc,3375 
   iarna ̇n-dul a h-or a nd-or
   corob forlan in Forud.3376 
   Forud.

 169

[254] 3377  IS annsin tuc Cailte da uidh ⁊ da aire esbaid na carat ⁊3378  na comalta ⁊ na ̇n- drong-buidhen mor iter a raibi, ⁊ ro cháiestar3379  déra troma fír-thruaga ann, cor' bo fhliuch blai ⁊ bruinde dó.3380  Ocus tangadur amach assin co Tulaig in Trir, ⁊ do t-shuidhedur3381  ann .i. rí Ulad ⁊ Cailte ⁊ cach archena, ⁊ ro fhiarfaig rí Ulad3382  do Chailti: “IS álaind in tulach tonn- glas toghaide”, ar in rí,3383  “⁊ crét ima tucad Tulach in Trir ar in tulaig-seo,  129a2, ⁊3384  cid fa tucad Abhann Deisi ar ind abhaind-seo, ⁊ cid fa tucad3385  Lecht Chind Con ar in inad út thall?” “Gingub nua in ní3386  dia tá, indessat duit in ní dia tá sin, ⁊ ní ba sen missi ind3387  uair do lenadur na h-anmanna-sin ucut .i.”

[255] 3388  Rí ro bí ar Albain .i. Iruath mac Ailpin, ri Alban, ⁊ ro3389  badur tri h-ingena aici .i. Muiresc ⁊ Aiffi ⁊ Aillbi a n-anmanna,3390  ⁊ tucsat gradh do thriur óclach i fiannaib Eirenn .i. do thri3391  macaib Aencherda Berra .i. Ger ⁊ Glas ⁊ Guba a n-anmanna,3392  ⁊ tucsat na h-ócláig-sin grád dóib-sium, ⁊ ro bói com-sheirc re3393  .xx. bliadan eturru, ⁊ ro éladur fecht n-óen ann, ⁊ tangadur3394  conici in tulaig-sea, ⁊ ro thuit a torrthaim suain ⁊ cotalta forro3395  annso, ⁊ is sí-sin uair ⁊ aimser ro cuired bruigen uathmur re3396  Find mac Cumaill ⁊ re mac Mic Con, maic Maic Nia, i cuiced3397  lán-alaind Laighen, ⁊ nocho n-uil airem ac filedaib a torchair3398  dona Fiannaib ann ⁊ do muintir Fhathad Canand, ⁊ do-rocradur3399  dono ann na tri geraiti gaiscid sin .i. tri meic Aencherda Berra.3400  Ocus dala in trir ingen sin, ro eirgedur assa cotlud, ⁊ do-chonncadur3401  triar óclach don Fheind do n- indsaigid, ⁊ ro fhiarfaigedar p.973402  scela díb, ⁊ indissit in bruigen do thabairt ⁊ ár na3403  Féine do thabairt ann, ⁊ tri meic Aencherda Berra do thoitim.

[256] 3404  IS annsin do-ronsat na h-ingena nuall ⁊ toirrsi isin tulaig-3405 sin, ⁊ fuaradur bás ann do chumaid na tri mac-sin Aencherda3406  Berra, ⁊ do badur da derb-chomalta ac ni h- ingenaib-sin .i. dá3407  mac ríg Catt atuaid .i. Uillenn ⁊ Eochair a n-anmanna, ⁊3408  do-ronsat airbirt tenn treorach a n-diaid a comalta, ⁊ do-riachtadur3409  conici ind abhaind-seo, ⁊ ro thuil ind abhann ríu, ⁊ at-chonncadur3410  na h-étaigi iudhlaidhe ingantacha don leith aile, ⁊ tangadur3411  isind ath co rodana, co ro báid in tuile na h-abhann iat,3412  ⁊ iss iat atá fa in da fert glasa út for ur ind atha.

[257] 3413  “Ocus cred fa n-abar Lecht Chind Chon rissin lecht út allanall3414  don ath?” “Cú grádach ro bói ac Find mac Cumaill, ar3415  Cailte .i. Adhnuall a h-ainm, ⁊ do-rala ar sechrán ⁊ ar merugud3416  h-í ó bruidin bothuaid, ⁊ ro t-shir Eirinn fá thrí co toracht3417  in t-ath-so, ⁊ tuc a tri donala aisti annseo, ⁊ fuair bás ann,3418  conid uaithi-sin”, arsi Cailti, “ata Lecht Cind Chon, ⁊ is sí-sin, 1703419  a m' anum, a rí Ulad”, ar Cailte, “in tres cú is ferr fuair Find riam.”

[258] 3420  Dala immorro da ríg-fheinded Ulad .i. Goll Gulban ⁊ Cas3421  Cuailgne, ro badur ac seilg ⁊ ac fiadach in maigi-sea, ⁊ at-chonncadur3422  na tri h-ingena mong-buide, ⁊ siat marb ar in tulaig-sea,3423  co sáine étaig cacha datha umpu, ⁊ ro badar icá n-écaine co3424  fata ⁊ ro chuiredar fó thalmain a triur derbshethar iat, ⁊ tangadur3425  sís isin n-ath, ⁊ at-conncadur in dís mac- caem ann arna3426  m-bádud, ⁊ ro chuirset fa fhochláitib talman iat fos. Ocus3427  adubairt Cailti in láid and: 129b1

1. 3428 IS í-seo Túlach in Trir
   as' tangadur tír do thír,3429 
   bid h-e a h-ainm o sunn amach
   co tí in díne déidinach.
2. 3430 Is í seo Abhann Deissi
   chum arb' eolach fos misse,3431 
   don dís-seo ro báidtea ann
   frith fa phortaib na h- abann.
3. 3432 Leacht Con a cind ind atha
   indeossat daib gan fhatha.3433 
   Adhnuall rob é ainm na con
   adér rib gan imressan.
4. 3434 Mor céite is mor carrac cruaid
   immá ̇n-dernus airm d' imluad,3435 
   gid uathad thanag as tír
   sunna co Tulaig in Trír.3436 
   Is í seo.

 p.98

[259] 3437  Ceilebraid Cailte do rig Ulad iarsin, ⁊ tainic reime i3438  n-étnaib cnocc ⁊ carracc co fos-mullach Sleibe Fuait fér-uaine,3439  co Caerthend Cluana Da Dam, ⁊ co Rót na Carpat,3440  áit ar' chuirset Ulaid a carpait uathaib ac dul a n-degaid catha3441  Gairige ⁊ Ilgairigi. Ocus ar rochtain do Chailti co rici sin, is sí-3442  sin aes ⁊ uair do-rala naem Pátraic co Ráe na Carpat a tri .l.3443  espoc ⁊ a tri .l. sacart ⁊ a tri .l. deochain ⁊ a tri .l. salmchetlaid.3444  Ocus ro t-shuidetar ann, ⁊ ro bói Pátraic ac dénam a3445  trath ⁊ ic etarmolad in Dúiliman a cind Ráe na Carpat í3446  fossad mullach t-Shleibe Fúaid. Ocus do-riacht Cailte cona3447  naenbur Féine ⁊ Cas Corach mac Caincinde in t-airfidech ann,3448  ⁊ ro fherastar faeilte re Cailte, ⁊ ro badur na cleirig ac fiarfaige3449  scél de, ⁊ ro indis a thuirrthechta rissin ̇m-bliadain-sin dóib.3450  “Caide Brogan scribneoir?” ar Patraic, ⁊ ro frecair sin. “Scribthar3451  ⁊ lessaigther let cach ní do chan Cailte ón ló ro delaig rinde3452  ac in chairthe a Mullach Uisnig co h- am na h-uaire-sea.”3453  IS ann tarla Cas Corach mac Caincinde ar Pátraic3454  .i. in timpanach.

[260] 3455  “Maith m' anam, a Cailti”, ar Pátraic, “cuich in maccaem3456  cenn-cas álaind a ̇m-brut gorm ut accut ⁊ in crann cíuil aicci?”3457  “Cas Corach mac Cáincinde mac olloman Tuaithe Dé Danann”,3458  ar Cailti, “⁊ tainic d' fhoglaim fhessa ⁊ fhír-eolais chuccum-sa.” “Maith3459  in chonair tainic”, ar Pátraic, “⁊ a Chailti”, ar Pátraic, “ro fhuirged3460  ré maithius mor thusa .i. re h-aimsir chreidme ⁊ nóem ⁊3461  fhíren, ⁊ ré beith a muintirus Ríg nime ⁊ talman, ⁊ can duind,3462  a Chas Choraig, ní dod dán ⁊ dot eladain féin.” “Do-géntar immorro”,3463  ar Cas Chorach, “⁊ ní derna reomut riam do neoch darab3464  ferr lium a denam ina duit-siu, a naem-chleirig”, ar eissium.3465  Ocus tuc a thimpan cuice ⁊ ra gles h-í, ⁊ do t-shéind h-í co3466  tucastar cairchi cíuil urrí, ⁊ ní chualadur riam reime a chom-̇mbind3467  acht mád adhmolad na canóine coimdeta ⁊ edarmolad3468  Ríg nime ⁊ talman.

[261] 3469  IS annsin ro thuit a toirrthim suain ⁊ cotalta for na3470  cleirchib leissin céol sir- rachtach sídhe, ⁊ tairnic  171 leis a airfided3471  do denam. “Tabair luag ind airfidid dam, a naem-chleirig”, ar p.993472  Cas Corach. “Cá luag iarrai?” ar Pátraic. “Nem dam fein”,3473  ar eissium, “uair is é luag as ferr h-é, ⁊ rath ar m' eladain féin3474  co brath. Patricium edixit artem timpanistraram 129b2 , ⁊ ar lucht m' eladhan chaichi am degaid.”3475  “Nem duit”, ar Pátraic, “⁊ corub h-í in tres eladha ar a fagaib3476  nech a lessugud fa deridh a n-Eirinn h-í, ⁊ cid mor in doichell3477  bias roim fhír th' eladhan, acht co ̇n-derna airfided ⁊ co n-indsi3478  scela, gan doichell reime”, ar Pátraic, “⁊ fer lephtha ríg tre3479  bithu ret' eladain, ⁊ soirbius dóib acht na dernat leisce.” Ocus3480  ro chuir-sium a crann cíuil ina comet.

[262] 3481  “Maith ind elada-sin do-rónais duind”, ar Brogan, “Is maith3482  immorro”, ar Pátraic, “acht muna beth sian-argan in brechta3483  sídhe inti, ⁊ nochon fhuil ní bo chosmala re céol Rig nime inas3484  acht muna beth sin.” “Ma tá ceol a nim”, ar Brocan, “cid nach3485  biad i talmain, ⁊ ní cóir amlaid ind airfited do dichur”, ar3486  Brocan. “Ní apraim úm”, ar Pátraic, “acht gan ro-chreidim dó”.

[263] 3487  Ní cian ro badur ann co facadur aen-óclach forusta find-liath3488  da n-indsaighid, ⁊ brat corcra uime, ⁊ delg óir ann, ⁊3489  claidim órdaidi imma brágait, ⁊ lorg fhind-chuill issin dara laim3490  dó, ⁊ tuc a chend a n-ucht Patraic, ⁊ slechtais dó. “Carsat3491  com-ainm tú, a óclaig?” ar Patraic. “Eogan Ardbriugaid m' ainm”,3492  ar in t-óclach, “do muintir rig Eirenn .i. Diarmata meic Cerbaill.”3493  “INd accut-sa at-clos duind in maithius mor do beith?” ar3494  Pátraic. “Is accum, a chleirig”, ar eissium. “Ind adhaig3495  anocht ar do t-shelbad”, ar espoc Soichell .i. prim-ronnaire Pátraic.3496  “Ca h-adhaig anocht?” ar Eogan Ardbriugaid. “Adhaig t-Shamna”, ar Pádraic. “Do-gebthái faeilti acum-sa o3497  aídchi t-Shamna co h-aídchi Belltaine in lín atáthi eter áigedaib3498  ⁊ muinter”, ar eissium. “IS méth in manach”, ar Beineoin,3499  fuair in cleirech. “Rachaid do fhognum na Macha bothuaid”,3500  ar Pátraic, “⁊ masa méth bid ed a mac ⁊ a ua ina degaid.”3501  “Ocus ca ferr ainm da m-biath forro”, ar Benon, “inait h-Úi3502  Meith Macha?”

[264] 3503  IS annsin at-chonncadur in .l. fer mor da n-indsaigid, ⁊3504  deilge iarnaide ina ̇m-brataib, “ocus cia so”? ar Patraic. “Mo p.1003505  brugaidi-sea ⁊ mo biataig sin”, ar Eogan. Ocus ro eirgedar a3506  n-aen-facht ⁊ ro t-shlectsat do Pátraic uili. “Bar ̇m-béo-maicne ⁊3507  bur marb-maicne don Macha co bráth”, ar Pátraic.

[265] 3508  IS annsin ro ferastur trom-snechta mor ⁊ aincis fhuar- dachta3509  ar in cóiced uile, co roiched co sleasaib fer ⁊ co formnaib miled3510  ⁊ co feirtsib carpat, co ̇n- derna gat-shnim do barraib na fidbaide3511  for-ruade, co nach fétadais dáine imtecht ann.  172 Ocus is annsin3512  adubairt Cailti: “Inam amh”, ar se, “do damaib alltaide ⁊ d' eilltib3513  dul a n-indib cnoc ⁊ carrac innois”, ar eissium “⁊ innum éicned3514  do dul a cuassaib bruach ann.” Ocus adubairt:

1. 3515 Is fuar geimred, at-racht gaeth
   eirgid dam discir derg- baeth,3516 
   ní te anocht in sliab slan
   gé beth dam dian ic dordan.
2. 3517 Ní thabair a tháeb re lár
   dam t- Shleibe Cairnn na comdál,3518 
   ní lugha at-chluin céol cúaine
   dam chind Echtgi ind-fhuaire.
3. 3519 Missi, ar Cailte, is Diarmaid donn
   ocus Oscur aith édrom3520 
   ro chloisdis re ceol cuaine
   dered áidchi adh- uaire.
 181b1
4. 3521 As maith chodlus in dam donn
   fuil is a chnes re coronn,3522 
   mar do beth fá thuind tuaidhi
   deiredh oidche ind-fuaire.
5. 3523 Aniu isam senóir sen
   ni aithnim acht becán fer,3524 
   ro chraithinn coirr-shleig co cruaidh
   a maduin oighridh inn-fhuair.
6. 3525 At-lochar do rígh nime
   do Mac Muire inghine3526 
   do-beirinn mór sochd ar sluag
   ge ber anocht co h-ad-fuar.

[266] 3527  “Is mithigh dúin imthecht”, ar Eogan, “dár n-dúnad ⁊ dár3528  n-deg-baili.” Ocus do éirgetar rompa, ⁊ at- chonncatar an dúnad3529  ar a cind, ⁊ tucadh in baili ar a comus féin ar rochtain dóib,3530  ⁊ tucadh Cáilte cona muintir a n-grianán n-deirrit n-diamair, ⁊3531  do bádar annsin teora lá ⁊ teora aidchi ac ól ⁊ ac áibhnes3532  acht in comh-fhad do bítís na cléirig ac dénum a n-uird ⁊ a3533  tráth ⁊ ac edarmholad in Dúilemhan.

[267] 3534  Is annsin táinic Eogan Ardbrugaid d' acallaim Pátraic ⁊3535  do bói ga indisi do gan uisce do beith a comhfhochraib dhóibh,3536  ór ba scíth dáine ag tabairt uisce cum an baili-sin. Ocus3537  ingnad mar dho bui in baile in lá-sin ina lathar-pholl talman3538  ⁊ bruindi cethra sliab uime anunn ⁊ anall ⁊ gan dorus3539  air acht in dorus ar a ticte amach, ⁊ nach  181b2 fétfaitís3540  fir dhomain foghail ná dibferg air cémad áil leo. Do fhiarfaig3541  Pátraic d' Eogan: “in b-fuarubar slicht sluaig ná sochaide romhuibh p.1013542  isin m-baili?” “Fuaramar”, ar Eogan, “sleagh ⁊ cloidem ⁊3543  iarn-leastar ann.” “Do-gébhthar a fhis-sin ac Cáiltí”, ar Pátraic.3544  Ocus do-cuas ar cenn Cáilti, ⁊ tucadh d' innsaigid Pátraic h-é.

[268] 3545  “Maith a anum, a Cháilti”, ar Pátraic: “in fuil a fhis acat3546  duin cia do bói isin baili-se ria n- Eogan?” “Urusa damh-sa a fhis3547  dho beith agum”, ar Cáilte, “ór is mé in t-ochtmad fer do bhí3548  ac tabairt in baili-se don fhir dá tuc Finn mac Cumaill é .i.3549  aen-óclach do-rinne a mhuindteras ar éicin riamh re Finn .i.3550  Conán mac in Léith Luachra aniar.” Ocus do-rala dhó olc mór3551  do dhénam re Finn .i. cú ⁊ gilla ⁊ óclách do mharbhadh ón3552  t-samhfuin co araili don Fhéinn re taebh an tres duine as ferr3553  do bhi do Chlannaib  173 Rónáin do mharbad .i. Aedh Rind mac3554  Rónáin cona trí macaib .i. Aedh ⁊ Eogan ⁊ Eobran. Ocus3555  do-riacht in flaith-féinnid co Carn Luigdech thiar i cóiced Muman,3556  ⁊ ar suidhi dho ann iar n-dénam shealga do-riacht Conán3557  da innsaigid do leith a chúil, ⁊ do gabastar tar a fhormna ⁊3558  tara arm-ghaisced in flaith-feinnid gan rathugud dó. Aithnis3559  Finn in té don-gabastar amhlaid-sin. “Cidh is áil duit, a Chonáin?”3560  ar Finn. “Mu chor ⁊ mo mhuinnteras ⁊ mu thairise do dhénam3561  friut-sa, ór itú secht m- bliadna ac foghail ⁊ ac dibhfheirg ort, ⁊3562  ni fhuil fulang h' feirgi-se acam.” “Gidh meisi rot- gabadh”, ar Finn,3563  “atá dha mhét d' ulc ⁊ d' écóir do-rónais ar Fiannaib Eirenn nach3564  sáilim do ghabáil dóibh cum sídha.” “Acht gu n-gaba-sa mé, a3565  ríg-féinnid, léic eadram ⁊ Fianna Eirenn”, ar Conán. “Gébat3566  ámh”, ar Finn, “gidh coraighecht ar éicin damh.” Ocus do ghabh3567  Finn é, ⁊ do-rine a chor ⁊ a mhuindteras ris. Ocus do-riachtadar3568  an Fhiann ina n-dronguibh ⁊ ina m-buidhnibh da n- innsaigid,3569  ⁊ ba h-ingnad la gach n-droing thiced ann in dias is mó ba3570  námuit a n-Eirinn ⁊ a n-Albain d' faicsin i n-aen-inad.

[269] 3571  “Maith, a Chonáin”, ar an Fhiann, “cidh fil acat dúinn inár3572  mór-olcaibh?” Freagras Conán cu comnart sin: “Gach cath ⁊3573  gach eicin ⁊ gach mór-olc do-ria cucaibh, cuiridh misi i na3574  cenn”, ar Conán, “acht dá toiter-sa ann, do tairistissi oram bur3575  bh-fhalta, ⁊ mina thoiter ann, is oraib-si  182a1 bias a nós3576  ⁊ a orrdharcas.” “Dar ár ̇m- bréithir ámh”, ar Oisín, “ní tucad dúinn3577  riam coma budh fherr linn iná sin.” Ocus do- rónad síth re Conán annsin. p.1023578  “Cá lín atái do mhuindtir, a Chonáin?” ar Finn. Cúic cét3579  óclach ⁊ cúic cét gilla ⁊ cúic cét con, ar sé. “Ó atai in coim-lín-3580  sin”, ar Finn, “sir féin Eirinn, ⁊ in tricha cét thoghfus tu féin3581  innti do-bér-sa duit h-é.” “Ocus do-luidsium-ne ochtar óclach leis”,3582  ar Cáilte, “conice in m-baili-si a tám, ⁊ ni raibi tairisi ag Conán,3583  gia ro gabsat in Fian h-é chun sídha, no gu táinic don baili-se,3584  ⁊ ó 't-chonnairc in baili-si cur' ba dún diamair daingiun di-thoghlaidi3585  é tucasdar grádh dho, ⁊ táinic lion a shlóig ⁊ a muindtiri, ⁊ do3586  gabadh in baili-si leis fria ré .xxx. bliadan, ⁊ gach cath ⁊ gach3587  comracc thiced cum na Fénne fris-sin ro dingbhadh-som tosach3588  gacha comhraic dhíb.”

[270] 3589  “Crét aidhidh in Chonáin-sin?” ar Pátraic. “An cethramad3590  fer”, ar Cáilte, “fuair bás re h-adhart don Fhéinn hé .i. cruimh3591  neime do ghabh 'na chinn, ⁊ fuair bás ón trath co araili.”

 174

[271] 3592  “Créd rob uisce dho and-so?” ar Pátraic. “Tipra fír-uisce3593  atá san baili-so”, ar Cáilte. “As diamhair an t-inad itá”, ar3594  Eogan, “ór ní fhaghmait ar lár talman h-í.” “As uathad don3595  Fhéinn dar' eoluch í”, ar Cáilte, “no gur' ormais aen-óclach dhíbh3596  uirre, ⁊ no gur' urmaises-sa 'na dhegaid, ⁊gur' urmais fer3597  in baili féin iarsin.” “Cia in cét-oclach?” ar Pátraic. “Aedh3598  mac Finn”, ar Cáilte, “⁊ adeirim nach raibhe inadh asa tuc3599  duine lán bledhi nó eascra a h-aill nó a h- abhuind nó a h-indber3600  nó a h-inadh dí-thoghla a n-Eirinn nach bérad-som eolus a medón3601  oidhche ann, ⁊ rucastar eolus gusin tiprait itá 'san baili-si.3602  Ocus is ann atá an tipra”, ar Cáilte, “a slis-bhord na cairrgi3603  cenn-gairbhi cloiche ⁊ faircle comh-dhaingen comh- dhlútha cloichi3604  uirre. Ocus mór lá fuair Smirgat ⁊ Der Dhubh a Duibsléib3605  h-í.” Ocus at-bert Cáilte:

1. 3606 Atá tipra san leith thes.
   do- ghén-sa dháibh bur n-deigh-leas,3607 
   do-bér-sa dúib for a lár
   usce eochar-gorm im-shlán.
2. 3608 Nocha n-fuil tipra ocon dún
   at-bert Eogan gan mhí-rún,3609 
   mina cabra rí nimhe
   Mac maith Muire mín-ghile.
3. 3610 Ro ba mhaith m' engnam 'san chath
   a n-agaid na n-allmurach,3611 
   ro thuitset lim-sa fo thrí
   tri cóeca fer co caeimh-lí.
4. 3612 Smirgat ingen Fathaig fhéil
   ocus Dér Dhubh a Duibsléibh,3613 
   inmain dias téiged a fad
   don Fhéinn do brath a námad.
 p.103
5. 3614 Ro bo mhé in Cailte co cruth
   sochaide dá tucus uch,3615 
   dá ro tinóilius dom rith
   lánamain gach fiadha ar bith.
6. 3616 Maith in muinter muinter Finn
   mairg fhuil dá n-éis a n-Eirinn!3617 
   mór m-beodhachta in buidhen bras
   as mór n-iath a m-bói a n-eolas.
7. 3618 ⚑ Maith in muinter muinter Find
   mairg fuil da n-déis i n-Érinn,3619 
   cen locht orra ar tuind talman
   acht cen Dia do mor- adhrad.
8. 3620 Aed mac Find
   fer nachar' creid crois na cill,3621 
   a cath conpaiti ro lái a tres
   is mor m-baile bái a eolas.⚐

[272] 3622  “Dul anois”, ar Pátraic, “⁊ in tipra d' faghbáil.” “As egal3623  leam a fagbáil”, ar Cáilte, “ór naenbar curad no bhídh ac tócbáil3624  a faircle di ⁊ in coimh-lín cétna 'gá chur uirre arís, ⁊ as ecal3625  lim uisqi na tiprat do bháthad in baile”, ar Cáilte. “As tualaing3626  Dia a dháil mar bhus cóir”, ar Pátraic. Do éirigh Cáilte ⁊ do3627  éirghedar-sum leis, ⁊ rígh-lia cloichi ro bói as slis in baili amach3628  iadhus Cáilte a dhá láimh uimpe, ⁊ tairrngis chuige h-í, co3629  táinic ród-bhuindi rói-mer d' uisqi eochar- ghorm fhír-áluind asin carraic3630  gu raibhi ag dían-bhádad an baili. Annsin tócbus Pátraic3631  an láimh caeimh creadhail ro fhóired gach n-airc ⁊ gach n-ainces3632  frisi tabrad h-í, ⁊ sluicter in t-uisqi ar cúl doridisi isin sliabh ⁊3633  isin charraic cédna, cu nach raibhi acht lán baisi Pátraic ac3634  snighe aisdi amach don uisgi. “Bas Pátraic” ainm na tiprat3635  budhesta, ar Beneoin. “As ced leam a beith amlaid-sin”, ar3636  Pátraic, “no gu n-derntar finghal icá duthaigh isin baile re deireadh3637  n-aimsire.”

[273] 3638  Táncadar ar in faithchi imach Pátraic ⁊ Cáilte ⁊ an lín  1753639  do bátar isin dúnad, ocus nír' cian dóibh co facadar aen-óclach3640  da n-innsaigid, ⁊ is amlaid ro bói an t- óclach-sin ⁊ léne do3641  shída bhuidhi ré chnes ⁊ brat áluind uaine uime, ⁊ dealg óir3642  isin brut ós a bruinde. “Cia thusa, a anum, a óclaich?”3643  ar Cáilte. “Aedh mac Aedha na n-abasach , a Cnuc Árdmulla3644  amuigh don mhuir”, risi n-abar Rachlaind nó Rachrainn isin3645  tan-sa, “⁊ macaem Tuaithe Dé Danann uili mise, ⁊ d' fiafraigid3646  neich dít-sa thánac anois”. “Crét rob ail let d' fiarfaigid dhím, p.1043647  a Aed?” ar Cáilte. “Ca ferr dam ní dhá fiafrochainn díd iná3648  cid fá tucadh Carn Manannáin ar an carn- so?”

[274] 3649  “Óclach do Thuaith Dé Danann”, ar Cáilte “.i. Aillén mac3650  Eogabail, tuc grádh do mhnái Mhanannáin meic Lir, ⁊ tuc derbshiur3651  Ailléin grádh do Mhanannán .i. Aíne ingen Eogabail, ⁊3652  ba h-annsa le Manannán í iná in drong dhaena. As annsin3653  ro fhiarfaig Aíne da bráthair .i. d' Aillén:” “cidh”, ar si, “ro tráigh3654  in dealbh rígda romhór do bhói fort?” “Dar ár m-bréithir ámh,3655  a ingen”, ar Aillén, “ní fhuil don droing daena nech dhá n-indesmais3656  sin acht mad thusa at aenar”, ⁊ do indis di: “grád3657  tucus”, ar sé, “d' Uchtdeilbh ingin Aengusa Find, do mhnái3658  Manannáin.” “Am láim-se atá a fhoiridin-sin”, ar Aine, “ór tuc3659  Manannán grádh dam-sa ⁊ da tuca-som a mhnái duit-si fóifet-sa3660  lais tar cenn furtachta d' faghbháil duit-si.” Ocus táncadar rompa,3661  ar Cáilte, .i. Aillén ⁊ Aine, conice in tulaig-sea, ⁊ do-riact3662  Mannanán ⁊ a bain-chéli lais, ⁊ ro shuidh Aine ar láimh deis3663  Manannáin, ⁊ tairbiris teora póc n-dil n-díchra dho, ⁊ ro fhiarfaig3664  cách scéla da chéle dhibh. Mar at-chonnaic ben Manannáin3665  Aillén tuc grád dho fochétoir, ⁊ do indis cach dib scéla da3666  cheile. Is annsin adubairt Pátraic: “As gablánach3667  in scélaigecht-sin .i. siur Ailléin meic Eogabail do thabairt3668  grádha do Manannán, ⁊ ben Manannáin do thabairt grádha3669  dh' Aillén.” Conadh de-sin atá in t-seinbriathar: gablánach in3670  rét an scéluighecht. Ocus tuc Manannan a mhnái féin d' Aillén3671  mac Eogabail, ⁊ tuc féin Aine siur Ailléin.

[275] 3672  ⚑“Ocus ro bai Aíne ingen Eogabail oc brécad Manannáin”,3673  ar Cáilte, ⁊ do-rigni in láid and:

1. 3674 A Meic Lir tairri lium
   co Daire n-Dairbri os cach dind,3675 
   gairfid cailigh beraid lon
   darís clochan da borb-chon.
2. 3676 Canfaither duit ilar ceol
   iter éol ocus anéol,3677 
   bidgfaidh guth cuach os chaill céir
   re dordan daim damaire.
3. 3678 Fascnam fedain feda faind
   snaghach snoidi claraig craind,3679 
   oig oc abrán re gaith n-gluair
   cerc fraich re aidche n-adh-uair.
4. 3680 Eistecht re sianan senma
   re h-airfitiud n-ílderda,3681 
   ingena aille 'n-ar tigh
   do-gebtar dait, a Meic Lir.
   A.

 p.105

[276] 3682  Ocus ruc Aillen mnai Manannáin co Sid Eoghabail, ⁊3683  ruc Manannán Aine ingin Eogabail leis co Tír Tairngire. ⚐.  ⁸

[277]  182b13685 . “gOcus as iat-sin, a anum, a Aed”, ar Cáilte,3686  “in dá cheisd do fiarfaigis dím.” Ocus do bátar isin baili-sin re3687  h-edh sechtmaine, ⁊ do thimnadar ceileabrad d' Eoghan Ardbhrugaid,3688  ⁊ tuc Pátraic nemh dho ara n- derna dá réir.

[278] 3689  Is annsin táncadar rompa co Gleann in Scáil soir, risi3690  n-abar Muindter Diugra isin tan-so, áit a raibhe Pátraic a3691  n-daeire ac Milcoin mac h- úi Buain ac ríg Dhail n-Araide, ⁊3692  at-ciat ceall shuthach ara cind, ⁊ .xxx. mac n-eculsa innti ac3693  edarmolad  176in Dúileman co dícra, ⁊ ac déchsain dóibh don3694  taeibh eili secha at-ciat in ceall aile ar in gort cluana re a3695  taeibh. “Do rígh nime ⁊ talman at-lochamar.” ar Cáilte, “rob3696  adhba slógh  182b2 ⁊ sochaide sin gidh imat naemh ⁊ fírén3697  anosa and.” “Cia don Fhéinn do bhí isin baile út?” ar Pátraic.3698  “Raighne Roisclethan mac Finn isin dara baile díbh ⁊ Caince3699  Corcarderg mac Finn isin baili ele”, ar Cáilte, “⁊ do mharbhsat3700  Clanna Morna Raighne mac Finn.” Conadh uada atá Magh3701  Raigne. Ocus ro marbsat in mac aili, conad uadha ata Sliab3702  Caince.

[279] 3703  Ocus nir' chian do bátar ann co facadar ingin mín macdachta3704  mong-bhuidhi da n-innsaigid, ⁊ suidhis ar an firt fótbhuigh3705  acu. “Cia thusa, a ingen?” ar Pátraic. “Edáin Fhoiltfhinn3706  ingen Baedáin misi”, ar sí, “ingen rígh Dáil n-Araidhe. “Cidh um3707  a táncais, a ingen?” ar Pátraic. “Do thabairt ar m-beo-maicne3708  ⁊ ar marb-maicne duit-si, a naemh Pátraic”, ar an ingen, “ór ni3709  fhil dom shíl beo acht mé fein ⁊ mo dherbbráthair.” Ocus tuc a3710  láimh etorra ⁊ a léinid ⁊ tuc .l. bruth óir ⁊ .l. bruth aircit3711  a raibhi .l. uingi d' aircet ⁊ .l. uingi d' ór ina screabal soiscéla3712  do Phátraic, ⁊ do shlécht dó. “Gá ainm atá ar do bhráthair,3713  a ingen?” ar Pátraic. “Loingsech mac Baedáin”, ar inn ingen.3714  “Ríghi n-Eirinn uaim-si dho”, ar Pátraic, “⁊ triur dia shíl a ríghi3715  dia éis.” Gach ní bias acaind-ne dh' Eirinn co bráth duit-si, a3716  naeim-chleirigh”, ar an ingen. Ocus do cheileabair dhóibh3717  iarsin, ⁊ do bhádar ar in tulaig re h-athaid tar éis na h-ingine. p.106

1. 3718 

   ⚑Cailte cecinit.

2. 3719 Ard Caemain aníu cid cell
   ropa port ríg co rothend,3720 
   is inad crabaid is cros
   is ecna cen amaros.
2. 3721 Ard Coemain is Cluain Gamna
   ge bet indiu fo tarba3722 
   is inad crabaid is cross
   is mor n-gabad do fuaros.⚐
 130a1
3. 3723 Adeirim-si riut reime
   bid fír dam in fhaistine,3724 
   gé beth mo chraidi fá mairg
   is baile aingel ind aird.
   Ard.

3725  {⬌}abur on abur Tonn Clidna.

[280] 3726  IS annsin ro bói óclach comaidechta do Muiridach mac3727  Finnachta do ríg Connacht i farrad Pátraic .i. Corc mac3728  Dairine, mac rig Corco Duibne. “Fiarfaigid rob ail lium do3729  denam dit, a Chailti”, ar Corc. “Cid ima n-abur Tonn Chlidna3730  ⁊ cid ima n-abur Tonn Téite risin tuind aili.”

[281] 3731  “IS accum-sa itá in scel-sin do glain-mebra”, ar Cailte .i.3732  Óclach gráda ro bói ac Find mac Cumaill, .i. Ciabhan3733  mac Eochach Imdeirg mac rig Ulad í tuaid, ⁊ is amlaid ro3734  bói in t-óclach-sin in derscugud beiris in t- éscca ina chuiced3735  dég do ard-rennachaib nime ruc in t-óclach- sin ar cruth ⁊ ar3736  deilb do macaib rig ⁊ taissech in domain. Ocus ro gabustur toirrsi3737  Fianna Eirenn reim Chiaban mac Echach Imdeirg, ⁊ rob é3738  adhbur a toirrsi ní raibi ac fir nó gan fhir díb ben nach tucustar3739  grad do Chiaban mac Echach, ⁊ ro diult Find reime, ⁊3740  gé ro diult ro bo lescc leis, acht ecail leis Fianda Eirenn dó ar3741  mét a n-éta.

[282] 3742  Ocus tainic reime co Tráig in Chairnn, risa n- abar Traig3743  na Trénfer, i cuicid Ulad, iter Dún Sobairchi ⁊ muir, ⁊ at-connairc3744  curach cend-ard colg-díriuch  177 creduma and, ⁊ da gilla óca3745  isin churach ⁊ tuighnech phutairle forro co formnaib3746  a n-gualann, ⁊ bendachais Ciaban dóib, ⁊ do fregradur-3747  som dó. “Cia sib a m' anum, a ócu?”, ar Ciaban. “Lodan mac3748  ríg na h-India missi”, ar se, “⁊ Eolus mac rig na Grege in fer3749  aile út”, ar se, “⁊ ro gluais tonn sind”, ar se, “⁊ ro thimairg3750  gaeth, ⁊ ní fhetamar cá crich nó cá cinel issin domun í tamait.”3751  “In tí leis budh áil siubal mara lib in tiubrad sib cumaid dó?” “Dá p.1073752  mad at' aen-fher duit”, ar siat, “do-bérmais.” “Maith, a Chiabhain”,3753  ar a muinter, “ind h-í Éire is áil let d' facbail?” “Iss í am”, bar3754  eissin, “uair ní fhagbaim mo dín na mo chomairchi inti.” Ocus3755  dala Chiabain tainic issin curach, ⁊ ro delaig re muintir,3756  ⁊ ro badur co dubach domenmnach, ⁊ ro bo scarad cuirp ré3757  h-anmain léo scarad ris. Ocus do-rindset a comunn ⁊ a caradrad3758  Ciabhán ⁊ na h-óclaich do bhí 'san churach,

[283] 3759  Ocus do eirgedur na tonna geala gairechtacha dóib coma3760  cutruma re Sliab Mis nó re Slíab Édair nó re Slíab Elga3761  cach mur-thonn mor muiride díb, ⁊ na h-éicne áille3762  eochur-brecca no bith ré grian ⁊ re grinnell co ṁm-bidis ré3763  slis-bordaib in churaig acco, ⁊ ro gab grain ⁊ eacla ⁊ uruamain3764  iat-sum reime-sin. “Dar mo breithir ám”, ar Ciaban, “damad3765  ar tir duind, ro choissenmais sind i l-lathair chatha3766  ⁊ comraic commaith.”

1. 3767 

   Ciabhan cecinit.

2. 3768 IN triar atám ar in tuind
   ron-tarla a ̇m-bethaid chumaing,3769 
   mor in baegal beith mar sin
   gan bás faebuir dar rochtain.
2. 3770 Missi ocus in dias tar muir
   co lín gaile ocus gaiscid,3771 
   damad i cath cétach chrón
   dingébmais cét do gach t- shlóg.
3. 3772 O ro chím in tuind-seo thes
   is mor dar ̇n- daghles cheiles,3773 
   is mor in brón brón na triath
   ar nech ó tá dís co triar.3774 
   IN triar.

[284] 3775  Ocus ro badur isin mor-éicin moir sin nó co facadur in aen-óclach3776  da n-indsaighid, ⁊ ech dub-glas fáe, ⁊ srian óir fria, ⁊3777  .ix.  130a2 tonna fa muir dó ⁊ in nóbad tonn do eirged, ⁊3778  ní ba fliuch blae na bruinde dóib. Ocus do fhiar- faig in t-óclach3779  dib: “ca luag do-berad sib don tí d' fhoirfed sib assin n-éicin-sin?”3780  “Ní fhetamar in fil inar láim in luach sirther oraind.” “Atá ám”,3781  ar in t-óclach, “bar m-beith fein ar cur ⁊ ar muinterus in tí do3782  fhoirfed sib.” Ocus ro fhoemadur-sum sin, ⁊ tucad a láma i l-láim3783  ind ócláig.

[285] 3784  Ocus tuc in t-óclach chuice assin churach iat a tríur3785  ar in n-ech, ⁊ ro bói in curach ar taeb- shnám lam risin n-ech3786  co rangadur cuan ⁊ calathport i Tír Thairṙngaire, ⁊ ro p.1083787  thairrlingetar ann, ⁊ tangadur co Loch Luchra ⁊ co cathair3788  Manannain, ⁊ tairnic tech n-óla do t-suidhiugud rompo, ⁊ do3789  frestlad ⁊ do frithailed iat a cethrar óclach ina degaid-sin, ⁊3790  ro benad a ceindbéca da ̇n-dabchaid donn-iubhair leo, ⁊ ro tócbait3791  cuaich ⁊ cuirnn ⁊ copana, ⁊ ro eirgedur gilli áilli aghmara3792  abhrad-gorma re bennaib blath-cháine buabaill, ⁊ ro seinded léo3793  timpana téit-bindi ⁊ cruite nua-binde náe- thétacha co tarla in tech3794  ina choirchi chiúil.

 178

[286] 3795  IS annsin do eirgedur bachlaich srub-fhata t-shal-fhata t-sheired-chaela3796  ruad-máela rintacha ro bith ac denam chles ⁊ chluiche3797  a tigh Manannain, ⁊ ba h-é-seo cles do-nídis .i. .ix. m-bunnsacha3798  bir-gaissi ina laim ⁊ a n-diubrucud ar leth-chois ⁊ ar leth-laim co3799  féice na bruidne, ⁊ a n-gabail dó fon cor cétna, ⁊ is uime3800  do-nídis sin, d' imdergad sóer-chlann so-chineoil ticdís a crichaib3801  ciana comaichthi amuich. Ocus do-rinde ind adhaig-sin a chles3802  feib do-nith riam roime, ⁊ tainic d' indsaigid Chiabain Chasmongaig3803  meic Echach Imdeirg, ⁊ tuc na nae ̇m-bunnsacha ina láim,3804  uair is sé is ferr delb ⁊ taichim ⁊ tuarascbail do bói do Thuaith3805  Dé Danann ⁊ do Macaib Miled isin tigh-sin Manannain, ⁊ ro3806  eirig Ciaban ⁊ do-rigne in cles-sin a fiadnaissi Manannain ⁊3807  maithe Thíre Tairrnhgaire mar badh h-é budh aen eludha dó3808  riam reime-sin, ⁊ tuc i l-láim Eolais meic rig Greg, ⁊ do-rigne3809  fan cuma cétna, ⁊ tuc in cles i l-laim Lodain meic rig na3810  h-India, ⁊ do-rigne fan cuma cétna.

[287] 3811  IS annsin ro bói prim-ollam maith ac Manannán a Tír3812  Tairrṅngaire .i. Libra prim-líaig, ⁊ ro badur tri h-ingena aici .i.3813  Clidna ⁊ Aífi ⁊ Étain Fholtfhind, ⁊ rob iat-sin tri taisceda genais3814  ⁊ aentuma Thuaithe Dé Danann, ⁊ nír b' ecail ní da marbad3815  acht gái chró na genmnaidechta, ⁊ tucsat a n-aen-uair grád3816  don triar-sin, ⁊ ro chindset élod fán cáemlaithe do ba nessa3817  dóib, ⁊ tangadur co calath-port ina coinde in trir óclach sin,3818  ⁊ tainic Lodan mac ríg na h-India ⁊ Eolus mac ríg Grég i nd- p.1093819  aen-churach, ⁊ tainic Ciaban mac Echach Imdeirg ⁊ Clidna3820  ingen Libra i n-aen-churach, ⁊ ro thócbadur in snath-bréid sídaide3821  i m-barr-uachtar in chraind t-shiúil, ⁊ luidedur reompo o tá sin3822  co Traig Théite  130b1 ingine Ragamnach i n-deiscert Eirenn3823  tes, ⁊ is uime-seo tucad Tráig Théite urri .i. Téite Brec ingen3824  Ragamnach do dul ann, ⁊ tri .l. ingen lé do chluiche chluithe thuinde,3825  co ro báidhed ann iat, ⁊ conid uaithe atá Tráig Théite.

[288] 3826  Ocus dala Chiabhain meic Echach Imdeirg, ro gabustur3827  cuan ⁊ calath-port ar in tráig cétna sin, ⁊ do-luid do t-sheilg ⁊3828  do fhiadach fón crich fa comnessa dó, ⁊ tainic in tonn amuich3829  dochum Chlidna, ⁊ ro báidhed h- í ann. Conid uaithe atá Tonn3830  Clidna urri. “Ocus tangadur teglach tighi Manannain ina ̇n-degaid3831  .i. Illathach ⁊ a da mac 'ar tabairt grada donn ingin, ⁊ ro3832  báidhed ar in tráig cétna”, ar Cailte. Ut dixit Cailte:

1. 3833 Clidna Cheindfhind, búan in bét
   ar in traig tainic a h-éc,3834 
   damna da mathair beith marb
   in ní dia tarla in sen-ainm.
 179
2. 3835 Da n-dernad in t-aenach te
   ac lucht Tíre Tairṙngaire3836 
   is sé thuc in mnái tre cheilg
   Ciabhan mac Echach Imdeirg.
3. 3837 Rígan ind aenaig thall tra
   ingen dán' com-ainm Clidna3838 
   tar in ler lethan longach
   tuc leis Ciabhan Cas- mongach.
4. 3839 Ro fhagaib h-í ar in tuind
   luid uaithe ar echtra n-etruim,3840 
   d' iarraid t-shelga, monur mas,
   luid reime fan fidh folt-chas.
5. 3841 Tainic in tonn tara éis
   do Chiaban nir' bo deg-gres,3842 
   mor-gnim ba dimda linde
   bádhad Chlidna Ceindfhinde,
6. 3843 Tonn Dúine Téite na triath
   is sé ainm ro bói ar in iath3844 
   nó cor' báid in tonn-sin trá
   ben darub com-ainm Clidná.
7. 3845 Lecht Téite sin traig-seo thuaid
   ro gaet a mesc in mor-shluaig,3846 
   Lecht Clidna ar in tuile thes
   re Síd Duirnn Buidhe benas.
8. 3847 Fliuchthar folt in Duirnn Buidhe
   a tonnaib in trom-tuile,3848 
   gid imda do neoch fuil ann
   is sí Clidna nos-báidhend.
9. 3849 Caeca long lodur tar sál
   teglach tíghi Manannain,3850 
   nochar' bí in chongaib gan gan
   ro báided ar Tuind Clidna.
   C.
10. 3851 Illathach is a da mac
    ro báidtea in triar ac tochmarc,3852 
    mairg d' adhair don luing dana
    nachas-ainic Tonn Chlidna.3853 
    Clidna.

 p.110

[289] 3854  IS annsin immorro do-riacht Ciaban Casmongach dar n-indsaigid3855  co Druim n-Assail maic Úmoir, ⁊ issin áidchi-sin ro3856  marbad Eochaid Imderg rí Ulad, ⁊ ro rigastar Find Ciaban3857  Casmongach tar eis a athar a rigi n-Ulad. “Ocus is sé-sin, a3858  Chuirc meic Daire, in scél ro fhiarfaigis dim”, ar Cailte.

[290] 3859  Ocus ina degaid-sin ro eirgedur in sluag uile co Raith3860  Medba, ⁊ Patraic maraen riú. “Cé in Medb o raiter in raith-3861  sea?” ar Patraic. “Medb ingen Echach Feidligh.” “IN é-seo3862  ro ba baile bunaid di?” ar Patraic. “Ní h-é úm”, ar Cailte,3863  “acht fa lith laithe na sámna ticed d' acallaim a druad ⁊ a3864  filed ann dús cid ra biad ar maith nó ar saith in bliadan-sin3865  di, ⁊ is amlaid ticed si, ina náe cairpthib ann .i. nae carpait3866  roimpe ⁊ náe carpait ina diaid ⁊ nae carpait cechtar do dib3867  leithib di.” “Créd má n-denad sí sin?” ar Patraic. “Na roised3868  braen-scoid na conaire ⁊ glamar-chind na h-echraidi, ⁊ nach3869  salchadais na dechealta nua-glana.” “Adhbur subhach sin!” ar3870  Pátraic.

[291] 3871  “Caide ainm ind achaid-sea, a Chailti?” ar Pátraic. “Gort3872  ind Fhostáid ainm in guirt-seo”, ar Cailte. “Cred in fostod?” ar3873  Pátraic. “Óclach d' Fhind tarmairt imtecht uad ar bithin a thuarastail,3874  uair fata leis co rainic do .i. Druimderg Dana mac3875  Duib Dechelt do Connachtaib inso, ⁊ tangadur tri catha na3876  Féinne da fhastud, ⁊ nir' thairis accu, ⁊ do-riacht Find da3877  fastud, uair badur búada ara fhastud óclaíg 130b2 ⁊ bá dona3878  buadaib-sin, acht co ̇n-dernad Find tri raind dó comad t-shidach3879  é ina degaid.” Ocus adubairt Find: 180

1. 3880 Tú sin, a Druimdeirg Dana
   a urdeirg na h-urbagha,3881 
   gé thís uaim aniu co m-blad
   is cetlud duit ceilebrad.
2. 3882 Do-ratus duit ic Raith Chró
   tri coecta uingi a n-aen-ló,3883 
   lán mo chuaich a Carn Ruide
   d' airget ocus d' ór buide.
3. 3884 IN cumain let ic Raith n-Ái
   da fuaramar in da mnái,3885 
   ocus aduadmar na cno
   missi ann ocus tusso.3886 
   Tú sin.

[292] 3887  IS ann sin do eirgedur in sluag uili assa h-aithle-sin co3888  Ros na h-Echraide, risa n-abar Ailfind isin tan-so, ⁊ is uime p.1113889  aderthai Ros na Echraidi ris .i. in tan no bídis cuicedaig Eirenn3890  ic ól i Cruachain is ann do bidis a n-echradha a lúb-gortaib3891  gabala. “Ad-ráe buaid ⁊ bennacht,” a Cailti, ar Pátraic, “as3892  mor in fis ⁊ in t-eolus-sin acut.”

[293] 3893  Ni cian ro badur ann co facadur ind aen-mnai da n-indsaighid,3894  ⁊ brat úaine uimpi, ⁊ leine don t- shlemen-shíd buidhe fria3895  cnes, ⁊ niam-lann d' ór buidhe réna h- édan. “Canas tangais, a3896  m'anam?”, ar Cailte. “A h-Uaim Chruachan”, ar inn ingen. “Ocus3897  cia thusa, a m' anum?” ar Cailte. “Scothniam ingen Buidb3898  Deirg meic in Daghda missi”, ar sí. “Cid rot-imluaid3899  ⁊ rot-aistrig ille?” ar Cailte. “Iss ed rom-imluaid,”3900  ar in n-ingen, “d' iarraid mo choibche ort-su, a Cailti”,3901  ar inn ingen, “uair ro geallais uair éicin dam-sa h- í.” “Cred tuc3902  ort-sa gan tiacht da h-iarraid co Carn Cáiridha thes i coiced3903  Laigen?” “Neim-fhírindech adeire sin”, ar inn ingen, “⁊ in deiliugud3904  tucad ó cheile oraind.” “INgnad lind mar at-chiamait sibh”,3905  ar Pátraic “.i. inn ingen as í óc ildelbach ⁊ tusa, a Cailti”, ar3906  Pátraic, “at shenoir chrin chrotach crom-liath”. “Do-fuil a adhbhur-3907  sin acum”, ar Cailte, “⁊ ní lucht com-aimsire sind, ⁊ do Tuathaib3908  Dé Danann iss í, ⁊ nem-irchradach iat sein, ⁊ missi do Clannaib3909  Miled, ⁊ di-mbuan irchradach iat.”

 183b2

[294] 3910  “Tabair freagra ar in mnái”, a Cháilti, ar3911  Pátraic. “Do-bér immorro”, ar Cáilte, ⁊ do éirigh roimhe cu Carn3912  Soghradhach re Cruachain aniar- thúaid, ⁊ tuc a uillinn clí risin3913  carn, ⁊ do chuir secha h-é ⁊ tuc a láim fon carn ⁊ tuc in Lugbordach3914  anís .i. crannóc tucadh a comair chísa ⁊ chánachais d' Fhind3915  mhac Cumaill, ⁊ tuc Find 'na thuarasdal do Chonán Mhael3916  mhac Mhorna, ⁊ do fholaig Conán isin carn h-í. Ocus as amlaid3917  184a1 do bhói in chrannóc ⁊ a lán d' ór innti,3918  ⁊ tuc Cáilte ina coibhche don inghin h-í. “As gairit ón t- sligid3919  ⁊ ó ré na carpat fuaruis sin, a Cháilti”, ar Pátraic. Ocus3920  adubairt Cáilte:

1. 3921 Dáine bátar sunn co sé
   saeire aid- ble a n-innile,3922 
   nocha sochaide rus-gaib
   cincub cian á shliged- haibh.
2. 3923 Atá foluch i Sléibh Fuaith
   do chuirfedh Eirinn má cuaird,3924 
   trí cét uingi don ór dherg
   maraen is an Duille Dearg
 181 p.112
3. 3925 Atait ceathra dabhcha óir
   a fír-mhullach Sléibi Smóil,3926 
   in dabhuch as luga dhíbh
   fairsing n-dési, cumang trír.
4. 3927 ⚑Ata fer óir a cuimrech
   isin raith ic Sen-Luimnech,3928 
   slabrad airgit air dib n-glond
   a fuil tri cóecait conglonn.
5. 3929 Atat tri sréin nó cuic shreín
   arna folach dom láim féin,3930 
   in t-éolas téighim don dáil
   dol i taib Duma Massáin.
6. 3931 Ata mo lend cona delg
   is cona cimsaib óir deirg,3932 
   isin cnuc ic Tuaigh Imne
   ro facus h-é ic Osraighi.
7. 3933 Ata mo scian becc croda
   cona h-eim do líg logh- mair3934 
   a Mullach Droma tinde
   ní fo laighi acht casnaidhi.
8. 3935 Dabach fuil i n-il-lathaib
   ro ceilfed mac ar a máthair,3936 
   beg-ní ros-beir o dainib
   lán duirnd aen- fir do tlathaigh.
9. 3937 Atat da cornd nó tri cuirnd
   re taeb go duilb ac Ros Cuill,3938 
   co cochluib óir gribda gle
   co carrmoclaib fíndruine.
10. 3939 Ata 'sa tulaigh leith aníar
    ro ba shaithech triur do trian,3940 
    iter da cairthe ata in cornd
    ar in faithchi ac Dún Moghdornd.
11. 3941 Atat cethri tindi dh' ór
    isin carraic os Connlón,3942 
    isin tindi is luga dib
    degh-eiri deisi no trír.
12. 3943 Ro fácus clesán Conrí
    ar in fertan ac Senchai,3944 
    a h-aithle{⬌}in fir
    Con Culaind meic Subaltaigh.
13. 3945 Tá fithcell Crimthain Níadh Náir
    a Caill mac n-Draigh in Casain,3946 
    lán do íriallaib a mna
    con foirfed secht lanamna.
14. 3947 Ata mo cloidemh calma
    isin cnuc i Carnd Abla,3948 
    cid bé ro béradh imach
    ro bo gell tri cét loilghech.
15. 3949 Ata mo brandub co m-bloidh
    isin t-shléib os Leitir Broín,3950 
    cuiciur airgit gil can glór
    ocus ochtur do derg-ór.
16. 3951 Atá m' fithcell ic Ess Ruaid
    isin tulaigh leth atuaidh,3952 
    a taiscidh a medon craind
    cen esbaid fir da foirind.
17. 3953 Atait cethri cleib do gual
    dol i taib Leici na n-Druadh,3954 
    co ceilit mór do maíníb
    cingo somáin do daíníb.
18. 3955 Gabar sailm, gabar créda
    saltracha ocus soiscéla3956 
    a timcell Cind Garaid glain
    a n-Inis Cuind Cétcathaigh.⚐
19. 3957 Adeirim-se rit-sa dhe
    a mheic Chalpuirn co naeime,3958 
    gu mairit na h-innmhusa is nach mairit na dáine.

[295] 3959  “Ar n-dénum a thráth ⁊ a úird ⁊ a aithfrind do Phátraic,3960  tucadh Cáilte cuigi ⁊ do fhiar- faig de: “crét fa tucad Glenn na3961  Caillige ar an n-glenn-so thís?” “Inneosat duit, a naem-clérigh”.3962  Aen do ló do bhí Find ⁊ in Fhiann annso, ⁊3963  at-chonncamar amuit chailligi corr-luirgnigi cír-dhuibhi cucainn, p.1133964  ⁊ ghrennaighis sinn um choimhling do dhénam ria ⁊ a n-gnáith-geall3965  ón Fhéinn uimi-sin. Ocus ba h-iat geallta do snaidhmedh3966  ann, a chenn do bhein don te do fúicfidhe ann. Ocus do rithsam-ne3967  triar don Fhéinn ria .i. Oisín ⁊ Diarmait ua Duibne ⁊3968  mhisi. Ocus do rithamar co h-Áth Mór, re n-abar Áth Moga isin3969  tan-so, ⁊ as misi fa túsca ac dul tar in áth siar”, ar Cáilte,3970  “⁊ d' impódhas a n-agaid na cailligi aniar ⁊ tucas béim cloidim3971  di gur' chuires a cenn dá coluind. Ocus is uaithi ainmnigther3972  an glenn-sin ó sin alé.”

[296] 3973  Ocus táncatar isin m-baili anunn iarsin ⁊ do ben- nachadh3974  acu h-é, ⁊ do bí légeon d' ainglib ós a chinn arna bennachad,3975  ⁊ do bádar ann iarsin co ceann caeicdigis ar mís.

[297] 3976  23b Laithe n-aen ro bí Pátraic ic denam a trath, ⁊ mar3977  tairnig na tratha do denam is ann it-cualatar in suasan selga ⁊3978  fiadaigh a Berrobail isin cnuc re táib. “Is becc gotha na con3979  ⁊ na fer it-cluinmít”, ar Cáilte, ⁊ is do dith na flatha Find atá3980  in t-selg-so oca denam, ⁊ do dith Meic Lughach lan-calma, ⁊3981  do dith Diarmata ua Duibne ⁊ Aeda Beic meic Find ro marbad3982  i cath Concaite thair a Saxanaib, ⁊ d' esbaid Duib Da Cond3983  ⁊ Duib Dithrib meic righ Galéon ⁊ do dul Dithrubaigh meic3984  in Scáil meic Eoghain, mac máthar Fhind, ro marbustar Cailti3985  Coscar righ mac righ Frangc, ⁊ ar múrad talman ar Conán3986  Mael mac Mornda ⁊ Ferdoman mac Buidb tre bithin Findinni3987  ingine Buidb.

[298] 3988  IS annsin adubairt Pátraic re Cáilte: “Is truagh in nuall3989  cuma duit-siu beith mar sin tar éis t' fhéindi, ⁊ ní h-amlaid-sin is3990  coir duit-siu do creidem do beith festa”, ar Patraic, “acht isin3991  fir-Dia fororda ro cruthaig nem ⁊ talmain.” “Maith a anam, a3992  naem-clérigh, da mad aithníd duit-siu an Fiand do- bérta grad3993  doib in trath is misi is inmain let, ⁊ me ar taircsin mo luith3994  ⁊ mo lámaigh.”

[299] 3995  Ocus it-cualaid in sluagh uile sin, ⁊ ba truagh léo a n-dernad3996  in fir-laech ⁊ in fir-gaiscedach a n-ingnais a Feindi in la-sin.3997  “Maith a anam, a Cháilti”, ar Pátraic, “cid duit-siu cen dul do3998  d' fhéchsain?” “Ro bad áil, a naem Pátraic”, ar Cáilte, “acht urchar3999  do dibraic Seiscend mac Fir Duib i cath Cind Mara thes dam, p.1144000  ⁊ ní fédaim le gáeib cró in urchair-sin  24a1 ⁊ rob é a4001  diubrucud dédhenach sum é, uair i-torchair fein and, ⁊ is do4002  Ríg nime ⁊ talman it-lochar-sa beith ac éistecht re guth cailigh4003  an baile-sea.”

4004 “Cáit indut a tarrla in t-slegh, a Cháilti?” ar Pátraic. “Im4005  taeb n-dess andso, a naem Pátraic”, “i fail na raibi in sciath4006  orum.” Ocus tuc Pátraic a derndaind ̇n-deis re h-ínad na gona4007  co tainig in t-slegh imach tar áladh na gona, ⁊ glún an fir fa4008  mó don t-sluagh téighed tara cró ⁊ tar indsma na sleighi, ⁊ is e4009  ba nesa dó isin eclais .i. Mael Trena mac Dínertaigh. “A4010  macaim”, ar se, “geib mo laim, uair do-cuaidh in Tailgind do4011  d' féchain na selga.”

4012 

1. Cáilte cecinit.

2. 4013 A scológ rom-beir amach
   o tairnic in celebrad4014 
   d' éstecht na con taifnes fiad
   a Berrobol{⬌}
2. 4015 A cailigh do-ní in gairm glan
   cia da n-denaidh t' oirfidedh?4016 
   mor do-berim dom aire
   ní da tám a n- én-baile.
3. 4017 Ceol do-nídís meic Lodain
   ba bind le feraib in domain,4018 
   clíaraidhecht cethrair rom- char
   cethri meic Conaill Cruachan.
4. 4019 Bás Meic Lughach do Laighníb
   a cath Gabra cruadh-airmigh,4020 
   aen-guin da fostud malle
   mor in coscar cruadh- laime,
5. 4021 Dub Daile
   Dub sin do brondad máine,4022 
   coscar céd i Coill Dithrib
   gnath le Dub n-dithmar n-Dáile.
6. 4023 Slegh derg i laim Ditrebaigh
   bidís óig ara tairbeirt,4024 
   inmain a guth issel becc
   ocus a gnim n-ard n- airderc.
7. 4025 Da coin Diarmata dualaigh
   Baeth is Buidi co m-buadaib,4026 
   tri coin Cailti, comall n-grind,
   Bret ocus Luath is Lanbínd.
8. 4027 Fertan Find i Fatharlaigh
   ba fert fir andiuid engmaid,4028 
   ro cuir mór laech fa lechtaib
   ro tercaigh mísi a talmain.
9. 4029 Ar n-aghaidh ac Daire Braín
   nírbí i n-aghaidh ar cuid Cáil,4030 
   do marbus, ba suairc in slat
   deich n- eilti ocus da fichet.
10. 4031 An selg a n-Daire Tarbgha
    ro bo maith lind ar menma,4032 
    ro marbus re n-dul amach
    ocht fichit dam dasachtach.
11. 4033 Ferdoman o Lathraig Cain
    ocus Conán taeb re taib,4034 
    inmain dias mor garg co m-bladh
    leis ar meníc deghlamach.
12. 4035 Fiana Find ro fedar-sa
    inmain sluagh sochla sétach,4036 
    ní bendais duine {⬌}
    ocus ní dendais d' écnach.
 p.115
13. 4037 Nirsat cruindi cesachtaigh
    nírsat míanaigh blaisechtaigh,4038 
    nír' bo crom-cendaigh a ruisc
    nírsat uir- cendaigh tecuisc.
14. 4039 Fácus Find a sgín 'sa n- áth
    ocus ní tuc ass co brath,4040 
    is é a ainm o sin alle
    Áth Ainmneda na Scine.
15. 4041 Luas luin iter da muine
    's ed ro bi 'sa Féind uile,4042 
    lúas na gaeithi seoch in lon
    do bi ac Cailti 'na aenor.
16. 4043 Aderim-si rib reme
    adér dib a firínne,4044 
    rob-sum álaind rob-sum {⬌}
    cia beridh imach mé, a scológ.4045 
    A scológ.

[300] 4046  IS andsin táinig Cáilte amach ⁊ Mael Trena dalta primda4047  Pátraic ⁊ lam Cáilti aigi da tigh lepta a h-aithle na sleighi4048  do buain as, ⁊ ro bi-sium co h-uchfadach écaintech in aidchi-sin.

[301] 4049  Bui dibergach isin tír-sin, oc eitim ⁊ oc ingreim ar Pátraic.4050  .i. Dubcraidi mac Dubtnuthaigh, ⁊ idubairt Pátraic:

1. 4051 “Ced lem-sa do Cailtigan”
   do cuir mór laech fo lechtaib,4052 
   cia ro marbad Dubchraidech 24b
   is cia ro faghbadh a n-aisgidh.

4053  Ocus fuair an duine bás iarsin.

[302] 4054  Ocus do batar re teora lá ⁊ re teora aidchi andsin, ⁊4055  tancatar rompu in lín ro batar co Fanglend na Feindi i leith4056  ilíu do Chruachain, ⁊ do suidetar i n-Ard Senaigh os Fánglend4057  na Feindi. “Cred ma tucad Ard Senaigh ar in ard- so, a4058  Cháilti?” ar Pátraic. “Adér-sa rit”, ar Cáilte “.i. airfidech maith4059  ro bái ic Find .i. Senach ua Daigri, ⁊ andso fuair bás do4060  galar en-uaire, ⁊ ro múired in tulach-so air, conid uada aderar4061  Ard Senaigh.” Ocus it-bert Cáilte:

1. 4062 A m-beired Senach o Find
   ara céol is cumain lím,4063 
   ní ba cuma is beith cen ní
   tricha uingi cech raithí.
2. 4064 Sgrebull óir cech fir is' t-shluagh
   do Shenach alaind folt-ruadh,4065 
   ara canad, mor in mod,
   co cuired iat 'na codlod.

[303] 4066  “Ba h-ilarda in t-imat cruidh-sin, a anam, a Cháilti”, ar4067  Pátraic. “Ba h-ilarda”, ar Cáilte, “uair cin co tucad-som do4068  crud acht a tabrad do mnáib ⁊ do airfitechachaib ro bo mór4069  in crodh.” “An tuc-sam mná imda amlaid?” ar Pátraic. “Do-rat4070  immorro,” ar Cáilte, co n-debairt:

1. 4071 Rann.
   Trí cét ben do-rat Fínd
   dar in Ríg úil os mo cind,4072 
   is coibchi ar leith do cech mnái
   ba mór in crodh ar aen-chái.

 p.116

[304] 4073  “Ba mór eínech in oclaigh-sin”, ar Pátraic. “Ba mor”, ar4074  Cáilte, “uair nír' facaib ben cen a coibchi ⁊ nir' fácaib gilla cen4075  a dliged díngmala, ⁊ nír' facaib fer cen a tuarustal, ⁊ nír' gell4076  i n-aidci riam ní nach comaillfed i l-ló, ⁊ nír' gell i l-ló ní nach4077  comaillfed i n-aidci”.

[305] 4078  130b2 . IS annso thainic rí Laigen dochum Patraic.

 ⁹

[306] 4080  Ní cían ro badur ann co faccadur in t-aen- óclach da4081  n-indsaigid, ⁊ ba maith a tuaruscbail in meic-sin eter deilb ⁊4082  erred, ⁊ suidhis ar in fírt fótbaig ina fiadnaissi. “Cia thusa,4083  a m' anam, a maccaeim?” ar Pátraic. “Aed mac Echach Leithdeirg,4084  mac rig Laigen andes. Ocus immáin do-rigned acaind4085  ac Síd Liamna Lendchaime thes, ⁊ ro bói mo mathair-si, ⁊4086  m' athair acaind a fiadnaissi na h-imana .i. Bé Bind ingen4087  Chuain meic Fhintain, ingen rig Connacht, ⁊ ni fuil gein claindi4088  aici acht missi a m' aenar, ⁊ do-rigned in immain accaind, ⁊4089  rucusa .uii. cluiche ar in maccraid uile, ⁊ in cluiche déidenach4090  rucus is ann dom-riacht in da mnai ⁊ da brat uaine umpu .i.4091  Slat ⁊ Mumain a n- anmanna, ⁊ da ingin do Bodb Derg mac4092  in Dagda iat, ⁊ ro gab ben cacha laime dam, ⁊ rucsat me leo4093  dochum in Broga brecc-sholais, co fuilet mo muinter acom chained4094  tar m' éis, ⁊ lucht in t-shída acom les- sugud ré ré tri bliadan, ⁊4095  atú-ssa isin t-shíd ossin ille nóco fuarus edurbaegal in t-shídha aráeir,4096  ⁊ tangamar tri .l. maccáem assin t-shíd amach ar in faichthi, ⁊4097  is annsin tucu-sa dom úidh ⁊ dom aire in mor- éicen i r-raba ac4098  lucht in t-shida, ⁊ is annsin tánac am rith ón Brug conice so do4099  t' indsaighid-si, a naem Patraic.” “Bid comairchi ón”, ar Pátraic,4100  “indus na bia a nert na a cumachta-som fort”.

 182

[307] 4101  IS annsin adubairt Cailte re Pátraic: “IS mithig duind4102  dul a cuiced Laigen bodes ⁊ a mac do breith do rig Laigen,4103  ⁊ creidem do t-shilad ann ⁊ mainchesa do gabail ann.” “Cáit a4104  fuil Cas Corach mac Cáincinde?” bar Pátraic.  131a1 “Sunn,4105  a naem-chleirig”, ar in t-airfidech. “Bid mac righ Laigen a4106  n-aen-leapaid riut ⁊ a n-aen-chumaid no co rissem coiced Laigen.” p.1174107  Fert Rairinde i l- Laignib.4108  Tangadur reompo marsin d' indsaigid chuicid Laigen, ⁊ rangadur4109  co Ferta Rairinde ingine Ronain Ruaid ar lar laech-machaire4110  Laigen, ⁊ indissid Cailte dóib cid 'ma tucad in t-ainm4111  ar in fert .i. “Aen-deirbtshiur ro bói accum-sa”, ar Cáilte “.i. Reiriu4112  ingen Ronain Ruaid, ben Guill meic Morna, ⁊ marb do breith4113  meic ar in tulaig seo h-í, ⁊ marb in mac, ⁊ adubairt:”

1. 4114 Rairiu ingen Ronain Ruaid
   ar ind uaig os Fertais Blae,4115 
   is fuithe a taissi abhus
   'sin tulaig gan imarbus.

[308] 4116  “Ocus aiscid rob áil lium-sa d' iarraid ort, a naem- chleirig”, ar4117  Cailti. “Cá h-aiscid sin, a m' anam?” ar Pátraic. “Mo deirbtshiur4118  do thabairt a piannaib, uair tarrasa dot muintirus ⁊ dot gráda.”4119  “Do máthair ⁊ t' athair ⁊ do thigerna Find mac Cumaill do4120  thabairt a piannaib ort-su”, ar Pátraic, “massa maith lé Dia.”4121  Ro altaig Cailte sin don Tailgind, conid h- í-sin étail is ferr4122  fuair Cailti riam.

[309] 4123  Ocus tangadur reompo assa h-aithle-sin co Carnn na Curad,4124  risa raiter in Garbthanach i nd-Uaib Muiredaig issin tan-so.4125  “Ocus indis duind, a m' anam, a Chailti”, ar Patraic, “cid imma4126  tucad in Garbthanach ar in n-inad-sa?” Fregrais Cailte in4127  ceist-sin .i. Airdrí ro gabustar Eirinn .i. Tuathal Techtmar4128  mac Fiachach Findalaid meic Feradaig Fhindfhechtnaig, ⁊ is se4129  in Tuathal-sin do ben a cind do choic cóicedaib Eirenn, corub4130  uimmi raiter Tuathal Techtmar do ón techtad tucusdar ar4131  Eirinn ⁊ don techtad tuc ar choicedaib Eirenn re Temraig na4132  Rig da foghnam. Ocus do badur dono da ingin t-shoinemla aici4133  .i. Fithir ⁊ Dáirine a n-anmann, ⁊ tainic rí Laigen d' iarraid4134  in darna h-ingen díb .i. Eochaid mac Echach Ainchind rí Laigen,4135  ⁊ do fhiarfaig rí Eirenn: “cá h-ingen dona h- ingenaib is áil let,4136  a ri Laigen?” “Fithir”, ar rí Laigen. “Ac um”, ar rí Eirenn,4137  “ni thiber-sa in soisser í fiadnaissi in t-sheindsir do fhir.” Ocus4138  tucad Dáirine ingen Tuathail do Eochaid do ríg Laigen, ⁊4139  tucusdar cét da cach crud ina tindscra na h-ingine, ⁊ ro bói4140  re bliadain aicci issin baile-seo, ⁊ nirb' inmain le ríg Laigen p.118  ¹⁰4145  h-í, ⁊ ro cóirig ceilg ⁊ eladhain adhaig n-aen ina imdaid aici4146  féin .i. ingen rig Eirenn do breith co lar in fhedha diamair, ⁊4147  a t-shlechtadh uimpi, ⁊ tech derraith daingen do denam ann, ⁊4148  naenbur comalta do bói aicci lé, ⁊ a radha a h-éc ann.

[310] 4149  Ro gabad a eich don ríg ⁊ ro h-indled a charpat, ⁊ tainic  1834150  reime do accallaim rig Eirenn co Temraig, ⁊ do fhiarfaig rí4151  Eirenn scela de. “Scela olcca”, bar rí Laigen, “in ingen maith4152  tucais-si duind a h-éc araeir accaind.” “Ocus créd má tangai-si4153  dom indsaigid-si?” ar Tuathal, “uair ní chuala-sa scel is doilgi4154  lem ina in scel-sin.” “Tánag-sa d' iarraid na h- ingine aili ort, a4155  rí”, ar eissium, “uair ní h-áil lem scarthain ret charadrad.” “Dar4156  ar ̇m-breithir am”, ar rí Eirenn, “ní thaispenann sáimi na subha4157  dam-sa m' ingen do tabairt duit.” “Ní h-accum-sa ro bói  131a24158  comus a h-anma”, ar rí Laigen. ⚑Cailte cecinit:

1. 4159 Nir' sgar re h-iarraid co nocht
   is re tacrad co torocht,4160 
   co ruc Fithir leis da thigh
   cerba rithír le muinntir.⚐

[311] 4161  “Ocus tucad in ingen aile dó- sum”, ar Cailte, “⁊ tuc leis4162  dochum in baile-seo ar a tamaíd h-í, ⁊ amal do-riacht inn ingen4163  sin”, ar Cailte, “chum in baile, is ann ro bói ingen aile rig4164  Eirenn isin tigh ara cind.” Cailte cecinit:

1. 4165 Tuc Fithir a bél re lar
   nir' b é in caradrad comlán,4166 
   cor' brised a craide ar tri
   is ruc a nert ar nemfní.
   

[312] 4167  Ocus ó' t-connairc in ingen aile sin .i. a siur do éc ina4168  fiadnaissi mar sin, fuair bas do chumaid a sethar fo chetoir.4169  Cailte cecinit:

1. 4170 Fithir ocus Dáirinee
   da ingin Tuathail t-subaig,4171 
   marb Fithir do náirine
   marb Dairfhine da cumaid.

[313] 4172  Ocus do-rigned a tanach annseo ac ríg Laigen, ⁊ is-bert in4173  ri: “IS garb in tanach”, ar sé. “Conid uad-sin atá Garbthanach4174  ar in n-inad-so da n-eis. Ocus ro cuired issin fert fótbaig seo4175  iat a n-aen-uaig, ⁊ is sé in scél ro fhiarfaigis dim, a naem Pátraic”,4176  ar Cáilte.

[314] 4177  “Ad-rae buaid ⁊ bennachtain, a m' anum, a Chailti”, ar4178  Pátraic, “is maith in scel ro indsis duind.”

 p.119

[315] 4179  IS annsin at-conncadur fér-brug gabala i nd-imoccus dóib4180  ⁊ aen-maccaem soithim soinemail ann, ⁊ tri .l. ech ina fiadnaissi4181  issin fer-gurt gabala sin, ⁊ tic Pátraic dochum in maccaeim,4182  ⁊ eirgis in maccaem reime. “Uaitne rig umut, a maccaeim”, ar4183  Pátraic, “⁊ ac fir th'inaid it degaid; ⁊ ca com-ainm tusa, a4184  maccaim?” ar Pátraic. “Muridach mac Tuathail meic Fhindachta,4185  meic ríg in tíre-seo mé”, ar in maccaem. “Cia in dunad4186  út at-chiamait?” ar Pátraic. “Dunad briugaid do muintir ríg4187  Laigen sin”, ar Muiridach “.i. Coscrach na Cét.” “Créd má4188  n-apar in t-ainm-sin ris?” ar Pátraic. “Ni fétar a chrod 'nait a4189  alma do airem nóco n-airimther ar cétaib iat.” “In fuigem feis4190  na h-aídchi anocht ann?” ar Pátraic. “Do-gébam”, ar in maccaem,4191  “uair is coimsech ⁊ is cumachtach missi issin baile, ⁊ ni fuil4192  óclach in baile féin ann.” Ocus tangadur chum in baile annsin,4193  ⁊ ro chuir in maccaem Pátraic cona muintir issin rígthech4194  romor ro boi ac Coscrach issin baile, ⁊ do-rinded a n-umal-osaic4195  ann.

[316] 4196  Ocus dala Cailti, do-luid reime co Cloich na n-Arm i l-leith4197  andes don  184dúnad, in bail a n-déndais in Fhiann a n- airm do4198  bleith re ríglia cloiche cacha bliadne, ⁊ ro chaiestar déra4199  fír-thruaga falcmara annsin os chind na cloiche ic cuim- niugud4200  na muintire moire ro bói os chind na cloiche-sin co minic4201  reime. Ocus ní cian do bói ann co faccaid in t- aen-óclach da4202  indsaigid, ⁊ brat corcra uime ⁊ delg óir issin brut, ⁊ delb4203  deg-duine fair ⁊ forom flatha leis ⁊ folt cáem cas fair, ⁊ nír'4204  rathaig Cailte h-é nó cor' t- shuidh in t-óclach ar leith-chenn na4205  cloiche ina fharrad. “Carsat com-ainm thusa, a óclaig?” ar Cailte.4206  “Coscrach na Cét m' ainm-si”, ar se. “Ocus in tusa m' aichne-si?”4207  ar in t-óclach. “Cá h-aichne fuil accut-sa orum?” ar Cailte. “Andar4208  lem-sa”, ar Coscrach, “is tu Cailti mac Ronain.” “Is fír cora4209  mé”, ar Cailte. “Maith lem do thecmail chuccum”, ar Coscrach.4210  “Cid on sin?” ar Cailti. “Atait .ix. seisrecha .xx. acum-sa”, ar4211  Coscrach, “⁊ in trath is i n-am búana  131b1 in trebaire tecaid fíad4212  imdiscir alltaide, ⁊ loitidh ⁊ millid uile, connach bí tarba duinde4213  de. Ocus ar fír do gaile ⁊ do gaiscid riut-sa, a m' anum, a p.1204214  Chailti”, ar Coscrach na Cét, “tabair furtacht ⁊ fóirithin orum  ¹¹4415  um dingbail in daim-sin dím.” “Ind aimsir do bádusa im luth4416  ⁊ im lathar”, ar Cailte, “ro dingebaind sin dít.”

[317] 4417  IS annsin at-chonncadur in luath-grinde áigh ⁊ irgaile da4418  n-indsaigid, ⁊ fidh-nemed do t-shlegaib urardu re ̇n-guaillib, ⁊ ámdabach4419  da sciathaib donna deiligthi forro. “Cia sut, a m' anum,4420  a Coscraig?” ar Cailte. “Tuathal mác Finnachta, rí in tíre-4421  seo”, ar Coscrach, ⁊ ro t-shuidh in t-óclach ar in faithche ar a4422  rabadur. Ocus is annsin ro fhiarfaig Cailte do Choscrach da4423  fagtha techtaireda co Cluain Cain na Fairchi i cóiced Muman4424  ⁊ Daire na Fingaile, “ocus atáit mo t- shecht lína fíadaigh-sea annsin.”4425  Ocus do-cuadur na techtaireda ara cend, ⁊ tucadur na lína4426  léo dá n-indsaigid, ⁊ ro chóirig Cailte in t-shelg 'ar sin, ⁊ ro4427  chóraig tiug na fer ⁊ immat na con in t-eolus ro t-shail in dam-4428 sin do thiachtain, ⁊ do chóirig a línta ar allaib ⁊ ar essaib ⁊4429  ar indberaib ind fheraind, ⁊ do-riacht in fíad mor da n-indsaighid4430  mara ticed cacha bliadna, ⁊ at-chonnairc Cailte in dam allaith4431  ac tuidecht co h-Ath in Daim ar Slaine. Ocus ros-gab Cailte4432  in Coscraig .i. a t-shleg, ⁊ tuc réo n-urchuir don dam ⁊ sé a4433  lenmain isin lín co tarla fat láma laich don chrann na sleige4434  trít. “Adar lim-sa do dergad ar in ̇n-dam”, ar Coscrach, “⁊ ca4435  ferr ainm da ̇m-beth ar ind ath ina Ath Dergtha in Daim?” ainm4436  ind atha ossin anall cossaníu. Ocus rucsat a druim co Druim4437  Lethan, risa raiter Druim ̇n-Deirg na Damraide isin tan-so. “A4438  Chailti”, ar sé Coscrach na Cét, “maith do thoisc dar  185n- indsaig”,4439  ⚑⁊ adubairt an láid ann:

1. 4440 Canas ticidh a shenoir t-shin
   cait ar' sgarais ret muintir?4441 
   rot-tarraid crot-fall crine
   ní mairend do com- díne.
2. 4442 IS iat is com-díne dam
   locht toirimtechta in talman4443 
   Find cona muintir miadaigh
   lucht tairbthech an tren-fiadhaigh.
3. 4444 Do-beraind oirchissecht ort
   uair do-rala corsat nocht4445 
   da marbtha dam co gaibthech
   in sen-dam crín com- raithnech.
4. 4446 Cindus do muirbfínd-si é
   a fir do-rat duinne gné,4447 
   a marbad, fa mor in mod
   can coin, cen lín am farrod?
5. 4448 Atait mo lína a Cluain Cáin
   do- bér cugum mad ail dáib,4449 
   budh ésin a bás co m-bladh
   rachaidh 'sa sás an sen-dam.
 p.121
6. 4450 Ada-gar mo lína alle
   co Druim n-Derg na Damraidhe4451 
   marbthar ann in congnach cruaidh
   ar in leirg-sea lind atuaidh.
7. 4452 Cáilti do beith d' eis in doim
   a beith cen caimthech cen choin,4453 
   tar éis na cuaine rom-char
   scela is truaighi ro canadh.⚐
   Can.

[318] 4454  Ocus táinic Coscrach ⁊ Cailti chum in baili mara raibe noem Pátraic,4455  ⁊ do-rat Coscrach a chend a n-ucht4456  Pátraic, ⁊ tucsat a sheacht meic ⁊ a t-shecht n- ingena a cindu4457  ina ucht, ⁊ ro shlechtadur dó, uair tarlatar a da les dó in4458  aídchi-sin .i. Pátraic do les a anma ⁊ Cailte do anaccul a4459  arba .i. do marbad in daim do bói ic foghail fair. Ocus do4460  badur ic ól ⁊ ic áibnius ind áidchi-sin. Ocus do-ruacht in4461  sluag uile arnamairech ⁊ naem Pátraic amach assin dúnad ar4462  in faithchi.

[319] 4463  IS annsin ro fhiarfaig Coscrach na Cét do Cailti: “cred fa4464  tucad Cloch na n-Arm ar in cairthi com-daingen cloiche sea ar4465  in fhaithchi?” “Is sí- sin”, ar se Cailte, “in chloch risa meildis in Fhiann4466  a n-airm i l-laithe na samhna cacha bliadna, ⁊ ar in cloich-sin4467  ro bói in smacht-chomartha sida is fearr ro bói a n-Eirinn ⁊ a4468  n-Albain re reimes Chuind ⁊ Airt ⁊ Chormaic ⁊ Cairpri4469  Lifechair .i. fail druimnech derg-oir i r-rabadur ocht fichit uinge4470  do derg-ór, ⁊ poll trésin coirthi-sea, ⁊ is sí trésin poll, ⁊ do bói4471  d' fhebus rígi na ríg na lamad  131b2 nech a breith leis, ⁊ do4472  bói d' fhebus fhessa na ̇n- druad conna lamtha a glúasacht, ⁊ ac4473  smacht na rig. Ocus do-chuadur as na riga-sin co toracht Cairpre4474  Lifechair mac Cormaic, ⁊ ro thuit Cairpre i cath Gabra, ⁊ do4475  luidsemar-ne in deired Féine do bamar”, ar Cailte, “conici in4476  n-inat-so, ⁊ ro impaidis-sa in coirthi ⁊ tucus in leth ro bói suas4477  de sís co fuil amal at-chithi-si.” “Da faicmis in poll ⁊ in comartha”,4478  ar in sluag, “ro chreidfimaís sin.” “Léicid-si cairde4479  dam-sa”, arsi Cailte, “co ro thócbur in leth atá sís di co raib4480  suas, uair deibidach in raet in Gaeidel.” Conid de-sin atá “is4481  deinmnitach in raet in Gaeidel.” Ocus ro eirgedur uile a4482  n-aen-fhect da indsaigid in lín ro badur, ⁊ nír' fhétsat a bec di.4483  Ocus do-riacht Cailte, ⁊ tuc a da rigid uimpi ⁊ tuc a talmain p.1224484  h-í, ⁊ is amlaid ro boi, ⁊ a fail óir fán poll ichtarach di, co4485  facadur cach uile h-í, ⁊ do-luid Cailte dochum na falach ⁊ roindis4486  ar dó h-í, ⁊ tuc a leth do Pátraic ⁊ a leth aile do lucht in4487  baile i r-rabadur. Conid Cluain Falach ainm na cluana- sin4488  gusaníu, ⁊ conid Lia na n-Arm ainm in lia-sin. Ocus adubairt4489  Cailte:

1. 4490 A Choscraig ind aichnide
   lía gus tathairgdis riga?4491 
   is chuice taidled in rí
   Find mac Cumaill Almainí.
2. 4492 Ris aderthai Lia na n-Arm
   sochaide dar' bó alt marb,4493 
   is co fuil ossin ille
   'sa n-inad na comnaide.
3. 4494 Mor-sleg do ̇n-dentá pudur
   ocus claidem caem-churad,4495 
   is ro limtha rissin lia
   sunn, a Choscraig, ris cach dia.4496 
   A Choscraig.

[320] 4497  “Ad-rae buaid ⁊ bennachtain, a Cailti”, ar Pátraic, “is maith4498  in scél ⁊ in senchus ro indissis duind.”

[321] 4499  Is annsin ro gabad a eich ⁊ ro h-indled a charpat do  1864500  Coscrach na Cét, ⁊ tainic reime do acallaim ríg Laigen .i.4501  Eochaid Leithderg, co Druim Lethan Laegairi meic Ugaine4502  sair, co n-indissed na scela-sin Cailti doib. “Is mor mo dimda4503  ort”, ar rí Laigen, “gan a indissin dam Cailte do beith acut.”

[322] 4504  IS annsin at-racht rí Laigen tri catha mora d' indsaigid4505  Pátraic ⁊ Cailti co Raith Moir Maighi Fae, risa raiter Raith4506  Mor ar Machaire Laigen isin tan-sa, ⁊ suidhis naem Pátraic4507  cona muintir a n-dorus na ratha, conid Suidhi Pátraic ainm inn4508  inaid. Ocus suidis rí Laigen lín a t-shluaig, ⁊ tuc a chend a4509  n-ucht Pátraic, ⁊ comus ó bicc co mór, ocus “gé thanac-sa do4510  t' indsaigid, a m' anam, a naem-chleirig”, ar rí Laigen, “ro bói4511  deithber mor oraind anallana .i. cath d' fhuagair Ailill mac4512  Scannlain meic Dungaili, rí na ̇n-Deissi, oraind í Cailli in Chosnuma,4513  risa raiter Magh Raigne, ⁊ ro léicis in crich do loscad4514  dó, ⁊ tanac do denum do riara-sa ⁊ dot' acallaim.” “Reilec4515  ríg Eirenn acut ina inad”, ar Pátraic, “acht co tí tú timchell4516  na licci-seo ar atú-sa am t-shuidhi.” Ocus adubairt Cailte:

1. 4517 Atá lecc ina loighe
   ac Druim Lethan Laegaire,4518 
   maidm re ríg Laigen na ler
   da tí dagh-fher 'na deisel.

 p.123

[323] 4519  “IS cet lium”, ar Pátraic, “in bail atá ar Mag Raigne a4520  t-shlucud don talmain ann.” Ocus do-ronad mar sin, uair do sluiced4521  ann h-é tre breithir naem Pátraic, ⁊ gan nert do gabail d' fhir a4522  inaid ar Laighnechaib.

[324] 4523  132a1 IS annsin adubairt rí Laigen: “Mo mor-chen do4524  tiacht a m' anum, a Chailti, cid ar th' aghaid féin do thista, ⁊ dual4525  duit tiachtain .i. Eithne ingen Taidg do máthair. Ocus maith4526  m' anam a ríg-fheindid”, ar rí Laigen, “cred ima tucad Tipra na4527  Scathderice ar in tiprait atá a n-dorus na ratha accaind? .i.4528  Scathderc ingen Chumaill ro baidhed inti ac dechain na smirdrissi4529  Locha Lurgain”, ar Cailte, “corub eisti-sin ro eirig Lach4530  linide lind-fhuar Lurgan, co ro lethastar óta in chorrabhall í cind4531  t-Shleibe Smóil meic Eidhleccair, risa n-apar Sliab Bladma issin4532  tan-sa, conicci-seo, ⁊ ro bói ic lethnachud tar in cuicid uile4533  archena. Ocus is annsin do-rigni Find ind air- birt trén toghaide4534  is ferr do-rigne nech reime riam ⁊ ina diaid .i. sugh- maire a tír4535  na h-India ⁊ na draithi a tír na h-Almaine ⁊ na ban-gaisgedacha4536  a tírib Sacsan ⁊ Franc, co ro t- shúighedur in loch línide4537  lind-fhuar-sin.”

[325] 4538  “Ocus rob an urdraic in chét-fhiann-sin Fhind maic Cumaill”,4539  ar rí Laigen. “Nir' messa cach aen-fer díb iná cach fer uainde,4540  acht gan a tarrachtain í com-ré nó a com- aimsir duib-si, ⁊ iss ed4541  ba gairdiugud  187 d' aegairib ⁊ do buachaillib beith ac tinol a n-airm4542  ⁊ a n-étaig annseo tri catha na Féinne .i. Find mac Cumaill4543  ⁊ Fer Domon mac Imomain ó Lathraig Cáin do choiced Gailian4544  andes.” “Ar fír do gaili ⁊ do gaiscid riut”, a Chailti, ar Eochaid4545  Leithderg rí Laigen, “indiis duind ina n- drongaib ⁊ ina4546  n-áirmib in neoch ro báid in smirdris Locho Lurgan díb.” Ocus4547  adubairt Cailte .i.

[326] 4548  “Faelan Findlacha aniar a cuíced Chonnacht ⁊ Aengus ⁊4549  Dobarchú a cuiced Laigen. Druimderg Daire ⁊ Dubh Da Dét4550  a Ceinel Chonaill atuaid. Iubhar ⁊ Aicher ⁊ Aed ⁊ Art4551  ceithri meic ríg Chaille in Chosnuma, risa raiter Osraigi isin tan-so,4552  Cairell ⁊ Caicher ⁊ Cormac ⁊ Cáemh ceithri meic ríg Dal p.1244553  n-Araide atuaid. Maine ⁊ Art ⁊ Aralt tri meic rig Alban4554  anall. Eóbran ⁊ Aed ⁊ Eogan tri meic rig Bretan. Blai rí4555  Ili ⁊ a da mac .i. Cernd ⁊ Cernabrog, da rig Indsi Gall4556  atuaid, Díure ⁊ Barrae ⁊ Idae tri meic rig Tuaiscirt Lochlann.4557  Luath ⁊ Indell ⁊ Eogan tri meic rig Mairtine Muman aníar. Glas4558  ⁊ Delga ⁊ Duibne, tri meic rig Tuath Breg ⁊ Midhe. Illann4559  ⁊ Aed ⁊ Eoganan tri meic rig Ceinel Eógain atuaid. Samaisc4560  ⁊ Artúr ⁊ Ínber tri meic rig Gallgaeidel anall. Conid iat-sin4561  anmanna na triath ⁊ na tigerna ⁊ na fer feraind ro báidh in4562  smeirdris Locha Lurggan do chét-fhéinn Fhind meic Cumaill.”4563  Ocus adubairt Cailte: “gé do-chuaid etar mo lúth ⁊4564  mo lámach tarrus in magh-so cor' bo loch línidhe fhuar h-é, ⁊ ro ba4565  glas gleorda a uisce.” Ocus adubairt Cailte:

1. 4566 Uisci glaissi gleoraigi
   féth snaissi fúam n-iubhraige,4567 
   étach fiallaig ón gaire
   ac bregad mac n- ingaire.
2. 4568 Reithis faeillean find-lacha
   re h-ur trága trethnaide,4569 
   nocho n-eil cor mara rian
   nochu chian nach gaethlaigi.
3. 4570 ⚑Cormac, Cobthach, Cu Muighi
   Aedan, Fergal Folt- buidhi.4571 
   Fer Da Tol Temhel Tuathol
   Eochaid Aiblen aduathmur.
4. 4572 Druimderg Dáire, Dub Da Dét
   maraen con-riadhaidis écc,4573 
   Ibar Acher, Aed is Art
   Cairill Caem, Cicher, Cormac.
5. 4574 Curach Blai
   do-rat tonn dochum tíri,4575 
   ar m-bathud Blai is a meic
   uch is misti óig Ýle.
6. 4576 Maíne mend mo daltan-sa
   inmain fer tosaigh t- shelga,4577 
   in uair do-berim dom aire
   inmain secht inmain Maine.
7. 4578 Rob-sum comorba righ riam
   bái tan ní gabaind dí míadh,4579 
   ro fhostaind-sea firu and
   ro sloighinn sluagha saer- cland⚐.
8. 4580 Deich fir deich fichit deich cét
   iss ed a fhír is ní brég,4581 
   do laechraid lonn,  132a2 lathar n- dil
   marb is ní do chlaind aen-fir.
9. 4582 Bert-sa mo chubus co grian
   in cach cath in ̇n- dechad riam4583 
   gu nar' marbusa ann de
   acht mac ríg nó ro-duine.
10. 4584 Ro scáil mo delb is mo dath
    's am mall meta muirbillach,4585 
    do-chuaid mo chiall is mo chruth
    conna mairenn dim acht mh' uch,
11. 4586 Do-chuaid mo delb is mo dath
    's am mall meta muirbil- lach.4587 
    becc nar' bris mo chraide ar tri
    ó scarus rissin uiscí.4588 
    Uisci.

[327] 4589  IS ansin tuc-sum da uidh ⁊ da aire a beith a n- écmais4590  a fheine ⁊ a foirne ⁊ a mor-muintire ⁊ a n-esbaid a luith ⁊ a p.125  ¹²4595  lámaig in lá-sin, ⁊ do-rinde toirrsi mor annsin. “Maith, m' anam4596  a Cailti”, ar Pátraic, “nír' choir duid toirrsi do denamh, uair4597  ferr do dluig-siu ⁊ do díl innáit sin uile .i. missi do tharrachtain4598  duit, ⁊ maithius in fír-Dia fhorórda .i.  188creidemh ⁊ crabad ⁊4599  cros-fhígill seoch cach nech aile don Fhéinn.”

[328] 4600  IS annsin thainic deirid don ló ⁊ tossach na h- áidchi da4601  n-indsaighid, ⁊ adubairt Coscrach na Cét ré ríg Laighen:4602  “Atá fled mor-cháin accum-sa duit, a rí,” ar se “.i. ocht fichit4603  dabach do chuirm sho-óla t-sho-ṁmblasta.” “Ni tucad dam-sa riam4604  fledh dara buidecha mé ina sin.” Ocus tangadur reompo4605  chum na fleidhe in lín ro badur do t-shluagaib ⁊ do chleirchib4606  im naem Pátraic issin dúnad anunn. Ocus is annsin ro eirgedur4607  dáilemain re dáil ⁊ doirséoraid ré doirseoracht ⁊ ronnairida re4608  roind, ⁊ ro benad a ceind-bécca da ̇n- dabchaib dilsi donn-iubhair4609  léo, ⁊ ro eirgedar maccáim re h-escradaib ban-óir, ⁊ ro dian-scailit4610  biada ⁊ lind do chach ina diaid-sin.

[329] 4611  IS annsin adubairt rí Laigen ré Pátraic: “Nach facamar- ne4612  airfidech acaib-si ó maitin?” “at-chonncais immorro”, ar Patraic,4613  “.i. Cas Corach mac Cáincinde atá ac dénam fhogloma fessa ⁊4614  eolais ac Cailti.” “Caide mac na trath”, ar Pátraic. “Sunna,4615  a naem-chleirig”, ar in mac ecalsa. “Dó duit amach, bar eissium,4616  ⁊ ticed Aed mac Echach Leith- deirg, mac rig Laigen,4617  fa thimpan Cais Choraig let, ⁊ cochall ciar-leabur uime.” Ocus4618  do-ratad mar sin dochum Pátraic ⁊ ríg Laigen h-é.

[330] 4619  IS andsin ro t-sheindestar Cas Corach a timpan, ⁊ tuc4620  nuall-organ sidhe fuirri, ⁊ do reir a h-indisti do choiteldais fir4621  gonta rissin ceol sírrachtach sidhi do-rinde dóib, ⁊ tucad seóit4622  ⁊ máine don airfideach ⁊ do-beirid seom i l-laím a gilla, ⁊ do-bered4623  in gilla do chach. “Ocus cia díb-siut is ferr einech?”4624  ar cach “.i. in lucht do-beir na seóit ina in t-airfidech no in4625  gilla?” “Is ferr einech in gilla”, ar rí Laigen, “uair iss é do- beir4626  do chach cach ní do-geib.” “Gach ní do-geb- sa”, ar in t-airifitech,4627  “tabrad-som h-é, uair ní ac iarraid étala atu-sa i farrad in Táilgind4628  ⁊ Chailti, acht do denum fhessa ⁊ fhogluma ac Cailti ⁊ p.1264629  d' iarraid nime dom anmain ó Patraic.” “Cáid a fuarais  132b14630  in gilla eter, a m' anum, a airfidig?” ar rí Laigen, “is ferr einech4631  an-ái féin?” “I cóiced Ulad thuaid”, ar Cas Corach. “Ca h-ainm4632  h-é?” ar rí Laighen. “Gilla fhuaramur”, ar in t-airfidech, “na fes4633  ainm na máthair na athair dó.”

[331] 4634  IS annsin at-racht rí Laigen le beind m-buabaill bói ina4635  laim, ⁊ adubairt: “Maith m' anum, a naem Pátraic, da rabamar-ne4636  ac Síd Liamna Lennchaime ingine Dobrain Dubthaire thes, is4637  annsin do-riachtadur chucaind da ingin  189míne mong-buidhe, ⁊4638  rucsat léo m' aen-mac-sa do lár ind aenaig, ⁊ ní fhetar-sa in a4639  firmamaint suas rucsat h-é nó 'n a talmain sís, ⁊ is gaeth ré4640  h-aen-bili missi tar éis m' aen-meic, ⁊ atú-ssa ina uresbaid ó ssin4641  ille, nach fetar issin domun a díl. Maith a m' anum, a naem Pátraic”,4642  ar in rí, “ro bo maith lem-sa fís a bíí no a mairb4643  d' fhagbail uait-siu.” “Mád déoin don Dúilim do-gébthar a fhis4644  duit-siu.” Ocus ro badur ann co trath éirgi arnamairech, co ro eirig4645  grian asa circcaill teintighe.

[332] 4646  IS annsin adubairt rí Laighen: “Maith a m' anum, a naem Pátraic,4647  is áil lium-sa dula do t-sheilg ⁊ d' fhiadach co Tulaig in4648  Máil sair, co Machaire Laigen, ⁊ is cóir duit-si tuidecht lind,4649  uair is gairde duit ina beith issin baile-sea, uair ticfait slóig ⁊4650  sochaide chuicid Laigen dar n-indsaigid ann.” Ro eirgedur da4651  drong-buidhin mora leo .i. buidhen re creidem ⁊ crabad ac4652  Pátraic ⁊ buidhen aile re gnimradaib gaile gaiscid Fhiann4653  Eirenn ac Cailti mac Ronain ⁊ ac ríg Laigen, ⁊ tangadur4654  uile reompo co Tulaig in Mail ar Machaire Laigen. Ocus is4655  annsin ro fhiarfaig Eochaid Lethderg rí Laigen do Chailti:4656  “Cred imma tucad Tulach in Máil ar in tulaig- seo, ⁊ cid imma4657  tucad Cnoc Aifi ar in cnoc-so thís?”

[333] 4658  IS annsin adubairt Cailte: Airdrí ro gabusdur ríge4659  n-Alban dar' bo com-ainm Aehel mac Domnaill Dubloingsig, ⁊4660  ro bói aen-mac aice .i. Mál mac Aeil meic Domnaill Dubloingsigh,4661  ⁊ ro bói ban-cheile aice .i. Aiffi ingen Ailb4662  meic Scoa, ingen rig Lochlann atuaid, ⁊ do bói dúnad ⁊ p.1274663  deg-baile ac Mál mac rig Alban ac Rind Ruis a n-Albain, ar4664  Cailte, ⁊ do bídis údair ⁊ ollamain ⁊ aes dana fer n-Eirenn ac4665  tathaighid uainde ann, ⁊ do bídis na h-ollamain-sin ⁊ na h-údair4666  ac indissin testa Find ⁊ na Feinne a fiadnaissi Máil meic Aeil4667  meic Domnaill ⁊ Aífi ingine Ailb meic Scoa ríg Lochlann, ⁊4668  ro bói óclach ac Find mac Cumaill .i. Mac Lugach, ⁊ a4669  n-déntái do dán molta d' Fhind, etir Eirinn ⁊ Albain, do-nithea4670  formolad Meic Lugach d' indissin ann, ⁊ ó' t-chuala sin Aifi4671  ingen Ailb meic Scoa .i. na mór-thesta-sin do-berdis údair ⁊4672  ollamain ar Mac Lugach, tucasdur in ingen grád dó ar a4673  scélaib.

[334] 4674  IS annsin do-chuaid Mál mac Aeil do denum t-shelga tri4675  cét oclach i Sliab mór Monaid i n-Albain, ⁊ do-rinde in ingen4676  comairli aici ina grianan fein .i. naenmur comalta ro boi aici4677  do breith di lé d' indsaighidh 132b2 Eirenn, ⁊ tangadur4678  reompo tar moing mara ⁊ mor-fhairrge in nónbur ban sin co4679  Beind Etair meic Étgaith in fheinida, ⁊ tangadur i tír in naenbur4680  ban ⁊ in rigan in dechmad, ⁊ iss é sin lá do-rigned selg4681  Beinde h-Étair ac Find, ⁊ ba h-é fat na  190selga sin otá Gortin4682  Tighi Meille meic Lurgan Luime í cind t-Shleibe Smóil meic4683  Eidlecair, risa n-abar Sliab Bladma, co Beind Étair meic Étgaith4684  in fheindeda. Ocus is ann ro bói Find ina inadh t-shelga ⁊ a4685  dalta caem carthanach ina farrud ann .i. Dubrind mac ríg4686  Cheineil Eógain atuaid. Ocus Cailti cecinit:

1. 4687 Dubrind donn denta in chomlaind
   minic gairmim im chuirm-lind,4688 
   mo daltan ballach bedach
   mo chraide in déinmech Dubrind.

[335] 4689  Ocus ro bói in maccaem ic mór-fhegad uime ar cach leth. Ní4690  cian ro bói ann co faccaid in n-aen-luing ic gabail isin chael-tráig4691  ina fhiadnaisi, ⁊ rigan rosc- lethan ar lae na luinge, ⁊ naenbur4692  ban ina farrud. Ocus tangadur reompo co h-airm i r-raibe Find,4693  co n-imat cacha maithiusa do neoch tucsat léo, ⁊ suidhis in4694  ingen .i. Aifi, ar leth-laim Find meic Cumaill, ⁊ sillis in flaith4695  Find furri, ⁊ ro fhiarfaig scela di. Ocus ro indis in ingen a4696  h-imthus ó tus co dered .i. a tuidecht d' indsaighid Meic Lugach p.1284697  tar moing mara 'ar tabairt gráda dó. Ferais Find faeilte ria4698  annsin, uair faccus a charadrad dó in tí chum a tainic .i. mac4699  a meic ⁊ a ingine.

[336] 4700  Tairnic iarsin in t-shelg do dénam, ⁊ do- riachtadar maithe4701  na Féinne ina ̇n-drongaib ⁊ ina ̇m- buidhnib chum Find, ⁊ do4702  fhiarfaig cach drong don Fheind ticed ann: “Cia in rigan rosc-lethan4703  a m' anum, a Fhind?” ar siat. Ocus ro indis Find a h-ainm4704  ⁊ a sloinded ⁊ in fath ima tainic d' indsaigid Eirenn. “Mo-chin4705  tainic a turus”, ar siat, “uair ní fhuil a n-Eirinn na a n-Albain4706  fer is ferr ina in fer chum a tainic acht mád in flaith Find.4707  Ocus is do Mac Lugach rainic selg iartharach Sleibe Bladma4708  in lá-sin, ⁊ do-riacht iarsin Mac Lugach in lín ro bói chucaind,4709  ⁊ do síned a pupaill tar Fhind in tan-sin, ⁊ do-riacht in ingen,4710  ⁊ do-riachtadur maithe na Feinne issin pupaill, ⁊ tainic Mac4711  Lugach ann, ⁊ suidhis ar leth-laim Fhind meic Cumaill ⁊ ind4712  ingen ar in laim aile. Ocus ro fhiarfaig Mac Lugach in ingin mar4713  do fhiarfaigedur cach archena, ⁊ ro indis Find ó thus co deirid4714  dó tuirthechta na h-ingine,” “ocus chucut-sa thainic sí”, ar Find,4715  “⁊ ac seo as mo laim-si it laim h-í ⁊ a cath ⁊ a congal, ⁊ ní4716  ba truime ort-su sin na ar in Feinn uile.”

[337] 4717  Ocus tainic Find co h-Almain ind aídchi-sin ⁊ tri catha4718  na Feinde ⁊ in ingen léo cona bantracht, ⁊ ro fhaeestar Mac4719  Lugach ind aidchi-sin ⁊ in ingen, ⁊ ro bói aici re mís ⁊ ré4720  bliadain gan iarmoirecht do tiachtain in degaid reisin ré- sin.4721  “Ocus do bamar-ne laithe ar in tulaig-sea”, ar Cailte, “⁊ nir” bo4722  chian duind ann co faccamur na tri catha croda cutruma commora4723  dar n-indsaigid, ⁊ ro fhiarfaigemar cia ro bói ann, ⁊ adubradur-4724 som corb' é Mál mac Aeil  133a1 meic Domnaill4725  Dubloingsig 191 rig Alban do dighailt a mna ar in Feind, ⁊ adubairt4726  Find: “cóir in trath tainic-se”, ar se, “in trath atamait-ne4727  uile a n-aen-inad.”

[338] 4728  “IS annsin ad-rachtadur na catha dochum a cheile, ⁊4729  at-racht Mál mac Aéil meic Domnaill Dubloingsig, ⁊ ro gab4730  a armu, ⁊ tainic fá dó déc trít na tri cathaib com-mora na4731  Féinne, ⁊ atorchair cét laech lán-chalma don Fhéinn leis re cach4732  fecht, conid da cét déc laech ro thuit leis, ⁊ ro chomraic p.1294733  ⁊ Mac Lugach ar lar in chatha, ⁊ tucastar cach nech dib4734  ceithri coisceimenda dochum araile tar braigit na sleg sleman-cruaid,4735  ⁊ ro gab cach dib a cend a cheile dona claidmib, ⁊4736  cid cían gairit ro bás ac in comrac-sin at-rochair Mál mac4737  Aéil le Mac Lugach, ⁊ ro cuired fa thalmain h-é issin tulaig-sea”,4738  ar Cailte. Ocus adubairt Cailte:

1. 4739 Is i seo Tulach in Máil
   is tulach dia ̇m-bói mor n-áir,4740 
   badur láich ann a fuilib
   ocus nert a luath- guinib.
2. 4741 Secht fichit long do-luidh Mál
   tar in sáile solus-bán,4742 
   ní dechaid díb 'na ̇m-bethaid
   achtmad foirend aen-ethair.
3. 4743 Los sceith is claidim catha
   ocus étaig il- datha,4744 
   ba calma Mal tar in muir
   ba luath a lam a n-imguin.
4. 4745 Mor n-aill is mor n-indber n-án
   mor n-abhann is mor sruthan,4746 
   mor cor, mor pudhar, mor n-uch
   nó co tainic in tuluch.
4747 
Is i seo.

[339] 4748  “Conid uad atá Tulach in Máil ar in tulaig- seo, ⁊ cath4749  Tulcha in Mail ar in cath, ⁊ Tulach Aífi ainm na tulcha-so4750  thís, uair is furri ro bói in ingen gen ro bás ic tabairt in4751  catha”, ar Cailte, “⁊ ro bói ac Mac Lugach o ssin amach, conid4752  h-í fa mathair chlainde dó.”

[340] 4753  Ocus is annsin ro eirig Pátraic ⁊ in sluag uile a n-aen-fhecht4754  don tulaig ara rabadur, ⁊ do luidedur reompo co Tulaig4755  na Fiad allaniar don tulaig-sin, ⁊ at-connairc Cailte da raith do4756  bói im Thulaig na Fiad .i. Raith Spelain ⁊ Raith in Máil.

[341] 4757  “IS mor in da raith, a m' anum, a Chailti”, ar rí Laigen,4758  “⁊ cia ro boi intib?” “Da briugaid do rig Eirenn”, ar Cailte “.i.4759  do Chormac h-úa Chuind. Is intib-sin do bídis braigde fer4760  n-Eirenn o laithe mis trogain, risa raiter in lugnassadh, co laithi4761  na samna cacha bliadne ic á ̇m-biathad ac Béccan Bóaire ⁊ ac4762  Spelan mac Dubain ac in da briugaid-sin.” ⚑

4763 

Cailte cecinit:

1. 4764 Da ráith isin tulaigh tigh
   cia bet andíu cen cinaidh,4765 
   ba mór a ciss is a smacht
   ticed doib on rig co reacht.
2. 4766 Raith Conaill is Raith Cairbre
   cia beit aníu gan cairdi,4767 
   Ráith Cairill is Raith Comair .
   bitís óig a n-éncomaidh.

[342] 4768  “Cred da fuilet na h-anmanna-sin, a Cháilti”, ar rí Laigen. p.1304769  Cethri taisigh sguir do ríg Érenn ⁊ cethri derbbraithrecha4770  iat, ⁊ o laithe na samna na h-eich-sin righ Érenn intib-sin co4771  laithe m-belltaine, ⁊ do-bertís do ríg Erenn co Temraig iat.⚐

[343] 4772  IS annsin at-chonncadur tulaig aile a facus doib. “Cid4773  ima tucad Caelesna ar in tulaig-seo, a Cailti”, ar rí Laigen.4774  “Is mebair lium-sa sin”, ar Cailte “.i. Milid mac Trechossaig,4775  mac ríg in domain moir anair, tainic tri .l. óclach do gabail4776  rígi n-Eirenn, ⁊ ro boi ac iarraid braiget ar Fhind mac Cumaill,4777  ⁊ adubairt Find ní thibred giallu na etere don chomlín-sin do4778  dáinib isin doman uile, ⁊ ro fhogair Milid mac Trechosaig comrac4779  aen-fhir  192 ar Fhind, ⁊ do eirgis-sa dono”, ar Cailte, “uair ro bói4780  dingbail deig-fhir indum in la-sin, ⁊ atorchair-sium lium ar scis4781  chomraic”,  133a2 ar Cailte. “⁊ do bói da fhebus lé feraib4782  Eirenn a thoitim, co tucad ní de cacha tulcha aireghda, ⁊ ro4783  facad da chael-esna ar in tulaig-seo de. Conid uad ata in4784  t-ainm-sin.” ⚑

4785 

Cáilte cecinit:

1. 4786 Gid Cellas na n-Dám dasgin
   da raibi pudhar d' faicsin,4787 
   do marbad aice co se
   mílid sa fhert at- cithe.

[344] 4788  “Ocus is e-sin, a anum, a rí Laigen”, ar Cáilte, “dind-shenchas4789  na cnocc ⁊ na tulach ro fiarfaigis dim”.⚐

[345] 4790  Tar a eis-sin tangadur rompo co Raith Moir Maigi Fea4791  .i. co dunad ríg Laigen, ⁊ is annsin ro coirged tech n-óla ind4792  aidchi-sin ac Eochaid Leithderg ac ríg Laigen. Ocus adubairt4793  in rí: “tabur a thimpan do Chas Chorach mac Cáincinde co4794  ̇n-derna airfided duind.” “Tabrad in gilla fuaramar”, ar Pátraic4795  “.i. a gilla féin, a thimpan dó.” Ocus tuc in gilla in tiumpan4796  leis ⁊ tucustar i l-laim ind airfidig h-í, ⁊ in tan tucad in tiumpan4797  ina láim is annsin ro gab teine a féice in tighi i r-rabadur, ⁊4798  ro bói cach ac fegad na teined i n-aen-fecht, ⁊ ro fhóbair in4799  t-airfidech a thimpan do chur assa laim ina comét, ⁊ adubairt4800  a gilla fris: “na tairmisced tú dot' eladain na dot' airfidiud, ⁊4801  léic dam-sa in tech d' fhoirithin” Ocus lia cloiche ro bói a4802  lin-scoit a lened ac in gilla ro díubraic ró n- urchair de co ruc4803  in tene ⁊ in féice tar sonnaigib sith-arda in baile amach, conid p.1314804  Ard Féice fos ainm inn inaid ó ssin ille ar in lamach do-roin4805  Aed mac ríg Laigen ac bádudh na teined. ⚑

4806 

Cáilte cecinit:

1. 4807 Ro báidh an tenidh astigh
   Aedh mac rig Laigen lam-ghil,4808 
   is é ainm o sin ille
   Ard Féigi ar in faithche.⚐

[346] 4809  “Buaid lamaig ort, a meic!” ar Pátraic, “⁊ buaid roinni ⁊ buaid4810  coscair.” Ocus ro ráidset lucht in tighi uile “ní fhaccamur riam”,4811  ar siat, “ac airfitech gilla budh fherr luth na lámach na einech4812  na in gilla út.” Ocus ro badur ann mar sin ind aídchi-sin co4813  tainic lá cona lan-shoillsi arnabarach, ⁊ ro eirgedur in sluag4814  uile maraen ⁊ naem Pátraic, ⁊ do-chuadur ar Cnoc na Rig, risa4815  raiter Maistiu, ⁊ suidis Pátraic ann.

[347] 4816  Dala rig Laigen immorro, ro cóirged selg ⁊ fiadach leis4817  annsan inadh risa n-abar Ard na Macraide isin tan-sa, ⁊ Ard4818  Scol a com-ainm anois, ⁊ co Lis na Mor- rigna, risa raiter Maistiu4819  isin tan-so, ⁊ ní raibe do muintir na cleirech ina farrud annsin4820  acht in t-airfidech ⁊ a gilla, ⁊ ní rainic nech do muintir rig4821  Laigen cet-guin muice na aighe ac in airfidech ⁊ ic a gilla, ⁊ ní4822  dernad ó do-cuaid in Fhiann selg bud tarthighe ina in t- shelg-sin.

[348] 4823  IS annsin ro eirig Pátraic ⁊ do-rigne procept ⁊ senmoir4824  do chach, ⁊ tucsat cúiced Laigen trian a clainde ⁊ trian a4825  n-indmais dó naem Pátraic, conid Cnoc na Dechmaide ainm4826  in chnuic-sin ó sin anall gusaníu, ⁊ Mag in Trin ainm in4827  maighi, ⁊ Ard in Procepta ainm ind aird a ̇n-derna Pátraic4828  in procept.

[349] 4829  IS ann immorro ro gab ítu mor naem Pátraic a h-aithle4830  na senmora ⁊ in procepta do-rinde. Ocus at-chonncadur baile i4831  faccus doib ⁊ Tech Cruind ainm in baile, ⁊  193is amlaid ro bói4832  in baile, ⁊ fledh mor urlum ann, ⁊ ro cuinged deoch do Pátraic4833  ar fer in baile .i. Maelan mac Dubain eissideic, ⁊ érais Pátraic4834  fa dig don fleid-sin, ⁊ lonnaigther in fíren ann risin leochaill,4835  ⁊ adubairt  133b1 “Ni rab gein meic na ingine accut, a Dubain,4836  na fer fine na aicme”, ⁊ ní roibe dono.

 p.132

[350]  ⚑

1. 4837 

   Patraic cecinit:

2. 4838 Tech Cruind do baile duthaig
   a fir cen mac is cen mnáí,4839 
   mo mallacht is mallacht ríg nime
   ar lín in tighi-sea i tái.⚐

[351] 4840  INa degaid-sin tangadur na sluaig reompo co h-Ard Cuil- lind4841  i Machaire Laigen, ⁊ ro badur ac dechain na h- ailli ⁊ na4842  h-abhann uaithib ⁊ Airdi Cuanaide. IS annsin ro fhiarfaig rí4843  Laigen do Chailti: “Cred 'má tucad Aird Cuanaide ar in aird4844  allanall? ⁊ créd ima tucad Ard Cuillend ar in n-inad-sa?”4845  Ocus ro cháiestar Cailte annsin dera falcmara fír-thruaga cor' ba4846  fhliuch blái ⁊ bruinde dó, ⁊ adubairt: “aen-chomalta ro bói4847  accum-sa annso .i. Cuanaide mac Lind meic Faebair, mac ríg4848  Laigen annso, ⁊ nír' bo deig-ben a mathair .i. Cuillind ingen4849  Dubthaig, ⁊ ina degaid-sin”, ar Cailte, “do bamar-ne ar slicht-lorg4850  Chlainde Morna annso, ⁊ do- riachtamar-ne do gillib óca éididhacha4851  fhiann Eirenn .i. deichnebur ⁊ secht .xx. sciath-armach4852  annso, ⁊ ní raibi guala gan sciath ⁊ ní raibi cenn gan chathbarr.4853  Ocus adubart-sa”, ar Cailte, “re Cael Croda Cétguinech4854  h-ua Nemnaind in lorg do lenmain, ⁊ do eirig in t-óclach-sin4855  ar in slicht conici in ̇m-baile i r-raibe in ban-muilleoir, ⁊ at-connairc4856  in gilla n-óc n-abrat-gorm i farrad na mná ac á h-acallaim, ⁊4857  léine do t-shroll rig re chnes, ⁊ brat ciumsach corcar-glan uime,4858  ⁊ delg óir issin brut, ⁊ sé ina t-shuidhe ar scemel-bord in lebind4859  ina farrud. “Maith, m' anum, a deig-meic”, ar in Chuillend ingen4860  Dubthaig, “ní h-inat duit-siu beith acom acallaim-si annso, ⁊ a4861  aen-meic”, ar sí, “déna imthecht bodesta, ⁊ do-riachtadur Clannmaicne4862  Morna tar in n-ath ⁊ tar ind abaind, ⁊ bidbaid bunaid4863  d' Fhind iat.” Ocus do-luid Cael Croda chucaind”, ar Cailte, “⁊4864  ro h-indissed duind in scel-sin. Ocus ro éirgemar-ne a n- aen-fhecht4865  eirgi athlum áen-fhir, ⁊ do riachtamar da indsaigid, ⁊ ní4866  tucsum aithne fair .i. ar Chuanaide mac Lind meic Fhaebair,4867  ar mo chomalta-sa, annsin, ⁊ ro impa a aighed foraind, ⁊4868  tainic fecht fa thri treomaind, ⁊ in tres fecht tainic tuc urchur4869  do t-shleig dam-sa co ̇n-dechaid tri adam glún, ⁊ cach cnoc ⁊4870  cach carracc risa rithim-sea iss é iarsma na sleige-sin tic rim, p.1334871  Ocus tucu-sa urchur dó-sum co tarla tar brol- lach a inair cor' daer-bris4872  a druim ar dó ann, ⁊ ro marbusa ac in ard ut talla h-é,4873  conid Ard Cuanaide ó sin gusaníu.” ⚑

4874 

Cáilte cecinit.

1. 4875 Cuanaidhi cú na crichi
   fuaraidi o thic aidci,4876 
   mo dile ar na ditaighe
   cnú mo craidhi Cuanaidhe.
2. 4877 Comrad do-rigne 'con tein
   ocus in máthair ros-m- ail,4878 
   ocus in muilend ros-meil
   fuil re h-Ard Cuil- lind anair.
3. 4879 ISin glínd co craebaighi
   cerba grind in luamaire,4880 
   'sa n-Garbros co n-gnimaighi
   ann ro marbos Cuanaidi

Cu.

4881  “Fuair in t-oclach bás amlaid-sin”, ar Cáilte, “⁊ nír” cumain lim4882  reme riam bás neich bud doilgi lem ina sin.⚐

[352] 4883  Ocus is annsin tangadur reompo in sluag ⁊ Patraic4884  maraen ríu co Raith Moir Maigi Fea, ⁊ tangadur isin deg-baile4885  anunn, ⁊ ro badur ac ól ann re h-ed ⁊ re h-athaid. “Tabar do4886  thimpan duit, a Chais  194 Choraig meic Caincinde”, ar rí Laigen,4887  ⁊ tucastar a gilla a timpan chuice.

[353] 4888  IS annsin adubairt Bé Bínd ingen Choban ingen ríg Connacht:4889  “Ingnad lem,” ar sí, “in cochall ciar-leabur út fuil um4890  gilla ind airfidig gan a buain de i l-ló nó a n-aídchi.” “Ca fis4891  nach cend ainmi fuil air?” ar rí Laigen: “acht cach ball at-chiammaid- ne4892  de nocho n-uil easbaid delba air.” IS annsin adubairt4893  Eochaid Leithderg rí Laigen re Cailte: “Maith a m' anam”, ar4894  se, “crann sleigi atá acum, ⁊ is ail dam feth fithshnaissi 133b24895  do thabairt duit-siu fair, uair at-chuala-sa na raibhe a n-Eirinn4896  na a n-Albain crannaigi budh fherr anai-ssiu.” “Aderim riut”,4897  ar Cailte, “in crann sleige nach fétadais fir Éirenn do dénam4898  is missi ro fhétfad ní de.” IS annsin tucad in crann-sin i laim4899  Chailti, ⁊ do-rinde a snaide co ding- bala connach raibe a n-Eirinn4900  na a n-Albain crann budh fherr denam anás. “Ocus dena a4901  h-indsma na sleighe anois”, bar rí Laigen, ⁊ tuc in t-shleg í laim4902  Chailti, ⁊ tucastar a chos re colba com-daingen in tighi i r-raibe,4903  ⁊ sáidis cenn na sleighe issin colba, ⁊ ro gab fein crann na4904  sleige ina laim, ⁊ tucastar ró n-urchair dochum in chind ⁊ p.1344905  aimsig h-é co com-nert co tarrla ina h-alt ⁊ ina h-inadh féin co4906  cóir amal do beth aimser reime 'ga h-indsma. “Ac seo do t-shleg,4907  a m' anum, a rí”, ar Cailte. Gabaid in rí in t- shleg ⁊ maith do4908  bói. “do-berim adám ech ⁊ mo charpat duit, a Cailti”, ar in4909  rí, “fiach indsma na sleigi.” Conid iat-sin da ech ⁊ carpat ar a4910  raibi Cailte fha deired a n-Eirinn, ⁊ géb é ro indisfed in scel-sin4911  .i. imthechta Cailti ⁊ anmanna in da ech d' fhiarfaigi de .i.4912  Err ⁊ Indell a n-anmanna.4913  Ocus ro boi in t-shleg i l-laim in rig, ⁊ do bói ic á sír-fhégad,4914  ⁊ ba doilig leis gan comarba meic leis fá h-urchomair, ⁊ ro4915  mebaid déra uiscide tar a gruaidib, ⁊ adubairt naem Pátraic4916  ris: “cred immá ̇n-denai in toirrsi-sin, a rí?” bar eissium. “A4917  h-adhbur acum”, bar in rí. “Créd in t-adhbur?” ar Pátraic.4918  “A loss in meic adubartas riut reime-seo”, ar rí, “⁊ gan comarba4919  dilis dingbala accum fa chomair na sleige-seo ro indsmastar4920  Cailte dam.” “Maith a m' anum”, ar Pátraic, “tabair i l-laim4921  gilla ind airfitig h-í co findam in ba lán a glacc da h-indsma4922  ⁊ da cró, ⁊ tuc in t-shleg i l-laim gilla ind airfitig, ⁊ ro boc ⁊4923  ro bertaig h-í co lán-chalma.” “Ben dít do chochall ciar-lebur4924  bodesta”, ol Pátraic, “⁊ rot-mela sleg th' athar.” Ocus ro benustar4925  a chochall de, ⁊ ní raibi ann nech na tucustar aithni fair.4926  “Is taiscid deig-chleirig, dar ar m- breithir”, ar in t-airecht. “Ocus4927  a cleirig”, ar rí Laigen, “na bith comus Tuaithe Dé Danann4928  festa fair in mac ó ro ailis ⁊ o ro altramais cosaníu h-é.” “IN4929  bás ro ordaig Rí nime ⁊ talman do-géba”, ar Pátraic.

[354] 4930  IS annsin do eirgetar sluaig ⁊ sochaide, ⁊ do- rónsat a4931  cuir ⁊ a muinterus rissin maccaem, co raibí se .x. cét do t-shluag4932  im trath eirge arnamairech.

[355] 4933  IS annsin tangadur rompo in sluag uile ⁊ Pátraic maraen4934  ríu, ⁊ do-luid Cailte issin carpat tuc rí Laigen dó in lá-sin, ⁊4935  tangadur rompo co h-Ard Fostuda na Féine amach ar Slaine4936  issin tan-so, ⁊ tairrlingid Cailte assin charpat annsin, ⁊ ro4937  cóirged in t-shelg léo. “Maith a m' anum, a Cailti”, ar rí Laigen,4938  “cred ma tucad Ard Fostada na Féinne ar in ard so?” “Is mebuir p.1354939  lem-sa in ní dia tá sin”, ar Cailte, “cen gub núa in ní4940  dia tá. Laithe n-aen da tainic Find mac Cumaill ⁊ tri catha4941  na Feine conici in n-ath-sa, ⁊ mar do bámar ann anar suidhe”,4942  ar Cailte, “co faccamar in n-aen-ingin ar in cloich cuirr a cind4943  ind atha thall: inar sroill uimpi ⁊ brat uáine aen-datha uimpi,4944  delg óir isin brut, mind  134a1 oir i comartha rigna os a cind,4945  ⁊ adubairt:” “Ticed aen-óclach accaib, a fhianna Eirenn, dom4946  accallaim”, ar in ingen.

[356] 4947  IS annsin ro fhrecair Sciathbrec mac Dathcháin sin, ⁊ da4948  eirig da h-acallaim. “Cia is ail let, a ingen?” ar Sciathbrecc4949  mac Dathcháin. “Find mac Cumaill”, ar inn ingen. Ocus do-riacht4950  Find dochum ind atha d' accallaim na h-ingine. “Cia thusa, a4951  m' anum, a ingen?” ar Find, “⁊ crét is áil let?” “Dairend ingen4952  Buidb Deirg meic in Dagda missi”, ar inn ingen, “⁊ d' fheis4953  let-su thanac tar cend tindscra ⁊ tirochraici.” “Ocus crét in4954  tindscra ⁊ in tirochraic” ar Find. “Coraigecht aen-mna re4955  bliadain dam”, ar in ingen, “⁊ leth feissi do grés.” “Ní thabraim-si4956  sin”, ar Find, “do mnai do mnaib in domain, ⁊ ní4957  thiber duit-si dono.” Ocus is ann tuc in ingen a lam a clithair4958  diamair a étaig, ⁊ tucastar cuach find-airgit amach assa coim,4959  ⁊ a lán do midh sho-ola ann, ⁊ tuc i l- láim Fhind meic Cumaill.4960  “Ocus crét so, a m' anum, a ingen?” ar Find. “Midh so-óla so-mescca4961  so-milis”, ar in ingen. Ocus ba geis do Fhind fled d' obu.4962  Ocus ro gab Find in cuach ⁊ at-ibestar digh as, ⁊ iar n-ól na4963  dighi dó ro mesc-buaidred h-é annsin, ⁊ tucastar a aighed ar in4964  Féin, ⁊ cach olcc ⁊ cach ainim ⁊ cach lén catha do fhitir ar4965  cach fer don Fhéind ro thubh ina aghaid leisin meisce tuc in ingen fair.

[357] 4966  “IS annsin do eirgedar maithi Fhiann Eirenn, ⁊ ro fhacadur4967  in maigin dó .i. cach nech dib dochum a forba ⁊ a feraind, ⁊4968  nir' fácad ar in tulaig-seo”, arsi Cailte, “acht mád missi ⁊ Find.4969  Ocus is annsin ro eirgis-sa a ̇n-diaid na Feinde ⁊ adubart:” “A4970  fhiru, na fác bur triath ⁊ bur tigerna tré milled mná sirrechtaighe4971  side fair, ⁊ fecht ara dó déc ro timsaigiusa iat, ⁊ ro4972  timairgis ar in tulaig-sea. Ocus ó thainic deired don ló ⁊ tossach p.1364973  don aidchi do-chuaid a neim do thengaid Fhind, ⁊ in fecht déidenach4974  ro fastis-sa iat táinic a chiall  196⁊ a chetfaid féin d' Fhind,4975  ⁊ dob fherr leis toitim ima arm-gaisced ⁊ bas d' fagbail ina beith4976  a ̇m-bethaid. Ocus is sé-sin darna la as mó fuarus d' ulc riam”,4977  ar Cailte, “in la-sin ac fastod na Féinde ⁊ in la ro fuaslaices4978  Find ó Chormac ⁊ tucus in chorr-imirchi dó. Ocus conid Ard4979  in Fhostada de-sin h-é ⁊ Ath in Fhostada.” Cailte cecinit:

1. 4980 Ath Fostada Féinde Fínd
   adér riut co h-aith-imrind,4981 
   is sé ainm ó sin ille
   Ath Fostada na Féinne.
2. 4982 Bás Conaing ocus Cathail
   do-rala im cenn aen-achaid,4983 
   torcradar don t-sheilg ár sin
   Bran is Bresal 'na m-braithrib.
3. 4984 Atá a Sengabair na Sreth
   Flann ocus Find Findabrach,4985 
   Aed ocus Congal Clidna
   iat araen fa en-dingna.
4. 4986 Fa mor esbaid Feine Find
   'ar ̇n- dul doib a h-Iubharglind,4987 
   mó a n-esbaid a cind trachta
   cath fithnassach Findtrága.
5. 4988 Ar n-esbaid a cath Monaid
   'ar n-dith Déicill in dolaid,4989 
   'ar marbad Ailbi meic Máin
   ocus Mergi 'na fhochráib.
6. 4990 Ar n-esbaid i cath Chlidna
   da tainic rind a h-ídhna,4991 
   'ar marbad cét fer fa thri
   do laechraid fa lór-luindi.
7. 4992 Ceithri nói crechta is deich cét .  134a2
   inneoch dar t- sháiliusa éc,4993 
   gid fata bes 'gá rim de
   ni h-orro ata m'airbire.
8. 4994 Adeirim-si rib-si de
   is fír dam í r- raidim-ne,4995 
   ge beth mo chraide ina mairg
   is maith ro anus 'con aird.
4996 
Ath Fostada.

[358] 4997  “IS mor d' ulcc ⁊ do chathaib ⁊ do chomraicib frith annsin,4998  a m' anum, a Chailti”, ar Eochaid Lethderg mac Aengusa4999  Find, rí Laigen. “Ní h-ed thic aníu rind díb-sin”, ar Cáilte,5000  “achtmad in críne ⁊ senordacht.”

[359] 5001  IS annsin tangadur rompo in sluag uili ⁊ Pátraic maraen5002  riu tar Dubfhidh, risa raiter Fidh Dorcha anos, ⁊ co Sliab na5003  ̇m-Ban, risa raiter Sliab Aighi meic Iugaine; ⁊ tangadur a mullach5004  in t-shleibe suas, ⁊ ro badur re h-adh ⁊ re h- athaid ina suide ann.

[360] 5005  IS annsin adubairt rí Laigen re Cailte: “crét in sliab-so5006  ⁊ in t-inad atammáid?” “Sliab sin”, ar Cailte, “⁊ síd-brugh ann,5007  ⁊ ní fhuair nech riam h-é acht Find seissir óclach .i. baeth-láeg5008  álaind alltaide ro duísced duind”, ar Cailte, ac Toraig tuais- cirt p.1375009  Eirenn, ⁊ ro lensamar-ne h-é seisiur óclach ó Thoraig conici in5010  sliab-so .i. co Sliab Aighi meic Iugaine, ⁊ tucustar in baeth-láeg5011  alltaide a chenn a talmain ann, ⁊ ní fhetamar-ne cá leth5012  do-chuaid iarsin. Ocus ro ferastar tróm-shnechta mor ann co5013  ̇n-derna gat-shnim do barr na fidhbaidhe, ⁊ ruc ar luth ⁊ ar lamach5014  uaind mét na derdaine ⁊ na doininde tainic ann. Ocus5015  adubairt Find rim-sa: “a Cailti, in faghai díden duind anocht ar5016  in doinind atá ann?” “Ocus tucus bertugud orum sech uillind in5017  t-shleibe bodes, ⁊ in dechain ro  197 dechus seochum co facca in síd5018  solus-mor co n-ilar chornn ⁊ chuach ⁊ chopan buis ⁊ bán-óir5019  ann, ⁊ ro bádusa a n-dorus in t-shída ica sír-fhegad ré h-adh fata.5020  Ocus ro smuainis cindus do-genaind, in annsa síd do- ragaind5021  d' fhis scel in t-shída, nó in d' indsaigid Fhind marar' fhacus h-é, uair5022  do-chuadus uad sech uillind in t-shleibe bodes d' iarraid inaid.5023  Ocus is sí comairli arar' chindius, do-chuadus issin síd anunn ⁊5024  do t-shuidhis”, ar Cailte, “a cathair glainide ar laechlar in t-shída5025  ⁊ do dechus in tech umum, ⁊ at-chonnarc ochtur ar .xx. óclach5026  isin dara leith don tigh ⁊ ben chaem chenn-álaind ar gualaind5027  gach fir díb, ⁊ seissiur ingen mín maccaemda mong-buide isin5028  leith aili don tig, ⁊ tuignech futairli forro go formna a n-gualann,5029  ⁊ ingen mín mong-buide i cathair ar laechlar in tighi, ⁊ cruit5030  ina laim ⁊ sí 'ga sefnad ⁊ 'ga sír-shéinm, ⁊ cach uair do gabad5031  láid do-berthea corrn di co n- ibhed deoch as ⁊ do-bered in5032  cornn i l-laim ind fhir do-bered dí h-é, ⁊ do bídis-sium ic áinius5033  ⁊ ac aibnius uimpi-sin”, ar Cailte. “Dam th' umal-fhossaic, a5034  m' anum, a Cailti”, ar in ingen. “ni dém etir”, ar Cailte, “uair5035  atá dámh is uaisli iná mé fein i focus accum .i. Find mac5036  Cumaill, ⁊ anocht is áil leis feis dithat na h-áidchi issin t-shíd-sa5037  d' fhagbail.” IS annsin adubairt óclach díb- sium: “éirig-si, a m' anum,5038  a Cailti, ar cenn Find meic Cumaill, uair nir' diultad riam ré5039  Find í tigh duine ⁊ ní diultfaither acainni dó-som. Is annsin5040  do-chuadus ar cenn Find.” “Is fata atái inar n-ingnais, a5041  m' anum, a Chailti”, ar Find, “uair ón ló ro gabus airm  134b1, p.1385042  laich am laim ní fhuarus adhaig as mó ro chuir orum iná in5043  adhaig anocht.” Ocus adubairt Find:

1. 5044 Cungnum duind, a Chailti
   is tú fer ar comlaithi,5045 
   da fagtha teine ocus tech
   do leth-taib t-shleibe aig- nech.
2. 5046 Adar lium-sa fuarus tech
   a fhlaith na fiann fír-buillech,5047 
   ocus nir' t-shill nech a clí
   aen-tech aili bud ailli.
3. 5048 Aen-ben ann issin tigh mór
   a fuilet cach ac ind ól,5049 
   bindither ré tétaib crot
   a gaeidelg blaith-mín etrocht.
4. 5050 Ro benadh dind issa t-shíd
   fuaramur ann midh is fín,5051 
   is ro bamar ann 'arsin
   cor' bo lomnan ar ̇m- bliadain.
5. 5052 Neoch ro t-shirius tes is tuaid
   issin domun co mor- buaid5053 
   a mac samla in láe-sea aníu
   ní fhuarus ann, a Caltiu.
5054 
Cungnum.

[361] 5055  “INa degaid-sin”, ar Cailte, “tangamur annsa síd solus-mor5056  anunn in seisir sciath-armach sin ro bamar .i. Find mac Cumaill5057  ⁊ mé féin ⁊ Diarmait ó Duibne ⁊ Oissin ⁊ Oscur ⁊ Mac5058  Lugach; ⁊ ro t-shuidhimar ar colba chíuil issin t-shíd, ⁊ tainic5059  ingen min macdachta mong-buide d' umal-fhossaic duind”, ar Cailte,5060  “⁊ tuc in ingen sind a cathair gleorda glainide ar laechlár in5061  t-shída, ⁊ tucad sen cach lenna duind ⁊ nua gacha bíd. Ocus ind5062  uair tairnic ar n-áithgéire ⁊ ar n- ítu do choscc, is ann ro fhiarfaig5063  in flaith Find:” “Cia accaib da fiarfochum scela?” bar eissium.5064  “Fiarfiag don tí dár b'ail let féin”, ar in t-óclach ba mó díb.5065  “Ocus cia thusa, a m' anum, a óclaig?” ar Find, “uair ní fhetar5066  in comlín-so do dáinib a n-Eirinn gan a n-aithne accaind.”

[362] 5067  “IN t-ochtur ar .xx. oclach út at- chí-siu issin t-shíd, inann5068  mathair ⁊ athair dóib, ⁊ cland do Midhir Mongbuidhe mac in5069  Daghda iat”, ar in t-óclach, ⁊ Findchaem ingen rig t-Shidha5070  Monaid anair ar mathair, “⁊ do-rigned tinol ⁊ toichestal ac5071  Tuathaib Dé Danann 198 deich m-bliadna .xx. gusin lá amairech”,5072  ar in t-óclach, “ac tabairt rígi Tuath Dé Danann do Bodb Derg5073  mac in Dagda icin Brug braenach brecsholus thuaid, ⁊ ro bói5074  ac cuingid bráiget orainde in lín brathar so atámait, ⁊ adubramar5075  nó co tucdais Tuatha Dé Danann braigde dó nach5076  tiurmais féin.”

 p.139

[363] 5077  IS annsin adubairt Bodb Derg mac in Dagda re Midhir5078  .i. ré 'r n-athair-ne: “muna chuire do clann uait”, ar se, “múirfemait5079  do t-shid ort.” “Ocus tangamar-ne amach”, ar in t- óclach, “in5080  t-ochtur ar .xx. brathar-so d' iarraid inaid t-shída, ⁊ ro t-shiremar5081  Eirinn nó co fuaramur in n-inad ̇n-diamair ̇n-derraid-sea, ⁊ atámait5082  ann ó sin ille”, ar Donn mac Midhir, “⁊ ochtur ar .xx.5083  derbrathar atam sunn, ⁊ deich cét óclach re cach n-aen-fer uaind,5084  ⁊ ro dibaigthea uile sin acht in t-ochtur ar fichit sea atamaid5085  do chlaind aen-athar ⁊ aen-mathar.” “Ocus cindus dibaigter5086  sib?” ar Find. “Tuatha Dé Danann do thiachtain fa thri cach5087  bliadain do thabairt chatha ar in faithche feraig sea amuich5088  duind.” “Ocus cia in fert fata núa at-chonncamar ar in faithche5089  amuig?” ar Find. “Fert Diangalaig drái sin”, ar in t- óclach,5090  “.i. drái maith do bói ac Tuaith Dé Danann, ⁊ in tres eas- baid5091  as mó thucad ar Tuaith Dé Danann”, ar Donn mac Midhir,5092  “is sí-sin h-í”  134b2. “Ocus cia ro marb h-é?” ar Find. “Missi”,5093  ar Donn, “do marb h-é.” “Ocus caide ind espaid aile?” ar Find.5094  “Indeossat duit”, ar Dond, “.i. in neoch ro bói do t-shetaib ⁊ do5095  mainib ⁊ d' indmusaib, eter chorrnaib ⁊ chuachaib ⁊ chopanaib5096  ⁊ bleidedaib buis ⁊ bán-óir, ac Tuaith Dé Danann tucsamar5097  lind a n-aen-fhecht uaithib iat.” “Ocus caide in tres espaid?” ar5098  Find “.i. Fethnaid ingen Fhidhaid, ban-airfitech Tuaithe Dé Danann”,5099  ar Dond mac Midir “.i. a céol ⁊ a n-indtlas menman uili sin.5100  Ocus atá a n-dail sunn amairech do thabairt catha duinde, ⁊ ni5101  fhuilmíd-ne do lín catha acht in t-ochtar ar .xx. derbrathar atamait5102  ina n-aghaid-sin, ⁊ ro rathaigemar ar ̇m-beith a ̇m-baegal5103  ina n-aghaid-sin, ⁊ ro chuirsemar in ingin Máil út ar do5104  chenn-sa co Toraig thuaiscirt Eirenn, a r-richt baeth-láig allaid,5105  ⁊ ro lensabair-si h-é co rangabair in síd- sa, ⁊ in maccaem út5106  at-chithi ⁊ in brat uaine aen-datha uimpi ac in dáil, is sí-sin h-í”,5107  ar Donn. “Ocus in leth falum at-chisi don t- shid”, ar Donn, “inad5108  in t-shluaig ro marb Tuath Dé Danann sin.”

[364] 5109  Ocus do badur-sum ac ól ⁊ ac aibnius ind áidchi-sin, ⁊5110  mar do eirgedur arnamairech adubairt Dond mac Midhir re p.1405111  Find: “Tairsi lem-sa amach ar in faithche co faicce tú in bail5112  a cuirmid-ne cath ⁊ Tuath Dé Danann cacha bliadne.” “Ocus5113  tangadur amach, ⁊ ro badur ac  199 fégad na fert ⁊ na lecht. Ocus5114  conice seo atá dáil Tuaithe Dé Danann chuccainde.”

[365] 5115  “Cia dib”, arsi Find, “asa dáil atá chuccaib?” “Bodb Derg5116  cona .uii. macaib, ⁊ Aengus Óc mac in Dagda, cona .uii.5117  macaib, ⁊ Findbarr Meda Siuil cona .uii. macaib déc, ⁊ Lir5118  Sída Findachaid cona .uii. macaib .xx. ⁊ cona chlann-maicne5119  archena. Tadg mac Nuadhat a Síd álaind Almaine. Donn5120  Ailein ⁊ Dond Dumaigi, ⁊ in da Glas a Sidh Glais a crich5121  Osraige. Ocus Dobran Duthaire a Síd Liamna Lennchaime5122  annso a cuiced Laighen. Ocus Aed Aileain a Rachruind5123  atuaid, ⁊ Fer Ái mac Eogamail, ⁊ Aillean mac Eogabail, ⁊ Líí5124  mac Eogabail, ⁊ Faindli mac Eogabail a Mumain aniar, a Síd5125  Eogabail, ⁊ Cian ⁊ Cobhan ⁊ Conn, tri meic rig t-Shida Monaid5126  anall a h-Albain, ⁊ Aed Minbrecc Essa Ruaid cona .uii. macaib5127  a Sídh Essa Ruaid, ⁊ clann na Morrigna ingine Ernnmais, cona5128  seisser ar .xx. ban-gaiscedach, ⁊ cona seisser ar .xx. fer-gaiscedach,5129  ⁊ in da Luath a Lifenmaig a Maig Life, ⁊ Brattan ⁊ Ballgeal ⁊5130  Ubhalroiscc a Síd Ochta Cleitig a Bregmaig, ⁊ Cathal ⁊ Caithri ⁊5131  Catharnnach a Síd Droma Deirg a crichaib Chineil Chonaill atuaid.5132  Derg ⁊ Dregan a Síd Beinde h-Etair anair. Sanb cona secht mnaib5133  a crichaib na n-Déisi Muman andes. Bodb Derg fein5134  cona mor-theglach .i. deich fir ⁊h fichit ⁊ deich cét ba h-é-5135  sin a lín. Conid iat-sin na triatha ⁊ na tigernada feraind do5136  Thuaith Dé Danann tic do thochailt ar sída oraind cacha5137  bliadne.”

[366] 5138  Ocus tangadur anunn assa h-aithle-sin issin síd, ⁊ ro indis5139  Find da muintir sin. “Ocus a aes cumtha”, arsi Find, “is mor5140  éicen ⁊ soithfir na muintire aca fuilmíd, ⁊ do-rala i mor-éicin5141  sib-si,”  135a1 ar se, “⁊ muna derntái maith ica bhur cosnum5142  is contabairt daib nech dabur feind ná dabur foirind d' fhaicsin.”5143  “Cait a faccais, a m' anum, a Fhind”, ar Diarmait h-úa Duibne,5144  “ar ̇n-droch-engnum-ne in trath atái ac tabairt robaid duind?”5145  “Do-berim-si mo breithir”, ar Find, “da sirind-sea in domun uile5146  nach biad omun na ecla orum ⁊ in comlín-so d' Fhiannaib p.1415147  Eirenn im fhar- rud.” Ocus ro badur ann co trath eirgi do ló5148  arnamairech.

[367] 5149  Is annsin do eirgedur lucht in t-shída uile amach ⁊ Find5150  seissir óclach máraen ríu. “Maith m' anam, a Duind”, arsi5151  Find, “in a ló nó a n- áidchi tecait Tuath Dé Danann chuccaib- si?”5152  “I comdáil na h-aídchi”, ar Donn mac Midhir, “comad5153  truimi-te ind fhogal do-gendais.”

[368] 5154  Ocus ro badur ann co táinic ind adhaig, ⁊ adubairt Find:5155  “Imthighed nech accaib”, ar Find, “ar in faithche amach, ⁊5156  denaid foraire ⁊ forcoimét duind nach tissad Tuath Dé Danann5157  chuccaind gan fhis ⁊ gan forchloistin duind.” Ocus ní h-imcian  2005158  ro bói fer na foraire ann co faccaid na .u. catha croda cutruma5159  coirigthi da indsaige. “Dar lium”, arsi fer na foraire, “is imda5160  curaid ⁊ cath-milid im Fert in Druad innoss, ⁊ is comlann curad5161  atrasta iat.” Ocus adubairt Find:

1. 5162 Comlond laech im Fhert in Druad
   co n-ilar sleg rind-gér ruad,5163 
   erctha ruibhe rádam-ne
   fuil i tosaig na buidne.
2. 5164 IMthiged Diarmaid amach
   is Oissin tend tairismech,5165 
   Mac Lugach re gnim ̇n-glan ̇n- gle
   is Osccur re h-ursclide.
3. 5166 Ro linsat sluaig in raith bán
   rachat-sa is Cailte ina ̇n-dail,5167 
   ocus rachmaid uili amach
   sinde araen isin teghlach.
4. 5168 Na tri caecait co ba thri
   do laechraid is calma a cli,5169 
   dingébat dib cach re fer
   do t-shluag is chalma com-mer.
5. 5170 Adeirim-se rib-si de
   bid fír ina raidim-ne,5171 
   da rús in cath croda crom
   mébaid reomum in comlonn.
5172 
Comlann.

[369] 5173  “Cait a fuil Oscur anossa?” ar Find. “Sunn, a m' anum”,5174  ar Osccur. “Den maith anossa í cath Thuaith Dé Danann, ⁊5175  denad Diarmait ⁊ Mac Lugach. Missi ⁊ Cailti ⁊ Oissin as5176  sine accaib”, ar Find, “⁊ léicid deirid in chatha duind. Dala5177  mac Midhir, aincid-si duind iat issin chath-sa Túaithe Dé Danann5178  ⁊ uathad bratha atait, ⁊ feall ar einech ⁊ ar inchaib duinde5179  olcc d' fhagbail dóib, ⁊ ar tiachtain chucca.”

[370] 5180  “IS ann do-ratsamar-ne in cath”, ar Cailte, “ó fhuined néll5181  nona co crichaib na maitne muiche arnamairech acht aen-ní p.1425182  chena ro báe esbaid Tuaithe Dé Danann issin cath-sin .i. deich5183  fir ⁊ deich fichit ⁊ deich cét.” IS annsin adubairt Bodb Derg5184  ⁊ Midir ⁊ Findbarr: “Cindus is ail lib do denam risin n-ár so?”5185  ar siat. “Tabrad Lir t-Shída Findachaid comairle duind, uair iss é5186  is sine do Thúaith Dé Danann.” “Do-bér-sa”, ar Lir, “comairle5187  duib .i. beirit cach a carait ⁊ a comaltada ⁊ a meicc ⁊ a5188  braithre leo da sídaib, ⁊ tabar múr tened don darna taeb uaind,5189  ⁊ tabar múr uisci don taeb aile.” Ocus ina degaid-sin ro5190  thócbadur Túath Dé Danann léo in lecht-lighi-sin, ⁊ nir' fhacbadur5191  in ní ara tairissed in bran-én ar in fhaithchi don ár-sin5192  tucsat lucht in t-shida orro.

[371] 5193  “Tainic Find ⁊ lucht in t-shida issin síd iarsin, ⁊ siat crechtach5194  cró-lintech, ⁊ ro boi triur co lan-olcc  135a2 acaind”, ar5195  Cailte “.i. Mac Lugach ⁊ Osccur ⁊ Diarmait, ⁊ tangadur Túath5196  Dé Danann fa thri rissin ̇m- bliadain-sin d' indsaigid in t-shída5197  cétna, ⁊ tri catha tucsamar- ne doib rissin ̇m-bliadain-sin, ⁊ rob5198  é ar n-esbaid ann”, ar Cailte “.i. Conn Cruthach mac Midir,5199  ⁊ cid  201sinde”, ar Cailte, “rob áinicnech sind issin cath déidinach5200  sin, úair ro loigh for Oscur ⁊ for Diarmait neim ⁊ forlonn in5201  catha, corub lubán find-chuill ro bói ac imfhulung a n-étaig tarsu5202  ina cossair-leapaid chró, ⁊ do-luidsemar-ne amach ar in faithche”,5203  ar Cailte, “in cethrar óclach slán ro bámar .i. Find ⁊ Mac5204  Lugach ⁊ Oissin ⁊ mé fein, ⁊ adubairt Oissin annsin:” “IS olcc5205  in turus tangamar co Síd Mac Midhir”, ar se, “d' fhacbail mo meicc5206  ⁊ mo chomalta .i. Diarmata.” “Ocus mairg do-béra a aighed5207  ar in Féinn”, ar Mac Lugach, “tar eis Diarmata ⁊ Oscair d' fhac- bail,5208  uair ní raibe ac congbail in fhiangaiscid dias dob fherr5209  anáit.” “Ocus gid bé do-béra”, ar Find, “ní mé do-bera.”

[372] 5210  “Ocus tucad Donn mac Midhir chuccaind”, ar Cailte. “Maith,5211  a m' anam, a Duind”, ar Find, “in fuil a fhis nó a eolus accut5212  in ní ro ícfad na firu út?” “Ni h-aithnid dam”, ar Donn, “acht5213  aen-liaig atá ac Túaith Dé Danann, ⁊ munar' tesccad smir a5214  n-droma do-gébthar furtacht ⁊ fóirithin ré nomaide uathaib5215  comba slemain slan-chrechtach iat.” “Ocus caide in t-abur assa p.1435216  fuighmis h-é?” ar Find, “uair ní caraid bunaid duind in lucht5217  aca tá.” “Adér riut”, ar Dond mac Midhir. “Mochthrath do5218  laithe tic-sim assind brug amach do thinol lossa íce co táirthed5219  fa lind-braen na maitne iat.” “Fagh-sa, a m' anam, a Duind”, ar5220  Cailte, “nech do-bera aithne ar in liaig ⁊ ticfa a béo no a5221  marb lim-sa.”

[373] 5222  IS annsin ad-racht Aed mac Midir ⁊ Flann Fuilech mac5223  Midir. “Tair reomaind, a m' anum, a Chailti”, bar iat-som.5224  Tangadur reompo co faithche in Broga braenaig brec-sholais, ⁊5225  in tan rangadur ann at-chonncadur flesc gilla óic eitedaig co5226  m-brat d' olaind na n-osmolt a Tír thrétaig Thairrnhgaire, ⁊ lán5227  ichtair a bruit aice do lossaib leighis ⁊ íc- shlainti da chor í5228  cnedaib ⁊ a crechtaib in lochta do loited issin cath do Thúaith5229  Dé Danann.

[374] 5230  “Cia siut, a m' anum, a Aed?” ar Cailte. “Is sé-sin in t-óclach5231  da tangamar d' iarraid”, ar Aed, “⁊ frithoilid co maith h-é5232  arna dechad uaib issin síd.” “Ocus ro rithamar-ne a n- aen-uair5233  ris”, ar Cailte, “⁊ tarrus ar fhormna h-é, ⁊ tucsamar lind h-é5234  óta sin co h-Ath Fostada na Feinde ar Sláine ar laech-Machaire5235  Laigen, ⁊ ro eirig fia fiad umaind, conar' leir sind, ⁊ inn uair5236  rangamur in tulaig ic in ath, is ann at-chonncamur in cethrur,5237  ⁊ ceithri bruit corcra chortharacha umpo, ⁊ ceithri cloidme5238  ór-duirnn ina lamaib, ⁊ ceithri coin chaem-selga acu. Ocus nir' léir5239  dóib-sium sinde leisin fia fiad ro boi umaind, ⁊ ba léir duinde5240  iat-som. Ocus aichnim-si in cethrur”, ar Cailte, “.i. Colla mac Cailti5241  ⁊ Faelan mac Cailti, ⁊ Raigne Rosclethan mac Find ⁊ Cainci5242  Chorcarderg mac Find; ⁊ ro badar ic comrad, ⁊ bá h-é comrad5243  do-ronsat .i. esbaid Fhind meic Cumaill a triath ⁊ á tigerna5244  rissin m-bliadain-sin orra. Ocus at-chuala-sa”, ar Cailte,  202“comrad5245  mo deisi mac ⁊ comrad da mac Find, ⁊ ba truag lium a5246  n-acallaim, ⁊ adubradur:” “Cid do-genat Fianna Eirenn bodesta5247  gan triath ⁊ gan tigerna acco?” ar Raigne Rosclethan mac5248  Find. “Nocon fhuil acco”, ar Colla mac Cailti, “achtmad5249  dul do Themraig ⁊ scailed do denam ina degaid 135b1 nó p.1445250  rig-fhéinnid do denam acco féin ann. Ocus ro cháisetar na5251  meic-sin ina degaid-sin co trom taidbsech d' esbaid a da n-athar5252  ⁊ a tigerna. Ocus tangamar-ne uaithib”, ar Cailte, “noco rangamar5253  co Síd Da Én, risa n-abar Sliab Aighe meic Iugaine, ⁊5254  tangamar issin síd anunn, ⁊ ferais Find ⁊ Dond mac Midhir5255  faeilte re Libra liaig, ⁊ ro taispenad dó Oscur ⁊ Diarmait, ⁊5256  acsin”, arsi Donn, “da brathair dam ⁊ dech let in ba h-in-othrais5257  iat nó in ba h-in-leighis. Ocus dechais in liáig iat, ⁊ adubairt:” “Is5258  in-othrais ⁊ is in-leigis iat mád maith ma luag leighis-sea.” “Bid5259  maith um”, ar Cailte: “ca fhat beither ic á leighes?” bar eissium.5260  “Ré nómaide”, ar Libra prim- liaig. “do-géba-su immorro”, ar5261  Cailte, “luag maith .i. t' anam do léigen duit, ⁊ mina thernat5262  na h-óclaig let”, ar Cailte, “benfaid mo lam-sa fein do chenn dít.”5263  Ocus do-rinde in t-óclach a leighis ⁊ a lesugud ré naemaide,5264  cor' bo t-shlemain slan-crechtach iat.

[375] 5265  Ocus ina degaid-sin tainic gilla ó Chormac, ó ríg Eirenn,5266  ar cenn na Féine co h-Almain 'ar n-esbaid a triath ⁊ a tigerna5267  .i. Find mac Cumaill, ⁊ d' ól fheissi na Temrach le Cormac5268  h-úa Cuind, ⁊ do-riactadur Fianna Eirenn co leir annsin, etir5269  fhir ⁊ mnái ⁊ gilla ⁊ óclaech ⁊ airfitech, co Fert na ̇n-Druad ar5270  faithche na Temra.

[376] 5271  IS annsin immorro ro t-shuidh Goll mac Morna at leth-laim5272  rig Eirenn, ⁊ ro t-shuidhset .u. coicedaig Eirenn cona socraide5273  i Temraig. “IS mor bur n-esbaid, a Fianna Eirenn”, ar Cormac,5274  “.i. bar triath ⁊ bur tigerna .i. Find mac Cumaill.” “Is mor”,5275  ar se Goll mac Morna. “Is mor”, ar Cormac, “uair tri h- esbada5276  com-méite cutruma tucad ar Eirinn reime-seo .i. Lugh ⁊ Conn5277  ⁊ Conaire, ⁊ is sí-seo in cethramad esbaid is mó tucad a5278  n-Eirinn .i. Find mac Cumaill.” “Ocus cat in stiurad nó in5279  tinrum do-beri-si, a m' anum, a Chormaic?” ar Goll mac Morna,5280  “ar Fhiannaib Eirenn anossa?” “Do-berim immorro”, ar Cormac,5281  “comus fhiadaig ⁊ fhiann-choscair Fhiann Eirenn duit-si, a Guill”,5282  ar Cormac, “co festar”, ar se, “inn esbaid d' Fhind do bunud, ⁊5283  roga selga do Chlaind Baiscne .i. do chlann-maicne Fhind risin p.1455284  bliadain uait-siu.” Ro fhaemastur fianna Eirenn sin, “ocus ní5285  tiucub-sa re Find”, ar Goll, “im rígi fhian- naigechta Eirenn nó co5286  ̇m-bia-som tri bliadna i talmain, ⁊ co na raib súil duine dh' feraib5287  Eirenn ris.”

 203

[377] 5288  IS annsin do raid Aillbi Gruadbrec re Cormac: “Cindus5289  do-genat find-bantracht Find .i. na secht rigna dec so?” Ocus ro5290  fregair Cormac sin: “Do-gentar grianan der- rait deg-daingen do5291  cach mnái fa leith díb cona bantracht re mís ⁊ re raithe ⁊ re5292  bliadain nó co findtar beo nó marb Fhind rissin, ⁊ a lor-daeithin5293  bíd ⁊ lenna rissin doib.”

[378] 5294  IS annsin tucsat airfitig na Féinne a n-aghaid ar Chormac5295  .i. Daigri mac Moran ⁊ Der h-úa Daighri ⁊ Senach h-úa5296  Daighre ⁊ Suanach mac Senaig ⁊ Suanach mac Seinchind5297  sen- scélaidi Find meic Cumaill, ⁊ is sé-sin is binde ro gab timpan5298  ina laim i n-Eirinn ⁊ i nd-Albain, ⁊ Cnú Deireoil in t-abac ⁊5299  Blathnait a ben. Ocus fregrais Cormac doib: “Bar ̇m-beith i5300  Temraig”, ar in rí, “⁊ leth dligid uaim-si daib, ⁊ cobeis in5301  tuarustail do-berad Find daib do-bér- sa”, ar Cormac.5302  Ocus tainic Fergus Fínbél fili na Feinne da n-indsaighid,5303  ⁊ ba h-ed a lín .i. deich cét d' filedaib 135b2 ⁊ d' aes dána.5304  “Prim-ordan Eirenn acum-sa daib”, ar Cormac “.i. ó Thuind5305  Chlidna co Tuind Rudraigi”, ocus tainic meidhes- cal Find da5306  indsaigid .i. im Garbchronan taissech na ̇n-gilla mor. “Tabair5307  uidh oraind, a rí!” ar siat. “do-berim”, ar Cormac, “ó ta Ath5308  lethan Loichi aniar, risa n-abar Ath lethan Luain, co Beind5309  Etair meic Étgaith ind fheindeda sair do t-shorrthan duib.”

[379] 5310  Assa h-aithle-sin tangadur anunn a Temraig, ⁊ tainic5311  Cormac a Tech Mor Midchuarta, ⁊ ro cóirged cach nech ar5312  duthaig a athar ⁊ a t-shenathar aici ann, ⁊ tucad Goll mac5313  Morna a n-inad ríg-fheindeda ann, ⁊ tucad Eithne Ollamada5314  ingen Cathair, ben rig Eirenn, a n-inad rigna, ⁊ Aillbe Gruadbrecc5315  ar a láim-side, ⁊ Maighinis ingen Geraid Glunduib ar5316  leth-laim Aillbi, ⁊ ro coirged Tech mor Midchuarda fan cuma-5317  sin, ⁊ ro dáiled lind ⁊ ro scailed biad forro iarsin.

 p.146

[380] 5318  IS andsin ad-racht Cormac re beind ̇m- blaith m-buabaill5319  ro bói ina laim, ⁊ adubairt: “Maith, a fhiru Eirenn, da faghad5320  nech acaib a n-es nó a n-indber no a n-all nó a n- abhaind nó5321  a n-dingna nó a n-drobel nó a síd nó a síd-brug fis Fhind duind.”

[381] 5322  IS annsin do fregair Bernngal Bóchétach a h-eochar-imlib5323  t-Shleibe Fuait atuaid ⁊ flaith-briugaid do ríg Eirenn h-é: “IN la5324  thainic atuaid in flaith Find a n-degaid ind fhiada síde in seissir5325  óclach ra bói, ⁊ do-rat in sleig neimnig n-aith n-uillind-glais5326  im laim-sea, ⁊ muince con, ⁊ adubairt rium a marthain accum5327  nó co  204comraicmis aris a n-aen- inad.” Ocus is annsin tuc5328  Berrngal Bóchétach i l-laim Chormaic in t-shleg ⁊ in muinci, ⁊5329  tuc Cormac i l-laim Guill meic Morna, ⁊ do badur íc a fégad,5330  ⁊ adubairt in rí Cormac: “Is esbaid mór d' feraib Eirenn in fer5331  isa sleg ⁊ isa muince sea.”

[382] 5332  IS andsin ro iarfaig Cormac don óclach in rabadur coin5333  ac Find ⁊ ac in muintir ro bói ina fharrad. “Do badur”, ar in5334  briugaid. “Cá coin siut, a Guill?” ar Cormac. “Bran ⁊ Sceolaing5335  i l-laim Fhind”, ar Goll. “Adhnuall ⁊ Fer Uaine i l-láim5336  Oissin. Iarratach ⁊ Fostud i l-laim Oscair. Baeth ⁊ Buidhe5337  i l-laim Diarmata. Brec ⁊ Luath ⁊ Lanbind i l-laim Chailti.5338  Conuall ⁊ Conrith i l-laim Meic Lugach.”

[383] 5339  “Ocus caide Fergus Fínbél?” ar Cormac. “Sunna”, bar5340  eissium. “In fitir tú ca fhat ó thesta in flaith Find?” ar Cormac.5341  “IS mebair lium”, ar Fergus “.i. mí ⁊ raithe ⁊ bliadain ó thesta5342  sé.” Ocus adubairt Fergus:

1. 5343 Airim Find in fed dia fuil
   sechtmain ar mís is bliadain,5344 
   mithig aníu d' fhiannaib Fháil
   deiliugud uile d' áen-laim.
2. 5345 Raithe ar mís ocus bliadain
   ó thesta fer ar fiadaig,5346 
   ó do-chuaid a mudhu in rí
   Find mac Cumaill Almainí.
3. 5347 Mor ind esbaid Meic Lugach
   in t- óclac ségaind subach,5348 
   beith gan Oscur luaidis gail
   's can Oissin alaind inmain.
4. 5349 Mor ind esbaid Diarmait donn
   dalta na fiann ba forlonn,5350 
   Find, Cailte, ferrda na fir
   mor a n-esbaid ré n-airim.5351 
   Airim.

 p.147

[384] 5352  Is annsin adubairt rí Eirenn: “is mor ind esbaid-sin tra,5353  uair ní h-é ar menma atá re faghail in t- sheisir-sin is ferr ro bói5354  a n-Eirinn ⁊ a n-Albain: ⁊ a Chithruaid”, arsi Cormac, “is mor5355  do t-shétaib ⁊ d' indmusaib tucustar in flaith Find duit gen co 136a15356  h-indsind tú duind in béo nó in marb Find.” Ocus5357  fregrais Cithruaig sin: “IS béo in flaith Find”, ar Cithruad, “⁊5358  missi do dhenam sceil fair nocho dingen, uair ní ferr-de lé5359  Find fein scel do denam fair.” Ocus ba for- baeilid cach uile de-5360  sin, uair ro fhetadur cach ni turgaib Cithruad riam co tainic.5361  “Cend ⁊ forcenn air-sin”, ar Cormac. “Ind adhaig déidenach5362  d' fheis na Temrach at-cithfither in flaith Find ac ól;” ar Cithruad5363  mac Fhir Coecat. Gurub ceist sin ar Imacallaim na Senorach:

5364 

Rann:

1. Ca fat bói Find a Sliab Én
   abair a Chailti in cheist trén,5365 
   is cia ro loited sa t-síd
   má ra bamar-ne a n-im-shním.

[385] 5366  “Ocus ina degaid-sin”, arsi Cailte, “bamar issin t-shíd risin5367  caeicis ar mís ro bas ac ól fheissi na Temrach, no cor' gabsamar-ne5368  braigde Túaithe Dé Danann do Dond mac Midhir, ⁊5369  ní mó no chaithdis fianna Eirenn fiallach na trebaire na5370  Túaith Dé Danann ó ssin amach.”

[386] 5371  IS í-sin aes ⁊ uair ro bói Cailte ac indissin in sceil-sin5372  do Eochaig Leithderg  205do rig Laigen; ⁊ ní cian do badur ann5373  co facadur in n-aen-óclach da n-indsaigid, ⁊ léine do th-sroll rig5374  ria chnes, inar maeth-sroill tairsi ⁊ brat corcra corrtharach uime,5375  ⁊ delg óir issin brut ossa bruinde ⁊ claidem ór-duirnd ina laim,5376  ⁊ cathbarr óir imma chenn, ⁊ is sé do bói ann .i. Donn mac5377  Midhir, ⁊ tuc a chenn a n-ucht Patraic, ⁊ tuc comus Túaithe5378  Dé Danann dó, ⁊ ro slechtsat uile do Pátraic. Conid5379  ann do chreidset Túath Dé Danann do Patraicc.

[387] 5380  Conid h-é-sin scel ro indis Cailte do rig Laigen ⁊ do5381  Pátraic annsin. Ocus tuc Donn mac Midhir feis dithat na5382  h-áidchi-sin do Pátraic cona muintir, ⁊ tar a éis-sin tangadur5383  in sluag uile ⁊ Pátraic máraen ríu co Raith Moir Maigi Fea,5384  ⁊ ind áidchi-sin do-riachtadur fessa ó rig Muman ar cend5385  naem Pátraic co m-beth ara t-shoiscela, ⁊ timnais Patraic ceileabrad5386  do rig Laigen ⁊ do maithib a criche uile, ⁊ tangadur p.1485387  reompo o dá sin co Lis na Laechraide, risa raiter Caissel na5388  Rig issin tan-so.

[388] 5389  IS annsin tainic Eogan Leithderg mac Aengusa rí da5390  cóiced Muman, maille re sé cathaib mora uime í coinde noem Pátraic,5391  ⁊ ro shlechtsat dó maithi Muman uili, ⁊ tucsat a crich5392  ⁊ a forba uili dó, ⁊ a ferann ⁊ a maithius ar comus Pátraic.

[389] 5393  “Screpall soiscéla, a airdrí Muman!” ar Beneoin mac5394  Aeda do Pátraic. “Cá screpall sin, a chleirig?” ar in rí.5395  “Crich ⁊ ferann don chleirech”, ar Beneoin. “In baile seo a tá5396  ⁊ ina fuarusa h-é”, ar rí Muman, “do fognum dó co brath ⁊ da5397  muintir ina diaid.” IS and tuc rí Muman Caissil5398  do Patraic mac Alpraind. “Cindus do-berar duind sin?” ar5399  Beineoin. “Mar seo”, ar in rí, “tiacht don chleirech fein ar5400  Lic na Cét”, bar rí Muman, “⁊ in neoch at- chífea do mín Muman5401  ar cach leth do beith aici.” Ocus tainic Pátraic ar Lic na Cét,5402  ⁊ ro eirig in grian ré h- aghaid in chleirig corba t-sholus dó ar5403  cach leth, ⁊ amal tuc Pátraic a cois ar in lic ro eirig leigeon5404  ⁊ mile do demnaib a bennaib na cloichi amach co ̇n- dechadur i5405  n-aér ⁊ a firmamaint ar teiched nóem Patraic, ⁊ bennaigis5406  Pátraic in cloich iarsin, ⁊ fácais buaid comairli do denam dí ⁊5407  bennachtain urri, ⁊ aingel dé cacha tratha nóna ic a tairimthecht,5408  ⁊ trosccad do rig Muman naenbur mac fír-fhlatha furri5409  ⁊ in n-itgi chuindigfes d' fhágbail dó, ⁊ in tres teine béo ara5410  m-bia rath fa deired a n-Eirinn h-i.

[390] 5411  IS annsin ferais Eogan Leithderg rí Muman faeilte re5412  Cailte, ⁊ ferait maithi Muman uili archena. “Cret ima tucad5413  Lecc na Cet ar in lic-sea, a m' anam, a Chailti?” ar rí Muman.5414  “ISam mebrach-sa inní dia tá”, ar Cailte, “uair ni raibe fis5415  nime riam acainde no cor' t-shuidh Find ar in cloich-seo ⁊ co5416  tuc a ordain fa chét ara dét fis, ⁊ cora fallsiged nem ⁊ talam 136a25417  ⁊ creidim in fhir-Día forórda, ⁊ do thuidecht-sa  206d' indsaigid5418  Eirenn, a Tailgind”, ar Cailte, “⁊ naim ⁊ fíreoin ⁊ creidem5419  cros ⁊ crabad inti.”

[391] 5420  “Ocus cia do-rigne dunad ⁊ deg-baile andso ar tus?” ar rí p.1495421  Muman re Cailte. “Fiacha Muillethan mac Eogain”, ar Cailte,5422  “⁊ ro bói re deich ̇m-bliadna fichet i r-rigi da cóiced Muman, ⁊5423  is leis do-rigned cloch daingen um in ̇m-baili-seo, ⁊ ro bói a5424  n-arus ann.” Ocus adubairt Patraic:

1. 5425 IN cloch-so a h-ainm Cloch na Cét
   sochaide bias uimpi ic ét,5426 
   bid inad crabaid is cros
   h-aithle cach arais fhuaros.
2. 5427 Caissil cenn Eirenn uile
   benn ima teigfea teine,5428 
   inadh a frith fis nime
   gan chís do rig reomainde.
3. 5429 Bid maith mo chell as tír thuaid
   a crich Connacht in mor-sluaig5430 
   do fuígeb-sa glan a lí
   mo brata co coem- gloní.
4. 5431 Mo baili-si a crich Ulad
   is rem craide bus chuman,5432 
   bemait-ni, bid maith ar lí
   triar álaind a n-aen-bali.5433  .i. Patraic ⁊ Colum Cille ⁊ Brigit.
5. 5434 Deich fir deich fichit deich cét
   iss ed a fhir is ní breg,5435 
   iss ed gebus mo chell chain
   d' abbaib ocus d' fhírenchaib.
6. 5436 Gebthar sailm, gebthar creda
   paitrecha ocus soisscela,5437 
   gebthar sailm sunna co moch
   iman carnn a fuil in cloch.5438 
   IN cloch.

[392] 5439  “Ad-rae buaid ⁊ bennachtain, ⁊ a m' anum, a naem Patraic”, ar5440  rí Muman, “is mór d' fis ⁊ d' fhír-eolus ro indesbair duind imaraen.”

[393] 5441  Ocus ro badur in sluag uili annsin cor' eirig grian assa5442  circaill teintidhi ⁊ cor' lín da soillsi in doman, ⁊ do-lodur5443  in sluag reompo assin co Raithin na n-Ingnad siar co Mag5444  Femin, ⁊ do t-shuidhestar rí Muman isin darna cind don raith5445  co maithib Muman uime, ⁊ suidhis naem Pátraic ⁊ Cailte isin5446  chind aile na ratha.

[394] 5447  IS annsin ro fhiarfaig Eogan Leithderg mac Aengusa rí5448  Muman: “Cred ima tucad Raithin na n-Ingnad ar in raithin-5449  seo?” Ocus adubairt Cailte ic a fregra:

1. 5450 'INgnad turchairthe fuair Find
   issin tulaig ara chind,5451 
   in triar fer, ba cáeme a clíu
   ocus aen-chú eturru.

[395] 5452  “Laithe n-aen”, ar Cailte, “da tangamar-ne tri catha na Féine5453  conici in tulaig-sea ⁊ at-chonncamar in triur óclach-sin ar ar cind5454  ⁊ aen-chú accu, ⁊ ní raibi isin domun dath na raibi isin choin,5455  ⁊ do bói aidble méite urri seoch na conaib aile, ⁊ ro t-shuidhedar p.1505456  na h-óclaig a fiadnaissi Fhind.” “Canus tangabair, a ócu?”5457  bar Find. “Assinn Iruaith moir anoir”, ar iat-som. “Cret ima5458  tangabair?” ar Find. “Do denam ar cuir ⁊ ar muinterais5459  riut-sa”, bar iat. “Cá maith bias duinde”, ar Find, “in bar ̇m-beith-si5460  acaind?” “IN triur atamait”, ar siat, “atá feidm ar leith ac5461  cach aen-fher acaind.” “Ca feidm-sin?” ar Find. “Dingebat-sa5462  foraire Fhiann Eirenn ⁊ Fiann Alban”, ar óclach dib. “Cach feidm5463  catha ⁊ comlaind ticemus chum na Féine  207dingebat-sa díb uili5464  sin, ⁊ bid uile in a tost”, ar in darna h-óclach. “Abair, a5465  óclaig út”, ar Find, “cret t' fheidm-si?” “Adeirim”, ar in t-óclach,5466  “cach mor doithbir teicemhus chum mo thigerna dingebat h-í,5467  ⁊ cach ní do-géntar d' athchuingid fair do-gebthar uaim-si h-é”,5468  ar in t-oclach. “Ocus dala na con”, ar in t-óclach, “in comfhat bias5469  fiad a n-Eirinn dingebaid sí cach re n-adhaig d' fhiannaib Eirenn,5470  ⁊ dingebat fein ind adhaig aile.” “Cret iarrfaid-si orum-sa?” ar5471  Find, “⁊ bar ̇m-beith accum amlaid-sin?” “tri comada duind”,5472  ar iat-som. “Crét na comada?” ar Find. “Gan nech do thiachtain5473  dochum ar longpuirt ó thicfa adhaigh tré bithiu do chian5474  na d' fhocus, ⁊ gan a becc na a mór do chomraind do thabairt5475  duind tré bithiu, ⁊ díghu selga duind ó fhiannaib Eirenn.” “Ocus5476  ar bar cubus rib”, ar Find, “cret ima sirenn sib  136b1 gan5477  nech da bur faicsin ó thic adhaig chucaib?” “Atá cúis ⁊ adhbur5478  accaind”, ar siat “⁊ na sir ní aili oraind gid fada gairit bemait5479  ar aen-rian. Ocus in triur óclach-so at-chí-si sind”, ar siat, “bith5480  in tres fer acaind marb cach tres n-aidchi, ⁊ is uime-sin nach5481  áil lind nech dar faicsin, ⁊ bídmaid-ne ic faire in fhir-sin.” “Ocus5482  ba geis d' Fhind marb d' fhaicsin ach muna marbdais airm h-é, ⁊5483  no biad a fhoirithin-sin a com- fhochraib ac Find”, ar Cailte, “.i.5484  tiachtain timchell in raithín-sea.” Ocus adubairt Cailte:

1. 5485 Fa geis d' Fhind beith a cind mairb
   in neoch nach muirfitis airm,5486 
   mona thairsed, caem a chlíu
   a timchell na ratha- sú.

[396] 5487  IS annsin do-riachtadur mor-sheisir aessa dana co Find do5488  muintir Chithruaid meic Airm meic Fhir Cóecat do chuingid duaisi5489  duaine .i. tri .l. uingi d' ór ⁊ tri .l. uingi d' airget do breith co p.1515490  Temraig do Chithruad. “Do-gebthar accainde a fhoirithin-sin”, ar5491  Scannal h-ua Liathain .i. óclach grada d' Fhind. “Maith, m' anum,5492  a aes dána”, ar na h- óclaig, “in ferr lib duais bur n-duaine5493  d' faghbail anocht na a fhagbail amairech?” “IS leor lind amarach”,5494  ar in t-aes dana. Is annsin tangadur in triur óclach5495  sin, ⁊ a cú léo, co leapaid in con o Raithin na n-Ingnad5496  amach, ⁊ ro scéastar in cú ina fiadnaissi tri .l. uingi d' or ⁊5497  tri .l. uinge d' airget, ⁊ tucad don aes dána-sin, ⁊ ro imthighedar.5498   ¹³5499  “IS ann adubairt Find”, ar Cailte: “Cindus do-genat tri5500  catha na Féinde gan uisci accu anocht?” IS ann adubairt5501  óclach díb-sum: “Ca mét cornn comaitechta atá ac Find?” “Da5502  chornn déc ⁊ tri cét”, ar Cailte, “atá ac Find mac Cumaill.”

1. 5503 Da chornn déc ocus tri cét
   do chornnaib co n-ór ac Find,5504 
   ind uair d' éirgimis don dáil
   fa h-adbul a lán do lind.

[397] 5505  “Tabar na cuirnn im laim-si”, ar in t-óclach, “⁊ gébé ní5506  do-berar intib-sidhe ibhid-si h-é.” Ocus ro lín in t-óclach fa5507  thri iat do fhiannaib Eirenn, ⁊ ba mesc medarchain iat don tres5508  fecht ro lín iat.

[398] 5509  “INgnad ám”, ar Find, “in corugud fleide-seo, ⁊ corub Lis5510  na Fleide ainm in  208lessa a tucad d' Fhind h-í, ⁊ corub Lepaid in5511  Chon ainm na leptha, ⁊ is uime thucad Raithin na n-Ingnad5512  ar in raithin-seo”, ar Cailte, “⁊ Lis na Fleide ar in lis-sa, ⁊ Raith5513  Chind Chon ar in raith-seo aile. Ocus ro badur re bliadain5514  isin Fhéin mar sin.”

[399] 5515  IS annsin tainic Eogan Leithderg mac Aengusa meic5516  Nat Fraich reime, ⁊ Pátraic maraen ris ⁊ Cailte, co Raith Chind5517  Chon a n-deiscert Maigi Feimin, ⁊ co Lis in Bantrachta bodes5518  ⁊ ro t-shuidh in sluag uile ar in raith, ⁊ suidhis Cailte í fiadnaissi5519  Eogain Leithdeirg. “Maith, m' anum, a Chailti”, ar Eogan,5520  “crét fa tucad Raith Chind Chon ar in raith- sea, ⁊ Lis in Bantrachta5521  ar in lis-sa?” “flaith-briugaid cétach ro bói annseo .i.5522  Cellach mac Duib Dét a chom-ainm, ⁊ ind uair ro h-airimthea a5523  t-shéoid iss ed do bith lán laech-machaire Maighi Feimin aici. Ni5524  raibe issin domun co cert duine bod mó cuid díbhi na leochaillechta p.1525525  anas, ⁊ tangamar-ne”, ar Cailte, “deichneabar ar fichit5526  sciath-armach ma ríg- fhéindid Eirenn ⁊ Alban ar ̇n-denum selga5527  t-Shleibe Cua duind, ⁊ ro t-shuidhemar ar colba chíuil ann, ⁊ sul5528  tairnig fóssaic do denam duind tuc fer in tighi ail ⁊ aithis ar5529  cach fer fa leith uaind cen mothugud d' Fhind.”

[400] 5530  IS annsin do labair fer borb don Fheind .i. Cuindscleo mac5531  Ainscleo, mac rig Bretan anair ris ⁊ adubairt: “Is mer in scem5532  chind chon do-beir in t-eathach ar fhiannaib Eirenn”, ar se.5533  “Tarrais buaid focail fair ⁊ n-anma”, ar Find, “⁊ léic Cenn Chon5534  air tre bithu.”

[401] 5535  “Ocus crét fa tucad  136b2 Raith in Bantrachta ar in raith5536  sea?” ar rí Muman re Cailti. “Is accum-sa atá a fhis gen gub nua5537  in ní dia tá .i. coeca ban n-gressa is ferr bói a n-Eirinn do thinoil5538  in flaith Find do indsaigid na ratha-so fa comair erraid ⁊5539  étaig do denam d' fhiannaib Eirenn doib, ⁊ tucad a cennus-sin5540  uile d' ingin rig Bretan dar' bo chom-ainm Dergoda ban-cheile5541  Oscair meic Oissin, ⁊ ro badur issin baili-sea re ré moir do5542  bliadnaib. Conid uatha-sin atá Raith in Bantrachta ar in raith-5543  sea ⁊ Raith Chind Chon ann.”

5544  “Ocus cret in cairthi com-daingen cloiche ut atá ar lár na ratha5545  tall?” ar rí Muman. “Caindelbra in Bantrachta sin”, ar Cailti,5546  “uair ni h-ail leo teine ach fa thrí cacha bliadna .i. na roissed5547  smal na dendgor na detach na teined iat na a n-étaigi. Ocus5548  ro badur isin baile mar sin re treimsi do bliadnaib ac denum5549  lamda ⁊ ac córugud étaig na Féine, ⁊ bói gairdiugud mor ac5550  in bantracht-sin .i. tri h-ingena rig Í Ceindselaig .i. Findchas5551  ⁊ Findruine ⁊ Findingen a n-anmanna, ⁊ do bói timpan becc5552  accu cona leithrind airgit ⁊ cona deilgib óir buidhe, ⁊  209mná re5553  gur lamnada ro choiteldais leissin céol sirrachtach sidhe ro5554  chandais na tri h-ingena-sin don bantracht.”

[402] 5555  “Ocus crét in da fert mora so at-chiamait, a Chailti?” ar in5556  rí. “In triar óclach do-rigne a muintirus ic Raithin na n-Ingnad5557  re Find ⁊ in cú accu iss iat do marb in da óclach assa5558  fert-sin .i. Donn ⁊ Duban, da mac rig Ulad atuaidh.” “Ocus p.1535559  cindus a torcradar, a m' anum, a Cailti.” ar rí Muman. “A5560  ̇m-beith-sium a n-inad ar leith on Feind”, ar Cailte, “in triur5561  óclach-sin ⁊ a cú a medon eturru, ⁊ ó thiced ind adhaig do5562  bith múr tened umpu conach lamad nech a fégad etir. Ocus5563  do badur da mac rig Ulad .i. Donn ⁊ Duban, ac foraire Fhiann5564  Eirenn ⁊ Fhiann Alban ind áidchi-sin, ⁊ tangadur fa thri a5565  timchell na Feine, ⁊ in tres fecht tangadar”, ar Cailte, “at-conncadur5566  in mur tened, ⁊ adubairt Donn mac rig Ulad”: “ingnad5567  mar atait in triar óclach ⁊ a cú eturru re bliadain andossa,5568  uair do fhógradur gan nech do dul da fégad ó thicfad adhaig.”5569  Ocus tangadur reompo da n-indsaigid meic ríg Ulad fan cuma-5570  sin, ⁊ do-chuadur tresan múr teined anunn, ⁊rangadur tucsat5571  a n-airm re n-ais, ⁊ ro badur ac fégad in trír óclach ⁊5572  na con, ⁊ in cú romor do bíth cach láe acco ac seilg ⁊ ac5573  fiadach nír' bo mó na crannchú bís ic roduine ind uair-sin h-í, ⁊5574  óclach díb-som ⁊ claidim áith urnocht ina laim ac comet na5575  con ⁊ oclach aile dib ⁊ cuach find-airgit aici ré bél na con, ⁊5576  raga cacha lenna ro t-shired cach fer díb, ⁊ iss ed ro chuired in5577  cú tar a bel issin cuach. Ocus is annsin adubairt óclach díb5578  rissin coin: “Maith a m' anam, a uassail ⁊ a fhíreoin, a fher-meic,5579  mothaig let in brath tucad ón fhlaith ó Fhind fort.”

[403] 5580  “IS annsin immorro ro chraith in cú a h-erboll, co tainic5581  gaeth doilfi draidechta as, co ro thoitsetar a sceith da ̇n-guaillib5582  ⁊ a slegha assa lamaib ⁊ a claidme da slessaib, co rabadur5583  issin múr theinead ina fiadnaisi, ⁊ ro marbsat na h-óclaig-sin5584  da mac ríg Ulad”, ar Cailte, “⁊ ro impó in cú 'ar marbad na5585  fer, ⁊ tuc a h-anail fa na corpaib na fer co ̇n- derna min ⁊ luaith5586  díb, conna frith fuil na féoil na cnáim dib ar lathair.5587  Ocus is sé-sin”, arsi Cailte, “in da fert ro fiarfaigis dim, ⁊ geb é ro5588  oslaiced orro ní fuighbed a bec intib acht mad a lán uire ⁊ gainim.”

[404] 5589  “Ocus nir' indis duind riam”, arsi Eogan Leith- derg5590  137a1 rí Muman, “scél budh inganta ⁊ budh diamra ina5591  sin, a m' anum, a Cailti; ⁊ cret in sonn ard ut do tháib in5592  chairthe thall”, ar in rí, “isin raith?” “Tuarustul in ban- chuire p.1545593  sin”, ar Cailte, “ó Finn cacha bliadna, ⁊ Oscur mac Oissin ro5594  fholaig h-é .i. x. fichit uinge d' ór fá thri, ⁊ is ann ro foilged h-é,5595  fa bun in  chartha-sin.” Ocus ro eirgedar in sluag ⁊ ro oslaicetar5596  fair, ⁊ tucsat in t-ór as, ⁊ tucad a trian do ríg Muman5597  ⁊ a trian aile do nóem Patraic ⁊ do Cailti, ⁊ trian dona cleirchib.5598  “Ocus mairid in t-ór”, ar Cailte, “⁊ ní mairenn in flaith5599  Find na Oscur mac Oissin ro folaig.” Ocus adubairt Cailte:

1. 5600 Mairid aníu Raith Chind Chon
   gan áille gan imrissin,5601 
   ocus ní mairenn an rí
   Find mac Cumaill Almainí.
2. 5602 Mairid ann lia na ratha
   gus' tathaigmis cach tratha,5603 
   is mairid in t-ór derg dron
   ocus ní mairenn Oscur.
3. 5604 Aidhed Duind is Dubain dil
   fuaradur bás a folaig,5605 
   is bamar-ne 'ga n-iarraid
   sechtmain ar mís is bliadain.
4. 5606 Findchas is Finndruine iar fír
   is Findingen, truag in gnim,5607 
   ar na h-indberaib co m-blaid
   tri h-ingena in Cheindselaig.
5. 5608 INmain in timpan blaith bec
   ní chuala cluas a chom-boc,5609 
   ro choiteldaís, mor in buaid
   sluaig in domain ré h-aen-uair.
6. 5610 Timpan bec ro bói ac na mnaib
   cona leithrind airgit báin,5611 
   cona deilgnib oir buidhe
   cona thétaib findruine.
7. 5612 Caeca lepaid astigh thall
   caeca cornn, caeca fidchell,5613 
   caeca uinge d' ór derg dron
   cacha bliadna a tuarustal.
8. 5614 Adeirim-si riut reime
   is fir inní raidim-ne,5615 
   mor do cach maith urcrade
   do chaithsim-ne 'sa raith- se.
5616 
Mairid.

[405] 5617  “Dala in trir óclach-sin, a m' anum, a Chailte”, ar rí Muman5618  assa h-aithli-sin, “ind acaib-si do badur nó ind uaib do-chuadur?”5619  “Is acainde ro badur”, ar Cailte, “nóco ̇n-dernad bec-buidhne don5620  Fhéin ⁊ nónbair do thrib cathaib na Féine ac Raithin na Nónbur5621  ac laech-Machaire Laighen. Ocus rainic nónbur óclach ⁊5622  naenbur gilla in cach aen-baile a n-Eirinn don Fheind d' iarraid5623  da mac ríg Ulad atorcradur re macaib rig na h-Iruaithe5624  anair.”

[406] 5625  Dala immorro Find meic Cumaill, rainic reime co Temair5626  Luachra ar scailed na Féinde dó, ⁊ ní roibe don Féind ina5627  farrud acht daescur-shluag ⁊ gillida fedma na Féinne.

[407] 5628  Dala na naenbur-sin do-rinde Find d' Fhiannaib Eirenn5629  d' iarraid da mac rig Ulad, tangadur co Temair Luachra ind p.1555630  aen-adhaig d' indsaigid Fhind gan fis a ̇m-bí na a mairb na fer-5631  sin leo, a n-dala-sin conici sin.

[408] 5632  Dala Patraic immorro ⁊ rig Muman, tangadur secha bodes5633  co Beind ̇m-Bain in Retha etir Sliab Claire ⁊ Sliab Crot. Ocus5634  ro t-shuidhetar in sluag uile ann, ⁊ ro t-shuidh Pátraic ⁊ Cailte,5635  ⁊ adubairt rí Muman: “Crét fa tucad Benn Bán in Retha ar in5636  n-inad so?” Ocus fregrais Cailte sin:5637  Cid diatá Benn Bán in Retha eter Sliab Claire ⁊ Sliab Crot?

[409] 5638  Feacht n-aen da raibi Find mac Cumaill ar in tulaig-sea5639  at-chonncadur in mnái ara cind issin tulaig, ⁊ brat corcra corrtharach5640  uimpe, ⁊ delg óir issin brut ⁊ lann d' ór buidhe ré5641  h-étan, ⁊ ro fhiarfaig Find scela di canas tainic, ⁊ fregrais sí dó:5642  “Ó Beind Étair meic Étgaith ind fheindida anair.” “Ca com-ainm5643  thúsa, a ingen?” ar Find. “Étain Fholtfhind m'ainm-si”, ar issi5644  “.i. ingen Éda Uchtgil a Síd Beinde h-Etair anair.” “Cret 'ma5645  tangais assin conici seo?” ar Find. “d' iarraid comlenga aen-fhir5646  ar Fhiannaib Eirenn”, ar sí. “Cindus atá do rith?” ar Diarmait5647  h-ua Duibne  137a2 rissin ingen. “IS maith mo rith”, ar inn5648  ingen, “gid fata gair bias tír nó talam fám chois is cuma lem5649  beith am rith”, ar inn ingen. Cailte adubairt:

1. 5650 Mar thangamar don Beind Bain
   do-riacht aen-ben inar ̇n-dáil,5651 
   is do fhuacair ar Fhein Fhind
   comling aen-fhir gerb' eislind,
2. 5652 Ro rithis-sa ria 'arsin
   gusin n-ard os Badhamair,5653 
   fa com-luath duind issin chnoc
   is lim-sa ro bo lan- olcc.
3. 5654 IS do rithamar 'ar sin
   assin chnoc os Badhamair5655 
   tar uaim tar ochtaib glinde
   co Dún Danair Dublinde.
4. 5656 IS mé fa taísci issin dún
   nir'bo mé in Cailte gan rún,5657 
   is do-chuadus díb uile
   etir coin ocus duine.
5. 5658 Ocus do-chuadmar 'ar sin
   gusin n- ucht ac Beind Étair,5659 
   cor'ba t-sholus uile in sluag
   issin t-síd álaind ind-fhuar.
6. 5660 Tangamar anunn 'sa síd
   fuaramar ann midh is fín,5661 
   is ro bamar ann 'ar sin
   fiche aídchi 'na degaid.
7. 5662 Bristi mo chride am chli chain
   is na turcnam dom anmain,5663 
   ic fechain cach thulcha iar tain
   ocus na beinde ar marthain.
5664 
Mar thangamar.

5665 “Ocus iss é lín tangamar gusin síd annsin”, ar Cailte, “xx.c.5666  d' Fiannaib Eirenn 'ma Find mac Cumaill, ⁊ ro t-shuidsemar ar p.1565667  colba chiuil in righ-thighi issin t-shíd, ⁊ 'arsin do-rinded ar n-umal-fhossaig,5668  ocus ro claeed ar ̇n-gere, ⁊ ro scuired ar n- íta. Ocus mar5669  do bamar ann at-connairc in flaith Find in n-ingin mín mong-buidhe5670  os urdreich na ̇n-dabhach, ⁊ cuach find-airgit ina laim,5671  ⁊ sí ac dáil do chách.”

[410] 5672  IS annsin adubairt in flaith Find: “Adar lind is sí-siut inn5673  ingen ro fhocair comrith ⁊ comling ar in Féind ó Chathair5674  t-Shleibe Crot aniar co Beind Étair Meic Étgaith in fheindeda.”5675  “Nocho n-í-siut do bói remut etir”, ar Aed Uchtgel rí in t-shida,5676  “uair is sí-sin ben as mailli atá accainde.” “Cia ro bói romainde5677  amlaid?” ar Find. “Bé Man- nair ingen Aingceoil”, ar Áed Uchtgel5678  mac Aengusa meic in Dagda .i. ban-echlach Thuaithe5679  Dé Danann. “Ocus is sí théit a richt in spegdubain ⁊ in mil5680  moir, ⁊ delbus a richt na cuile h-í féin, ⁊ delbaid a richt cacha5681  fír-charat etir fhir ⁊ mnai fos, ⁊ co léicenn cach a rún ria, ⁊5682  is sí-sin ro bói reomut-sa aníar isin coml- ing retha, ⁊ ní h-í in5683  ingen út”, ar Aed, “acht ro bói ac ól ⁊ ac áibnius os chind na5684  ̇n-dabach issin t-shíd.” “Ocus ca h-ainm in ingen út?” ar Find.5685  “Étain Fholtfhind sin”, ar Aed Uchtgel “.i. ingen dam-sa ⁊ maccaem5686  Tuaithe Dé Danann uili h- í.” “IS amlaid ata in ingen5687  sin”, ar a h-athair, “⁊ lendann aici d' Fhiannaib Eirenn.” “Maith5688  a m' anum”, ar Find, “cia accaind in lendan-sin?” “Oscur mac5689  Oissin annsiut”, ar eissium, “⁊ is sí do chuir ind echlaig ar bur5690  cend-si co Cathair t-Shleibe Crot bodes, ⁊ tairgid Cairpre Lifechair5691  mac Cormaic in tricha cét is chom-nessa do Tuathaib Breg ⁊5692  Midhe do thabairt dó Thuaith Dé Danann ina tindscra ⁊ ina5693  tur-thochmarc do grés, ⁊ a cur fein a meidh ⁊ a comthrom5694  d' ór intí ⁊ a comthróm d' airgid ⁊ a thabairt-sin di.” “Cid um5695  nár' fhaemabhair-si h-í do mac ríg Eirenn tar a éis-sin?” ar5696  Find. “Nir' gabumar”, ar Aed, “uair ni raibi cuit menman na5697  aiccenta di ann, ⁊ ní dernamar ni a dáil na a caingen 'arsin.”5698  “Maith”, ar Find, “ca coma t-shire orainde? Maith a m' anam, a5699  ingen, ca coma iarrái ar mac micc in rig-fheinded .i. ar Oscur?”5700  Adubairt in ingen: “Gan mo léicen tré bithiu nó co tí m' anfalta p.1575701  fein rium.” “Rachaid ám in choma-sin duit-siu”, ar Oscur.5702  “Tabair cuir ⁊ tenta rind annsin”, ar in ingen. “Cá cuir connaigi?”5703  ar Oscur. “Goll mac Morna ó Macaib Morna ⁊ Find5704  mac Cumaill ó Fhiannaib Eirenn.” Ocus tucad na cuir-sin ria5705  137b1 , ⁊ ro fhóeestar inn ingen ⁊ Oscur, ⁊ ro bamar-ne re5706  .xx. aidchi ann ina degaid-sin.

[411] 5707  IS annsin ro fhiarfaig Oscur d' Fhind: “cáit a ̇m- ber-sa mo5708  mhnái?” “Co h-Almain lethan-glais Laigen”, ar Find, “co cend5709  .uii. ̇m-bliadan, ⁊ faghaib-si féin inad ossin amach di.”

[412] 5710  “Ocus tucad cath buidhnech Beindi h-Etair assa h- aithle5711  sin”, ar Cailte, “⁊ ro trom- loited Oscur ann, ⁊ ro bensatar ind5712  Fhiand a ciall de, ⁊ ro ben Find fos de, ⁊ tainic Etain Fholtfhind5713  áidchi ann ar in n-imdaid i farrud Oscuir, ⁊ at-chonnairc in5714  delb rigda romor ro bói fair do scuch uaidi, ⁊ tainic glaisi ⁊5715  duibe da h-indsaighid, ⁊ ro thócaib in ingen a fáidhe fír-thrúaga5716  ⁊ a gol n-ard n-accaintech ós aird, ⁊ tainic inn ingen ina5717  h-imdaid, ⁊ ro moid cno-maidm da craide ina cliab, ⁊ fuair5718  bas do chumaid a céile ⁊ a cét-muintire amal at-chonnairc h-é,5719  ⁊ ro h-indlaiced chuind a sída bodéin h-í, co Síd Beinde h-Étair,5720  ⁊ ro cuired fo cláithib talman h-í. Conid Fert Étaine a ainm”,5721  ar Cailte. “Ocus ro fácaib tri coin maithe ac Oscur5722  .i. Luath ⁊ Indell ⁊ Oscur a n-anmanna. Ocus iss é-sin scel5723  ro fiarfaigis dim”, ar Cailte, “⁊ is uime-sin tucad Bend Bán in5724  Retha ar in n-inadh-sa.”

[413] 5725  Ocus ro badur ann ind aidchi-sin co tainic la cona lan-shoillsi5726  arnamairech, ⁊ ro eirig nóem Patraic ⁊ in sluag uile co5727  rangadur co Cuillind ⁊ co Callaind a n-Íb Cuanach, ⁊ suidhis5728  nóem Patraic ann, conidh Suide Pátraic ainm inn inaid ó sin5729  anall, ⁊ suidid rí Muman ar gualainn Pátraic, ⁊ suidhis Cailte5730  ina fiadnaissi.

[414] 5731  Ut dicitur Cuillind a n-Ib Cuanach aniu.

[415] 5732  IS ann sin ro fhiarfaig Eogan Leithderg mac Aengusa .i.5733  rí Muman do Chailti: “Cred 'má tucad Callann ⁊ Cuillenn ar p.1585734  in inad-so, ⁊ créd 'ma tucad Lighi ind Óic ar in tulaig út ⁊5735  Clad na Feine ar in clad-so atá a timchell ind feraind ⁊ na5736  criche?” Ocus fregrais Cailte in cheist- sin:

[416] 5737  “Laithe n-aen”, arsi Cailte, “da raibe Find mac Cumaill ac5738  Raith Chuiri etir Dún ̇n-Delga ⁊ muir í cind Trágha Baile ⁊5739  Leapaid na h-Iubraige don darna taeb d' Fhind .i. Raith na h-Ecraide5740  inad in Duib Sainglenn ⁊ in Leith Macha don leith eili ⁊5741  Dun Delga ar ar cúl, ⁊ ní cían ro bamar ann”, ar Cailte, “co5742  faccamar in tricha cairptech issin tráig atuaid”, ar Cailte, “cach5743  dirge chucaind, ⁊ ro tairrlingetar ann, ⁊ ro scuirsetar a n-echraid,5744  ⁊ suidis in t-óclach rosc-lethan mor ba sine ⁊ ba h-uaisli acco5745  ar gualainn Fhind meic Cumaill, ⁊ fiarfaigis in flaith Find scela5746  de.” “Canas tangais, a m' anam, a óclaig, ⁊ cia thú féin?” ar5747  se. “Callann mac Fergusa Find missi”, ar in t-óclach, “mac5748  ríg Ulad atuaid, ⁊ mo derbrathair fein Áed Donn mac Fergusa5749  Find atá accum indarba nach léicend ac Cormac h-u Chuind5750  mé ⁊ nach léicenn am duthaig féin. Ocus tanac dot' accallaim-si,5751  a ríg-fhéindid, uair atá ar fial-charadrad araen .i. Meas5752  Mungel, ingen Aengusa rí Ulad, do t-shen-mathair-siu derbtshiur5753  m' athar-sa ⁊ mathair Cumaill isseic.”

[417] 5754  “Mass ed is ó Ultaib”, ar Oissin, “tucamar-ne in mire ⁊ in5755  torcdacht ata induind.” “IS uaithib”, ar Find, “co deimin. IN5756  a n-Ultaib is áil let ferann d' fhagbail?” ar Find. “Ní h-ed um”,5757  ar eissium, “uair ni dingnem fingal etraind féin.” “Mass ed”, ar5758  Find, “rachat-sa amairech romum co h- Eocho Faeburderg mac5759  Find, co ríg da cóiced Muman, ⁊ sirfet-sa ferann re h-ed  137b25760  ⁊ re h-athaid duit-si air.” “Ocus muna fhaghbur ferann ar ais5761  do-ber-sa cath i cind Traga Baile um it fherann fein do ríg Ulad.”

[418] 5762  IS annsin do eirgedur tri catha na Feind, ⁊ Callann mac5763  rig Ulad reompo bodes co Cathair t-Shleibe Crot co h-airm a5764  raibe rí Muman, ⁊ tainic in rí a comdail Fhind ⁊ Fhiann Eirenn,5765  ⁊ adubairt: “Mo-chen do tiacht, a m' anum, a Fhind”, ar rí Muman,5766  “is tairise linde ind fhaeilte-sin.” “Is tairissi ón”, ar in rí, ⁊5767  tangadur issin ̇n-dunad anunn 'arsin, ⁊ ro frithailed uile iat, ⁊ p.1595768  ro cóirged tech n-óla acu, ⁊ tucad Goll mac Morna a leth-laim5769  Fhind, ⁊ tucad mac rig Ulad ar in laim aile Fhind.

[419] 5770  Ocus is annsin adubairt rí Muman: “In faccabair d' feraib5771  Eirenn nó d' feraib in domain uile in tres fer budh ferr delb ina5772  in t-óclach út ar gualaind Fhind meic Cumaill?” Ocus ro fhiarfaig5773  rí Muman: “cia h- é in t-óclach-sin fuil it farrud-sa, a Fhind?”5774  Ocus ro indis Find a ainm ⁊ a sloinded dó, ⁊ a thuidecht5775  d' iarraid feraind ⁊ fhorba fair-sium. “Dar mo breithir am”, ar rí5776  Muman, “gid ara aghaid féin do tiucbad duine a chom-maith-5777  siut d' iarraid criche ⁊ feraind ro bad chóir a thabairt dó, ⁊5778  tussa a m'anum, a ríg-fhéindid da iarraid is córaide a thabairt5779  dó. Ocus ac síut da triucha cét uaim-si dó”, ar rí Muman. “Ocus5780  in tres triucha cét dam-sa ⁊ don Fhéin”, ar Find. Ocus tucad5781  dó-som sin, co rabadur tri .xxx. cét d' ferann aicci.

[420] 5782  “Caít a tabrai dó in ferann-sin?” ar Find. “Breicthír”, risa5783  raiter h-Í Chuanach, “⁊ Tulach na Dala”, risa raiter Cuillind issin5784  tan-so. “IS borb ulltachda mo muinter-sa”, ar Callann mac5785  Fergusa, “⁊ cindus do-genat?” “Comairle accum duit-siu uimi-sin,”5786  ar rí Muman “.i. denat in Fhiann annsiut dúnchlad ⁊ daingen5787  umatt ferann.” Ocus do eirgedar tri catha na Féinde, ⁊ do-rigned5788  leo sin re .uii. laithi na sechtmaine, ⁊ do-rigned sluag-dorus5789  deabtha fair, ⁊ 'arna denam-sin dó, tainic Find ⁊ tri5790  catha na Feinne ⁊ Callann mac Fergusa, mac ríg Ulad, maraen5791  ríu co Cathair t-Shleibe Crot dorissi.

[421] 5792  IS annsin adubairt Find: “Maith, a m' anum, a rí Muman,5793  in fitir tusa ca toisc aile risa tangamar-ne dot' indsaigid?” “Ní fhetar5794  um”, ar in rí. “Do chuingid t' ingine-si .i. Chuillinde, do Challann5795  do mac ríg Ulad.” “Cred a tindscra ⁊ a tirochraic?” ar5796  a h-athair. “Tindscra cétach”, ar Find “.i. cét do cach crud ⁊5797  do cach díne di, ⁊ rach sin ar breithir di”, “bar Find, ⁊ ra5798  naidmed di-si, ⁊ tucad ingen rig Muman do mac rig Ulad5799  ind aídchi-sin”, ar Cailte. Ocus do- chuaid Callann mac ríg5800  Ulad ar cend a muintire bothuaid, ⁊ do-riacht a muintir leis p.1605801  d' indsaigid ind feraind-sin tucastar rí Muman dó, ⁊ do-rigned5802  dúnad mor leis annseo.

[422] 5803  Ocus rucastar inn ingen mac suaichnid sainemail dó .i.5804  Fer Óc a ainm, ⁊ ro bo therc a n-Eirinn uili nech budh com-maith5805  delb na luth na lamach ris.

[423] 5806  Ocus do-riachtamar-ne tri catha na Feine d' indsaigid in5807  baile-seo ⁊ deich cét ar fichit cét cacha catha díb, ⁊ mar do5808  bámar ann inar sessam, at-chonncamar in t-aen-macaem ac5809  cluiche ann ar in faithche, ⁊ lia comthrom cloiche ara dernnaind,5810  ⁊ do-bered ró n-urchair di co tecmad tarsna deich5811  n-imaire h-í, ⁊ do rithed fuithe ⁊ do gabad etarbuais ina glaic5812  h-í, ⁊ ro bamar uile ica t-shír-fhegad tri catha na Feine. “Ní  138a15813  fhaccamar riam”, ar Find, “lámach budh fherr ina sin, ⁊5814  cia in maccaem do-ní in lámach, a fhiru?” ar Find. “Mac fhir in5815  baili-sin”, ar cach .i. Fer Óc mac Callainde, mac ríg Ulad.5816  Ní thainic d' Ulltaib riam ó do-chuadur na fir mora maithe do5817  bói díb, adhbur gaisccedaig is ferr anas in maccaem út. “Ní5818  thainic um”, ar cach uile i n-aen-fhecht. “Ocus da-ní- sium lamach5819  aile is doirbe ina sin”, ar cach. “Cred eissein?” ar Find “.i.5820  urlann da t-shleg do chur re talmain, ⁊ a druim risin ̇m-baile, ⁊5821  leim re crannaib na sleg tar sluag-dorus in baile co m-bói ar in5822  lic allanall ⁊ a t-shlegha ina laim, ⁊ lingid leo 'na frithing tar5823  in ̇m-baile amuich co m-bói ar in faithche-seo.”

[424] 5824  “Ar fír do chubais riut, a Fhir Óic”, ar Find, “dena in cles5825  inar fiadnaissi.” “Do-genum”, ar in maccaem. “Ocus is nár lém5826  a dénamh i fiadnaissi Fhiann Eirenn muna thí lem a denum co5827  maith.” Ocus do-roine in cles a fiadnaissi Fhind ⁊ na Feinde5828  mar is ferr do-rinde riam h-e.

[425] 5829  IS annsin do-riacht Callann ⁊ Cuillenn .i. athair ⁊ a mathair5830  in maccáeim, chucca, ⁊ ro fhersat fír- cháin faeilte re Find5831  ⁊ reim in Fhéinn archena. “Maith a m' anum, a meic”, ar siat,5832  “déna do chor ⁊ do muintirus re Find.” “Do-gén”, ar in maccaem.5833  Do eirig ⁊ do-rinde a chor ⁊ a muintirus ré Find, ⁊5834  tuc a lám i l-láim Fhind, ⁊ tangamar anunn iarsin issin dún, ⁊5835  ro bamar ac ól ⁊ ac aibnius and.

 p.161

[426] 5836  IS ann adubairt in flaith Find: “Cáit a fuil Berrach ingen5837  Chais Chuailgne?” “Sunn, a m' anum, a ríg-feinnid”, ar inn ingen.5838  “Tabair in n-armidh chét dot' indsaigid, ⁊ tabair a tri lan d' ór5839  inti ⁊ a tri lán d' airget, ⁊ tabair d' Fhir Óc ina thuarustul.”5840  Ocus ro roind in maccaem ar tri sin .i. a trian da athair ⁊5841  a trian da mathair ⁊ a trian aile d' éicsib ⁊ d' ollamnaib ⁊ do5842  luchtraid maithiusa Fiann Eirenn. “Is eolach do roinded in5843  tuarustul”, ar Find. Ocus do badur ann co tainic lá cona5844  lan-soillsi arnabarach.

[427] 5845  Annsin do-rigned selg ⁊ fiann-choscur ac tri cathaib na5846  Féinne. Cid tra acht cet-guin muice na fhiada do rochtain do5847  neoch d' fhiannaib Eirenn ac Fir Óc ní rainic in la-sin. Ar5848  tiachtain immorro dóib da tigh ⁊ ar ̇n-denam na selga, is and5849  ro gabusdur slaetan trom-galair Fer Óc tré t-shuilib na sochaide5850  ⁊ tre fhormat in mor-sluaig, corus-marb gan anmain i cind nómaide5851  h-é. “Ocus ro cuired fan talmain ar in tulaig tonn-glais5852  út h-e”, ar Cailte, “⁊ in lía lainderda ro bói ina laim ac denam5853  chluiche ⁊ ainiusa iss é-siut assa chind h-é”, ar Cailte.

[428] 5854  “Conid uada-sin atá Tulach in Óic ar in tulaig-seo.”

[429] 5855  Ocus do bói a mathair bliadain issin baile-sea tar eis a5856  meic, ⁊ ticed cach láe d' indsaigid fherta a meic, ⁊ ro bói ica5857  cháined rissin ̇m-bliadain-sin, ⁊ fuair bás do chumaid a meic5858  la n-aen ann, ⁊ tucad issin tulaig-seo ille h- í.

[430] 5859  “Conid uaithe atá in t-ainm .i. Cuillenn.”

[431] 5860  138a2 . “Ocus iss é-seo in cethramad inad a n-gabdais Fianna5861  Eirenn a n-étaigi lighda lend-maissecha umpu”, ar Cailte, “.i. Temair5862  Breg ⁊ Temair Luachra ⁊ ind Almain lethanmoir Laigen, ⁊ í5863  Cuillind annseo. Ocus is annseo do-nith in flaith Find tri catha5864  don Fhein cacha bliadna, ⁊ is annseo do-berthea ⁊ do toghtha5865  curaid re gaisced a n-inad cacha marbtha d' Fiannaib Eirenn.5866  Ocus is ann do-berthea na daim imdiscire alltaide ⁊ an tuirc5867  thaeb-troma dar n-indsaigid co lar in tighi n-óil ⁊ n-aibniusa”,5868  ar Cailte, “⁊ rob adba os ⁊ fiadmíl Cuillind in la-sin.”

 p.162

[432] 5869  Ocus adubairt Cailte:

1. 5870 Cuillenn bá h-adhba fhiadaig
   ba port rig gusin riagail,5871 
   bá h-alaind a n-uair chatha
   cona h-etach il- datha.
2. 5872 Cá h-óc da tuc Find in t- ór
   in rí direcra dímor,5873 
   ocus ca mét n-aídchi iarsin
   cor' scar a chorp ré anmain?
3. 5874 Ni dernad engnam budh fherr
   ana a n-derna Conan Cerr,5875 
   is Conan Mael ar in maig
   issin cath ac Berramain.
4. 5876 Nir' messa in t-engnam aile
   a cath laechda Lamraige,5877 
   ina a n-derna-sa bodéin
   missi is Diarmait is Oissein.
5. 5878 Nochor' ferr engnum fa gréin
   ina a n-derna Find bodéin,5879 
   is lind tainic a tharba
   do ló catha Ollarba.
6. 5880 IS truag a n-derna in rí rán
   is moch do-chuadur 'na dáil,5881 
   nach mairenn díb sunn ané
   achtmad missi ocus Oisséin.
7. 5882 Adeirim-si riut reime
   is fír in ní raidim-ne,5883 
   is uallach ticdis don beind
   in sluag-sin ro char Cuillind.

5884  “Ad-rae buaid ⁊ ben- nachtain”, ar Eoghun Lethderg mac Oengusa,5885  “⁊ a Cailti, is truagh in scel-sin ro indisis duinn .i. scél5886  Fir Óig”.

[433] 5887  Ocus ní cian ro badur ann co faccadur in ̇m-buidhin moir5888  croda comméite da n-indsaigid ina da ̇n-dirma .i. ocht fichit5889  sciath-armach in cach buidhin dib, ⁊ ámdabcha da sciathaib5890  donn-chorcra ina timchell, ⁊ fidh-nemed do t-shlegaib urarda ré5891  ̇n-guaillib, ⁊ gilla dond dighrais degh-alaind in tossach na buidhne,5892  ⁊ mind óir ima chenn i comartha rig, ⁊ brat corcar-glan iman5893  n-óclach aile fa cenn orro, ⁊ cathbarr óir ima chenn. Ocus5894  slechtsat do Patraic ⁊ tucsat a cind ina ucht.

[434] 5895  “Cia sib-si, a óca?” ar Pátraic. “Da rig Iarmuman .i. Derg5896  mac Dinertaig meic Maili Dúin missi, ⁊ Flann mac Flaind meic5897  Fhailbe in fer aile. Atá fled mor- cháin acaind duit, a rí5898  Muman”, ar na h-óclaig, “⁊ is ferrde lind nóem Pátraic do thabairt5899  duit let d' ól ma fleide, uair maith lind ar crich ⁊ ar5900  ferann do bennachad dó, ⁊ ar ̇m-béo- maicne ⁊ ar marb-maicne5901  do thabairt dó, uair nir' gabsamar-ne cara cleirig aile achtmad5902  seissium.” “Ticid-si romaind”, ar in rí, “⁊ ro soissim- ne in bur5903  ̇n-degaid.” Ocus ro anadur annsin ind aídchi-sin co tainic la5904  cona lan-soillsi arnabarach. Ocus tainic in sluag-sin uile ⁊ p.1635905  Pátraic cona muintir co Cathair na Cét bodes ar leth-mullach5906  t-Shleibe Mis. Ocus tangadur da ríg Iarmuman ina n-aghaid, ⁊5907  fersat faeilte re Pátraic ⁊ re rig Muman, ⁊ tucsat screpall5908  soiscela do naem Pátraic .i. tri fichit uingi d' ór ⁊ tri fichit5909  uingi d' airget cach fir dib.

[435] 5910  IS annsin ro fhiarfaig Eogan Leithderg mac Aengusa meic5911  Nat Fraich rí Muman do Chailti: “Ocus cred 'ma tucad Daire in5912  Coccair ar in inad-so?  138b1 ocus cred 'ma tucad Druim5913  na Mna Mairbe ar in druim-sea? ⁊ crét 'ma tucad Raithin na5914  Sénaigechta ar in raithin-seo rind andes?” Fregrais Cailte5915  sin: “is accum-sa atá a fhis”, ar Cailte, “cen gub núa in ní5916  dia tá.”

[436] 5917  Feacht n-aen da tainic Find mac Cumaill ⁊ tri catha na5918  Féinde conici-seo do t-sheilg ⁊ d' fhiann- choscur, ⁊ ni cían ro bamar5919  ann co faccamur in t-aen-duine dar n-indsaigid, ⁊ suidhis5920  ar in tulaig-seo inar farrad, ⁊ ben do bói ann, ⁊ leine do5921  t-shroll rig re cnes, ⁊ brat cimsach corcar-glan uimpi, ⁊ delg oir5922  ann, ⁊ inar fann clechtach for-órda uimpi cona ucht-chlar5923  ordaigi ann, ⁊ mind óir fa cenn. Ocus ní suaill in ní ris fa5924  samlata lind h-í .i. re séol-crand luingi lán-moire os ard-mullach,5925  ⁊ rob' uathad accaind nech nar'gab gráin ⁊ ecla ⁊ uruamain5926  re febus delba na mná ⁊ ar a mét. Uair nír' lucht com-aimsire5927  di sinde, uair ba mó issi co mór. Ocus is sé ro bói ar leth-laim5928  deis Find in tan-sin .i. Goll mac Morna, ⁊ tucustar Cailte teist5929  mor ar Goll a fiadnaissi dá coiced Muman annsin: “Rob é-5930  sin”, ar Cailte, “in lám a n- uachtar, ⁊ in tonn báis os borb-buidnib,5931  ⁊ in leoman lonn, ⁊ in cúiced gaiscedach is ferr ro bói5932  a n-Eirinn ⁊ i nd-Albain i com-ré ⁊ í com- aimsir ris féin ar cúl5933  sceith ⁊ chlaidim ⁊ t-shleighe. Uair rob iat- sin cuicir is ferr5934  gaisced ro bói a n-aen-aimsir a n-Eirinn .i. Find mac Cumaill5935  ⁊ Lugaid Lága ⁊ Oscur mac Oissin, ⁊ Goll mac Morna, ⁊5936  dar mo breithir”, ar Cailte, “ní do bocassach breithre is mé féin5937  in cóiced.”

 p.164

[437] 5938  IS annsin adubairt Find re Goll secha: “In faccais riam5939  ben bud mó ina in ben ut?” “Dar mo breithir ám”, ar Goll,5940  “ní fhaca ⁊ ní fhaccaid nech aile riam mnái budh mó inás.”

[438] 5941  Ocus tuc in ingen  211a laim leabar-gasta amach assa cóim, ⁊5942  do bídur tri failgi óir uim in dara láim di, ⁊ da fhalaig imin laim5943  aile, ⁊ ba com-remur re cuing a n-imechtraig cach fail díb. “Scela5944  is chóir d' fhiarfaige di”, ar Goll. “Cindus ro fétfaide eiseíc”, ar5945  Find, “acht mina eirgim-ne inar sessam, ⁊ is cuntabairt da cluine5946  sí sind mar sin fos.”

[439] 5947  IS annsin ro éirgedur in sluag uile i n-aen-fhecht ina sesum5948  do comrud ⁊ d' imacallaim ria, ⁊ ro eirig sí maraen ríu. “Suidh5949  it shuide”, ar Find, “a ingen, ⁊ tabairt' uillind rissin tulaig mád5950  áil let ní do chloistecht duit uainde ⁊ ní do thuicsin uait.”5951  Ocus tuc sí a tóeb rissin tulaig, ⁊ ro fhiarfaig in flaith Find5952  scéla di.

[440] 5953  “Maith, m' anam, a ingen, ca tír assa tangais”, ar Find, “⁊5954  cuich tú féin?” “A Tír a n-Ingen aníar mara fuinend grian,5955  ticim, ⁊ ingen rig in tíre-sin mé féin.” “Ca h' ainm thusa, a5956  ingen?” ar Find. “Bé Bind ingen Treoin, ingen ríg Thire na5957  n-Ingen missi”, ar sí. “Cret ima tucad Tír na n-Ingen ar in5958  tír-sin?” ar Find. “Ní fuil d' fheraib inti”, ar inn ingen, “acht5959  m' athair-sea cona tri macaib ⁊ .ix. n-ingena ⁊ secht fichit5960  ingen ro geined uada, conid airi-sin aderar Tír na n-Ingen5961  rissin tír-sin.” “Ocus cá tír as chom- nessa dóib-sin, a ingen?”5962  ar Find. “Tír na Fer”, ar in ingen. “Ocus cia is ríg inti-sin?”5963  ar Find. “Cétach Crob- derg”, ar issi, “⁊ ocht meic fichet do5964  macaib aice, ⁊ aen-ingen, ⁊ tuccad missi do mac dó .i. Áed5965  Álaind mac Cétaig Chrob- deirg, ⁊ fá thri thuccad missi dó, ⁊5966  ro éli-ssa fá thri uada, ⁊ is sí-séo in tres fecht díb.” “Cret tuc5967  eolus in tíre-seo duit?” ar Find. “triur iascaire do gluais gaeth5968  assin tír-seo dar n-indsaigid, ⁊ ro indissidar  138b2 scela in tire-sea5969  duind, ⁊ adubradur óclach maith do beith issin tir .i. Find5970  mac Cumaill, ⁊ massa thussa in t- óclach-sin”, ar inn ingen,5971  “tanac-sa dot' indsaighid dom' beith ar do chomairchi.” Ocus do5972  benastar a l-lámaind di, ⁊ tuc a l-laim i l-laim Fhind. “Maith, a p.1655973  m' anam a ingen”, ar Find, “tabair do láim i l-laim Guill meic5974  Morna annsin, uair ni córa duit do chor na do chomairchi ré5975  h-aen-óclach a n-Eirinn ina rissin n-óclach-sin.” Ocus tuc sí a5976  lám i l-laim Guill meic Morna, ⁊ do-rigne cor ⁊ a comairchi.5977  ris.

[441] 5978  Ocus is annsin at-conncadur dam imdiscir allta da n-indsaigid,5979  ⁊ araill do chonaib na Feine ina degaid. “Léicid 'na5980  aenur don dam”, ar Find, “a Fhianna Eirenn, uair ní taeb re5981  seilg ar con do-beram anocht, acht taeb re h-óclach éicin d' Fhiannaib5982  Eirenn, ⁊ cait a fuil Find mac Cuain?” ar Find. “Sunna”,5983  ar in t-óclaech. “Eirig reomaind dot tigh, ⁊ déntar ar frestal5984  ⁊ ar frithailem.” “Commáin duind ní do thabairt duid-si”, ar5985  Find mac Cuain, “uair atait ocht fichit find-airge accum- sa i5986  les-lergaib na Luachra, ⁊ is dít-sa  212tarras sin uile, a Fhind.”5987  Ocus ba do buadaib Find meic Cumaill, cid mor do-berad do5988  neoch nar' máidestar fair riam i l-ló nó a n-áidchi. IS annsin5989  ro eirig Find mac Cuain do fhrithailem Fhind ⁊ na Feinde da5990  dúnad bodein.

[442] 5991  Ocus dala na h-ingine, ro benastar a cathbarr caem cengalta5992  da cind, ⁊ ro scailestar a folt find-leabor fír- álaind imma cend5993  .i. ocht fichit dual, ⁊ ba h- ingnad lé cach uile mét5994  ind fhuilt 'arna scailed. Ocus is annsin adubairt Find: “A mor-déé5995  adhartha, bid mor in t-ingnad lé Cormac h-úa Cuind lé ríg5996  Eirenn ⁊ lé h-Eithne Ollamda ingin Cathair Moir, ⁊ lé find-bantracht5997  na Feine .i. Bé Bhind ingen Treoin do fhaicsin!”

[443] 5998  Ocus adubairt in flaith Find ria: “Maith a ingen”, ar Find,5999  “in bec let-su comraind deich cét do thabairt duit?” Ocus is6000  annsin ro t-shillestar sí ar in n-abhacc .i. Cnú Deireoil, ro bói ac6001  seinm chruite a fiadnaissi Fhind, ⁊ “cid bec, cid mor do-bera-su”,6002  ar in ingen, “do chomraind don fhir bec út atá ac sefnad na6003  cruite it fhiadnaissi ni bec lim-sa urdail ris.”

[444] 6004  IS annsin ro chuindig inn ingen digh ar Fhind, ⁊ adubairt:6005  “Cáit a fuil Saltran Salfhada?” “Sunn, a m' anum, a ríg-fheindid”, 6006  ar in gilla. “Tuc let dam lán Cuaich Smera Tuill d' uisci ind p.1666007  atha út.” Ocus iss ed do bíth ól tri nonbur don Fhéind isin6008  chuach-sin, ⁊ do-rat leis lán in chuaich-sin, ⁊ tuc i l-laim na6009  h-ingine, ⁊ ro dóirt in ingen ar a bois ̇n- deis in t-uisci, ⁊ at-ibhestar6010  tri bolguma as, ⁊ ro thócaib a bos asa h-aithle ⁊ ro chraith6011  in t-usici ar in sluag cor' mebaid a ̇n-gáire orro, ⁊ ro moid6012  a gaire ar in ingin fein léo. “Ar do chubus riut, a m' anam, a6013  ingen”, ar Find, “crét tuc ort gan in t-uisci d' ól assin chuach?”6014  “Nir' ibhiusa ní a lestar riam”, ar inn ingen, “ach a lestar risa6015  ̇m-biad imdenam oir ⁊ airgit.” “Ocus in dechain ro dechusa6016  thorum”, ar Cailte, “at-connarc in t-aen- óclach mór dar n-indsaigid,6017  ⁊ gér' mor in ingen ro bo mó eissium, ⁊ tuighnech6018  futairlli air co ticed tar formnaib a gualann, gan ulcha gan6019  fhessóic fair, ⁊ da ̇m-beidis fir in domain uili ar aen-lathair dar6020  linde”, ar Cailti, “ní beth díb duine budh áille anás. Ocus brat uaine6021  aen-datha uime, ⁊ delg oir issin brut, ⁊ lene do t-shroll ríg re6022  chnes, ⁊ sciath craebach corcar-derg ara muin, ⁊ claidim ór-duirnd6023  ina laim, ⁊ sleg neimnech uillend-glas ina laim.”

[445] 6024  “Ocus is annsin ro dechastar in sluag uile air, ⁊ uathad6025  accaind acht fír-gaiscedaig nar'  139a1 gab gráin ⁊ eacla reime,6026  ⁊ ro bói aiccned maith ac Find”, ar Cailte, “uair nír' gab ecla6027  reim duine riam h-é a ló ná a n- aídchi. IS annsin ro ráid in6028  flaith Find. “Na labrad gilla na óclach acaib, ⁊ na gluaissed6029  nech assa inad. Ocus in n-aithnigenn nech acaib síut?” ar6030  Find. “Is aithnig dam-sa”,  213ar in ingen, “iss é-siut in fer ara6031  tanac-sa teiched.” Ocus as cuma adubairt sin, ⁊ ro eirig in ingen ⁊6032  ro t-shuid etir Fhind ⁊ Goll mac Morna. Ocus do-riacht in t- óclach”,6033  ar Cailte, “dar n-indsaighid, ⁊ in ní ro bói a menmain ind óclaig”,6034  ar Cailte, “ní raibe a n-aicned duinde eisseíc.” Ocus mar thainic6035  aird a n-aird re Find ⁊ re Goll ro thócaib in laim ⁊ tuc6036  sádud sarchlain sleighe ar in ingin, co raibe fat láma laich do6037  crann na sleigi a leith aniar di, ⁊ ro gab in t- óclach in t-shleg,6038  ⁊ tainic reime tar in sluag amach. “At-chithi siut, a fhiru!” ar6039  Find, “⁊ na bith a menma rissin fiannaigecht tre bithu intí6040  nach tibra a ail ⁊ a urraind ar siut nóco tor- chair lib h-é.”

[446]  p.167

[447] 6041  “IS annsin ro eirgemar-ne”, ar Cailte, “tri catha na Féinne6042  a n-aen-uair, conar' fhácad ar in tulaig achtmad triur amain .i.6043  Find ⁊ Goll mac Morna ⁊ in ben beo-gonta; ⁊ gabmáid-ne uile6044  a n-diaid ind óclaig co Raith na Macraide, risa raiter Raith6045  na Caerech issin tan-so, a laech-Machaire Lí thes, ⁊ do Corcaig6046  Maigi Ulad siar, áit i r-rabadur Ulaid i l-longport a forbaissi a6047  Cathair na Claenratha dar' marbsatar Cú Rí mac Daire, ⁊ do6048  Lathair Luingi sís, áit a ̇m-bidis longa Clainde Dedad, ⁊ d' Inber6049  Labarthuinde ré h-Eirinn aníar .i. Labur ingen Miled Espaine6050  ro báided ann, nó ro labair tonn re tír ann, ⁊ do Thiprait6051  in Laich Leisc síar ar Tráig Lí meic Oidhremail, ⁊ do Rind6052  Chana siar, an bail a tabradais na h- allmuraig a cís chanachuis6053  do Choin Rí mac Dáire cacha bliadna. Ocus tuc a aighed ar6054  in cúan comlethan amach, ⁊ ro bamar-ne cethrur óclach i6055  comfhochraib dó”, ar Cailte “.i. Diarmait h-úa Duibne ⁊ Glas mac6056  Aencherda Berra, ⁊ Oscur mac Oissin, ⁊ mé féin in cethramad”,6057  ar Cailte. “Ocus tucsamar aighed ar na ton- naib amach, ⁊ tucu-sa6058  sidhe retha rind-luaith ina degaid, ⁊ tucus sréo n-urchair6059  dó”, ar Cailti, “co tarla in t- shleg a n-iris a sceith ⁊ ina gualaind6060  chlí, ⁊ co tarla in sciath ar in tuind sis, ⁊ ro frithailiusa6061  in sciath im laim chli, ⁊ tuc-som a laim ̇n-deis dochum na sleige6062  da buain as, ⁊ tucu-sa sidhe dochum na láma aile, ⁊ ro benus6063  a t-shlegh assa láim, ⁊ in trath ro fhuabrusa a diubrugud da6064  t-shleig fein do-rala remur na tonn ⁊ domain in mara etrum ⁊6065  h-é. Ocus mar do bamar 'gá t-shír-fhegad at-chonncamar in luing lan-moir6066  aniar cach dirge dar n-indsaighid, ⁊ dias ic á h-imram,6067  ⁊ do-chuaid-sium issin luing inar fiadnaisi, ⁊ ní fhetamar-ne cá6068  leth do-chuadur uaind 'arsin”, ar Cailte.

[448] 6069  “Ocus do-riachtamar-ne aniar conici in tulaig-seo, tri catha6070  na Féine, ⁊ ro fhiarfaig Find scela dind, ⁊ ro indsisiu ar scela6071  ó do-chuadmur noco tangamur aris”, ar Cailte, “⁊ ro  214 chuir- semar6072  na h-airm ar lar í fiadnaissi Fhind”, ar Cailte. “Maith na h-airm-6073  sin”, ar in ingen “.i. in t-shleg dar' bo com-ainm In Torannchlessach6074  ⁊ In Donnchraebach in sciath.”

 p.168

[449] 6075  Dala na h-ingine indister ann. “Maith a m' anum, a Fhind”,6076  bar inn ingen, “dentar m' fhert ⁊ m' adhnacul co maith, uair is6077  ar do chomairchi thanac-sa d' indsaigid Eirenn, ⁊ ar th' einech6078  fuarus bás.” Ocus tucustar a failgi don áes dána .i. do Chnú6079  Deireoil ⁊ do Blathnait ⁊ do Daighre cruitire, ⁊ do deilig anam6080  re corp di, ⁊ ro cuired fa thalmain h-í annso. “Ocus is uaithe6081  tucad Druim na Mna Mairbe ar in ̇n-druim-seo”, ar Cailte, “ocus6082  iss é-sin in scél ro fhiarfaigis dim, a rí Muman”, ar Cailte.

[450] 6083  “Ocus cret 'ma tucaid Daire in Choccair ar in ̇n- daire-seo,6084  a Cailti?” ar rí Muman. “In cethrar at-cualaidis lium ic Raithin6085  na n-Ingnad .i. in triur óclach ⁊ in cú ro chocradur ind6086  Fhiann a marbad annso.” “Cá fochaind choccair ro bói acco6087  forro ⁊ siat acco  139a2 féin?” “Nir' thuicsetar ind Fhiann in6088  corugud nó in tinrum tucsat forro, rob é-sin fochaind a cocair6089  .i. longport ar leith acco ⁊ múr teined ar lassad umpu, ⁊ gan6090  nech da feicail assin múr theined-sin co trath do ló arnamairech.6091  Ocus adubairt Find:” “Ní h-áil lium-sa a marbad etir6092  uair triur is ferr lámach ⁊ luth atá d' feraib in domain iat, ⁊6093  atait tri h-éladhna acco, ⁊ nír' choir d' feraib in domain a6094  marbad i l-los a n-eladhan-sin do beith acco .i. fir in domain”,6095  ar Cailte, “do beith a ̇n-galur ⁊ a n-eslainti, ⁊ in tres fer díb-6096  sin do chur lossa ris do beth slemain slan-chrechtach iarsin.6097  Ocus cach ní athchuingither ar in dara fer do geibther uad. Ocus6098  in tres fer”, ar Cailte, “esbadha in domain do indissin dó, ⁊ a6099  fhaghbail uad gan esbaid. Ocus ro bói dono imarcraid aicce6100  seoch cach nech díb .i. fedan do bói aicci, ⁊ fir in domain do6101  choiteldais ris gemad mór a n-galur. Ocus in cú immorro”, ar6102  Cailte, “gen co marbmais-ne uili fiad na míl ni biad uresbaid6103  oraind aice-si.”

[451] 6104  IS annsin adubairt in flaith Find riu: “In fetabair-si cid6105  'má tucad sib dom accallaim-si?” ar Find. “Ní fetamur”, ar na6106  h-ócláig. “Ní tairissi lé fiannaib Eirenn sib-si”, ar Find, “forna6107  h-eladhnaib do-nithi accu, ⁊ is áil léo a fhocra dáib-si imthecht6108  imslán ⁊ bur tuarustal do tabairt duib.” “Cá h-olcc do-rindsemar”,6109  ar na h-ócláig, “ind uair fhócarthar imthecht duind?” “Ní fhetamur”,6110  ar in Fhiann, “bur n-olcc, acht abhaissi accaib nach faccamar- ne p.1696111  ⁊ nach cualamur do denam do dáinib reomaib riam .i.6112  múr tened umaib cach n-áidchi, ⁊ nach áil lib nech da bur6113  faicsin ó thic ind adhaig chucaib, ⁊ curthái in múr tened-sin6114  umaib.” “Ocus cid in t-olc duib- si sin do denam duind, a6115  Fhind?” bar na h-ócláig, “uair ní h-oraib-si traiscermid, cach maith6116  do-génam is lib-si h-í.” IS annsin adubairt in flaith Find: “Glor6117  dáinead so-chinelach sin”, ar se, “ar tabairt fhala nó achmusain6118  dam-sa dáib na do neoch d' Fhiannaib Eirenn ni recha do ló na6119  d' áidchi, ⁊ ní rob ail lium-sa d' fhiar- faige díb”, ar Find. “Da raib6120  a fhis accaind”, ar na h-óclaig, “indestar duit-siu h-é.” “Cá h-anmanna6121  atá oraib-si?” ar Find. “Atá Dub orum-sa”, ar in t-óclach6122  do-nith in leighes. “Atá Ágh orum-sa”, ar in t-óclach medhónach.6123  “Atá Ilar orum-sa”, ar in t- óclach aile. Ocus adubairt Cailte6124  ac tabairt tuaruscbala na fer-sin ⁊ na con:

1. 6125 Dub ocus Agh is Ilar
   inmain triar fá cáem inad,6126 
   ocus Fermac, maith in cú
   bidh a medhón eturrú.
2. 6127 Longphort ar leith accu amach
   o longport na Fiann fuilech,6128 
   connach aithned nech ille
   in cethrur án oirdnnighe.
3. 6129 cethrar tangadur í cein
   ní ro aithnestar Find féin,6130 
   's nír' ro aithin nech don t-shluag
   in cethrur álaind adh-fhúar.
4. 6131 INadh ar leith accu amach
   o longport na n-Eirennach,6132 
   conna taidhled nech a tech
   mina thaidhlid meraig- thech.
5. 6133 Múr teined umpu, mo nuar
   bith 'na uisci cach ré n-uair,6134 
   connach téiged nech amach
   co trath éirge arnamairech.
6. 6135 Nochur' loited aen-fher riam
   do muintir Fhind flaith na Fhiann,6136 
   ní raibe a n-gabad na a ̇n-gub
   na slanaigfe fos in Dub.
6137 
Dub.

[452] 6138  “Ocus imthighid da bur tigh”, ar Find, “⁊ in comfhat bias duine6139  am degaid-si bíthí-si ⁊ in muinterus na fuarabair do-gébthai6140  bodesta.” “Ocus is uime-sin”, ar Cailte, “tucad Daire in Chocair6141  ar in daire-seo do fhiarfaigis dim, a rí.”

[453] 6142  “Ad-rae buaid ⁊ bennacht”, ar Eogan Leith- derg rí Muman6143  re Cailte, “is maith d' fhuasclais in dana cheist-sin; ⁊ atá in tres6144  ceist acut gan fhuaslucud .i. cret 'ma tucad Raithin na Sénaigechta6145  ar in raithin-seo?” ar in rí.

[454] 6146  “Laithe n-aen da raibe Find annso ina t- shuidhe ⁊ tri catha na p.1706147  Féinde”, ar Cailte, “⁊ at-conncamar triar scoloc mael-ruad dar6148  n-indsaighid,  139b1 ⁊ tri coin ruada ina lamaib, ⁊ tri slega6149  accu' ⁊ neim ara n-armaib ⁊ neim ara n- étach ⁊ neim ara6150  lámaib ⁊ neim ara cossaib ⁊ neim ris cach ní risa ̇m-bendais.”6151  “Canas tangabair, a fhiru?” ar Find, “⁊ cuich sibh féin?” “tri6152  meic Uair meic Indaist sind”, ar siat, “do Thúaith Dé Danann,6153  ⁊ óclach dot muintir-si do marb ar n-athair i cath Túaithe Dé6154  Danann i Sliab h-Én tair, risa n-abur Sliab Aighi meic Iughaine,6155  ⁊ tangamar d' iarraid eirice ar n-athar ort-su, a Fhind”, ar siat.6156  “Fata co tangabair da h-iarraid”, ar Find. “Ní fhetamar”, ar siat,6157  “nach iat meic Midhir do chuir in cath-sin nó co tangais-si co6158  feis na Temrach, ⁊ co fetadar fir Eirenn conid tusa ro gab6159  braigde Túaithe Dé Danann do macaib Midhir issin cathsin.”6160  “Ocus cá h-óclach dom muintir-si”, ar Find, “ara cuirthai-si”, ar6161  Find, “marbad bar n-athar?” “Ar Cailti mac Rónain”, ar siat.6162  “Dar mo breithir ám”, ar Find, “is sé in seissed fer ro bói am6163  fharrud-sa ann, ⁊ cá h-anmanna fuil oraib-si?” ar Find. “Ainhgel6164  ⁊ Dighbail ⁊ Espaid a n-anmanna”, bar iat-som, “⁊ cá fregra6165  do-beire-si foraind, a Fhind?” “ní thuc duine reomum-sa éiric án6166  duine do muirfíde a cath, ⁊ ní mó do-bér-sa”, ar Find. “Do- génam-ne6167  foghail ⁊ díberg fort”, ar iat-som. “Cá fogail-sin?”6168  ar Find. “Atámaid triur brathar”, ar siat-som, “⁊ do-genam foghal6169  ar leith cach fir uaind.” “Do-gén-sa tra”, ar Aincel, “in triar no6170  in dias nó in cethrar don Fheind teicemus dam, gebat a cossa6171  ⁊ a l-lama uili riu.” “Do-gen-sa dono”, ar Dighbail, “ní rech-sa lá6172  uaib gan esbaid chon nó gilla nó óclaig d' Fhiannaib Eirenn.” “Ní6173  rech-sa uaib dono”, ar in tres fer .i. Espaid, “gan esbaid droinge6174  nó daime nó choissi nó laime nó leth- tshula oraib.” “Acht muna6175  fhaghbam ní dar cobair orro-sin”, ar Cailte, “ní bia duine a ̇m-bethaid6176  a cind bliadna acaind.”

[455] 6177  IS annsin adubairt in flaith Find: “Maith, a Fhianna Eirenn”,6178  ar se, “dentar dúnad ⁊ degh-baile accaib anso i fail i6179  tardhadur síut mé, uair ní bíu-sa reompo sechnoin Eirenn ⁊ iat-6180  sum am deghaid nocho findam cia uaind bus treissi”. “Ocus ro p.1716181  eirgedur ind Fhiann annsin, ⁊ do-rinde cach taissech Féine raithin6182  ⁊ dúnad uime féin ⁊ uma foirind óta foradh-mullach t-Shleibe6183  Mis aníar conice seo”, ar Cailte. “Is dóig lind”, ar rí Muman,6184  “is uime tucad Raithin na n-Othrus ar na raithinib- seo.” “IS6185  uime”, ar Cailte, “uair mí ⁊ raithe ⁊ bliadain ro ansat annso,6186  ⁊ in triar-sin ac denam cach ain- cissi ⁊ cacha h-urbada rissin6187  Féin”, ar Cailte. Ocus is annso do- nithea an othrus na Féine6188  ó na lotuib rissin.

[456] 6189  IS sí-sin áes ⁊ uair do-chuadur tri meic rig na h-Iruaidhe6190  ro bói a comaitecht Fhind da accallaim in lá-sin, ⁊ rucsat leo6191  h-é ar fót scrutan gaisse fo leith, ⁊ adubradur ris: “Maith, a6192  m' anam, a Fhind”, ar siat, “in cú atá acainde is áil lind a tabairt6193  duit-si a timcheall .i. fecht fa thri cacha tratha, ⁊ cid sochaide6194  bias ar tí th' uilcc-si do denam nó fhoghla ort nocho ria léo ón6195  trath co cheile acht na raib teine nó arm nó cú a n-aen-tigh6196  ria uair geis di ní dib-sin a n- aen-tigh ria. “Ni bia immorro”, ar6197  Find, “ní díb-sin a n-aen-tigh ria, ⁊ ro sia immorro slán in cú6198  chucaib-si.” Ocus is amlaid ro léicthea cacha tratha in chú chuind6199  Find, ⁊ a slabrad druimnech derg- óir imma braigit i r-rabadur6200  .l. conchlann d' or forloiscthe, ⁊ ticed in cú fecht fa thrí fan6201  cuma-sin a timchell Fhind ⁊ do-beread a tengaid fa thri fair.6202  Ocus in drém ba nessa dó andar léo ba dab- hach medha 'arna6203  h-imscagad ro bói ann don boltunud ticed di, ⁊ dar leisin ̇n-droing6204  aile ba baladh abhall-guirt chubra in boltunudh ticed di in trath6205  ticed istech cum Find. Ocus do-rindset in triur-sin”, ar Cailte,6206  “foghla mora ar in Féin rissin ̇m- bliadain-sin, ⁊ cach othrus6207  ⁊ cach olcc do-nith Ainchél risin Féin re bliadain do chuired6208  Dub mac ríg na h-Iruaithe a lus ⁊ a leighis rís, comba slán6209  iat arnamairech, ⁊ in tí risa n- dénad Espaid ⁊ Dighbail olcc6210  do-níth Ágh ⁊ Ilar a furtacht ⁊ a forithin.”

[457] 6211  “IS ann at-clos do Chormac h- úa Cuind”, ar Cailte, “na6212  náimdi-sin ic denam uilcc ar Fhind, ⁊ is uathaib-sin”, ar Cailte,6213  139b2 “atait na sen-fhocail urdraice .i. intí risa ̇m-benad urbaid6214  nó espaid iss ed is gnath-fhocul ann tarraid Ainhcél tú”, ⁊ is p.1726215  gnath-fhocal fós “tarraid Dighbail ⁊ Espaid tú”, intí risa ̇m-benad6216  dighbail nó espaid.

[458] 6217  “IS annsin”, arsi Cailte, “do-rigned tinol ⁊ toichestal ac Cormac6218  h-úa Chuind, ac ríg Eirenn. Ocht catha fichet ⁊ deich6219  cét ar fichit cét cacha catha conice in tulaig-seo do chungnum6220  lé Find ⁊ re Fiannaib Eirenn. Ocus ferais Find faeilte6221  re Cormac ⁊ re maithib fer n-Eirenn archena, ⁊ ro indis Find6222  in mor-éicin-sin i r-raibe ⁊ na Fianna rissin ̇m-bliadain-sin, acht6223  muna beitis tri meic rig na h-Iruaithe ic ár cabair 'na n- agaidh.6224  “Cid”, ar Cormac, “in lucht ica fuilet na h-eladhna-sin nach6225  fuighbitis do t-shén nó do t-sholad nó d' eladhain ní do-bérad a6226  h-Eirinn iat-som?” “Ocus is annsin adubairt Cormac rium-sa”,6227  ar Cailte, “dul ar cenn tri mac rig na h-Iruaithe. Do-chuadhus6228  ⁊ tucus lim iat d' indsaigi Chormaic ⁊ Fhind ⁊ maithe fer6229  n-Eirenn, ⁊ at-chonnairc Cormac iat. “Álaind na fir”, arsi Cormac,6230  “⁊ maith a ̇n-delb ⁊ a tuaruscbail. Ocus maith, a maccu”,6231  ar Cormac, “in fuighbed sib sén na solad ro díchuirfed na trí6232  náimde út a h-Eirinn neoch ata ac milled Fhiann Eirenn?” “Da6233  faghmais iat”, ar na h-óclaig, “a comfhocus duind ní ris a fuaicérmais6234  doib imthecht, ro dingébmais d' feraib Eirenn iat.” Ocus6235  cait a fuil Agh mac ríg na h-Iruaithe?” ar Find. “Sunna”, ar6236  in t-óclach. “Cáid a fuilet na tri naimhde ut millis Eirinn?”6237  “Ataid i Carnn Daire sunn a cind in longpuirt”, ar Ágh. “Ocus6238  cait a fuil Garbchronan ⁊ Saltrán Salfhata?” ar Find. “Sund,6239  a ríg- fhéinnid”, ar na gilli. “Eirgid ara cend sút ⁊ apraid ríu6240  do-ber-sa breth rig Eirenn doib ina n-athair.” Ocus tangadur6241  na gilli reompo ara cend conici sin, ⁊ ro indissidur sin doib, ⁊6242  tangadur-sum d' indsaighid Chormaic ⁊ Fhind leis na techtairib-6243  sin, ⁊ ro t-shuidhedar in triur-sin ar clad na ratha-sa, ⁊ ro bói Cormac6244  ann ocht catha fichet, ⁊ ro bamar- ne tri catha na Féine”, ar Cailte.

[459] 6245  “Iss annsin adubairt Cormac:” “Eirig, a Duib meic ríg na6246  h-Iruaithe, ⁊ fuacair dóib siut re sén ⁊ re solad Éire d' fhagbail.”6247  Ocus ro eirig Dub ⁊ adubairt: “Eirgid a nert in t-shéin-seo ⁊ in6248  t-sholaid, a tri náimhde tuath- chaecha les-baccacha leis-bréna, leth- tshúilecha6249  p.173 leith-cherra, do t-shil uilcc ingnathaig a grian- broghaib6250  ifirn anís ⁊ do t-shil Buadnaite ingine Irhuaith .i. ingen ind fhir6251  ro gabustar ⁊ ro thidnaic in fir-Dia for-órda ⁊ tigerna na n-uile6252  dáine i l-lámaib na n-Íubal n-amirsech. Ocus eirgid ar in sáile6253  serb-domain amach, ⁊ gabad cach uaib do claidim i cend- mullach6254  a chéile bar triur brathar. Uair is leór a fhat atathi ac6255  fogail ⁊ ac díbeirg ar in ríg-fheindid forglidhe fír-brethach .i.6256  ar Fhind mac Cumaill. Ocus imthighid dochum bar ̇m-bunad-chineoil6257  athar ⁊ mathar ⁊ sen-athar .i. grian-bruignib ifirn sís,6258  ⁊ co ro loisce teine sib ann!”

[460] 6259  IS annsin ro thócaib in cú a láe ⁊ tucastar gáith fuithib6260  anís dóib, ⁊ tangadur rompo amach ar in muir torthaig taeb-úaine,6261  ⁊ do gab cach díb da claidmib a cend araile co fuaradur6262  bas amlaid-sin a triur brathar ⁊ co ̇n-eachadur a n-ifirrn.

6263 

Cailte cecinit:

1. 6264 Do-chuadur siat uaind amach
   ar in muir fa mor- thonnach,6265 
   cor' marb cach dib a chéile
   cid ed ba mor conféire.
2. 6266 Aincel, Dighbail is Espaid
   fuaradur bás anbfhassaig,6267 
   ro báid muir is ro loit arm
   in triar imai̇ncel acgarb.

[461] 6268  “Ocus is uimin sén-sin tucad Raithin na Senaigechta ar in6269  raithin-seo”, ar Cailte.

[462] 6270  IS annsin adubairt Flann mac Flaind ⁊ Derg mac Dínertaig:6271  “is duinde bód chóir in sén-sin d' iar- raid, a m' anam, a6272  Chailti.” “Cá fáth ón?” ar rí Muman. “Ocht triucha cét atá6273  ac cach fhir acaind im dís-seo atámait .i. rigi Iarmuman sin6274  uili, ⁊ ind uair as áes ⁊ as uair duind ar trebaire do buain6275  tecait tri h-elta don muir aniar chuccaind ⁊ guib chnama6276  léo,  140a1 ⁊ anala tened assa m-braigdib, ⁊ is com-fhuar re6277  gaith n-erraig in gaeth tic assa n-eitib, ⁊ ind uair is áil lé6278  cách lam a cend na ̇n-gort teccaid-sim chuccaind”, ar Flann6279  mac Flaind, “⁊ iss ed ro soichenn én a n-aghaid cacha déissi don6280  gort accaind, ⁊ berait-sium léo a n-aen-fhecht h- é cacha bliadna,6281  ⁊ berait in fecht tanisi léo connach fácait ubhall ar abhaill, na6282  cnú ar cúll, na caer ar cáirthend gan breith dóib léo, ⁊ in p.1746283  tres fecht tecait, ní fácbhait min-én na oissén ar lár, na baeth-lenum6284  becc, na ní is tualaing iat do thócbail nach berait léo.”6285  “Ocus cáit assa tecait?” ar Cailte, “nó crét iat féin, nó co lus6286  tíagait?” “Drem acaind ic á ráda”, ar Derg mac Dinertaig, “corub6287  a síd-bhrughaib ó Thúaith Dé Danann tecait. Drem aile6288  'gá ráda is énlaith a h-ifirrnn iat do dénam uilcc ⁊ écora ar6289  feraib Eirenn, ⁊ cip é inadh assa teccat”, ar na h-ócláig, “ní fuil6290  acainde acht in crich-so ⁊ in ferann d' fhácbail dóib, uair ní6291  fhétmaid a fulang ní as sia.”

[463] 6292  IS annsin adubairt Cailte re Pátraic: “Cáit a fuil tigerna6293  ind eolais ⁊ na ríme .i. naem Patraic?” “Fiarfaigi rob ail lem6294  dít.” “Da raib accum-sa a fis”, ar Pátraic, “do geba-su, uair minic6295  lium-sa fiarfaige do denam dít-su.” “Cá bliadain a m-bí mí gan6296  éscca”, ar Cailte, “⁊ ésscca gan mí, ⁊ mí con-geib tri h-ésccsa?”6297  “Bliadain quartill”, ar Patraic, “bís eter da míli bliadan .i.6298  mile roimpi ⁊ míli 'na deghaid, ⁊ in cét-mí bís don bliadain-6299  sin”, ar Pátraic, “iss é bís gan ésscca, ⁊ in mí is nessa”, ar6300  Patraic, “bith ésscca ann, ⁊ ní bí mí aca tre mí fáe ⁊ in tres6301  mí”, ar Patraic, “gabaid tri h-ésscca fair .i. in cét-ésscca don6302  cét-mí ro áirmemar í tur ar cesta reomaind ⁊ in cét-éssca don6303  raithe reomaind in mí cétna gabus, ⁊ in trés ésca”, ar Pátraic,6304  “éssca callanraid aéoir bunaid in mís-sin h-e”, ar Pátraic.

[464] 6305  “Adráe buaid ⁊ bendachtain, a naem Patraic”, ar Cailte, “⁊6306  mo chin tainic a n-geinemain fer n-Eirenn in la tangais da6307  n-indsaigid. Uair ro bói deman a ̇m-bun cach én-fheornin inti6308  reomut, ⁊ atá aingel a m-bun cach én-féoirnin aniu inti. Ocus6309  mo chin d' fheraib Eirenn at-chichera tusa, ⁊ in drem nach6310  faicfe díb thú, ⁊ is siat t' fherta-su ⁊ do mirbuile fhoighenus dóib.6311  Ocus maith m' anum, a Patraic”, ar Cailte, “⁊ cuin in bliadain6312  quartill-sin adubartais rim?” “In cét-adhaig aráeir di”, ar Pátraic.6313  “Ocus in mí chongbus na tri h- essca”, ar Cailte, “cuin6314  tic?” “Ind adhaig amairech adhaig a thossaig”, ar Pátraic, “⁊6315  in lá má n-airther.” “Ocus cuin is abbaid bar n-guirt, a Deirg6316  meic Dínertaig?” ar Cailte. “Muna thairisit in dám ainceil p.1756317  enlaithe sin iat do-gentar buain amairech acaind”, ar in t-óclach.6318  “Cuin t-shailtí in énlaith-sin do thuidecht chuc- caib?” ar Cailte.6319  “Amarach co deimin”, ar Flann mac Flaind. “Com-aimser in láe6320  amairech tucustar Dub mac rig na h-Iruaithe séon ⁊ solad do6321  thri macaib Uair meic Indaist dar' marbsatar airm iat ⁊ dar'6322  báid tonn tuile a triar brathar. Ocus cid dam-sa dono”, ar6323  Cailte, “gan sén ⁊ gan solad do thabairt amach do Fhlann mac6324  Flaind ⁊ do Derg mac Dinertaig, do da rig Iarmuman .i. ar6325  in n-énlaith tic da n-aidhmilled cacha bliadna, ind ainm na6326  Trinoite nar' cumscaiged ⁊ nach cumscethar.”

[465] 6327  Ocus at-racht reime  140a2 co moch arnamairech, ⁊6328  maithe na cuiced Muman, ⁊ Patraic maraen ríu co formullach6329  t-Shleibe Mis suas. IS annsin do-riacht ind enlaith d' indsaigid6330  na ̇n-gort amal ticdís gacha bliadna, ⁊ at- chonnairc cach, ⁊ ro6331  laighetar ar na gortaib, ⁊ adubairt Cailte:

[466] 6332  “Eirgid, a clanna Rúadmaili ingine Rugatail, do t-sil muilleorach6333  ifirrn.”

[467] 6334  “Aidhmillis crod ⁊ biad ⁊ ór ⁊ airget in domain ⁊ a uile6335  il-maine archena, ⁊ ara ̇n-dentar cruinde ⁊ cessacht co cuirter a6336  ̇m-bél in muilind-sin h-é co ̇n- dénann min ⁊ luaith de.”

[468] 6337  “Ocus eirgid, a chlann Bolccain meic Nemid”, ar Cailte, “is6338  messa atá ⁊ bias, ⁊ eirgid le nert in t- shéen-seo ⁊ in t-sholaid”,6339  ar Cailte, “ar in muir toghaide tul-guirm amach, co marba cach6340  araile ⁊ a cheile uaib ann, ⁊ co ̇n-derna min ⁊ luaith díb, ⁊6341  nach fetabair in t-apstal firen fir- brethach indsi Gáeidel .i.6342  naém Patraic mac Alpraind, cenn crabaid ⁊ irsi Gaeidel. Ocus6343  imthigid-si ar in sleib fiadnusi, ⁊ fácbaid Eirinn dó-sin, uair6344  ní cubhaid duib-si beith re aghaidh-sium inti.”

[469] 6345  IS annsin ro eirgedar inn enlaith risin forchanad sin tuc6346  Cailte doib, ⁊ tangadar rompo amach ar in muir, ⁊ ro marbsatar6347  cach díb a chéile da ̇n-gobaib cnama ⁊ da n' análaib teintidi.6348  Corub Carrac na h-Énlaithe ainm na cairrge os ur t-Shleibe6349  Mis ar in muir amaig, ⁊ conid sén na n- én dona gortaib6350  ainm in t-shéin-sin ó sin anall. Ocus adubairt Cailte: p.1766351  Sén na n-én dona gortaib.

1. 6352 Maith mo thurus, a Deirg déin
   da bur torachtain a céin,6353 
   dar' cuiris enlaith amach
   h-uaib ar muir n-uathmair n- ainbthech.

[470] 6354  IS annsin ro coisric Patraic in crich ⁊ in ferann, conna6355  tainic h-uath na amait na aidhmilled inti o sin amach. Ocus6356  tainic in sluag ínunn issin ̇n-dúnad ⁊ Patraic maraen ríu, ⁊ ro6357  badur ann co cenn sechtmaine co subach soccair ac ól na6358  fleidhe-sin. Ocus isse é ba rí Connacht in tan-sin .i. Aed mac6359  Muiredaig meic Fhínnachta in tan ro cuired inn énlaith-sin a6360  h-Eirinn.

[471] 6361  IS and ro bói rí Connacht in tan-sin ac Dún Léoda Loingsig,6362  ⁊ fledh mor aicci ann 'gá tóchaithem, ⁊ tainic adaig n-aen6363  ann amach re fuined nona ar in faithche fér-glais, ⁊ mar do6364  bói co maithib a muintire uime co facaid in n-ingein mín6365  mong-buide ara leth-laim, ⁊ ní fhaccaid don t- shluag h-í achtmad6366  in rí a aenur, ⁊ ba h-ingnad séol na h-ingine. “Canus tangais,6367  a ingen?” bar rí Connacht. “Assin Brug brec-sholus anair”, ar6368  inn ingen. “Cret ima tangais?” ar in rí. “Lennan dam thusa.”6369  “Cia darab ingen tú?” ar in rí, “⁊ cia th'ainm?” “Aillenn Ilchrothach6370  missi”, ar in ingen, “⁊ ingen do Bodb Derg mac in6371  Dagda.” “IN fedrais, a anam, a Aillenn”, ar in rí, “slaetan6372  trom-galair dom gabail-si”, ar in rí, “⁊ deocha dian-éca d' faghbail6373  dom athair ⁊ dom mathair, ⁊ in Tailgenn naem Pátraic dom6374  thath-bheougud-sa, ⁊ do naidmm sé aen-ben do beith acum .i.6375  Aiffi Ilchrothach ingen Eoghain Leith- deirg .i. ingen ríg Laigen.6376  Dar mo breithir cena”, ar in rí, “ní fhacca-sa ben bud fherr lem6377  do beith acum anai-ssiu, acht muna beth smacht in cleirig orum6378  ⁊ ecla Rig nime ⁊ tal- man. Ocus maith, m' anum, a ingen”, ar in6379  rí, “ind ail let-sa t' faicsin do maithib in choícid?” “Is ail immorro”,6380  ar in ingen, “uair ni ben t-shirrachtach t-shidhe mé, acht6381  mad do Thuaith Dé Danann  140b1 ⁊ mo chorp féin umum.”6382  Ocus ro thaispen in ingen h-í don t-shluag, ⁊ ní fhaccadar riam6383  roimpi na degaid ben budh cháime 'nás. “Ocus cá breith beire6384  orum-sa, a rí Connacht?” ar inn ingen. “Bérat immorro”, ar in6385  rí, “in breth bérus naem Pátraic. Do-bér- sa duit h-í.”

 p.177

[472] 6386  Is annsin adubairt in rí ré mor-seisir da muintir dul ar cenn6387  naem Pátraic do Cathair na Claen- ratha bodes, co mullach6388  t-Shleibe Mis, ⁊ do-chuadur rompo co rangadur conici sin, ⁊ fuaradur6389  Pátraic ann.

[473] 6390  IS annsin ro thimain Patraic ceilebrad do da cóiced Muman,6391  ⁊ fácais bennacht accu, ⁊ tainic roime maraen risna techtaib-6392 sin co rainic co Beind in Bailb, risa raiter Benn Gulban, i6393  Maenmaig. Ocus is annsin do-riacht Áed mac Muiredaig meic6394  Fhinnachta, rí Connacht, i coinde nóem Pátraic, ó Dún Leóda6395  Loingsig co Beind in Bailb, risa raiter Benn Gulban, ⁊ tuc rí6396  Connacht a chenn a n-ucht Pátraic, ⁊ ro t-shlecht dó, ⁊ tuc6397  comus a chuicid o bic co mór dó. Ocus ro bói in rí ac indissin6398  tuirrthechta na h-ingine do Patraic, ⁊ “in tussa in ingen6399  tuc grád do ríg Connacht?” ar Pátraic. “Is mé”, ar in ingen.6400  “Ocus maith, a m' anum, a ingen”, ar Patraic, “is maith do delb6401  ⁊ do tuaruscbail, ⁊ crét chothaigis sib a rind bur crotha ⁊ bur6402  ̇n-delba mar sin?” ar Pátraic. “Cach áen ro bói ac ól fhleide6403  Goibnind acaind”, ar in ingen, “ní thic saeth na galur ríu.6404  Ocus maith, a m' anum, a naem-chleirig”, ar in ingen, “caide do6405  breith orum-sa ⁊ ar rig Connacht?” “Is maith h-í”, ar Pátraic.6406  “Ro chindistar in rí do Dia ⁊ dam-sa”, ar Patraic, “a beith ar6407  aen-mnái chengailti, ⁊ ní fhuil acainde dul tar in cinded-sin.”6408  “Ocus missi no”, bar in ingen, “crét do-gén bodesta?” “Dul do6409  thigh ⁊ do t-shíd”, ar Pátraic, “⁊ mád toisce ingen ríg Laigen6410  anai-ssiu do beith-si d' aen-mnái acind fhir da tucais seirc ⁊6411  inmaine ó sin amach. Ocus da tucair-si adhmilled láe nó áidchi6412  ar in ríg no ar in mnái”, ar Patraic, “millfet-sa tusa nach fá6413  h-ail let mathair nó lét' athair nó ret buimme nó ret t' aiti t' fheicail.”

6414 

Patraic cecinit:

1. 6415 A Aillind, a fhial- chorcra
   a ingen Buidb,6416 
   ní dechub duit iarmarta
   táet reomut cot chuirm.
 215
2. 6417 Nír' bo eolus sidchaire
   toidhecht co Beind ̇m-Bailb,6418 
   nir' bo engach fhir-gadhair
   rechaid riut in pailm.
3. 6419 Bidh cáem ar ar comairchi
   in ingen do chéin,6420 
   soisscela Crist cumachtaig
   dar comét ar péin.
 p.178
4. 6421 Beindechat-sa in cóiced-so
   om chonn is om cheill,6422 
   connach loitet allmuraig
   co millit fadéin.
5. 6423 Na déna duind tabhartha
   a ingen mín mas,6424 
   eirig is beir bennachtain
   is imthigh fá blas.
6425 
A Aillind.

[474] 6426  “Ocus ind h-í-sin dáil chinti fuil acut?” ar in ingen “gan mo6427  thabairt-si don rig cen bias in ben út aici?” “Is sí immorro”, ar6428  Pátraic. “Cret fuil ann, a naem-chleirig.” ar in ingen, “acht ar6429  fír do breithri riut, damad thusca ben in ríg anú-ssa, mo thabairt-si6430  dó.” “Adeirim a fiadnaissi m' fhírinde”, ar Pátraic, “mád6431  tóisci co tiubarthar thusa dó.”

[475] 6432  Ocus is annsin ro chaiestar in ingen co falcmur fír-throm.6433  “Is inmain let, a ingen, missi”, ar in rí. “Is inmain ám”, ar6434  in ingen. “Ní fuil don droing daennachta nech is annsa lim-sa6435  anai-ssiu”, ol in rí, “acht na fétaim techt tar slanaib ⁊ tar senad6436  in Tailgind ⁊ Dia.” Ocus at-racht in ingen roimpe dochum a6437  sída 'arsin, noco tabair in scel fuirmed doridhissi furri.

[476] 6438  IS ann ro badur in sluag ⁊ Patraic ⁊ Cailte co cenn6439  teora lá ⁊ téora áidchi ina degaid-sin ac Beind in Bailb, ⁊6440  tangadur 'arsin rompo co rangadur Fert Fiadmóir ar Machaire6441  in Scáil, risa raiter Mag n-Áe meic Allguba isin tan-so, ⁊ ro6442  t-shuidhetar in sluag uile ann, ⁊ suidhis Pátraic, conid Suidhi6443  Pátraic ainm in inaid-sin.

[477] 6444  IS ann ro ferustar rí Connacht faeilte ré Cailte ⁊ ro6445  fhiarfaig de: “Maith, a m' anum, a Chailti, cret má tucad  140b26446  Fert Fiadmoir ar in n-inad-so, ⁊ créd 'ma tucad Cnocc in6447  Chircaill ar in ard-so thiar, ⁊ cred fa tucad Cnoc in Chongna6448  ar in cnoc-sa re thaeb?”

[478] 6449  Fert Fiadmoir ⁊ Cnoc in Chircaill ⁊ Cnoc in Chongna.

[479] 6450  Fregrais Cailte in cheist-sin, doig ro bói a fhís aice6451  in ní dia raibe.6452  “INgen mor-grádach maith ro bói ac Find mac Cumaill”, ar6453  Cailte, “dar' bo chom-ainn Aí Arduallach ingen Fhind, ⁊ ro6454  chuindig Fiadmor mac Airist, rí Alban, anall h-í ar a athair .i.6455  ar Fhind. Ocus adubairt Find damad maith lé féin feis leis ní tibred- p.1796456  sum éra fair. Ocus ro fiarfaiged don ingin-sin, ⁊ adubairt na6457  fáefad lé fer leth-amaich d' Eirinn. Ocus is annsin adubairt Find6458  re ingin:” “In duine do ér tú, a ingen, do- bér-sa thú dó .i. do6459  rig Alban.” Ocus do bói lendan acin ingin a Fiannaib Eirenn6460  .i. Ailbhi Armderg o Athlis a h- ochlachaib Fheda Gaible anall,6461  ⁊ is annsin adubairt h-Ái Ardual- lach: “maith, m' anam, a Ailbhi,6462  cindus do-ni-si frium-sa ⁊ Find acom thabairt do ríg Alban?”6463  Iss ed adubairt Ailbhi: “Éirig-si ar comairchi Guill meic Morna6464  ⁊ Fhiann Eirenn gan tochmarc foréicne ort.” Is annsin do6465  t-shnaidm in ingen a comairchi ar tri h- aicmedaib cutruma ro bói6466  issind Feind .i. ar Chlannaib Morna ⁊ ar Chlannaib Baiscne ⁊6467  ar Chlannaib Nemnaind, ⁊ naidmis ar in Feind uile a comairchi,6468  ⁊ faemait in Fhiann.

[480] 6469  “Ocus is sí aes ⁊ uair tainic Fiadmor mac Airist, rí Alban,6470  tri catha mora co Traig Eochailli ⁊ a da brathair maraen ris6471  .i. Circull ⁊ Congna a n-anmanna. Ocus rainic fis uaithib co Find6472  conici in carnn-sa ar cenn a mná”, ar Cailte, “⁊ ro érastur in6473  ingen-sin, ⁊ at-bert-som muna tuctha dó h- í cath d' fhogra ar in6474  Féind o ríg Alban, ⁊ adubairt nach rachad a h-Eirinn nó co6475  ̇m-bered béo nó marb a mná leis nó cenn Find. Ocus adubairt6476  Find: “Eirget triur uaib”, ar Find, co h-Es na n-Én botuaid,6477  risa raiter Es Dara aníu, ⁊ dénat foraire ⁊ forcomét ar na h-allmurchaib6478  atá ar Tráig alaind Eochaille thuaid.” “Ocus ro6479  fregramar-ne triúr don Fhéin sin”, ar Cailte “.i. mé féin ⁊ Diarmait6480  ó Dúibhne ⁊ Oscur mac Oissin. Ocus amal ro siachtamar- ne6481  co cenn na trága at-chonncamar in triúr fer mor dar6482  n-indsaighid, ⁊ ro chomraicemar ar lar na trága ar seisser óclach,6483  ⁊ ro fhiarfaigem-ne scela díb”, ar Cailti, “⁊ ro indisetar rí6484  Alban do beith ann triur óclach .i. h-é féin ⁊ a dá brathair6485  maraen ris .i. Circall ⁊ Congna, d' iarraid baegail echta ar6486  in Fein.”

[481] 6487  “Dar mo breithir ám”, ar Cailti, “damad áil lib-si ail nó6488  esbaid ar in Féin do-béradh sib orainde bur n- aghaid, ⁊ ro bad6489  olcc le Find sind.” “Ocus damad esbaid sib”, ar rí Alban,6490  “cid duinde gan bur n-esbaid air?”

[482] 6491  “Ocus annsin ro chomraicemar”, ar Cailte, “comrac fuilech p.1806492  fobartach fír-neimnech, ⁊ ro luathaigit láma lind, ⁊ ro bailcit6493  beimenna, ⁊ co cruadaigit craidida, ⁊ ro tairssit traigthi. Ocus6494  ro bámar-ne ar in comrac ó fhuined nell nóna co tainic maiten6495  arnamairech, co rabadur ar cuirp ina cró-lintib fola, ⁊ cid ed6496  tra is sinde fa trén issin chomrac”, ar Cailte, “issin maitin arnamairech,6497  ⁊ ro bensumar a tri cind díb-sium. Ocus ro chocrumar6498  comairli do dénam .i. cind in trír do breith lind ⁊6499  tiachtain ar ar n-ais, ⁊ ro loccamur in comairli- sin”, ar Cailte, “⁊6500  ro impaimar dochum na loingsi ar in traig, ⁊ ro marbsum tri6501  cét óclach díb inar cét- chuindscléo catha, ⁊ ro dáilset na tri6502  catha oraind, ⁊ ro bamar ac cathugud riu ré h-ed in chaem-laithe6503  cháidchi, ⁊ ind uair at-chonncadar-sum a trénfhir do thuitim6504  ro mebaid díb dochum a long ⁊ a lú-bárc. Ocus tangamar-ne6505  co créchtach cró-lintech as.”

[483] 6506  Ocus is annsin ro gab eacla in flaith Find ass ar los-ne, ⁊  2166507  adubairt: “Eirgid, a Fhianna”, ar se, “a n-degaid in trír óclach do-chuaid6508  úaib”, “⁊ in trath do eirgetar in Fhiann”, ar Cailte, “ina tri6509  cathaib cengailti, is annsin do-riachtamar- ne  141a1conici in6510  tulaig-sea”, ar Cailte, “⁊ do chuirsimar na tri cind ar lár a fiadnaissi6511  Fhind.” Ocus adubairt láid:

1. 6512 In triur do-chuadmur bothuaid
   in n-dáil catha claidim-ruaid,6513 
   ro marbamar cét cach fhir,
   ar in tráig álaind aen-gil.
2. 6514 Mé bodéin is Diarmait donn
   ocus Oscur aith étrom,6515 
   ro marbsum tri cét 'sin cath
   do t-shluagaib na n-allmurach.
3. 6516 Tucsamar lind na tri cind
   nochur'b é in turus trúag-tim,6517 
   corub díb o sin ille
   na tri tulcha toghaide.
4. 6518 Adeirim-si rit reime
   is fír in ní raidim- ne,6519 
   tucus cend Fiadmoir, fir dam
   isin n- iarnoin ar n-imscar.
5. 6520 Ba mor ar ̇m-brig iss ar ̇m-blad
   mor ar n-einech 's ar n-engnam,6521 
   ní raibi ac imarcur sciath
   nach dingébmais inar triar.
6522 
IN triar.

[484] 6523  “Ocus is missi ro marb Fiadmor, ⁊ Diarmait ro marb Circull, ⁊6524  Oscur ro marb Congna, ⁊ tucad na tri cind-sin ar na tri6525  tulchaib-seo, conid uatha atáit na h-anmanna-sin orro, ⁊ conid6526  cath Tragha Eothaile ainm in catha-sin isin fhian- naigecht.”

[485] 6527  “Ad-rae buaid ⁊ bennachtain, a Chailti”, ar rí Connacht, p.1816528  “⁊ da mád áil let, séoit ⁊ maine do-rechad duit.” “Is ferr-de6529  thusa a tairgsin-sin, ⁊ ní ricim-si a les iat.”

[486] 6530  IS annsin tangadur na sluaig reompo co Breicsliab .i.6531  Sliab Formaile i Connachta, risa raiter Sliab Formaile i Connachtaib6532  isin tan-so, ⁊ co Suide Find a mullach in t- shleibe, ⁊6533  mar do t-shuidhidur ann ro moidedur déra co tróm falcmur tar6534  a gruaidib do Chailti ac feicail inn inaid a ̇m-bíth Find mac6535  Cumaill ina t-shuidhe. “Ocus créd do- beir cáí ort, a m' anam, a6536  Chailti?” ar rí Connacht, “⁊ in ac feicail in inaid a ̇m-bid Find6537  ina t-shuidhe ⁊ Formaile na Fiann?” “Iss ed immorro”, ar Cailte,6538  “uair rogha selga na gnath-Fheinde in sliab-so, ⁊ Loch na n-Eillted,6539  risa raiter Loch Formaile isin tan-so, ⁊ Cluain na Damraide, risa6540  raiter Cell Tulach isin tan-so, ⁊ baile sin Conain Máil meic6541  Morna, ⁊ Ros na h-Echraide risa raiter inn Airm isin tan-so,6542  bail a ̇m-bídis drong d' a echaib na Feinde, ⁊ Dún Saltrain Sálfhata,6543  risa raiter Cell Chaimin ar Succa, ⁊ co Moin na Fostada,6544  risa raiter Moin in Tachair Conneda isin tan-so, ⁊ co Carraic6545  ind Fhomorach, risa raiter Dún Mor isin tan- so.”

[487] 6546  IS annsin ro fhiarfaig rí Connacht do Cailti: “Can do Fhind6547  mac Cumaill?” “Do Laignib”, ar Cailte. “Cá tuath do Laignib?”6548  ar in rí. “A h-Íb Tairrsig Laigen”, ar Cailte. “Ca baile6549  issin tuaith-sin.” ar in rí. “A Glaissi Bulgain”, ar Cailte.6550  Ocus adubairt Cailte: “Find mac Cumaill, meic Threduirnn, meic6551  Trenmoir, meic Cairpri Garbsroin, meic Fiachach Fobric, a6552  Glaissi Bulgain de h-Uaib Failge.” “Ocus can da máthair dono?”6553  ar rí Connacht. “Muirnne Munchaem, ingen Taidg meic Nuadat,6554  do Thúaith Dé Danann. Ocus rob é-sin in lam thoirberta sét6555  ⁊ maíni ⁊ indmusa iarthair thuaiscirt in betha, ⁊ rob é-sin in6556  cóiced gaiscedach is ferr thainic ar cúl sceith ⁊ chlaidim, ⁊ ba6557  ferr uim thidlucud set ⁊ tuarustail ro bói d' feraib in domain, ⁊6558  in tres fer is ferr thainic a h-inis na n- Gaeidel, ⁊ in tí nar' díult6559  re nech riam acht co m-beth cenn ré caithem neich aicci ⁊ cossa6560  re h-imthecht, ⁊ nar' dech tar a ais riam arna h-aprad nech da p.1826561  ̇m-biath ina degaid ris comad eacla ra biath fair. Ocus ba h- é-6562  seo”, ar Cailte, “rogha shelga a gnath- Fhéine in fhir-sin.”

[488] 6563  “Ocus caide anmanna na gnath-Fheinde?” ar rí Connacht re6564  Cailte. “Ni ansa.”

[489] 6565  “FIND mac Cumaill in cétna fer dib”, ar Cailte, “⁊ Oissin6566  cona ceithri macaib .i. Oscur ⁊ Oissind  217⁊ Échtach ⁊ Ulach6567  a n-anmanna, ⁊ Raigne Rosclethan mac Find, ⁊ Caince Chorccarderg6568  mac Find, ⁊ Uillenn Faebur- derg mac Find, ⁊ Faelan6569  Feramail mac Find, ⁊ Aed Becc mac Find, ⁊ Find Mor mac Cubain6570  meic Murchada, rig- fhéindid Fhian Muman, ⁊ Find mac Temenain6571  ríg-fhéinnid na n-Deissi Muman, ⁊ Find mac Casurla ríg-fhéindid6572  Fiann m-Breg ⁊ Midhi, ⁊ Find mac Urgna ríg-fhéndid Chinel6573  Chonaill, ⁊ Find mac Fogaith, ⁊ Find mac Abratruaid, da ríg- feindig6574  Dal n-Araide atuaid, ⁊ Find Bán h-úa Bressail, ríg-fhéndid6575  h-Úa Ceinselaig, ⁊ Find Fer in Champair, ríg-fhéindid Alban,6576  ⁊ Goll Guban ⁊ Cas Cuailgne, da ríg-fheindid fhiann Ulad, ⁊6577  tri meic Deghóic .i. Feth ⁊ Faeth ⁊ Foscud, ⁊ tri meic6578  Aencherda Berra .i. Glas ⁊ Ger ⁊ Guba, ⁊ Cailte mac Ronain6579  ⁊ a da mac .i. Faelan ⁊ Colla, ⁊ Goth Gaithe mac Ronain6580  (is sé no bith urchur saeigde roim cach in tan ro thacrad a rith6581  fein dó) ⁊ Lergan Luath a Luachair aníar (⁊ is sé-sin6582  do-beired na h-ellte d' edruth amal do-berid cach nech a ba6583  disli). Diarmait h-úa  141a2 Duibne d' feraib Muman (arna6584  raibe scís cos, na luas anála, na scís maigi na taighi riam)6585  ⁊ Mac Lugach lonn laidir, sóer- maccáem Fhiann Eirenn ⁊ Alban,6586  ⁊ aidlenn gaiscid na fiannaigechta uile, ⁊ Bran Bec o Buadachain6587  .i. rígrechtaire Fhiann Eirenn ⁊ Alban, ⁊ Scannal h- úa6588  Liathain taíssech maccaem Fiann Eirenn ⁊ Alban, ⁊ Sciathbrec6589  mac Dathchain saer-fher cluiche Fhiann Eirenn, ⁊ Goll mac6590  Morna cona deichnebur ar fichit derbrathar ⁊ cona chuic cét dec6591  d' aen-maicne, ⁊ tri fir in chair- chi o eochair-imlib t-Shléibe Fuait6592  fonn-scathaig atuaid, ⁊ tri cairchi chiuil accu, ⁊ iat ica chur p.1836593  a n-ucht a cheile, ⁊ ni bith duag na deccair ar nech in tan do6594  chluined in ceol-sin ro chanad in cairche cíuil accu.” “Ocus caide6595  anmanna na n-óclach-sin?” ar rí Connacht. “Luath ⁊ Leitmech ⁊6596  Lanlaidir a n-anmanna”, ar Cailte, “⁊ don gnath-Fheind iat”, ar Cailte.

[490] 6597  “Conid iat-sin anmann na triath ⁊ na tigerna ⁊ na fer6598  feraind do bith ac Find, ⁊ do freslad ⁊ do biathad fá thrí h- é6599  cacha bliadna ina lis féin, ⁊ ro chanad in dord fiannachta.6600  Conid h-í-sin, a rí Connacht, in cheist ro fiarfhaigis dím.”

[491] 6601  Ocus ro thuit-sium ar in tulaig í roibe a nellaib ⁊ í támaib6602  annsin, ⁊ ro bói teora lá ⁊ teora áidchi annsin gan tuail̇nges6603  aistir na imthechta a h-aithle a choicle ⁊ a chomalta. IS annsin6604  ro gabad longport ac ríg Connacht annsin, ⁊ do-rigned6605  fothrucud accu do Cailti.

[492] 6606  Ocus tar a éis-sin tangadur in sluag reompo co rȧngadur6607  Clúain na ̇n-Dam, risa raiter Cluain Imdergtha issin tan-sa, ⁊6608  ro gabsat longport ann, ⁊  218ro bennaig Patraic in baile. Ocus6609  ro fhíarfaig rí Connacht do Chailti: “crét 'ma tucad Cluain Dam6610  ár in n-inat-so, ⁊ crét 'ma tucad Clúain Imdergtha ar in cluain-6611  seo?” Ocus ro fhrecrais Cailte sin .i. “turchairthe selga fuair6612  Find annso, ⁊ tri catha na Féine .i. dam cacha deissi d' Fhiannaib6613  Eirenn ⁊ tri daim d' Fhind, ⁊ is aire-sin tucad Cluain Dam6614  ar in n-inad-sin. Ocus is uime thucad Cluain Imdergtha fair6615  .i. in tan ro badur Clanna Morna ac foghail ar Fhind, nír'6616  rathaigetar in t-inam ro badur ar a cuit ⁊ a comraind ina fiadnaissi6617  co tangamar-ne tri catha na Féine cor' gabsamar um inn6618  dr