CELT document G306000

The Irish Lives of Guy of Warwick and Bevis of Hampton

 p.9

The Irish Lives of Guy Of Warwick and Bevis of Hampton.

  1. Men speke of romances of prys,
    Of Horn child and of Ypotys,
    Of Bevis and Sir Gy.

Since the time of Chaucer's Rime of Sir Thopas, and earlier, the romantic heroes Sir Bevis of Hampton and Sir Guy of Warwick have been familiarly associated in English literature. It is not surprising, then, that the lives of the two should be found side by side in an Irish manuscript, and it is not inappropriate that they should appear together in the first printed edition of the Irish texts.

The only 1 existing copy of these texts, so far as I know, is that preserved in MS. H. 2. 7 in Trinity College Library, a vellum folio in various hands, probably of the fifteenth century. 2 A few passages from both romances were printed by Nettlau in the Revue Celtique 10, 187-191. The language, which was long ago characterised by O'Donovan as 'pure and of great value to  p.10 the Irish scholar', 3 can doubtless be dated with some definiteness when the verbal forms are fully tabulated and compared with those in other late Middle Irish texts. The Stair Fortibrais, a translation in similar style of which a copy exists in the same manuscript, is vaguely assigned by Dr. Stokes, its editor, to the fourteenth or fifteenth centuries. 4 The translation of John Mandeville, on the other hand, is distinctly stated in the manuscript to have been made by Fingin O'Mahoney in 1475, 5 and a comparison of the grammatical forms of all these pieces with it and with the translation of Marco Polo 6 ought to help in establishing a more precise date for them, and perhaps also to shed some light upon the question of their authorship. But the investigation of these matters cannot be satisfactorily completed while the greater part of the foreign romantic material in Irish, to which Nettlau called attention in his articles in the tenth volume of the Revue Celtique, still remains unpublished.

The exact sources of both the 'Guy' and the 'Bevis' are unknown, though there is good ground for believing that they go back to English originals, as was assumed long ago by O'Donovan7 and O'Curry. 8 The principal evidence for this opinion is to be found in the proper names. Zimmer, 9 arguing from those in Nettlau's extracts, pointed this out, and an examination of the complete list practically places the matter beyond doubt. To be sure, many of the names are indecisive and might go back equally well to French or to English.

 p.11

Others are so distorted — like Aimistir Amundae from Amis de la Mountagne — that it is difficult to draw conclusions from them. But a number of forms remain which it is easiest to explain by assuming an English intermediary between the Irish and the French. Thus Heront (Eront), from French Heraut (Heralt) is very likely to have got its n as a result of the errors of English scribes. Compare the way in which Rohand or Roband was made out of the French Rohaut (Rohalt) in some English versions of the story. 10 The Irish Uront shows the same development in the last syllable and apparently corresponds to Yorauld, a name which I have found in Copland's version alone. (The other English versions have Torold, and the Wolfenbüttel French text Corraud.) Pani (for French Pauie) and Gincadh (for French Guichard) both show the same transformation of u into n, and in these instances Copland's 'Guy' has forms with n (Pani and Gincharde). The Irish form Sision probably rests upon an English modification of Sessoigne. 11 Finally the constant use of 'Sir' in titles (Sir Gyi, Sir Heront) is plainly modelled on the English, and there are several instances where the English word 'kin'g ('Cing O Niubie', 'Cing Herrneis',' Cing Caulog') has been taken over intact into the Irish text. All these indications, the last of them practically decisive, point to an English source for the 'Guy'. In the Bevis fragment, which is much shorter, the evidence is not so clear. There is very little difference between the French and the English forms of the names, but where these disagree the Irish stands in every case nearer to the English unless it departs from both alike. The Irish name 'Babilon', too, for the country of Ybor's brother, may be due to the English 'Dabilent' (itself a corruption of French 'd'Abilen't). 12 So far as it goes, then, the testimony of the names in the 'Bevis' is consistent with that of the 'Guy'.

 p.12

I have not attempted to draw any conclusion from the presence in both texts of a considerable number of loan-words, apparently from English. I have no doubt that words of English origin are more numerous because the author was working with an English romance. But it is obvious that they prove nothing decisively, for the Irish writer need not have taken them from his source. In fact all, or nearly all, of them occur in other texts. Sometimes, moreover, it is not easy to decide whether a word is of English or French origin. A critical study of the foreign elements in the Middle Irish vocabulary, ascertaining the sources of loan-words and the date of their introduction into the language, yet remains to be made.

An analysis of the contents of the Irish 'Guy' and 'Bevis' might be expected to lead much farther toward the determination of the sources. But it does little more than confirm the results already derived from the study of the proper names. Both romances differ in so many features from all the other versions I have seen that I must assume their immediate sources to be unknown. A brief statement, however, of their relations to their respective cycles is of interest, particularly in the case of the 'Guy'.

I have been unable to compare in detail the Irish 'Guy' with the French versions of the story, — since none of these has been published except in summaries or extracts. 13 But it is clear that none of the French texts of which I have suceeded in finding a description stands in any close relation to the Irish, and I have already shown it to be probable that the source of the latter was English. Of the English versions the most important are easily accessible. Zupitza has published metrical texts of the fourteenth and fifteenth centuries, 14 and I have  p.13 been able to compare with them the rare edition by William Copland of which the Harvard University Library possesses a copy. I have also examined Rowlands's poem 15 and several later chap-book versions. 16 The Middle English metrical versions, which agree with each other essentially in plot, stand closest to the Irish and I have made them the basis of my comparison. A brief statement with regard to the proper names and the principal incidents will show the relation they bear to the Irish.

More than two-thirds of the Irish names are either the natural equivalents of the English, or can be explained without difficulty as transformations of them. 17 There are seven substitutions, 18 and six names of new persons and places 19 occur without any equivalent in the English. These additions and substitutions are hardly to be regarded as the invention of the Irish author, but probably stood in his English source. Some of them are of special interest. 'Richard' in the place of 'Rohaut', the name of Guy's father, may have chronological significance, as I shall point out below. 'Cing Caulog', 20 who appears once in  p.14 the place of King Athelston, is probably King Havelok, the Danish leader (better known as Anlaf Cuaran), whose name became somehow confused with that of his English opponent. John de Alcino belongs in an episode which will be discussed a little later.

With respect to the narrative itself the Irish translation shows considerable independence. It contains every episode of importance in the English and has several additional incidents besides. Such are the fight between Guy and the duke of Lombardy (Chapter 4); the three days' tourney in Brittany (Chapter 5); and the tournament in Normandy (Chapter 7). In all these cases the English has nothing to correspond except general statements that Guy fought in Normandy, Brittany, France and Spain. In Chapter 8 the Irish relates a fight in the market-place at Bruidis, instead of which the English and French versions seem to have a tournament at Benevento. In Chapter 29 the Irish gives an account of a fight with a Turk, not paralleled in English. And in Chapter 34 there is a long discourse on Christian doctrine, not found in the English, concerning which I shall speak more particularly below. These chapters, I should add, are lacking not only in the Middle English romances but also in every other version of the story I have been able to consult.

With the few exceptions mentioned, six chapters out of forty-three, the general plot of the Irish romance agrees, incident for incident, with the Middle English. But there is hardly a paragraph in which there are not differences of detail. In chapter 1, for example, the account of Felice's skill in embroidery is peculiar to the Irish. The description of Siccard's rule is much fuller in the English. Nothing is said in the Irish of Guy's early training by Heront; and much is made of his piety and of the religious ceremonies at his knighting, both unmentioned in the English. In Guy's interviews with Felice  p.15 the English, which relates them much more fully, suggests that his proposals were improper, whereas the Irish makes no mention of 'folye'. And the conditions in Chapter 1 are by no means peculiar. I have noted similar variations in thirty-nine out of forty-five chapters. Sometimes they concern unimportant details; sometimes the plot in the Irish is manifestly improved; occasionally the Irish redaction confuses the story; and in a few cases appears to adjust it to the conventions of native tales. It is impossible to say how many of these modifications are deliberate changes on the part of the translator, but when all due allowance is made for his independence I think that many of the variations in plot as well as in the proper names must be attributed to his source.

Guy of Warwick was a mediaeval hero of the type of St. Alexis, and a principal feature of his story in all its forms is the desertion of his bride. All the versions, therefore, make a plea for religion and asceticism. But the Irish, as compared with the English, is particularly insistent on works of piety and charity. This has already been pointed out for Chapter 1. Again in Chapter 39 the pious deeds of Felice are described in Irish, but not in the corresponding portion of the English. In Chapters 19 and 35 the Irish makes special mention of prayers of which the English says nothing. But the most conspicuous addition of a religious nature is Chapter 34, which is otherwise of special interest. When Guy is overcome by remorse for his sins and decides to abandon Felice, the Irish romance alone represents him as seeking spiritual counsel and obtaining instruction in Christian doctrine. He sends for a holy father, John de Alcino, to whom he confesses his sins and by whom he is exhorted to keep the commandments, to avoid the eight 21 mortal sins, to emulate the sufferings of the saints, and to believe in all the articles of the Apostles' Creed. The name of the confessor, John de Alcino, furnishes a clue to the source of this theological chapter. It is a condensation of part of the material  p.16 found in the Middle English 'Speculum Gy de Warewyke', 22 which rests in turn upon the 'Liber de Virtutibus et Vitiis' 23 of Alcuin. This moral treatise was originally written by Alcuin for a different Guy, Count Guido of Tours, a celebrated military leader under Charlemagne. But as early as the beginning of the thirteenth century it had become attached in England to Guy of Warwick, who is named as the recipient of the advice in the Auchinleck MS., the earliest copy of the 'Speculum'. On the other hand, in the romance of Guy contained in the same manuscript there is no reference to Alcuin or to the sermon, and I have not found the episode in any version except the Irish. The Irish redactor either made the combination himself, or had before him a romance into which the substance of the 'Speculum' had been woven. The latter of these suppositions appears to me the more probable. There is nothing else in the Irish text to indicate that the author compiled his work from different sources, and the combination in question would have been more naturally made by an Englishman than by a foreigner.

A number of lost versions may intervene between the Irish 'Guy' and the known Middle English texts, and the 'Speculum' may have been several times abridged in the course of transmission. Or the source of the Irish chapter may have been derived in some other way from the 'Liber' of Alcuin. As it stands, it is much shorter than the 'Speculum' and does not agree with that closely in the arrangement of material. But the three principal elements in the Irish are to be found in the English poem. For the list of deadly sins see the 'Speculum' ll. 107 ff.; for a description of the sufferings of the saints, ll. 176 ff.; and for an exposition of portions of the Creed, ll. 200 ff.

Thus the Irish life of Guy makes probable the existence of an English romance which differed in one important feature, and may have departed in many details, from the known English versions of the story. As to the date of the assumed English original, a lower limit can perhaps be established by the grammatical analysis of the Irish text. Beyond this the Irish supplies another bit of possible evidence. The name of Guy's  p.17 father-in-law, as I have already pointed out, is changed from Rohalt (Rohaut, Rohand) to Risderd. The reasons for the substitution are entirely unknown, but it might have arisen from confusion with the name of a living Richard, Earl of Warwick, or from a deliberate purpose of complimenting him. There were two Earls of Warwick of that name in the fifteenth century. 24 Richard de Beauchamp, who was born in 1382, was Earl from 1410 till his death in 1439, and Richard Neville (the kingmaker), born in 1428, obtained the title by marriage in 1449, and died in 1471. As between the two, I think the general probabilities of date are in favor of the earlier. Moreover Beauchamp, we are told, 25 travelling in the Holy Land in 1410, was feasted and given presents by the Lieutenant of the Soldan because of his supposed descent from Guy. In 1422 he endowed the chantry at Guy's Cliff. In view of his active interest in the romantic tradition of the house of Warwick it is quite conceivable that his Christian name may have got into some contemporary version of the story.

The Irish Bevis is only a fragment, though a rather long one. The comparison of its contents with other versions of the story is made easy by Köbing's edition 26 of the Middle English texts and Stimming's edition 27 of the Anglo-French. Both editors discuss the relations of the French, the English, the Welsh and the Norse red actions. 28 Besides these mediaeval versions I have also examined an English chap-book Bevis, probably' of the year 1680. 29

When compared with the French and English romances the Irish Bevis shows less new material than the Guy. It  p.18 contains no incident of importance not to be found in both the Middle English and the Anglo-French. But in the matter of minor variations it stands in about the same relation to them that the Guy bears to the texts with which I have compared it. Out of 22 names 30 of persons and places, 17 are the natural equivalents of those in the Middle English, 4 are explicable 31 as modifications of the English, and only two (that of Para, the son of the Emperor, and that of Biroig, 32 a stream on the borders of Scotland) are new. A comparison of the narratives shows constant variation in details. According to the Irish, Bevis's mother is in love with the son of the Emperor; and according to the Middle English and the French, with the Emperor himself. (In the chap-book of 1680 it is the Emperor's brother.) In the Irish account, her determination to marry her lover is awakened by seeing her own beauty in a bath. No such situation is mentioned in the French or the English. In both the French and the English the little Bevis is set to tend sheep, not swine; and there is no conversation parallel to that by which in the Irish version he is impelled to avenge his father's murder. In chapter 8 the Irish represents Bevis as journeying to India and Rhodes, while the Middle English takes him to Jerusalem, and the French to Jerusalem and Egypt. (The chap-book has no eastern travels at this point.) The episode of Sisian and Yvor in chapter 9 is introduced considerably earlier in the English and the French (and in the chap-book as well). The dragon-fight in chapter 11 contains some vivid details about four waves of vomit which are very likely the Irish redactor's own invention. From most of these features of the Irish narrative I am led to conclude that it had its source in a lost version. That this was probably English I infer from the  p.19 proper names, as already pointed out, and also from the fact that where the French and English versions differ with regard to the details of the story, the Irish, if it does not depart from both usually resembles the English. 33 In a few cases where the Irish agrees with the French as against the Middle English metrical versions the English prose version of 1680 is like the Irish.

The result, then, of this comparison of both the Guy and the Bevis with the corresponding stories in other languages is to make it probable that the Irish lives are free redactions of lost English versions. The assumed original of the Bevis appears not to have differed in any important particulars from the other existing forms of the story. In the case of the Guy, on the other hand, the Irish text points to the existence in English of a combination, hitherto unknown, of the romantic material proper with the religious material, originally distinct, of the 'Speculum Gy de Warewyke'.

Stylistically regarded, the Irish texts are clearly very free renderings of their originals. Though the number of foreign words in them may be somewhat larger because of their foreign sources, the manner of the narrative is thoroughly Irish, and they read in general like the native stories in the somewhat ornate prose of the period. The accumulation of adjectives and adverbs, often in alliterating groups of three, is characteristic of late Middle Irish, and the Guy and Bevis are by no means extreme examples of the practice. In this matter, and in the general structure of sentences, I have adhered in my translation very closely to the original, though the traditions of English prose are so different from those of Irish that the  p.20 resulting style will sound sometimes monotonous, and sometimes redundant and artificial.

It is now nine years since I first copied and collated these texts at Dublin. During the interval I have profited several times by the courtesy and liberality of the Librarian and staff of Trinity College, and I now desire to express my grateful acknowledgements. I am also under much obligation to both the editors of the Zeitschrift for reading my proofs and giving me the benefit of their counsel. Wherever it is possible, particular acknowledgment will be made of their suggestions and corrections.

Additional Note

Since only one manuscript of these romances is known to me, I have simply tried to print its readings as accurately as possible. Obvious errors or omissions are occasionally corrected in the text or in foot-notes in order that the narrative may be readable. A certain amount of normalization is also involved in the punctuation and the separation of words and the expansion of contractions. But I have made no attempt to correct the grammar or orthography of the scribe. His errors and in consistencies, for example, in initial mutations and in the general treatment of spirants have all been allowed to stand.

In the form in which my text was sent to press all expanded contractions were indicated by italics, so that the reading of the manuscript could be instantly ascertained in every case from the printed page. But out of regard for the strong preference of Professor Stern I have abandoned that plan and used italics only in cases which are in some respect doubtful or exceptional. The typographical appearance of the text is much improved by the change, and I think there has been no loss in accuracy. The work of the editor, however, has become less easy to control, and it is important for me to make an exact statement of the method I have pursued and the liberties I have allowed myself. Short specimens of the text with all the  p.21 abbreviations indicated are furnished by the passages which Nettlau printed in the Revue Celtique 10, 187 ff.

I have silently expanded all the ordinary compendia scribendi unless their use appeared to be a given case irregular. The scribe freely employed the signs for acht (cht, sed), air, ar cet, con, cu, er, (ir), est, et (ed), eth (edh), m, n, nem, or, ra, re, ri, ro, ru, uath, ur, us; and certain extensions of their use are also so common in the manuscript that have adopted them without resorting to italics. Thus the sign for ur clearly means sometimes 'r' (as in 'anoir', 'senoir') and often 'uir' (as in 'docuir' 3 sg. pret.), though in a few cases the latter combination is indicated by an i with the sign for ur above it. The sign for us also sometimes stands for 'uis'. I have inserted the i in cases where its omission would be grammatically misleading (as in 'romarbuis', 2 sg. pret., or 'fochtuis', 3 sg. pret. absol.), but I have allowed spellings like 'eglus, fiadhnuse', to stand, since the scribe does not consistently observe the principle of caol le caol when he spells out words in full. In the same way I have some times expanded the sign for er as 'eir' (cf. dobeir, 3 sg. pres., of frequent occurrence), but I have left forms like derc, serc (dat. and acc.) without trying to introduce uniform indication of the i-infection. The abbreviation for eth occurs a number of times in the ending of the preterite passive where I have expanded it as edh (docuiredh).

Besides silently expanding the abbreviations which stand for definite letters, I have also made no use of italics in supplying obvious vowels before b, c, d, g, written above the line; and in cases where there could be no doubt about the construction I have added the endings of nouns and adjectives in -ach, -ech (-aigh, -igh), of preterites in -aigh, -igh, and of preterite passives and verbal nouns. All these are frequently indicated by a simple dash. In the case of verbal nouns in -dh and of preterite passives two abbreviations are usual with the scribe, — a dash (rofer-), and a d above the line ('rofoerd'). For the former cases I have used the spirant 'dh', and for the latter the unaspirated 'd'. Both forms occur in words which the scribe has spelled out in full, and the distinction between them was of no importance.

In addition to the contractions thus far provided for, there are a considerable number of words habitually abbreviated by  p.22 the scribe in accordance with the practice of Middle Irish manuscripts. Those which occur oftenest, and about which there can be no real doubt, I have expanded without italics, using the grammatical form required by the context. A list of them is given here. In all other words italics are used unless the manuscript abbreviations represent definite letters or the syllables provided for above.

  1. Many proper names, such as S. G. o B., Sir Gyi o Berbuic; S. B., Sir Bibus.
  2. Numerals.

    (3) The following words:

  • adbert, adubairt, adubradar,
  • adbul
  • alludh
  • amach
  • amail (and its compounds)
  • amlaidh
  • archena
  • ata
  • athair
  • bliadain
  • briathar
  • cath
  • cathair
  • cloidhem
  • Crist, Cristaidhe
  • cubaidh
  • diablaidhe
  • didiu
  • diuice
  • dono
  • dochum
  • dun ad
  • esbaid
  • espoc
  • fledh
  • focal
  • gach
  • gabail (and its compounds)
  • galar
  • iarum
  • immorro
  • ingen
  • inbaid
  • itir
  • mac
  • mathair
  • menma
  • menmarc
  • minic
  • mullach
  • nach
  • nech
  • nert
  • no
  • scel
  • senoir
  • slan, slainte
  • slegh
  • slighe
  • sluagh
  • sochraite
  • spirut
  • tabairt
  • talam
  • tapaidh
  • ullam
  • uisce
 p.23

In the matter of accents I have endeavored to follow the manuscript disregarding those, however, which obviously do not mean quantity but serve only to distinguish the letter i. Probably some of the scribe's accents have been overlooked because of their faintness, but I have not intentionally inserted any of my own. I ought to explain that Professor Stern would have preferred the consistent marking of all long vowels, but I did not wish to go quite so far in the normalization of the text. I am therefore alone responsible for the method adopted. In some other respects, too, my text follows the manuscript rather than the usual practice of modern Irish writers. The preterital prefixes do and ro, for example, I have regularly combined with their verbs, and certain enclitics which are commonly written separately I have set off by hyphens. These are not matters of importance. I cannot claim theoretic consistency in my use of hyphens, but I hope none of them will prove misleading. My general purpose has been to adhere closely to the manuscript, and at the same time to make the printed text easily intelligible.

There are of course endless opportunities for error in reproducing a text of such irregular orthography, and I regret that I cannot compare the proofs with the original. But in order to make the mistakes as few as possible I had the manuscript photographed after copying and collating it.

In the Glossary I have meant to register only such words as are not fully accounted for in Windisch's Wörterbuch. Both there and in the foot-notes references by number and letter (306a, 315b, etc.) are to the pages and columns of the manuscript, which are indicated in the Irish text. Some of the footnotes which accompany the translation will be found to contain comment of a textual nature. I expected at first to have the Irish and English printed on opposite pages, but that method proved to be too wasteful of space.

The Cranberry Isles, Maine, U.S.A. Autumn 1905. F. N. Robinson.


unknown

Beathadh Sir Gui o Bharbhuic Bethadh Bibuis o Hamtuir

Edited by F. N. Robinson

The Irish Lives of Guy of Warwick and Bevis of Hampton

 p.24

1. Beathadh Sir Gui o Bharbhuic

 1

 300aBui iarla soim saidhbir a Saxanaib do shindrudh, diarba comainm Risderd o Bharbhaicc, ⁊ ro búi da iarlacht aigi .i. iarlacht o Bharbhuicc ⁊ iarlacht Bocigam, ⁊ dob fer saidhbir, sochinelach in t-iarla co n-ilimud gacha maithusa 34. ⁊ ro bui ingen cruthach, caemhaluind a dingmala aigi .i. Feilis a h-ainm-sidhe, ⁊ ni roibhi ina h-aimsir ben dob ferr delbh ⁊ denum, modh ⁊ múnudh, druine ⁊ dethbes, na'n ingin-sin. Do cuiredh immorro ardmaigistir dia munud annsna h-eladhnaibh sáera, ⁊ nir cian iarum disi co melladh a maigistir i n-gach ealathain, co tucc in maigistir slat a muinti di budhein iarna sharugudh di i n-gach egna a cinn a secht 35 m-bliadhna dec do sinnrud. Co clos fon uili domhun a dethclú itir egna ⁊ ordan ⁊ einech, etir cradhbudh ⁊ ciunus ⁊ cunnlacht, itir gloine ⁊ gais ⁊ glicus, gur bo lán da serc ⁊ da sírgradh uaisli ⁊ ardmaithi na cruinne co comcoitcenn. Ro búi didiu sdibard uasal, oirbindech ag iarla o Barbuicc an inbuidh sin .i. Siccard a ainm sidhe, ⁊ dob fer furtill, fírchalma é, co m-buaidh coscuir ⁊ commaidhmi i n-gach gním ro bo dír do neoch do beth aigi. Gemad uathadh don iarla, nír ba h-omhun lais nert sluaigh na sochraiti acht co m-beth in t-uasal barun-sin aga imcoimét. ⁊ Is é ro bidh ac tabhach a císsa ⁊ a chana don iarla, ⁊ gidbe do nídh dogra no doible fris im cis in iarla, do-beradh san achar ⁊ innarba asa flaithus fein forra.

Ro bui mac a dingmala agan sdibard-sin, Gyi a ainm-side, ⁊ ro sháraigh na h-uili macu a aimsiri ar mét ar maisi ar macantacht, ar nos ar nert ar nidechus, ar uaill ar aicnedh ar arachtus, gur ba lan na cricha co comlán ⁊ na cennacha comfocuiss dia clú ⁊ dia alludh, ⁊ gach inadh ina cluineadh Gyi cluithighi aonaig ⁊ ibhnis ⁊ oirechtais ar fedh ⁊ ar fiarlaidh crichi36 saeruaisli Saxan,  300b do freagradh iat ⁊ do-beradh buaidh gacha buidhni co barr uile. ⁊ do sharuighedh lucht gacha lamaigh co lanaibeil, ⁊ do-beredh almsa ⁊ othrala37 minca dona h-eglasaibh ⁊ do-beredh  p.25 dercinna ⁊ dethcealta do deblenaibh Dé, ⁊ ro annluiccedh na mairbh gan murmur gan mainnechtnaighi, ⁊ do-beredh fisrugudh don lucht no bidh a carcair ⁊ a cumgach, ⁊ do nidh na h-uili obuir trocuire diar-mol in eglus ina aimsir, ⁊ ro bui co daingen, duthrachtach isin creidem cathoilicda. Do rinne iarla o Berbuicc sguiger do Gy in tan sin.

Is ann sin ro h-ullmuigedh flegh ⁊ fésta na cingcisi d'iarla o Berbuicc ⁊ do cruinnigh maithi a muindteri cuigi dia tochaithem. ⁊ ro gair in t-iarla Gyi ina docum, ⁊ ro fer failti fris, ⁊ adubairt: “A Gyi”, ar-se, “cuirim freastal ⁊ fritholum Feilisi fort re fedh na fledhi-so do chaitem, ⁊ dena h-é co suilbir, sogradhach.” Adubairt Gyi: “A tigerna”, ar-se, “do den-sa mo dichill don dethrighain-sin.” Dala Gyi immorro do cuir sé léine sremnaighi sroill re grian a geilchnis, ⁊ inar ingnathach orsnaith ⁊ gúdna sgiamach sgarloide air amuigh anechtair. ⁊ do cuaidh roime fon maisi-sin co grianan na h-ingine, ⁊ ro bennaigh di, ⁊ do lig ara gluinib ina fiadhnuse e, ⁊ ro innis di curob de féin ro h-aithnighedh a cuid don fleigh do fritholudh uirre cona banntracht. Fochtuis Feilis scela de, ce h-e budein ⁊ ca crich no cinel do. Adubairt Gyi: “Mac baruin uasail me do muindtir h'athar-sa, ⁊ is se m'athair is sdibard ⁊ is marusgal tigi ag iarla o Berbuicc, ⁊ Gyi m'ainm”, ar-se. “Do cuala h'airem ⁊ h'ardnos”, ar an ingen, “⁊ is e mocen dom thecht 38 dom serbis.”

Ro eirigh an righan, ⁊ ro nigh ⁊ ro nuacorigh a gnuis ⁊ a gelaghaid, ⁊ do ronsad an banntracht an cetna. Dala Gyi ann, ro thoirbir nua bidh ⁊ sen corma gan coigilt don ríghain ⁊ da banntracht re re teora la ⁊ teora n-aidchi, co m-ba budech, bennachtach Feilis cona banntracht don freastal  301a do tug Gyi forra ar fedh na fleidhe-sin. Agus tug an banntracht serc síradhbul do Gyi asa gnimartaibh. ⁊ Tug Gyi gradh díchra, dofuluing don rigain, innus gur ba modurdha, mesgaigthi, mímenmnach Gyi dia serc ⁊ dia sírgradh.

⁊ Imtusa Gyi iarum, do roine úmla ⁊ aidid ⁊ umaloid don righain, ⁊ ro ceilebuir di asa h-aithli, ⁊ do cuaidh roime da seomra, ⁊ ro búi ar serg shirghalair39 and, ⁊ fochtuid a muindter cred tainicc ris. Adubairt Gyi nar fhitir cred tanicc ris, ⁊ “is doigh”, ar sé, “is gar bas damh”, ⁊ do clos fon cathraigh uili Gyi do beith gallrach, guasachtach, ⁊ is mór do goill sin ar cách a coitcinne. ⁊ do cuir  p.26 immorro in t-iarla fisigh fíreolach docum Gyi, ⁊ fochtnis cred tainicc ris. Adubairt Gyi ba tes teinntemail, tromadhbul ⁊ fuacht frithir, firdomhuin. Do raidh in fissi ba fiabras combuidertha40 causdin bui fair. Cáicis do Gyi mur sin gan t-sluaigh, gan t-suilberacht, gan sólas. ⁊ do cuaidh Gyi a cinn na ree-sin mur a roibhi Feilis co fíraibeil, ⁊ do roine umla ⁊ anoir di. ⁊ Adubairt: “A maighden milla, malachdubh, ⁊ a ainner aluind, ilcrothach”, ar-sé, “tabur furtacht co fíraibheil form a n-anoir na trinoidi co tairisi, uair ní fheduim rún na riaghail ar mo ghalur budesta. Uair ata a lan am curp ⁊ am com dot sherc-si 41 ⁊ dot sirgradh ar adhnudh ⁊ ar fhadudh, ⁊ ní ba buan mo beth gan bas ⁊ gan bithég, muna fagar cuman mo gradha uaid-si, a rigan uasal”, ar-se. Do raidh Feilis: “Is ainndiuid, amnaireach, econd tosach h'uraghaill, a Gyi”, ar-si, “uair is trom in tár ⁊ in tarcaisne tugaisi form-sa .i. m'iaraidh-si do bhancheile led bogbhriathraib begnaracha, uair ni fuil mac righ uasail, na diuice dainnech, detharrachta, na iarla uasal, urrunta,  301b na triath toicthech, tromthalmach a n-iartur na h-Eorpa, nach tug gradh adhbul dam-sa in met ata a n-oghacht no a n-aentuma dibh, ⁊ ni tugusa cumain a gradha d'aenduine acu; ⁊ a fir mo freastail mo fritholma, is ecoir do saili-si misi d'faghail do bainseitci.” Adubairt Feilis: “A Gyi”, ar-si, “fagaibh co fíraibel mhé, ⁊ bidh fo pein t'anma ort gan techt mur a m-ber co crich do bais.” Do cuaidh Gyi iar-sin dia seomra, ⁊ ro fás bisech buanaibhsech galair ⁊ guasachta fair re freagra na finnmna, ⁊ ro búi ag achlan ⁊ ac imdergadh ⁊ ag greannugudh in báis, uar rob ferr lais bás d'fhaghail na betha, ⁊ ro bui ag imdergadh ⁊ ag athaisiugudh an gradha. Is ann-sin ro fhech Gyi ar an tor comhdaingin cloichi ina roibhi in rigan, ⁊ adubairt co h-imnedach, athruath: “Is aibind duit a thuir”, ar-sé, “da m-beth resun agud, uair is aibinn in radarc fuil innud, ⁊ is truagh nach faicim builli dom shuil di.” ⁊ do bi in barun uasal .i. athair Gyi co h-imnedach tri Gyi do beth sa guasacht ana roibhi se, ⁊ do bi a mathair mur an cetna. ⁊ dala iarla o Berbuicc, ro bui fein cona teghlach lan do bron ⁊ do doilghis tri Gyi do beth co gallrach. Araile la iarsin adubairt Gyi co geranach: “Do gebh bas co prap o gere mo gradha don righain,  p.27 da n-anar mur so co fada; ⁊ is ferr lium bas d'fulung on iarla iar faicsin a ingine na'n gradh dom marbadh.” Do cuaidh Gyi iarsin docum an tuir ina roibi in rigan, ⁊ do smuain fuirri, ⁊ do thoit a n-anmainne iar-sin, ⁊ ro eirigh co prap asa neoll ⁊ ni ro airigh nach é mur sin. ⁊ do h-innsed do Gyi co roibi in righan {} 42 a n-erber uaignech re taebh iu tuir. ⁊ do cuaidh Gyi astegh isin n-erber, ⁊ ro crom fo cosuibh na righna, ⁊ do shir grasa fuirre. ⁊ Adubairt Gyi: “Tanag cugud, a banntigerna”, ar-se, “tar do crois, ⁊ ro tuillis bas d'fagail, ⁊ dena trocuire orum.” Tug in rigan diultadh do, ⁊ ro bagair fair, ⁊ adubairt: “Da cluined in t-iarla in t-uirigill-sin, a Gyi”,  302a ar-si, “ro imeorudh bás ort.” Iarna clos-sin do Gyi ro thoit a taisi ⁊ a taimneoll, ⁊ do tiucfadh da 43 h-annlacudh nach budh ferr cruth ⁊ caemgne na sé. Do raidh cumal coimidechta ingine in iarla: “Truagh sin, a baindtigerna”, ar-si, “uair is naimdighi, niata, nemtrocuireach atai risiu sguiger suairc, socharthanach. ⁊ do-berim mo briathar”, ar-si, “damad ingen don imper me, ⁊ airdrighnacht na cruinne dom chumus, ni licfind sud d'fagail bais dom gradh gan a cabur do briathraib blasta, binngloracha” Do raidh Feilis risin cumhuil: “Togaibh Gyi”, ar-si, “ina shuidhi ⁊ cunnaibh re t'ucht e ⁊ re t'formna”; ⁊ do rinde in cumul sin. ⁊ ro eirigh Gyi asa neoll iarum, ⁊ ro aigill in righan arís, ⁊ ro diult si dó, ⁊ do rindi bagar air a h-ucht a h-athar ⁊ adubairt co fuigedh sé bas ar son a comraidh. Do raidh Gyi: “A rigan”, ar-se, “atá ar cumus duid-si bas coir no ecoir do thabairt damh, uair is uaid-si is ferr lium bas d'fhaghail”, ar-se; ⁊ do thoit taisi 44 ⁊ tromanmfainne a h-aithle na m-briathar-sin. Do glacc in righan ar laim é, ⁊ adubairt: “A Gyi”, ar-si, “ni thiur-sa mo gradh d'fir acht do ridiri co m-buaidh crotha ⁊ caemdhenmusa, co m-buaid n-indsgni ⁊ n-urlabra, co m-buaidh n-einigh n-engnama, co m-buaidh n-gnima ⁊ n-gaiscidh. ⁊ Gidhbe ro beth mur sin ro faidhfinn-si lais.”

Ba binn la Gyi na bríathra-sin, ⁊ ro imigh co luthairech asin n-erber, ⁊ do chuaidh ina seomra, ⁊ do cuir a deisi aenaigh ⁊ oirechtais uime, ⁊ do cuaidh mur a roibh iarla o  p.28 Berbuicc, ⁊ ro feradh failti fris ann. Do raidh Gyi: “A tigerna gradhdach”, ar-se, “gach n-dearna fein do maith riam is duid-si do rindus h-e, ⁊ gach maith da n-dingen is duid rob  302b lium do denum, ⁊ tabur gradha ridirechta damh budesta.” Do raidh in t-iarla: “Do ber co craidhi maith sin duit maille 45 taburtus mór.” Is ann-sin do rindi in t-iarla ridiri do Gyi iar n-estecht n-an aimfrinn domnach in spiruta naeim do t-sinnrud, ⁊ do h-oirdnedh fiche an la-soin a n-gradhaibh ridirechta mur anoir do Gyi. ⁊ ro guidh in t-iarla cona teglach in t-aendia rocum nem ⁊ talmain fa buaidh ratha ⁊ ridirechta do beth fur Gy. Is ann-sin do cuaidh Sir Gy co suilbir, sogradhach ina deisi ridiri mur a roibhi ingen in iarla ⁊ ro thaiselbh é féin di. ⁊ Adubairt: “A righan”, ar-se “tuicid gur mor in cradh ⁊ in cunntabart ina rabhusa dod grad co ruigi so, ⁊ is duid ro gabusa gradha ridirechta re m'ais.” Do raidh Feilis: “A Sir Gyi”, ar-si, “na bith athus ort tri beth ad ridiri a n-dóigh mo gradha-sa d'faghail, uair atái ad ridiri ogh gan derbadh gaisgidh na gnimechta fos. ⁊ da n-derbair do lamh a cein ⁊ a fogus, a cathaibh ⁊ a comlannaibh, do dhén-sa do thoil.” ⁊ do ruc Gyi buidechus na freagurtha-sin risin rigain, ⁊ ro imigh roime asa h-aithli mur a roibi a athair ⁊ a mathair, ⁊ ro innis doibh gur gabh se gradha ridirechta, ⁊ “rachud romam do cuartugudh crich ⁊ cinel do derbudh mo gnima ⁊ mo gaiscidh.”

Adubairt in barun: “Curob ar sén amhunntuir ⁊ edala duid-si sin”, ar-se, ⁊ adubairt a mathair in cetna. ⁊ Tuc iarum Sicart Sir Eront cuigi .i. ridiri croda, cosgurthach, ⁊ Sir Uront ⁊ Sir Uri, ⁊ adubairt riu beth ina tri trenferuib tailci, togaidhi, ⁊ ina tri postaighibh feramla, firarrachta a timcill Sir Gyi da caemna ⁊ da coimet isna crichaib ciana coimigthi ina triallann dul, ⁊ “coimétaidh co maith é”; ⁊ ro gabsud re n'ais coindingendais a n- 303a dicill dó. ⁊ do cuir an t-uasal barun a lordaethain bidh ⁊ loin leo ina luing. Conidh i eslainti ⁊ guasacht Sir Gyi o Berbuicc tri gradh ingine in iarla co nn-icci sin, et reliqua.

 2

Dala Sir Gyi iarum, do cuaidh ina luing cona triar ridiri, ⁊ tuc-sud sraccudh sanntach, sirlaidir, sruthluaimneach isin senfhairrgi, ⁊ ro gabhsat cuan cobhsaibh, cluthardaingen isin n-Ormoint. ⁊ do cuadur iar-sin co cathraigh móir na h-Ormointi  p.29 ⁊ do gabadur tegh osta in aidchi-sin ⁊ ro caithsit biadh ⁊ deoch. ⁊ do raidh Gyi re fer in tighi ósta. “Do chunnuc”, ar-se, “luirecha aga roludh ⁊ slega aca slibudh ⁊ cloidhme aca cretglanudh ⁊ sgeith aca sgiamcorugudh ⁊ craidhti aga cur fo chursunaibh ⁊ fo caomechaibh ⁊ dilata aga n-daingniúgudh ⁊ gaedhi aga n-gormudh ⁊ na h-uili trealma gaisgidh aga corugudh, ⁊ ni fedar créd is adbur do.” Do raidh fer in tigi osta: “Ingen alaind, aentumha ata agan imper, ⁊ ni h-ail le fer acht an té berus gell gaisgidh ⁊ gnimechta na cruinne co comcoitcenn, ⁊ is doigh leisin n-impiri nach fuil deichnemhar laech lancalma isin domun nach coiscfedh féin ina aenar. ⁊ tangadur anois mic righ na h-Espaine ⁊ na h-Afraice ⁊ na Greige ⁊ na Fraingce ⁊ na Sisaile ⁊ na Hungaire ⁊ na Fuardachta ⁊ na Deolainne ⁊ na cethra treabh Lochlann ⁊ in domun uili archena co cathair an imperi cum na giustala-sin, ⁊ is do dul cuici atait cuingedha curadhcúisecha na catrach-so ac corughudh a n-arm ⁊ a n-ilfaebur. ⁊ gidh do-beredh buaidh na giustala-sin, do gebha se da fáubhcun glegeala, ⁊ da sdét sdimleabhra, ⁊ da fercoin fírarrachta fur an dath cetna. ⁊ an righan amra, oireghdha .i. ingen an imper d'aenmai, ⁊ oidhrecht an imperi iar m-bas do.”

Tug immorro Sir Gyi sdet fosaidh, fírlaidir d'fer an tighi ósta do luagh na sceol-sin, ⁊ adubairt rena muinntir  303b menma ⁊ meisnech maith do beth acu, ⁊ co rachdis co dunad an imperi do d'fechain an cathaighthi ⁊ in cruadhcomruicc sin. Conidh i cuairt Sir Gy sa n-Ormoint sin.

 3

Dala Sir Gyi, ar maidin 46 iarna marach ro gluais roime cona triar ridiri, ⁊ nír an, ⁊ nír fhosaidh, no co rainig co dunad an imper; ⁊ do chunnaic na sluaigh fur in faithchi, ⁊ aenridiri leidmech, lanchalma ina dheisi comdhaingin catha a n-inadh na graibhfne ⁊ na giustala, ⁊ fochtuis Sir Gy scela an ridiri-sin; ⁊ adubairt: “Aroile mac don imper sud”, ar-se, “leis nach doigh fer a choisc da faghail a cath na a comlann ⁊ Sir Gayer a ainm.” Iarna chlos sin do Sir Gyi, do cuaidh ina comdail co cetfadach, ⁊ ro ferudar comrac fuilech, firneimnech re h-edh ⁊ re h-athaig, ⁊ do cuir Sir Gayer slegh tri sgiath ⁊ tri luirigh Sir Gyi, ⁊ ro eirigh an slegh as, ⁊ ni derna si dith dia curp; ⁊ tuc Sir Gyi builli brighmur buanarrachta do mac an imperi ⁊ ro thilg teora  p.30 ceimenn asa dilait é, ⁊ ro boin an t-ech de, ⁊ tuc do sguiger ro búi faris hi. Tanicc iar-sin Otun .i. Diuici na Pani do comrac re Gyi co seitreach, sírcalma, ⁊ do cuir Sir Gyi slegh trina sciath ⁊ trina slinnen, ⁊ ro trascair é, ⁊ ro ben a ech de. Tanicc derbrathair athar Diuice Otun co poinnighi, primarrachta co lathair in comruic, ⁊ adubairt co dasachtach: “Ro marbhuis mac mo derbrathar”, ar-se, “⁊ is olc in lesugudh ⁊ in laneruic tú féin ann.” ⁊ do cuaidh Sir Gyi ina coinne, ⁊ do trascrad in diuice le Sir Gyi, ⁊ ro glac Sir Gyi in t-ech ar aradhain, ⁊ iar n-ergi don diuice asa nell tuc Sir Gyi a ech féin do. ⁊ Adubairt Sir Gyi: “Ber buidechus rium-sa, a diuice Rener”, ar-se, “d'faghail duid, uair ni do marbudh dhaine tanag-sa ann so acht dia cengul ⁊ dia cuibhrech gan marbadh.” Do cuaid Diuice Rener fura sdét iarum, ⁊ adubairt: “A ridiri leidmigh, lancalma”, ar-se, “innis h'athairthír duind.” Do raidh Sir Gyi: “Do crichaib saeruaisli Saxan damh”, ar-se, “⁊ Ser Gyi o Berbuic m'ainm ⁊ m'fis ⁊ m'eolus ag sluaghaibh saeruaisli Saxan.”  304a Tanicc iarom Diuice Anan a comdhail Gyi, ⁊ do rindedur comhrug discir, dasachtach re roile, ⁊ fa crechtach, crolinntech na fer on afurgaib co fíraibeil. Iarna fhaiccsin-sin do Sir Eront, tanicc sé do chabur Sir Gyi on anfurlann-sin, ⁊ tuc builli buanarrachta don diuice, gur cuir sleg trina sciath ⁊ trina craidhi, co torcuir marb gan anmain.

Tanic Diuice Uadiner a comhdail Gyi, ⁊ cloidheam claslethan, coinnlenach, cruadhach ina laim, ⁊ ro maigh bás co bithurrlum ar Gyi. Teitt iarum Gyi co grennmur, gnimechtach a comdail in diuice, ⁊ do ronsud comrucc curata, cruadhcuisech re h-edh cían, ⁊ tangadur drechta dána, deghthapaidh d'uaislibh ⁊ d'ardmaithibh na sluagh do chungnum do Diuice Uadiner a n-aigidh Sir Gyi. Iarna fhaicsin-sin do Sir Heront ⁊ don da ridiri leidmecha, lancalma ele .i. Sir Turont ⁊ Sir Uri, tangadur n-athfuaithnedhaibh(?) 47 ferrdha, feramla, furniata a timcill Sir Gyi aga imcoimét ar armaibh a escarnamat. ⁊ Tucsat cath fichda, ferdha, fuilech, fírneimnech di aroile, gunar ba tana silchur na faithci o na feruib na faenluighi o beimeannuibh gaibhthecha, greannmura Gyi cona triar ridiri; ⁊ is mór do thoit leo na cethrar in la-sin, ⁊ co h-airighthi le Gyi. Is edh fuil fur cuimne de .i. se cet ridiri do thoit la Sir Gyi 'na aenar an la-sin  p.31 isin cathgleo-sin. Is ann-sin do teithedur na sluaigh i n-gach aird la h-uaman Sir Gyi, ⁊ do fagadh in faidhchi folum fai, ⁊ do diultad comhrac no cathughudh fris.

Do cuaidh Sir Gyi sin cathraigh iar-sin cona mhuintir, ⁊ ro gabsat tegh osta innti, ⁊ ro ben Sir Gyi a éideth de, ⁊ ro badur fuindeoga fairsingi, fírdoimni fura curp. Is ann sin do rainic in t-imper ina cuirt fein, ⁊ adubairt an t-imper a fiadnusi na sluagh: “Ro buadhaigh in ridiri seitreach, sírcalma Saxanach oruind uil, ⁊ ni fuil fer cudruma na cathaighti ris isin domun. ⁊ cuirter techta cuigi leis na seoduibh do gelladh d'fer buadhaighti na giustala .i. co Gyi o Berbuic.” Do cuiredh iarum sguiger  304b lesna seoduib co Sir Gyi, ⁊ tug dó iat .i. da fhabcun firaille, ⁊ da ferchoin arrachta, oiregdha, ⁊ da sdét sdimleabra, sduaghbraighdecha; ⁊ ro badur na se seoid-sin ar aendath ule, ar dath alainn eala. ⁊ ro fer in sguiger do cuaidh leis fircáin failti re Sir Gyi, ⁊ adubairt: “Gu fairsingidhi in firdia furbarach romud i n-gach cumgach ⁊ i n-gach tennta ina m-beir, uair is lán cuirtenna ⁊ cathracha na cruinne co comcoitcenn do scelaibh do gnima ⁊ do gaisgid. ⁊ do cuir Bloinsiflugar .i. ingen an imperi betha ⁊ slainti cugud, ⁊ is tú a rogha nuachair, ma tai gan ceile cnesta ara cind agud.” Do rug Sir Gyi buidechus risin riagain rathmuir, ro-uasail ar son a tinnlaicthi ⁊ a taburtuis, ⁊ do thairg Sir Gyi ridiri do denum do sguiger tainic lesna seoduibh cuigi o ingin an imperi, ⁊ do diult an sguiger sin, uair adubairt nach rainic se ais inme na taburtus d'faghail. Tug Sir Gy ór alainn gan uiresbadh ⁊ airged don sguiger, ⁊ ro imigh uadha asa h-aithli. Dala Sir Gyi dono, do cuir se techta lesna seodaibh sin a crichaibh Saxan docum Iarla o Berbuic, ⁊ tucadh dó iad, ⁊ ro indsidur na techta scela gaibhtecha, greannmura 48 Gyi o ro fhagaibh cricha Saxan co h-aes na h-uaire-sin, ⁊ do cuiredur na scela-sin menma ⁊ moraicned isin n-iarla cona muindtir. ⁊ Ba luthairech le righ Saxan co maithibh a morteghlaigh gaiscedh gnimechtach Gyi iar clos na scel-sin doibh. Conidh e cetgnim gaisgidh Sir Gyi iar fagbail Saxan do co n-icci sin.

 p.32
 4

Dala Sir Gyi iarum do cuaidh se a crichaibh fairsinge, firaille na Fraingci ⁊ a crichuibh leidmecha, lánarrachta na Lumbarde, ⁊ fuair ilimud cathaigthi ⁊ cruadhcomraic isna crichuibh sin, ⁊ do cuir a n-ar, ⁊ do chuaidh tar comairem ar thuit la Gyi isna crichaibh sin, ⁊ fuair ilimud oir ⁊ airgit ⁊ ilmaine  305a isna mórthirtibh-sin.

⁊ tuc Sir Gyi cath iar-sin do diuici na Lumbairdi, ⁊ ro bris forra co bithnertmur, borbaicenntach, ⁊ ro cuir a n-ár, ⁊ ro bui se caicis on callaind co 'cheile ag ledairt ⁊ ag lanmarbudh na Lumbardhach, ⁊ ro ben a n-or ⁊ a n-indmus ⁊ a n-uili maithus dibh. Is ann-sin do connuic Sir Gy deich cet laech leidmech, lanchalma, do Lumbardachaibh ac techt ina n-dhochum, ⁊ trealaimhi comdaingne catha impu, ⁊ aenridiri mermenmnach, móraicentach rompa, ⁊ sdét faitech, foluaimnech fai. ⁊ adubairt co fergach, furniata re Gyi: “A ridiri rechtaigenntaigh, ro-aingidhi, lig roind gaiscidh ⁊ gnimechta duinne budhesta, ⁊ tabur pairt édala crichi na Lumbairdi duinn.” Do raidh Sir Gyi: “Do gebuir-si roinn edala ⁊ amhanntair buaim-si”, ar-sé, “mas tre caines ⁊ cumann iaraidh é; ⁊ mas tre bagur ⁊ borbaicnedh adubrais na briathra-sin, do gebuir bas ⁊ buanég co prap.” Is amlaidh ro búi in ridiri-sin, ⁊ ga leabur, lanfada ina laim, ⁊ ga gerr, greannmur giustala ina laim. ⁊ do cuiredur in da sdét a n-arrthaisc a cheile, ⁊ do cuaidh Sir Gyi fan sleigh slinnger, sithfhada ro bui ag an ridiri, ⁊ do cuir sleigh trina thaebh, ⁊ do chunnaibh ar an slegh e. Ro tuirrling Sir Gyi, ⁊ ro glac in ridiri, ⁊ adubairt ris: “Iar grasa budesta no do gebuir bás co bithurrlum.” Is ann-sin do rindi in ridiri bagar ⁊ becni do briathraibh Sir Gyi. ⁊ Tucc an ridiri builli borb, bithnertmur furan m-barr m-buabuill ro búi fo braigid, ⁊ tangadur a muinnter ina dochum. Do raidh Sir Gyi: “Tuicim”, ar-sé, “curob fer fill ⁊ fingaile thu, a ridiri”, ar-sé, “⁊ coimed thú féin budesta.” ⁊ Is amlaidh adubairt ⁊ ro nocht an cloidhemh claslethan, comurtharach, ⁊ tug sathadh sanntach, sircalma san ridiri gur cuir in cloideam trina craidhi co cudruma, ⁊ torcuir marbh gan anmain. Tangadar na deich cet ridiri rochalma  305b ele co lathair fo guth an barr buabhuill, ⁊ tugadar cath dian, dasachtac d'aroile ⁊ torcair se cet dibh fo medhon lae le laim Gyi, ⁊ do thorcair da cet ele  p.33 leis dib tareis medoin lae, ⁊ ro imgedur da cet as dibh le luas a n-ech. Conidh i digbail na Lumbardach o Gyi co-nnici sin.

 5

Dala {} iarum ⁊ do cuaidh roime a crichaibh na Britaine ⁊ ro búi iarla isin Britain in tan darb ainm Iarla Birri, ⁊ ro búi ingen alainn, aentuma aigi, ⁊ nirb ail le fer na ferceile acht rogha gaiscedhach na cruinne co comcoitcenn. ⁊ Tug an t-iarla craidhail giustail teora la do beth ag ridiribh crodha in domhun a timcill na h-ingine, ⁊ ro badur tri cet ridiri feramla, furniata, frangcach ar techt cum na giustala-sin.

Dala Sir Gyi immorro, ro cirrbad ⁊ ro crechtnaigedh se cet laech leidmech, lancalma co lanurrlum leis an cetla, ⁊ drong dibh fur echuib ⁊ aroile dia cois. Tanic Gyi iarum an dara la san n-giustail, ⁊ nir freaguir aenduine h-e, ⁊ adubhairt drong dibh: “Is é in ridiri úd do marbh se cet laech 49 sa Lumbaird a n-aenlo”; ⁊ ro gabsad ag innisin ⁊ ag adhmoladh a gnim ⁊ a gaisgid, ⁊ do locsat cach a coitcinne comrac re Sir Gyi an la-sin.

⁊ tanic Sir Gyi in treas la docum na giustala, ⁊ ro greannaigh na sluaigh uile dia cois do cathugudh fris, ⁊ do diultadur uili dó, ⁊ ro impoighedur rompa dia n-arusaibh budhein asa h-aithli. Dala Iarla o Birri immorro, do cuir techta co Sir Gyi le dá cursun glegeala gnimurrlama, ⁊ ro thairg a ingen mur mnai dó gun a uili maithus le, ⁊ adubairt nach roibi sa cruinde co comlan fer rob ferr leis do beth aga ingin na Sir Gyi. Do rug Sir Gyi buidechus a anora risin iarla arson a thaburtuis, ⁊ ro diult don ingin ar son ingine Iarla o Berbuic ⁊ adubairt co n-dingned les ⁊ lanmaithus in iarla i n-gach tennta ina m-beth a cumain a thaburtuis. ⁊ Tug Gyi da fichit nobla dergoir do thechtaire in iarla. Conidh i cuairt Sir Gyi o Berbuic a cribuib brighmura na Britainne co n-igi sin, et reliqua.

 6

 306a Dala Gyi iarum tainic tar ais a crichaib Saxan ⁊ do cuaidh mur a roibh in ri, ⁊ ro fer in rí ⁊ a maithi fírcain failti fri Gyi ar romét a clua ⁊ a allaidh annsna tirthaibh ciana ina n-dechaidh. Is ann-sin tug righ Saxan ór ⁊ airged ⁊ na h-uili maith archena do Gyi.

Do cuaidh Sir Gyi iarsin a cenn Iarla  p.34 o Berbuic, ⁊ do rinne in t-iarla cona muindtir anoir do Sir Gyi. ⁊ do cuaidh Sir Gyi iarsin co grianan firalainn Feilisi, ⁊ adubairt re: “Do ronusa ilimud gaisgidh ⁊ gnimechta ar do gradh-so ⁊ ar h'onoir, a righan”, ar-se, “⁊ comuill do ghelladh dam-sa budesta.” “Da n-dernaind-si sin”, ar-si, “ní dingenta-sa ní budh uilli do goil na do gaiscedh, ⁊ co déinin ni ba fer dam-sa co brach thú, acht muna beruir gell gaiscidh ⁊ gnimechta o ridiribh na cruinne co comlan.” Do ráidh Sir Gyi: “ni cusmail co m-beruind-si an gell-sin”, ar-se, “uair is imdha ridiri dana, dethcluach isin domun, ⁊ is docair an geall do breith. ⁊ Gideth toitfet-sa leo no buaidheochad forra.” ⁊ do cuaidh iar-sin a cenn a tusmighthora, ⁊ ro cheileabhair doibh, ⁊ ro badur idir óg ⁊ sen ag diuaire ina diaigh. Conidh i cuairt Gyi a crichaibh Saxan co nn-icci.

 7

Imthusa Sir Gyi iarsin do cuaidh roime 'san Ormon, ⁊ ro bui ingen óg a n-aentuma in inbaid-sin ag righ Frangc co m-buaidh n-deilbhe ⁊ n-denmusa; ⁊ tug rí Frangc a minna fon aendia cumachtach nach tibradh d'fer i acht an fer do-beredh gell gaiscidh in domun 50 co h-imlan. Tug immorro rí Frangc craidhail giustail teora la ar faidhchi dúnaidh remuis na righ a timcill na h-ingine, ⁊ gibe acu fa treisi, co fuighedh in n-ingen d'oenmnai cona h-uili maithes. Tanicc immorro mac do Diuici o Birri an cetla san n-giustail-sin, ⁊ ro trascrad seiser ridiri rochalma co ro-urrlum lais. IS ann-sin tanicc Sir Gyi co lathair, ⁊ ro trasgair se mac Diuice o Birri cona each don cet- 306b sraccud, ⁊ ro thóg-sud a muindtir co h-athlum, urmaisnech mac an diuice, ⁊ do cuirsit ar sdét ele é, ⁊ do cuaidh arís co dana, dochusach a comdhaíl Sir Gyi isin cathirghail. Dala in da ridiri rathmura, ro-uaisli-sin, do brisidur a slegha slinngera, sithfada fur aroile, ⁊ tuc Sir Gyi sathudh sanntach sleghi a mullach a ochta ⁊ a urbruinne ar mac diuice o Birri, gur chlaen siar fura dilait é, ⁊ gur bris a droim segha, seimighi, slisglégel don t-sháthudh  p.35 sin, ⁊ fuair bás co bithurrlum. ⁊ ro thairg51 Sir Gyi comrac a h-aithli in echta-sin, ⁊ ro diultadur uili é, ⁊ ro imgedur na sluaigh rompa i n-gach aird iar m-breith buaidh na giustala do Gyi. Do thairg ri Frangc a ingen mur bancheile do Gyi, ⁊ ro diult Gyi sin.

 8

Dala Sir Gyi iarum do chuaidh se roime san Almain, ⁊ do chunaic in cathair coitcend, congairech ara cinn .i. Bruidis a h-ainm-side, ⁊ ro bui triath toictech, tromconaich na crich-sin amesc a mortheglaigh ar or na ceidhe co cath linmur. Do raidh triath borbnertmur Bruidisi: “A Sir Gyi”, ar-sé, “ro marbuis mo brathair gan fhocuin, ⁊ toitfir fein ann.” Adubairt Gyi: “Ni gan fochuin romarbus é, acht a faghail a n-gliaidh ⁊ a n-giustail, ⁊ damad treisi do-san do muirbfed misi, ⁊ tugusa a cumain-sin do-san co torcair lium.” Dala righ Bruidisi iarum do cuir se secht cet laech leidmech, lancalma do cathugudh re Gyi cona triar ridiri. Cid tracht ro cathaigh Gyi co gaesmur, greannmur, gerarmach risna curadaibh-sin, ⁊ torcradar uili fo medon lae, ⁊ tucudh a furcend in catha-sin aludh domuin, do leigis sleghi a taebh Sir Gyi, conar ba tualaing é cumnad na cosaint  307a do denam dia eis in anam-sin. Conidh i cuairt Gyi co Bruidis co n-iigi sin.

 9

Iar forbha an morgnima-sin la Gyi ro ghluais roime tri fasaib leathna, lanmora na Lombuirde. Iarna clos sin do Ottun .i. diuce na Lumbairde, do cuir se coic ridire dheg arna n-derbadh co minic ar cinn Gyi ina n-desib comdaingni catha. ⁊ ro bui iarla uasal, oireghdha orrtha sin, ⁊ in drong ele do barunaibh ⁊ do ridirib. ⁊ ro badur a n-edurnaighi ar cinn Gyi a m-bealach cumang coille. 52 ⁊ is amlaidh adubairt na Lumbairdi rena muindtir: in triar ridiri ro búi a fochair Gyi do marbudh co mitrocar, ⁊ Gyi fein do thabairt a laim leo dia pianudh. Dala Sir Gyi dano, ni roibi sechna na sligedh-sin aigi, ⁊ nír cían dó ag cuartugudh na conuire, co cualaidh sitreach na n-ech isin caillidh, ⁊ co facaidh cira na ceinnberta. Adubairt Gyi: “A ridiri uaisle”, ar-se, “cosnaidh sib fein co calma, cruadhchosach53, uair ro felladh furnibh ⁊ ata celg romhuib isin coillidh-so.”  p.36 “Fagaibh sinne”, ar siat, “or nach fuilidh incomruicc. ⁊ Ota sdét fírluath fud, gabh fairsinge ⁊ fireitech na ferunn, ⁊ lig edruind e ⁊ cach.” Do raid Gyi: “Ar maithes na cruinne co comlan, ní dingenuind-si sin”, ar-sé. Cid tracht is ann-sin ro eirigh in celg ina n-docum, ⁊ ro comraicsit co ferrda, feramail, furniata re roile, ⁊ ro marb Gyi dias ridiri co prap, ⁊ ro marb Eront ridiri, ⁊ ro trascair ridiri ele, ⁊ ro marbh Uront ridiri, ⁊ torcair ridire la h-Uri. ⁊ ro marbadh Uron ⁊ Uri isin cathgleo-sin. Is ann-sin do cuaidh Sir Gincadh co Gyi .i. mac derbrathar diuice Otun, ⁊ adubairt: “A Gyi”, ar-se, “tabur tú fein, ⁊ berud-sa tú a laim co h-Otun; ⁊ do marbadh do triar ridiri, ⁊  307b ní h-incomhluind tú fein rium-sa, uair do chim fuil do cuirp ac comsiludh, ⁊ mina faemair do gabail muirbfed co firaibeil tu.” Adubairt Gyi: “Is ferr lium mo marbud”, ar-se, “na beth a laim ag na Lumbardachaib.” Is ann-sin ro buail Gyi builli cruaidnertmar cloidhim ar Sir Ginchadh, gur ben leth na feilmi firaille co furtill de, ⁊ gur gerr in luirech fura gualaind, ⁊ nir derg ara curp na fora caemcoluinn. Tug immorro Gyi builli ele dó, gur ben in lamh des aga gualaind de, ⁊ ro theith roime asa h-aithli iarna cirrbudh co comurthach, ⁊ ro len Gyi e, ⁊ ní rug air, ⁊ ro innis in ridiri-sin scela do diuice Otun. Tanicc Gyi tar ais amesc a muindtiri co mormenmac, ⁊ fuair marb iad ar an conair cetna, ⁊ nir imigh beo tar ais dona coic ridiri dec-sin acht aenridiri ar letlaim. Do thuirrling Gyi, ⁊ fuair se Sir Uri ⁊ Sir Uront marb ara cinn, ⁊ Sir Eront, ⁊ becan betha ann. Do cuir Gyi Sir Eront tarsna .... ara belaib, ⁊ ro fagaib in coillidh co firaibeil, ⁊ ro bui fasach fírdomuin aga imteacht aigi. ⁊ Tarrla ditreabhach fair, ⁊ ro bennaigh dó, ⁊ fochtuis scela de, ca m-bid sé. Do raidh in ditreabhach: “A n-uainges in fasaigh-so bim”, ar-se. Do raidh Gyi: “Annlaicter let in dias ridiri dom muindtir ata marbh ar an coillidh-so re da taebh, ⁊ do-ber sdét furtill, firarrachta duid ar son do saethair.” “Do den-sa sin co duthrachtach”, ar modh Dé; ⁊ do cuadur araen man coillidh, ⁊ tucadur cuirp na ridiri leo, ⁊ ro annlaicedur co h-anorach iat. Ro imigh Sir Gyi iarum, ⁊ Sir Eront ara beluib, ⁊ nir cian do iarum co facaidh in mainistir moradhbul ⁊ ab ⁊ comtinol cananach ina dorus. Ro iar Sir Gyi a n-anoir Dia  p.37 anoir annlaiccthi do tabairt don ridiri marbh ro bui fura beluib, ⁊ ro ghell co tibradh luagh a saethair doibh. ⁊ ro innis mur do fhell diuice ua Lumbairdhi air, ⁊ mur do marbadh a muindter. Ro gabh  308a truaighi in comhthinol dó, ⁊ do gabudur Sir Heront uadha. Conidh amlaidh-sin ro fhell Diuici Otun ar Gyi.

 10

Dala Sir Gyi iar-sin ro gluais roime on mainistir, ⁊ nír cían do con faca modh dilus Dia ara cinn ara raen, ⁊ ro leig ara gluinib do Gyi é, ⁊ ro iar derc fair. Tuc immorro Gyi fichit nobla dó do cinn guidhi fair féin cona triar ridiri, uair ba doigh lais co roibhi fein marbh ona gonuibh. Do rug mod De buidechus ara derc o Gyi, ⁊ adubairt an sruith: “A Gyi”, ar-se, “an agum-sa gud' leigus ⁊ do cabur do crecht, uair ni fuil isin domhun co h-imlan liaig cnedh is ferr na me.” Imtus Gyi iarum, ro an se dá lá dec aga leighus faris in sruith, ⁊ ba h-oghshlan é iarum. Conidh e othrus Sir Gyi co n-igi sin.

 11

Dala in aba agar' fagad Heront, adubairt re gach cruimpir dia coimtinol deich n-aithfriun fichet do rad ar anmain Sir Heront. ⁊ adubairt canánach dibh ag glacudh Sir Heront: “Ata in ridiri-so beo fós”, ar-sé, “⁊ leigestur é.” Adubairt in t-ab: “Is maith a d'icfuind-si ar son a leighus”, ar-sé. Cóic54 lá ⁊ tri mi do Sir Heront a n-othrus, ⁊ ba slan é iar-sin. Conidh e othrus Sir Heront co nn-igi sin, ⁊ reliqua.

 12

Imthus Gyi, iar n-ergi dó asa othrus, ro gluais roime co dunad cing Poeil, ⁊ ro fer in righ cona theglach failti fris. ⁊ ro inniss Gyi doibh mur do fhell diuice na Lumbairdi air, ⁊ mur do marbadh a ridiri leis. Do raidh in righ: “A Gyi”, ar-se, “is let-sa misi cen 55 comaithus, ⁊ bidh menma maith agud, ⁊ do-ber-sa triar ridiri fromtha, feramla, fírarrachta duit ⁊ triar sguiger mur an cetna, ⁊ do-ber daetain an seisir-sin d'aradhaibh  p.38 arrachta, urunta duid.” Do rug Sir Gyi buidechus in tabartuis-sin risin righ nemdha ⁊ re cing Poil. ⁊ ro bui Gyi selad ann-sin co n-anoir moradhbul.

 13

Dala Sir Heront immorro, iar n-ergi asa othrus do adubairt se risin ab ⁊ risin c-comhtinol: “Gebud-sa deisi oilitrigh  308b umum”, ar-sé, “⁊ rachud do lorgairecht mo thigerna; ⁊ da fhaghar é ina bhethaidh, is maith dilfus arson mo leighus; 56 ⁊ mina fhagar, ni fhuil agum acht guidhi oruib-si a cumain mo leighis.” ⁊ Tug in t-ab ⁊ na cananaigh ced imteachta dó. Imtus Sir Heront iarum ro imigh roime co ruigi in crich ina roibi Sir Gyi. Aroili la da roibhi Sir Heront ac cuartugudh na crich-sin, tarrla Sir Gyi fair ina trealum catha, ⁊ sé ag fiadach ⁊ ag fianchosgur, ⁊ ro búi Sir Heront ag gul ⁊ ag geran co bronach. ⁊ Fochtuis Sir Gyi fochuin a broin de. Adubairt Sir Heront: “Ni fuil feidm agud a fis d'faghail”, ar-sé. Adubairt Sir Gyi: “Indis scela damh-sa a n-anoir in te ro fuluing pais ar ar son.” “Do dén co derbh”, ar Heront. “Ac cuartugudh crich ⁊ cennadhac na cruinne co comcoitcenn atáim ag iarraidh mo thigerna; ⁊ ma mairinn sé, ní fuil isin domun aenlaech is leidmighi, lancalma na sé; ⁊ ma thorcuir in trenmili-sin, da faghar-sa a fhis ca fuil a lecht ⁊ a luighi, docholtar in talam lium-sa, ⁊ sínfed ara muin mhe, ⁊ do gebh bas mur-sin.” Do raidh Gyi: “Ca talam duid”, ar-se, “⁊ cia in tigerna ro bui agud?” Adubairt Sir Heront: “Saxanach mé”, ar-sé, “⁊ Heront m'ainm, ⁊ Sir Gyi o Berbuic mo thigerna. ⁊ is e diuice na Lumbairdi ro fheall oruind, ⁊ ro marb in triar ridiri ro bamar-ni a farrud Gyi, ⁊ ro h-annluicedh dias aguind, ⁊ ro eirgesa iar n-otrus fada, ⁊ ro badur fuindeoga fairsingi, firdoimne fur curp Sir Gyi, ⁊ ro imigh beogonta as an arbach, ⁊ ní fes dam-sa in beo no'n marb h-e, ⁊ is e-sin adbur mo broin”, ar Heront. Do raidh Gyi: “In tusa Eront?” ar-sé. “Is mé on”, ar Heront. Do thuirrling Gyi co prap, ⁊ do ben a ceinnbert da cenn, ⁊ do thoirbir teora póg do Heront iarna aithne dó, ⁊ do toit taisi ⁊ tromanmainne orrtha le h-uilli a luthairi. Do thoguibh Gyi Heront ara cúluib, ⁊ do cuadur  309a isin cathraigh iarsin, ⁊ ro ceilebuir Gyi don righ, ⁊ ro fhagaibh imcomarc slainti aigi cona theglach. Conidh i cuairt Sir Gyi a farradh Poeil sin.

 p.39
 14

Dala Sir Gyi iarum, ro gluais roime cona muindtir, ⁊ mur do cuaidh mur a roibi diuice Milon, ⁊ do rinde in diuice-sin anoir ⁊ urgairdiugudh dó, ⁊ do tairg in diuice sin or ⁊ airged ⁊ ilimud maithusa do Gyi, ⁊ nír gab Gyi sin uada. ⁊ do cuaidh as sin co Plondrus ⁊ ro búi sé ar ti techta a Sasanaibh, ⁊ tarrla oilirthech fair a n-deredh lai, ⁊ fochtuis scela de. ⁊ At-bert in t-oilirtech: “Atáit scela agum”, ar-se, “uair ata cocadh ⁊ cathgléo itir imper ⁊ rener ⁊ diuici Loren, ⁊ torcair brathair don imper isin cathirgail-sin re diuice Lorén, ⁊ ro airg ⁊ ro innridh in t-imper cricha ⁊ caemferunn diuice Lorén, ⁊ is iat-sin mo scela”, ar an t-oilirtech. Adubairt Gyi: “Au farum-sa anocht, a óglach. Dé”, ar-sé, “⁊ do gebuir proinn ⁊ tomultus na h-aidchi innocht a n-anoir Isa”; ⁊ mur sin an aidhche-sin dóib. Adubairt Sir Gyi ar maidin: “A Heroint”, ar-sé, “cred i do comurle duinn anosa?” Adubairt Heront: “Ata mo comurle ullum”, ar-sé, “.i. tusa do dhul do cumnadh le diuice Loren, do rinde maith ⁊ móranoir duit, ⁊ do thairg ór ⁊ airgid ⁊ ilimud maitusa duit; ⁊ ber coicait, ridiri daingin, derbtha, dogluasta d'feruibh forniata fírchalma na Fraingce let.” Do cinnedh ar an comuirle-sin leo. Dala Sir Gyi, ro gluais roime, ⁊ sescad ridiri maraen ris, isin n-Almain a ceud diuice Lorén, ⁊ ro thoirbir diuice Lorén teora pog do Gyi co dil, dichra, tairisi. Do raidh in diuice: “A brathair gradaigh”, arse, “is maith tangais dom furtacht, uair ni rabusa a cás na a cruoig riam a comór ⁊ ataim anois.”  309b Adubairt diuice Loren: “A Gyi”, ar-sé, “do-berim taburtus duid orum fein cona fuil agum do maithus.” Do raidh Gyi: “Ní fada co coiscfed-sa cocadh ⁊ cathirgal in imperi dit”, ar-sé. Do cuadur cum aithfrinn iarsin, ⁊ do cuir in diuice Sir Gyi ar aenbord ris fein isin eglus, ⁊ do cuadur amach as an eglais, ⁊ do chunnaic Sir Gyi sluaig armtha eidigthi ac techt a timcill na cathrach, ⁊ fochtuis scela cuidh iat. Do raidh aroile: “Sdibhard an imper sud”, ar-sé, “ag techt do gabail na cathrach-so ar diuice Lorén.” Iarna clos-sin do Sir Gyi do shaith da spor isin sdét, ⁊ do cuaidh a comdhail in sdibhaird. Do raidh sdibard inn imper: “Do cim ridiri  p.40 arrachta, urunta ac techt inar coinde, ⁊ sdét faitech, firlúath fai is luaithi d'echaibh na cruinne, ⁊ is dóigh lium-sa is agum anfus in t-ech ud”, ar-se. Ro gluais in sdibhard co mer, menmach a coinde Gyi, ⁊ do shaithgedur na h-eich a coinne a ceile, ⁊ tugadur da buille a n-ochtaibh aroile, ⁊ do trasgradh in sdibard don t-shathadh-sin. ⁊ do rugadur in sdibard leo d'ainneoin Sir Gyi, ⁊ ro badur a muinnter ac cai ⁊ ag diucaire ina timcell; ⁊ ro len Sir Gyi iat, ⁊ ro cathaigedur re cheile co calma, cruadhcoscrach, ⁊ do brised ar an sdibard cona muindtir la Gyi. ⁊ do gab se é fein gu forgla a sluaigh, ⁊ do rug Sir Gyi leis iat ina cimedheibh crapaillti, cruadhchuibrighti, ⁊ do cuir a prisunaibh iad. Do raidh Gyi re diuice Loren beth co maith re braigdib in imper, ⁊ comad usuidi les sidh do denum a muindter do chaemna ⁊ do coimét ar bás ⁊ ar buaneg. Do cuir iarum Sir Gyi techt ar cenn a carad ⁊ a companach i n-gach aird ina rabhudur dia cabur ⁊ dia cosaint on cathgleo-sin, ⁊ tangadur cuigi iar-sin ina cathaibh ⁊ ina cedaib ⁊ ina cuidechtaibh cathardha as gach aird ina rabhadur. Dala Sir Gy iarum ro gabadh  310a leis na cathracha ⁊ na caisteoil ⁊ na cuirtenna comdaingne cloch ro gabadh roime sin leisin n-impir do tigerntus diuice Loren. Conidh e cetcogad Sir Gy ar an imper co nn-igi sin.

 15

Is and-sin do rainic scela in t-imper gur gabadh ⁊ gur marbadh a muindter le Gyi o Berbuic. Ro gab luinde ⁊ luathferg ⁊ buinne roda rechta an t-imperi iar clos na scel-sin, ⁊ ro cuir tinol ⁊ tiumsugudh ara muindter as gach aird ina rabudur. Iar tiacht a muindtiri co h-aenlathair risin impir do cosaid na mórgnima-sin riu. Adubairt diuice na Pani: “A tigerna”, ar-sé, “do-ber-sa dethcomuirle duit .i. misi ⁊ rener diuice na Sision ⁊ diuice Uadiner do gabail cathrach na Greasmont, ⁊ gebhum hi ⁊ do dhenum cimidhi crapaillti, cruadhcuibrighthi do diuice o Loren ⁊ do Gyi o Berbuicc, ⁊ cuirfem ár a muindtiri.” Adubairt in t-impere: “Is maith in comuirle-sin”, ar-se. Tangadur iarum na tri diuici-sin co dana, dasachtach do freastail a timcill cathrach na Greasmout, ⁊ sluaigh aibhsecha, adbulmora maraen riu. ⁊ ro búi dano cet laech lanchalma ar sluaghaibh na tri diuice-sin a n-aigid gach duine da roibhi a cathrach na Greasmont. Ro gab uamhan ⁊ imegla diuice o Lorén cona teghlach ar faicsin  p.41 na sluagh-sin doibh. Do raidh diuice o Loren: “A Sir Gyi”, ar-se, “cred anois do denum?” “Do denum co maith”, ar Gy. Is ann sin ro goir Sir Gyi Sir Heront cuigi, ⁊ do rindi comuirli ris, ⁊ adubairt: “A Sir Heront”, ar-se, “ber-si tri cet ridiri let ina crodh comdaingin cata a timcill, ⁊ tabur cath curata, cruadhcusech do diuice na Pani, ⁊ coiscter let a dimus ⁊ uaill ⁊ ardaigned diuice na Pani, uair ro goir se treturaigh fhallsa, fingalach dín nár ndís, ⁊ tuc sé imdergudh ⁊ aithis duinn. ⁊ Bed-sa ⁊ mili ridiri maraen rium ad' diaig, ⁊ a Sir Heront, déna catugudh calma, uair bed-sa ar comgar duit.” Adubairt diuice o Lorén: “Bet-sa ⁊ slúagh na cathrach ar chomgar dibh ag ar furtacht, ⁊ gu 310bidhmid Dia na n-uile cumacht do comfurtacht duinn aniugh”, ar-se.

Tanic immorro Sir Heront a tosuch in catha co fichdha, feramail, forniata, ⁊ do cunnuicc se diuici na Pani ac techt ina comdail, ⁊ do rug aithne air. ⁊ Adubairt: “A diuice fhingalaigh, fhealltaig, furmudaig, ro feallais fa do ar mo tigerna ⁊ orum fein, ⁊ do deoin Dia tiucfa a olc aniugh duid”, ar-sé. Is ann do comraicedur re ceile co niata, naimdighi, ⁊ co furtren, feramail, firdasachtach, ⁊ ro trasgradur a ceile asa h-aithli, ⁊ ro eirgedur co h-athlum, uiredrum, ⁊ ro nochtsad na cloidhmi comurthacha, ⁊ ro gabsat tuargaint tenedh teinnesnech ar aroile, ⁊ do cuiredh diuice na Pani ar culaibh a sceit le beimennaibh arrachta Heroint. Is ann-sin tangadur drechta dana, dethtapaidh do Lumbardachaibh do cumnad do diuice na Pani; iarna fhaicsin-sin do Sir Heront do cuaidh co h-athlum, uiredrum ara sdét, ⁊ do rinne in diuice in cetna. ⁊ do comraicedur aris co nua, numaigi, nemarrsaid re roile, ⁊ ro sechain diuice na Pani in cathlathair do Sir Heront. Dala Heront dano, ro gab se ag ledairt ⁊ ag lanmarbadh na laech Lumbardac. Do raidh diuice na Pani do guth ard, comeglach, crithanach: “Ata in t-aenridiri amain ag ar leonadh ⁊ ag ar ledairt uile”, ar-se, “uair ro thoit ar carait ⁊ ar coiceile uili lais; ⁊ denaidh calma budesta.” Do cuiredh iarsin in cath co calma, curata, ⁊ dob imda builli brigmur, borbnertmur aga bualadh a sgiath Sir Heront in tan-sin. Is ann ro gab ferg ⁊ firdhasacht Sir Heront, ⁊ do cruinnighedur a muindter a timcill Sir Heront ann-sin, ⁊ do rinnedur  p.42 muindter diuice na Pani in cetna. ⁊ is edh  311a ro thorcuir la Heront ar an toruind-sin do muindtir diuice na Páni: cet ridiri ⁊ fiche itir gabhail ⁊ marbadh de Heront ann. ⁊ do bi Heront deich nh-uaire do lo isin cathgleo sin, ⁊ ní tarla ris ar in fedh-sin nech nar trascair se co trenchalma no nar marb. Cidh tracht ro cruinnighedur na Lumburduig co lancalma, ⁊ na h-Almaindigh co h-arrachta a timcill Sir Heront co nar eidir leis a lamh do cur a coim na a cris na a caeimedach la cumgach na trenfer ara muin isin cathirgail. Is ann-sin do rindedh blodha beca, bordbrisdi do sciath Sir Heront, ⁊ ro turnadh ⁊ do trengerradh a mergi maisech maethsroill, ⁊ ro gerradh in feilm aluind, oraighi ro búi ac cumdach a cinn isin cathugudh, ⁊ ni roibhi nert a cosanta aigi na a coiméta fein ag Sir Heront in tan-sin, acht beth ag fulang paisi ⁊ peannaidi.

Is ann-sin do cuaidh Sir Gyi isin cat a n-arrthaisc na Lumburdach, ⁊ ro fhagaibh sé Sir Heront ara eis. Is ann-sin do cunnaicc Sir Gyi Otun .i. diuice na Lumbairdi, ⁊ adubairt ris do guth ard, fhollusglan: “A diuice na fingaile”, ar-sé, “is granna, guaisbertach ro fhelluis form ⁊ ro marbuis mo muindtir.” Do cuiredur in dias-sin cum a ceile co dían, dasachtach, ⁊ do ronsad comrug fuiltech, forniata, fírdasachtach, ⁊ ro trascrad diuice na Lumbairdi la Gyi isin cathlathair-sin. ⁊ ro eirigh in diuice co dasachtach, ⁊ do cuaidh fura sdét, ⁊ ro comruic arís re Gy, ⁊ ro trascair Gyi in dara fecht co f 311biraibeil é. ⁊ do cuaidh arís fura sdét, ⁊ ro trasgair Gyi in treas fecht e, ⁊ do cuir slegh trina slinnen iar scoltudh a sceith. Anuair immorro dob ail le Gyi tuirrling do dicennudh in diuice, tangadur mili ridiri luathghnimach, lanchalma Lumbardach ⁊ Almainech eturra, ⁊ do rugadur in diuice leo ó Gyi. ⁊ do caithigedur uili ar aenslighi re Sir Gyi, ⁊ torcair .6. ridiri do milib mercalma le Sir Gyi in tan-sin. Ro badur immorro 57 muindter Gyi ar gach taebh de ag ledairt ⁊ ag lanmarbadh na Lumburdach. Is ann-sin ro brised in cath le Gyi, ⁊ ro tairrngedur na Lumburduigh docum glenna domuin, duaibsigh ro bui rompa.

 p.43

⁊ ro bui diuice na Sision ⁊ iarla Uadiner na Cuiline a ceilg isin glinn-sin cona sluaghaibh, ⁊ do chunnuicc Gyi iat, ⁊ ro innis dia muintir a m-beth isin ceilg-sin. Do raidh Gyi: “Do rugudar na Lumbardaigh ⁊ na h-Almainnigh ar aenslighi oruinn”, ar-sé, “⁊ ní fuil conair elaighthi aguind uatha, ⁊ denaid calmacht ac ar cosaint, ⁊ eirgem a n-ainm Dia ⁊ Eoin Baisdi do cur catha orrta sud.” Is ann-sin do cuirsitt na catha cechtarrda docum aroile, ⁊ nír cath catharrda co ruigi e, uair is ann-sin fa sanntaigi in sarcomlunn, ⁊ fa fichmure in faltanus, ⁊ fa treisi na treinfir, ⁊ fa calma na curaidh. Is ann-sin do connuic Sir Gy Rener .i. diuice na Sision, ⁊ ro comruic ris co discir, dasachtach, ⁊ ro trasgair don cetbuille e, ⁊ ro gab fainne ⁊ egcruas é iarna trascairt. Tarrla immorro Sir Heront ⁊ iarla Uadiner na Cuiline da ceile, ⁊ do comraicsitt co seitrech, sircalma, ⁊ rothoit  312a an t-iarla a furcenn in comhruic ⁊ ridiri dia muindtir maraen ris, ⁊ ro ba crodha, coscurtach Sir Heront isin cathirgail-sin.

Is ann do eirigh diuice Rener asa neoll, ⁊ do cuaidh fura sdéd, ⁊ ro comruic arís co gaibhtech, greannmur, grainemhail re Gyi. Tug Gyi builli brighmur, borbnertmur don diuice, gur trasgair in dera fecht co fírarrachta é. Is ann-sin do connuicc Gyi Sir Gilmin ina dochum .i. ridiri crodha, cosgurcalma do muindtir an imperi, ⁊ brathair do diuice na Loueine é; ⁊ ro bui fedmanntus fíruasal aigi on imperi .i. coimét gach furaisi fírailli dia raibhi aigi; ⁊ robúi míli ridire mermenmach, mórdhalach ara teglach budhein ina cipe comdaingen catha ina urtimchill. ⁊ is é ro ba menmarc le Sir Gilmin cona muindtir Sir Gyi do thoitim leo gu lanurlum. Is ann-sin ro comruic Sir Gyi ⁊ Sir Gilmin re roile co feramail, fedhmlaidir, firarrachta, ⁊ ro thoit Sir Gilmin a furcenn an comruic le beimennaib guasachtacha, grennmura Gyi. Tanicc iarum diuice na Sdragborn annsa cath d'iarraidh Sir Gyi, ⁊ sluagha aibsecha, adbulmora ina urtimcill, ⁊ ni roibi do sluaghaibh línmura na Lumbairdi, na d'feruibh arrachta, irgalacha na h-Almaine, aenlamh fa crodha coscur a cathaibh ⁊ a comlannaibh na'n diuice-sin. ⁊ ro gab uaman ⁊ imegla Sir Gyi roime iarna beth teora la ⁊ teora aidhci gan biadh, gan digh, gan colladh, ina eidedh. Do cuir Sir Gyi in tan-sin techta uadha co cathraigh na Greasmont cum diuice Loren d'iarraidh furtachta fair. Adubairt diuice Loren: “Cibe guasacht no gabudh ina fuil Sir Gyi”, ar-se, “ni ferr leis cobur no comfurtacht d'faighail na lium-sa a tabairt dó”; ⁊ ro gluais iarum co prap, primurrlum ⁊ tri mili  p.44 ridiri mermenmach, móraicenntach maraen ris. Cidh tracht is ann ro freagradur na catha cechtarda crechtaidbli-sin a ceile. Dala Gyi dano nír miadh ⁊ nír maisi ⁊ nír moraignedh lais cath aga cothugudh ⁊ aga cunnmail ina agaid, ⁊ ro eirigh a luindi leoghain, ⁊ a neim  312b natrach, ⁊ a cruas curadh, ⁊ a menma miledh ⁊ a airsighecht erradh, gur eirigh a lon irgaile uas a anail, ⁊ do cuir a clú isin cath, ⁊ ro bris fur na Lumbardachaibh co lancalma ⁊ ar na h-Almainnechaibh co h-urrlum, ⁊ do cuir a n-ár isin n-irgail-sin, ⁊ ro gabadh diuici ⁊ iarlaidhi ⁊ baruin ⁊ ilimud do maithibh ⁊ do moruaislibh in t-sluaigh. ⁊ Tanicc Sir Gyi tar ais co cathraigh na Greasmont co m-buaidh coscair ⁊ commaidhmi, ⁊ co n-edalaibh imdha, ⁊ co n-ilimud gacha maithusa. ⁊ adubairt Sir Gyi risin diuice braighdi an imperi do coimét co maith, uair “is iad shailmid d'faghail sidha duind fós on imper.” Conidh é-sin an treas cath do cuir Sir Gyi ar muindtir an imperi.

 16

Is and ro bui in t-imper lá in morcatha-sin ina cathraigh budhein, ⁊ rí na Hungaire maraen ris, ⁊ cluithchi fithli aga imirt acu. ⁊ do chunncadur Sir Tirri, mac iarla Aimbri, ina n-dochum, ⁊ cloidhemh claslethan, comurthach nochta ina laim, ⁊ fuindeoga fairsingi, fírdoimni fura curp, ⁊ fuil ac siledh 'na srothaibh re slesaibh a cuirp, ⁊ a sciath ina blodhuibh brisdi fura thaebh, ⁊ se co mígné moir fair. Do raidh Tirri: “A thigerna”, ar-sé, “gidh subhach, suilbir atai-si, is duaithni, do-aithennta ata do muindter, uair ní mairenn da n-dechaidh do chogud ⁊ do cathudh re diuice Loren gan gabail no gan marbadh acht misi nama, ⁊ ro tromloitedh diuice Otun ⁊ ní mór maires de, ⁊ do gabadh diuice Rener ⁊ iarla Uadiner. ⁊ is se Sir Gyi o Berbuic do roine na gnima-sin uile, uair ní blaisenn betha nech ara m-buailenn beim na builli, ⁊ ni claidhfidis fir in talman tromoidigh ar los nirt na nidhecais é.” Iar clos na scel-sin don imper, ro gab luinde ⁊ luathferg é, ⁊ do cuaidh a ciall ⁊ a conn ar nemfní uad. Do raidh in t-imper: “Tuigim”, ar-se, “fan aendia docum nem ⁊ talman nach anadh co brach co n-gabur cathair na Creasmont, ⁊ co crochar diuice Loren ⁊ Gyi o Berbuic.”

Do cuir in t-imper tinol ⁊ timsugudh ar sluaghaibh na h-imperechta uili co h-aenlathair  313a ⁊ ro gluais leo iarum cum cathrach na Greasmont. Tanic immorro  p.45 Sir Gayer .i. mac mermenmnach ro bui ag an imper, ⁊ iarla uasal ele maraen ris, ⁊ .u. cet ridiri rechtaigenntach, robreghda roim na sluaghaib do fhechain na cathrach; ⁊ do cuiredh .u. mili ridiri ina n-diaigh-sin da cothugudh, ⁊ da connmail co daingin, dogluasta, ⁊ .u. mili ele mur bun doibh-sein, ⁊ tri mili ina n-diaigh-sin, uair ro badur tri mili dec co leth a coimed da ceile a tosuch na conaire, ⁊ an t-imper co n-ilimud sluaigh ina n-diaigh-sin. Is ann-sin do chuncadur lucht cathrach na Greasmont na sluaigh aidhbli, ilardha ina n-dochum, ⁊ ro gab uamhan ⁊ imegla iat aga faicsin. Do cuir diuice Loren a trealam catha uime, ⁊ do chuaidh ara ech, ⁊ ro imigh mur a roibhi Gyi, ⁊ ro innis na scela-sin dó. Do raidh Gyi risin diuice: “Coimét-sa in cathair co h-inill”, ar-se, “⁊ rachad-sa a comdhail na sluag”, ⁊ mile ridiri maraen ris.

Dala Gyi dono, docuaidh ina comdhail-sin co prap, primescaid, ⁊ do chunnuicc Gyi trian troigthech, trencalma ac techt a n-diaigh na .u. cet ridiri ro bui ar tosuch in tromthinoil-sin. Is ann-sin do chunnuicc Sir Gyi mac an imper ac techt, ⁊ do chuaidh ina coinne co ceimdirech, ⁊ do ronsad comrac calma, coscarthach re roile, ⁊ ro trasgradh Sir Gayer, ⁊ ro gabadh é asa h-aithli ⁊ tri cet da muinntir maraen ris, ⁊ torcair in da cet ele leis dibh. Do cuaidh Sir Gyi leis na braigdib-sin sa cathraigh da coimét, ⁊ do chuaidh iar-sin a comdhail in t-shluaigh cetna, ⁊ ní fachaidh se enni do thaebh in tíre in tan-sin acht sluaigh eidighthi, armtha in-chathaighthi.

Iarna clos don imper gur gabhadh a mac, ro gab bron ⁊ dubhachus e, ⁊ tangadur in tromshocraidi trencalma-sin ar aenshlighi docum Sir Gyi iarna aithne doibh. ⁊ do ferudh cath fuilech,  313b fergach, furniata eturra, ⁊ gerb imdha laech leidmech, lancalma isin cath-sin, rob é Sir Gyi ⁊ Sir Heront rob ferr lam ar gach taebh acu. ⁊ ger cumung do chách isin cathugudh-sin, ro búi fairsingi ⁊ fíreitech fútha 'na n-dis. Is ann-sin ro luid imud na lamh lancalma forra, ⁊ ba cruaidh doibh in tan-sin, ⁊ ro bui tosach marbhtha ar sluaighaibh cathrach na Greasmont in tan-sin. Tanic diuice Loren tri mili ridiri amach asin cathraigh in tan-sin do cabur Gyi. Tarrla Sir Tirri, mac iarla Aimbri, foran diuice in tan-sin  p.46 ⁊ do ronsad comrucc feramail, fírneimnech, ⁊ do trascradh in diuice le Sir Tirri, ⁊ ro erigh co luath, ⁊ ro buail beim brighmur ar Sir Tirri, ⁊ is fada, fírbuan dorug a uilligi ann. Do cruinnighedur drechta dana, dofuiling do milib mercalma, mordhalacha a timcill diuice Lorén, ⁊ ro bui ag fulang paisi ⁊ pennuidi, ⁊ do crechtnuighedh co crolinntech e, ⁊ ni raibhi nert a cosanta aigi.

Do cunnuicc Sir Gyi in guasacht ⁊ in gabud ina roibhe in diuice, ⁊ do cuaidh da furtacht, ⁊ ro marbh cethrar ridiri do ceitri beimennaibh brigmura bais a timcill an diuice. Ro bui dono ridiri mermenmach 58 ag marbudh ⁊ ag mugudh, ag ledairt ⁊ ag lanmarbudh in diuice, ⁊ ro trascuir asa dilait é, ⁊ ro buail ar lar é, ⁊ dob ail leis a dicennudh. ⁊ Tanic Sir Guy co lathair in laechbuailti-sin, ⁊ tug se builli brighmur don ridiri co n-derna da ordain certa, cudruma de d'aenbeim, ⁊ do cuir Sir Gyi iarum in diuice fura sdét. Do raidh in diuice re Gyi: “Ataim-si teinn, tromgaeta, ⁊ ni fétuim cumnad na comfurtacht duid-si”, ar-sé, “⁊ dob fer lium co n-dechtha isin cathraigh con do muindtir, uair ni fhuilmid coimlin catha doibh súd, ⁊ ní cubaidh rinn ar faghail a n-aisgi.” Adubairt Sir Gyi: “Do dhén-sa do toil-si ar sin, a tigerna”, ar-se.

Do cuadur le cheile sa cathraigh iar-sin. Do raidh in t-imper rena muindter in cathair do toghail co dana, dasachtach. Tangadur immorro sluagh in imper ar doirrsibh in dunaidh, ⁊ rob imdha mergi alaind, examail ar doirrsib na cathrach, ⁊ ro gabudur ag toghail ⁊ ag trenlegadh na múr ⁊ na m-ballud. Ro gabsadur lucht na cathrach  314a ag cosaint co calma, cruaidhnertmur .i. drem dibh le gainnibh gera, greannmura, ⁊ dream ele le soigdib srubgera, seghmura, ⁊ drong le gunnaibh gaibtecha, guasachtacha, ⁊ foirind ele le clochuibh tairthecha taball, ⁊ furinn ele re slegaibh slinnletna, snasmine; ⁊ drong ele le leccaibh lanmora ⁊ le murliagaibh mora, mileta aga tilgen to mullaibh na morcathrach, ⁊ na h-uili arm diuraicthe archena.

Cuig la dec doibh fur in abairt ⁊ fur a n-edfhualann-sin 59 gan sidh, gan saime, gan socracht, ⁊ is ed torchair la Gyi ⁊ la Heront ar an fedh-sin .i. cet marcach mermenmach ⁊  p.47 mili troightech tréncalma, ⁊ nír comairem cred torchair la sluaghaibh na cathrach o sin amach. Tanicc dono cara cairdemail, carthanach co Gyi do sluaghaibh an imperi co h-incleith, ⁊ adubairt fris: “A Sir Gyi”, ar-se, “ata scel maith agum duid, uair rachaidh an t-imper a marach co moch .u. cet ridiri gan arm, gan eidedh, annsa furais fhiadhaigh, ⁊ cullach cuibfhiaclach arna brath 60 dó innti, ⁊ bidh-si, a Gyi, lín a basgaidh isin furais o aidhchi, ⁊ dena do toil fein don imper.” Do raidh Sir Gyi: “In scel-sin”, ar-se, “do-ber-sa mili plata d'ór alaind, athlegtha duid.” Do raidh in fer braith: “Cunnaibh-si misi agud no co n-derbuir sud, ⁊ mina faghair na fhirinde é, cedaighim ma riadhadh duid.” Is ann-sin do cuaidh Sir Gyi, Sir Heront, ⁊ aentriar ridiri maraen rú a cenn an diuice, ⁊ se ina seomra ag imirt fhitchle co fathach, firglicc; ⁊ ro bennaigh dó, ⁊ ro indis co m-beth in t-imper co h-uaingech isin furais ar maidin. Iar clos na scel-sin don diuice, ro eirigh ina shesum co prap, ⁊ do thoirbir teora pog do Sir Gyi. ⁊ adubairt: “Logh damh, a laechmilid, do techt le techtairecht cugum”, ar-sé: “nach mé do cuaidh ad' dochum.” Do raidh Gyi: “Rachud-sa ann súd arcinn in imper, ⁊ do-ber lium d'ais no d'ecin é do denum sidha rit-sa”; ⁊ ro mol in diuice in comuirle-sin.

Dala Sir Gyi iarum, ro gluais roime dia thigh osta, ⁊ iar tiacht tosaigh na h-aidhci ro imigh Sir Gyi asan cathraigh amach co tai, tost- 314badhach ⁊ mili ridiri maraen ris, ⁊ do cuaidh san furais, ⁊ do cuadur cu inn na tulcha ro búi innti. Annsa maidin iarum do cunnuic Sir Gyi an t-imper ac techt san furais co n-uathad sluaigh uime .i. .u. cet ridiri gan arm, gan eidedh, d'uaislibh ⁊ d'ardmaithibh a muindtiri. Do raidh Sir Gyi rena muindtir: “Ata in t-imper cugainn”, ar-se, “⁊ atámid-ni idir é ⁊ a muindtir, ⁊ ní fuil cumachta ar dul bhuaind, ⁊ denaidh-si tapadh maith, a ridiri crodha”, ar-se. Is ann-sin ro fhech in t-imper seocha, ⁊ do chunnaicc na sluagha armtha, eidighthi ar techt ina timceall. Do raidh in t-imper: “Ro mairnedh ⁊ ro malartadh sinn do Sir Gyi o Berbuicc”, ar-sé, “uair do-cim-si Sir Gyi guna muindtir ag techt inar n-dochum.”

Is ann-sin do cuaid  p.48 Sir Gyi roim na muindtir a n-arrthaisc an imper, ⁊ craeb oliua ina laim mur chomurtha sidha. ⁊ do raidh Sir Gyi ac techt co lathair dó: “Na tairgedh aenduine aguibh cosaint na comnadh do denum do muindtir an imper”, ar-se, “⁊ da n-derna, benfad-sa a cenn de.” Do raidh Sir Gyi: “Gu rob Dia do betha, a imperi uasail, urrunta”, ar-se, “⁊ ata fledh urrlum, inchaithme ag diuice na Lobeine duit, ⁊ tarra da tócaithem ⁊ do dhenum sidha ris, ⁊ do-bera se é fein guna uili maithus duid.” Is ann-sin tangadur an mili marcach ro búi fare Gyi co lathair, ⁊ craeb sidha a laim gach aeinfir dibh, ⁊ ro furail Gyi umla ⁊ anoir do denum don imper, ⁊ do rindedur amlaidh. Adubairt Sir Gyi risin imper: “Eirgem don cathraigh budesta”, ar-se, “uair ní fhuil nert agud gun techt lium gac conuir is ail.” Adubairt in t-imper: “A Sir Gyi”, ar-sé, “da tugtha-sa do daingin dam nach fellfaidh form, co rachaind let.” Do raidh Sir Gyi: “Tuingim”, ar-se, “fan fer ro fuluing pais tarcenn in cinidh daena: nach egal duit aenni isin cathraigh úd.” Is ann-sin ro thuirrling in t-imper, ⁊ ro iadh a dhi laim im braiged Sir Gyi, ⁊ ro toirbir teora pogh co dil, díchra, deth- 315atairisi dó, ⁊ adubairt asa h-aithli-sin: “A ridiri crodha, cosgurthach, diadha, dercach, dethbertach, rachad-sa let budesta.”

Do cuadur 'san cathraigh iarum, ⁊ ní roibi senoir spalmach, na ogh anbann, anaesmur, na curaidh crodha, coscarthach, na laec leidmech, lancalma, na milid menmnach, morgnimach, na ainnir alainn, ilcrotha isin cathraigh uili, na derna umla ⁊ anoir ⁊ urgairdiugudh don imper ⁊ do Gyi. Do chuadur iar-sin co palas in diuice, ⁊ do freasladh ⁊ do fritholad in t-imper cona muindtir la Gyi do rogha gacha bidh ⁊ gacha dighi, ⁊ ní tanic in diuice cucu ind aidhci-sin.

Dala in diuice iarna marach ro eirigh ar maidin, ⁊ ro sgail do braighdib in imperi, ⁊ adubairt riu dul na rogha conuir, ⁊ ro erb forra grasa d'iarraidh do ar an imper; ⁊ do rugsat na braighdi uili buidechus risin diuice. Dala na m-braigid iarum, ro iaradur an diuice leo a cenn an imper, ⁊ do cuaidh co h-urrlum, ⁊ ro ben na h-édaighi romaisecha sida de acht amain aenleine shremnaigi sroill re grian a geilcnis, ⁊ do chuaidhitir cach a fiadnuse an imper, ⁊ ro lig a glún des ⁊ clé fai, ⁊ ro crum a fiadhnuse an imperi.

Adubairt an diuice: “A tigerna”, ar-sé, “teim fein fod grasaibh, ⁊ ro tuilles bás  p.49 d'faghail buaid, uair is me ro marbh Sir Sadon .i. do derbrathar, ⁊ do-berim mhe fein cen comaithes duid, ⁊ dena do bail fein dim festa”, ar-se. Adubairt Sir Gayer, mac an imperi: “A tigerna”, ar-sé, “tabur cairt a shidha don diuice, uair is fer crodha, cosgarthach, fírinech, firglic e, ⁊ do rindedh an ecoir air.” Adubairt diuice Rener: “Dena súd, a tigerna”, ar-se, “uair is coir ro marbh se mac do brathar, ⁊ gebe aderadh na budh fhír, do rachaind-si da suidhiugudh air.” Adubairt iarla Uadiner:  315b “Dena siud, a tigerna”, ar-se, “uair nír tuill in diuice andligedh na ecoir do denum air; ⁊ is cara dam-sa riam é, ge taim anois ina agaid; ⁊ mina dernair sidh ris co lúath, rachad-sa tar m'ais co cathraigh na Cuiline, ⁊ cuirfed dirmada dethsluagh ar aenslighi, ⁊ do dhen cogudh rit-sa a comluadur diuice na Lobeine”; ⁊ nír labuir in t-imper risin re-sin. Do raidh Sir Gyi: “A tigerna”, ar-se, “comuill in gelladh tugais dam-sa isin furais. ⁊ in tuigidh fein curob fada ata in diuice ara gluinibh ⁊ co fedfadh sé gan beth amlaidh? Uair is treisi ann-so é na tu-sa, a tigerna: ⁊ do-berim fom' breithir, mina tucair cairt a sidha co luath dó, co n-dingen-sa díth ⁊ dochar duit fein ⁊ dod' muindtir.” Do raid an t-imper: “Is bertha don diuice a buidechus don aendia do rinde nem ⁊ thalmain an lá do conuicc-se tu-sa, a Sir Gyi”, ar-se; “⁊ coimeollad-sa mo gealladh duid-si; uair mathaim don diuice marbadh in aenduine rob annsa lium ro tharaill talmain riam .i. Sir Sadóg, mac mo derbrathar, ⁊ do-berim cairt a sidha do.” Is ann-sin ro eirgedur na sluaigh uili ina sesam, ⁊ tugadur tri gartha bennacht don imper trit in trocuire-sin do rinne se ar an diuice. ⁊ ro impoigedur na sluaig ar aenslighi a n-aigidh ar Sir Gyi, ⁊ tugadur gartha bennacht dó, ⁊ adubairt d'aithescc aeinfir: “A ridiri crodha, coscartach, ⁊ a treinmilid firtalchair61, is dod' gaiscedh-sa ⁊ dod' gnimecht, dod' gais ⁊ dod' glicus tanic in sidh ud do denum.”

Do clos scela na sidha-sin dona sluaghaibh ro búi a timchill na cathrach amuigh. Tanicc iarum Oton, .i. diuice na Lumbairdi, a cenn an imper co luinne ⁊ co luathfheirg, ⁊ adubairt: “A tigerna”, ar-se, “is ecoir do ronais sidh risin da treturach is fallsa ⁊ is furmudaigh ata annsa doman uile .i. diuice na Lobeine ⁊ Sir Gyi o Berbuicc.” Iarna clos sin do Sir Gyi, do dhun a dorn co dethtapaid, ⁊ ro buail in  316a diuice ara sroin ⁊ ro doirt  p.50 a fhuil co fíraibeil, ⁊ ro trascair co talmain é. Rob ail leiss a bualadh arís, ⁊ ro iar in t-imper mur athcuinge air gan a bualadh in builli. “Do ber-sa in athcuingi-sin duid-si gan ei-sin na duine ele do bualadh aniugh”, ar-sé. Do raidh Sir Gyi: “Ro fell siud fa dhó fos orum gan adhbur”, ar-se, “⁊ co ced do Dia ní liged sin gan díghailt fos”, ar-se. Is ann-sin do pogadur cách a cheile don da sluaghaibh-sin tri met a luthaire ar son na sídha-sin. Conidh amlaidh-sin fa fuin don cogudh idir an t-imper ⁊ diuice na Lobeine. Do raidh diuice Rener na Sision co tiubradh sé ingin diuice na Lobeine ⁊ gur maith leis beth ana cairdis, ⁊ do rindedh in tochmarc-sin. ⁊ tug an t-imper ingin mic derbrathar a athar mur mnai do diuice na Lobeine, ⁊ do gell inme mór ⁊ tigerntus le, ⁊ do rindedh in clemnus-sin. Do raidh Sir Gyi co m-beth fein ag imthecht. “Na bidh”, ar diuice na Lobeine, “uair do-ber-sa in cathair-si duid ⁊ leth mo thigerntuis, ⁊ na fag me.” Do rug Sir Gyi budechus, ⁊ nir gabh sin.

 17

Dala an imperi iar n-denum na sidha-sin ⁊ an clemnus-sin dó, do ceileabur se do diuice na Lobheine, ⁊ ro imigh roime Sir Gyi maraen ris. Imthusa diuice na Lobeine, ro bidh caicidhis gan biadh, gan dig, gan colladh do cumaid Sir Gyi do imthecht uadha, ⁊ is bec ro mair de dia serc ⁊ dia shirgradh. An tan dono do rainicc an t-imper san Almain, ⁊ Sir Gyi maraen ris, ⁊ do tairg an t-imper cathracha ⁊ caisteoil ⁊ paircinna ⁊ furaisi firaille fiadhaigh do Sir Gyi, ⁊ co tibrad tigerntus diuice dó, ⁊ co tiubrad ilimud oir ⁊ innmus oir ⁊ innmus ⁊ na h-uile thoicci dó. 62 ⁊ ro diult Sir Gyi do gabail, ⁊ do ceilebuir don imperi asa h-aithli.

 18

Imthus Sir Gyi dono ro gluais roime, ⁊ ní rug sé do muindtir les acht aencet ridiri fromtha, feramla d'uaislibh na n-Almainech, ⁊ ro gluais roime laim re h-eochuirimlibh na mara moraidhble con n-accaidh in aenluing n-adhbulmoir con n-imud gacha maithusa iar n-gabail cuain, ⁊ fochtuis Sir Gyi scela  316b dib. Ro freagair fer dána, deththeangthach dibh, ⁊ adubairt: “Tangamair-ni o cathraigh Consantinnoble, ⁊ is é fath fa  p.51 tangamar .i. in Sabdan do tigerntus 63 in imperi Gregaigh ⁊ do marbadh a muindtiri a cathaib ⁊ a comlunnaib, ⁊ ni fuil da tigerntus ag an imperi gan gabail don t-Sabhdan fair acht cathair Consantinnobile amain. ⁊ Atá in Sabdan cona sluaghaibh ag techt dia gabhail, ⁊ tangamair-ne furinn luing ann-so d'iarraidh inaid ecin a fuidmis sidh ⁊ socracht diar m-bethugudh, ⁊ tugamar rét ecin d'ar maithus lind ann-so, ⁊ is iat-sin ar scela-ne”, ar an t-oglach; “⁊ denaidh-si for m-bail fein dinn budesta.” ⁊ ro bui uamhan ⁊ imegla ar an furinn. Do cuaidh dono Sir Gyi roime fon tír, ⁊ ro fostaigh se da cet ridiri ele a cenn a roibhi aigi, ⁊ do cuaidh co ruigi in luing cetna. ⁊ adubairt risin furinn in long do deisiugudh, ⁊ co caithfidis dul leis a fritheing na conaire cetna co Consantinnobile. Conidh i cuairt Sir Gyi san Almain co nn-igi sin.

 19

Dala Sir Gyi iar-sin do cuaidh isin luing cona tri cet ridiri, ⁊ furinn na luingi maraen ris. ⁊ tugadur sruthleim sanntach, sircalma tri srothaib na senfhairrgi, ⁊ tri gaethaibh gaibhtecha, greannmura na glasfhairrgi, ⁊ ro badur caicidis ar muir re moranfad, ⁊ ro gabadur, cuan cluthar, comdaingin a cathraigh Consantinnobile. ⁊ do tobadur 64 ardshuaitchenntus na Saxanach .i. mergi Sin Seoirsi, os cinn na luingi. Is ann-sin ro búi in t-imperi ar táibhlib in dunaidh ag atach an duilem im furtacht d'faghail as in ecin ina roibi, ⁊ do chunnuic sé in long luchtmur, lanmor, ⁊ suaithcenntus Sin Seoirsi arna togbail innti. ⁊ do cuir techta uadha d'faghail scel, ⁊ do cur failti risna Saxancaibh, ⁊ da tabairt ina comhdail fein. Ro imigh in techtaire co ruigi in luing, ⁊ ro fiarfaigh scela do lucht na luingi. Ro eirigh Sir Gyi 'na sesam ⁊ adubairt: “Ridire Saxanach atá ann-so”, ar-sé, “⁊ Sir Gyi o Barbuicc a ainm, ⁊ atait tri cet ridiri mer, menmach, móraicenntach ina fhochair iar taecht do cumnad don imper.” Tug immorro Sir Gyi guna sgharloide don techtaire, ⁊ roimigh roime mur a roibhi in t-imper,  317a ⁊ ro innis na scela-sin dó. Iarna clos sin don imper ro fech suas cum Dia, ⁊ do ruc a budechus-sin ris. ⁊ Adubairt: “Mase Sir Ghy o  p.52 Berbuic ata ann súd”, ar-sé, “ní fuil isin domhun aen-65 ridiri is ferr lamh.” ⁊ adubairt an t-imper re lucht na cathrach dul a prosesiam a n-arrthaisc Sir Gyi. Is ann-sin tángadur lucht gacha h-eglusa don cathraigh co tapraibh ⁊ co priceduibh ⁊ co lampaib lansoillsi, co cloguibh, co m-bachlaibh, co minnuib; ⁊ sluaigh na cathrach co n-ethaigib somaisecha sidha ⁊ orshnaith, ⁊ an rí co coroin cengailti, clochbuadhaigh cumdaigh fura cenn, ⁊ aes ciuil na cathrach a comseinm itir orgán ⁊ gitart ⁊ galltrumpa ⁊ tabur ⁊ fhedan ⁊ cruiti ⁊ clairsigh ⁊ na h-uili ceol archena. ⁊ do cuadur uili mur-sin a n-arrthaisc Sir Gyi, ⁊ ro fersad fircain failti fris, ⁊ ro thoirbir in t-imper teora póg co dil, dichra, dethtairisi dó, ⁊ ro gabh ar laim e, ⁊ do cuir an lámh ele fona braigid, ⁊ is mur-sin do ruc in t-imper leis é isin palas rigdha, ⁊ do cuir an t-imper Sir Gyi ara gualaind budhéin do caithem a coda.

Ro ordaigh in t-imper iarom seomra uasal do derugudh do Sir Gyi cona muindtir, gach aenní da n-íarfaidis do tabairt doib. Is ann-sin do cuaidh in t-imper le Sir Gyi co ruigi in seomra. Do raidh in t-imper iarum: “A Sir Gyi”, ar-se, “cuirim mo cumairci ort, uair ro bhen an Sabdan mo tigerntus uili dím acht in cathair-so namá; ⁊ ata se ag techt da gabail orum, ⁊ do toitedar da fichit mili a n-aenlo dom muinnter leo, ⁊ ni fuil do cloind agum acht aeiningen, ⁊ is i is oigri orum, ⁊ do-ber do mnái duit-si hi, ⁊ cosain mo thir ⁊ mo thigerntus duit fein.” Adubairt Sir Gyi: “Ní do thabairt mna tanag-sa, acht do cumnad let-sa, ⁊ do dhen mo dicill duit, ⁊ gabaim do cumairci cugum.”

Et nír cian do Gyi mur-sin iar n-imtecht don imper uadha in tan do chuala gair ⁊ greadhan eidhmi ⁊ acainti ar fud na cathrach, ⁊ do cuir Gyi techta uadha d'faghail scel, ⁊ is ed adubairt nech ris: “Tanicc Ambrail, darub ainm Coscras .i. mac derbrathar athar don t-Sabdan, ⁊ rí na Turcach, co mili Turcach do gabail na cathrach-so; ⁊ ro shuidhsitt  317b ina thimcill.” Iarna clos sin do Sir Gyi adubairt rena muindter a n-eidhedh do cur umpa, ⁊ crodacht do denum; ⁊ do cuaidh Sir Gyi as in cathraigh amach na 66 tri cet ridiri, ⁊ ro buí fein a n-arrthaisc na sluagh, ⁊ tuc se cath díthac, dána, do freastail fona deghlaechaib. ⁊ ro comruic Sir Gyi ⁊ Coscran re roile, ⁊ do cuir Sir Gyi slegh co seitreach,  p.53 sírcalma tri sciath Coscrain ⁊ trina craidhi co cudruma, ⁊ ro thuirrling Gyi fair, ⁊ ro ben a cenn de. ⁊ do cuir techta leisin cenn cum cing Heirrneis darb ainm in t-imperi, ⁊ ni fuair riam na iarum taburtus ba ferr leis dh'faghabail na sin. Tarrla rí na Turcach da cheile isin cath ⁊ Sir Heront, ⁊ do comraicsit co calma, curadhcuisech, ⁊ ro thoit rí na Turcach a furcenn in comruic la beimennaibh agmura, arrachta Heront. ⁊ do torcair se cet Eirristineach le Gyi sul tainic medhon lae in la-sin, ⁊ secht cet ⁊ da mili tar eis medhoin lae. Teora la ⁊ teora aidhchi do bi in cath-sin aga cur le Gyi.

Dala Escladata .i. ridiri laidir do muindtir in t-Sabhdain ro fagaibh se in cath, ⁊ sleg trina curp ⁊ leth a cinn ina fegmuis, ⁊ do cuaidh se mur aroibi an Sabhdan. ⁊ adubairt: “Ata drochscel agum duid, a tigerna”, ar-sé, “uair do marbadh do brathair, ⁊ do cunnac-sa a cenn aga buain de. ⁊ ro marbadh rí na Turcach, ⁊ ní táinic béo dod' muinnter acht misi amain, ⁊ do gebh bás annsan uair-si.” Do raid an Sabhdan, “Do fuaradur sin tinol tromsluaig ecin”, ar-se. Do raidh in ridiri: “Fuaradur”, ar-se, “.i. ridiri Cristaidhe darub ainm Sir Gyi o Berbuic, co tri cet ridiri maraen ris.” Do raidh in Sabdan: “Tuingim-si fona deibh”, ar-se, “co n-gebha misi in cathair congairech-sin co cenn caicidisi, ⁊ co crochfa me in t-imper-sin ⁊ Sir Gyi an aencroich.” Is ann-sin ro thoit in ridiri tuc na scela-sin leis, ⁊ do fuair bas.

Dala Sir Gyi o Berbuicc immorro, tanicc se isin cathraigh iar m-buaidh coscar ⁊ commaidhmi co n-edalaib imda lais, ⁊ ro bui se tuirrsech on tegmail cona muindter a h-aithli in catha iar m-beth tri la ⁊ tri h-aidhci a cur in catha gan biadh, gan digh, gan colladh. ⁊ tug-sud lucht na catrach tri garta bennacht dó iar-sin.

 20

 318a Dala an imper immorro, adubairt sé nach roibhi sa domun aencerd rob annsa les na fiadhach ⁊ fiancoscor,— “⁊ atáim re ré cian ⁊ re h-aimsir fada nar lamhus dul tar dorusbel na cathrach-so amach d'uaman ⁊ d'imegla in t-Sabdain ⁊ na  p.54 Turcach, no co tainic Sir Gyi dom comfurtacht. ⁊ rachad amarach isin furais do t-sheilg ⁊ do fiadhach, ⁊ bed caicidis isin furais, ⁊ beth aenach ⁊ urgairdiugudh againn innti frisin re-sin.” Iar tiacht an lae iarna marach do cuadur san furais, ⁊ ro gab drong dib ac fiadhach fur muir le líntaibh fur iascach; ⁊ drong ele le seabchaib ac fiadach fur enaib, ⁊ drong ele ag fiadhach le conuib ⁊ le líntaibh ar damaibh allta ⁊ ar cullcaib cuibfiaclacha ⁊ ar paitib primluatha ⁊ ar na h-uili fhiadhach archena. ⁊ is annsin do cuaidh ida eda a cenn sdibaird an imper, — Sir Morgad ainm in sdibaird, — uair ro gab furmud fíchmiscnech re Sir Gyi é ar son mur do thairg an t-imper a ingen do bancheile dó, uair do bí serc siradbul ac an sdibhard ar ingen inn imperi.

Dala Sir Morgaduir ro bui se aga smuaintiugudh cinnus do denum se 67 aimles Sir Gyi, ⁊ tanic se mur aroibi Sir Gyi isin furais, ⁊ adubairt ris: “A Sir Gyi”, ar-se, “ní tuillinn am curp na am coluinn mét mo grada furt; ⁊ atait cuirtinna ⁊ caisteoil agum, ⁊ fonn ⁊ feronn ⁊ ór ⁊ airged ⁊ na h-uili maith archena; ⁊ is duid-si uili dob ail lium a cumus ⁊ a caithem do thabairt. ⁊ tarra lium sa cathraigh mur a fuil ingen an imper, ⁊ imrem fitcell ina farradh, ⁊ tiucfam arís a cenn an imper, uair ni fuicfe se in furais isin sechtmuin-so.”

Teit iarum Sir Gyi isin cathraigh lesin sdibhard mur a roibi ingen an imper, ⁊ do cuir Sir Gyi tri cluithci ar an sdibhard a cetoir. Do ráidh in sdibhard re Sir Gyi:  318bAn ann-so co foil”, ar-sé, “co n-dechar-sa re gnothugudh.” Do chuaid in sdibhard mur a roibh in t-imper isin furais, ⁊ ro fhiarfaigh an t-imperi scela de, ⁊ do raidh in sdibhard: “Atáit drochscela agum”, ar-sé, “.i. ridiri fallsa, firfhelltach ata agad-sa, i. Sir Gyi o Berbuicc ar n-eigniugudh h'ingine ina seomra fein; ⁊ marbhter let é co luath. ⁊ rachad-sa ar ma costus fein co ruigi inn imperi Almáinnech d'faghail sluaigh ⁊ shocraidi duit dod cabur.” Adubairt in t-imper: “Ní creidem-sa aimles air”, ar-se, “uair ataim lan da serc ⁊ da shirgradh.” ⁊ o nar gab in t-imper in t-aimles-sin, do cuaidh in sdibhard mur a roibhi Sir Gyi don cathraigh, ⁊ adubairt ris: “Is68 ed atá do mét mo gradha ort, a Sir Gyi”,  p.55 ar-sé, “nach feduim rún do denum ar an rét do rachudh a n-dochar duit. ⁊ fag an cathair-si co luath, uair da m-bere in t-imperi ort innti do-bera se bás duit.” Do raid Sir Gyi: “Is docair taebh do thabairt re tigerna tar éis an imperi”, ar-sé, “uair is mór in maith do ronusa dó acht ge atá ar ti mo marbhta, ⁊ is tuilledh da maith budh mían lium do denum co ruigi so; ⁊ rachad anois a cenn in t-Sabhdain do denum dithi donn imper festa.”

Do cuaidh Sir Gyi iarum a cenn a muindtiri, ⁊ adubairt riu a trealam catha do cur umpa, ⁊ co faicfidis cathair Consantinnobile; ⁊ do cuiredur a n-éided umpa primullum, ⁊ ro togsat a mergedha re crannaibh, ⁊ ro gluaisidar rompa asin cathraigh. Ro bui in t-imper in tan-sin ar ind tulcha isin furais, ⁊ do cunnaicc buiden69 greannmur, grainemail ag fagbail na cathrach, ⁊ ro fiarfaigh ce h-iat. Adubairt aroile ris: “Sir Gyi o Berbuic siudh”, ar-sé, “ag imthecht cona muindter iar n-denum aimlesa edrud-sa ⁊ se.” Adubairt in t-imper: “Anuidh-si uili annso”, ar-sé, “⁊ rachud-sa mur a fuil Sir Gyi”; ⁊ do cuaidh co leidmlech70, lanluath, ⁊ ro fiarfaigh in t-imper do Sir Gyi fochuin a imthechta. Do raidh Sir Gyi: “Do cuala”, ar se, “nar ferrdi let-sa mo beth agud, ⁊ conid ferr let co fagainn do crich ⁊ do caemferunn, ⁊ nach fuil fodnum agud orum.” Do raidh in t-imperi: “Tuingim-si”, ar-se, “fan Dia ro fuluing páis tar mo cenn, nach dubert-sa sin, ⁊ nach fuil san bith aenduine  319a is annsa lium na tu.” ⁊ do réidhigh ris mur-sin. Conidh e aimles an sdibaird ar Sir Gyi co n-igi sin, et reliqua.

 21

Dala Sir Gy iarum ro badur techta a tír in t-Sabdain ag fagbail scel, ⁊ tangadur cuigi, ⁊ ro innsidar dó co ticfadh in Sabhdan lín a sluaigh iarna marach d'innradh ⁊ d'argain na cathrach, ⁊ ro innis Sir Gyi sin don imper, ⁊ do rindedur a comurli ann-sin. Adubairt constabla na cathrach, ⁊ diuice uasal é, ⁊ ro búi fesóg fada, finnliath co ruigi a bruinne fair, ⁊ é féin ina shenoir aesta: “Denaigh mur ader-sa ribh”, ar-se, “uair atá sliabh ard edruind ⁊ an Sabhdan, ⁊ ní fuil a athrugudh do conuir acu; ⁊ ergem-ne rompa ar fairsinge in t-slebhi, ⁊ cunnmam in  p.56 Sabhdan cona muindter fuinn isna fantaibh, ⁊ beth belaigi cumga caille edruinn ⁊ iad-san. ⁊ cuirfem ar n-urcair do gach arm diuraicthi ina mesc, ⁊ ní roithfe fuiliugudh na forrdergad sinne uatha a n-agaid in aird.” ⁊ ro mol Sir Gyi ⁊ cách a coit(c)inde in comuirle-sin, ⁊ do rónsad amlaidh.

Teit iarum in t-imper cona sluaghaibh ar an sliabh-sin, ⁊ ni facadur enrét folum don tír acht lan d'echaib eidigthi ⁊ d'feruibh armta. Is ann-sin do cuaidh Sir Gyi ar cinn na conuire a ticcidh ar an sliabh, ⁊ ro gabh re ais nach ligfedh aenduine tairis isin conuir-sin, ⁊ sluagh catrach Consantinnobile o sin amac do coimét na m-bernd cumung ro bui ag techt ar an sliabh. Do raid in Sabdan re h-Eliman o Tibe 71 dul a tosuch an catha, “uair ní fuil fer do choisc isin domun a cath na a comrug na a comlunn”, ⁊ ro ba rí uasal urunta ei-sidhe. Tanic immorro Eliman o Tibhe a tosuch na conuire, ⁊ mili ridiri mer, menmnach 72 faris, ⁊ tugadur cath fuilech, foburtac, fírneimnech d'aroili, co torcair in mili fer feramail, furniata sin le beimennaibh gaibhtecha, greannmura Gyi. Ro gabh ferg  319b ⁊ fírdasacht Eiliman o Tibhir, ⁊ adubairt nach sguirfedh no co toitedh Sir Gyi cona muindtir leis a n-eruicc a muindtiri fein. Is ann ro comruic Sir Gyi ⁊ Eliman o Tibir re roile co menmnach, móraicenntach ⁊ co disgir, dasachtach, do-edrana, ⁊ tuc Sir Gyi sathadh sanntach, sirchalma sleghi ar Eiliman o Tibir, ⁊ do cuir trina curp siar sechtar hi co torchair marbh gan anmain.

Do raidh in Sabdan re cing o Nuibie: “In feicenn tú mo muindtir aga marbadh le laim aenridiri, ⁊ co fuilmidh-ni cet ridiri rathmur, ro-uasal fan ridiri da fuil ar n-adhaigh? ⁊ ber-si mo muindtir-sa let, ⁊ eirigh ina timcill sud, ⁊ dénaidh marbhadh ⁊ mudugud forra, uair ni bia suilberacht na solas orum-sa no co n-derrntur dochur doibh sud.” ⁊ do cuadur le cheile iarum a n-arrthaisc Sir Gyi, ⁊ ro an-san ina aenar ru, ⁊ ro gabh ag ledaird ⁊ ag lanmarbadh gan dichell, ⁊ ro marbadh in sdét ro búi fae Sir Gyi, ⁊ ro brisedh a sciath. ⁊ do nocht a cloidheam asa haithli, ⁊ is amlaidh ro búi in cloidim, ⁊ is amesc na Niubaidhe do rinnedh h-é, ⁊ is annsan Almain  p.57 do fuair Sir Gyi é, ⁊ ro bidh crith ⁊ combuaidhirt ar an tí do cidh in adhaigh é nochta, ⁊ ní blaisedh betha in tí ara n-dergadh.

Dala Sir Gyi dono ro bídh ag marbadh ⁊ ag mícórugudh na n-Eirristinech leisin cloidhem cathbuadhach, cruadhach-sin, ⁊ ro bidh a cruinniugudh ⁊ a corugudh na curp cnamgerrtha ara scáth aga imdhiden ar urcuraibh a escarnamud. Dala Sir Gyi iarum ro-ordaigh tabhalla imdha do denum ⁊ beth a diubhrugudh cáich asta i ngach aird a coitcinne, ⁊ is romór do marbadh co mítrocar dona h-Eirristinibh mur-sin. ⁊ ro ba cruaidh do Gyi isin uair-sin, ⁊ do cuir techta arcenn Sir Heront dia chabur on guasacht-sin. Is ann-sin tainic Mirabala, .i. ridiri do rinnedh an la-sin  320a féin co nua, ⁊ ro chomruic-se co fírarrachta, feramail, furniata re Sir Gyi, ⁊ a furcenn in comruic ro buail Sir Gyi buill buanarrachta, borbnertmur ar Mirabala, ⁊ tug cned guasachtach fair, ⁊ ro imigh Mirabala iarum do thoradh a retha rindluaith. Dala Mirabala dano, do cuaidh roime a cenn in t-Sabdain, ⁊ adubairt ris ech leidmech, luathescaidh do gabail, ⁊ teithedh co luath asin cath, — ⁊ “ni béo misi”, ar-se, “iar tescadh mo ball, ⁊ is bec maires dod' muindtir.” Is ann-sin ro fhech in Sabhdan esbaidh a muindtiri .i. triar ar coic ar fichit d'fhichtibh mile. 73 Ro badur a dei duaibsecha, diablaidhi a coimidecht in t-Sabdain an la-soin .i. Turgamagunt ⁊ Mathamhain, ⁊ adubairt riu: “A dée fallsa fírbregacha”, ar-se, “is mor d'ar n-onoir ⁊ d'ar n-urgairdiugudh do ronusa riam, ⁊ is olc ro babuir-si rium-sa aniugh.” Ro glac iarum bata arrachta, imremur, ⁊ ro gab orra co mer, ⁊ ro imig in Sabhdan as in cath fon am-sin, ⁊ gach ar mair dia muindtir maraen ris.

Tanic immorro Sir Gyi tar ais cona muindtir iar m-buaidh cosgair ⁊ comaidhti co Consantinnobile. Do raidh Sir Gyi: “A ridiri uaisli, amhantracha, tabraidh anoir ⁊ uaisli don aendia docum nemh ⁊ talmain, ⁊ do rinde na duile do neimfni, uair is é berus buaid dibh isna cathaib ⁊ isna comlannaibh minca ina m-bithi, ⁊ is maith a cumain  p.58 aniugh oruib”, ar-sé. Conidh e sin indera cath do cuir Sir Gyi ar an Sabdan.

 22

Do raidh in sdibhard felltach, furmudach, fíruathmur risin imper: “A tigerna”, ar-sé, “acht gid mór do thoit let do sluagaibh in Sabhdain,. is bec é ag fechain a fuil aigi ina m-bethadh, ⁊ ata sé fergach, fíchmur chugud, ⁊ is agud ata in t-aenridiri is mó a gniim ⁊ a tus isin cruinne co comcoitcenn; ⁊ cur do choir ⁊ do cert ar comlund  320b deisi risin Sabdan, ⁊ madh ort-sa rachus tabur fregra ⁊ anoir don t-Shabdan; ⁊ madh er-sin rachus, in cetna uadha duid-si.” ⁊ do mol in t-imperi in comurli-sin. ⁊ is e adbur fa thug in stibard in comurle don imper an doigh comad e Sir Gyi do rachudh ann ⁊ co muirbfidhi ann é. Ro timsaigh ⁊ ro thinoil in t-imper a muindtir as gach aird ina docum, ⁊ ro innis in comurli-sin doib. Adubairt diuice .i. cenn sluaigh ⁊ constabla na cathrach: “Is áis cet bliadan dam”, ar-se, “⁊ da madh incomruic me, do rachainn leisin toisc ⁊ leisin techtairecht-sin. ⁊ Gideth ni tiucfainn as beo, ⁊ mallacht na truagh ⁊ na tren ar an tí do tug an comurli-sin duit, uair is drochcomurle i.” ⁊ gideth fós ro iar in t-imper ridiri do dul uadha a cenn imper na Turcach leisin techtarecht sin, ⁊ ro diultsat cach dul ann dó.

Sir Gyi dono, ro merlasadur a shuili ina cinn co ruibennta, rofergach, ⁊ ro aithin Sir Heront a adbur, ⁊ tainic mur a roibi Sir Gyi, ⁊ adubairt ris: “A Sir Gyi”, ar-sé, “is aithnid damh-sa créd ata ar h'áire, ⁊ lig an smuaintiugudh-sin uaid, uair ní tiucfa beo tar h'ais a tir an t-Shabhdain dia n-decha innti, uair is mor a faltanus rit. ⁊ cuir mi”, ar Heront, “uair is bec in scel mo bas ag fechain do bais-si.” Do raidh Sir Gyi: “Nar ligi Dia dam-sa mo ridiri do cur dia marbadh d'iarraidh anora dam fein.” Is ann-sin ro eirigh Sir Gyi ina shesum, ⁊ do cuir trealam comdaingen catha uime, ⁊ do cuaidh a fiadnuse an imper, ⁊ ro gab ced aigi. Do raid in t-imperi: “Nar ligi in fírDía furorda docum nem ⁊ talmain tusa do dhul ina comór siud do guasacht.” “Rachat-sa ann co derbh”, ar Gyi. “Rachmaid-ni let”, ar Sir Heront na tri cet ridiri, “atamaid ar do theglach.” “Ni racha aenduine lium”, ar Sir Gyi.

⁊ ro gluais roime asa h-aithle ina aenar, ⁊ nír cian ac ascnam na  p.59 conaire co facaidh se sluaigh in t-Sabhdain a foslongpurt ⁊ .u. mili dec fad in fhoslongpuirt, ⁊ in urduil cetna  321a ar lethud ann, ⁊ iad do reir spere no compais comcruind, ⁊ ursana na puipli ina céile acu. Ro búi dono pupull in t-Sabhdain ina n-eidirmedhon ⁊ crann sármor sleghi ina sesum asin pupuill, ⁊ delbh ilair do dergór alainn, aithlegtha fura barr. ⁊ Carbungculus .i. leg loghmur a n-airdi os cinn na puipli, ⁊ nír ba soillsi an la saeraluind samhraidh dóibh ⁊ grian co gnúsalainn furaer 'nan ghemhaidhchi geimridh le cumachtaibh-sin. ⁊ is amlaidh ro bui in pupuill-sin in t-Sabhdain, iarna n-din co deghmaisech d'edaigibh sída ⁊ orsnaith o mullach co lár.

Do cuaidh dano Sir Gyi asteg isin pupuill fura sdét, ⁊ is amlaidh ro bui in Sabdan in anam-sin, co maithibh a muindtiri a longad bidh ⁊ dighi fur borduibh brecdathacha. Do raidh Sir Gyi: “Dia uilicumachtaigh ro fulaing páis tar cenn na fíren, ⁊ is é scarus la ⁊ adhaig re roile, ⁊ is é do ni fuacht ⁊ tess, ⁊ do-ber línadh ⁊ traghadh arna marannaibh, ⁊ do rindi in domhun ⁊ na h-uili archena, ⁊ in té do rinde na h-uili maith do toirbiugudh duid-si, a Shabhdain colaigh, claenbreathaigh, ainndligthig, uair is olc na dee diablaidhi dia creidigh, ⁊ ata do leabaidh ar lasadh a n-ifernn ichturach. ⁊ do cuir mo tigerna imperi cugud lá togbail cum comruic, ⁊ ridiri bhuaid-si ann-sin ⁊ ridiri ele on imper, ⁊ gidbe acca thernoighes on comruc cís ⁊ cain d'faghail dia tigerna gan troid, gan tegmail o thigerna in té claiter isin comruc. ⁊ mas áil let sin, ag súd misi ullam incomruic, ⁊ do rachaind a h-ucht an imperi ⁊ na cora, da suidiugudh ar h'oglach-sa co fuil in ecoir agud.” “Ca h-ainm tu-sa?” ar in Sabhdan. “Sir Gyi o Berbuic m'ainm”, ar-se. “Is tú ro marb mo brathair”, ar an Sabhdan, “⁊ toitfir fein ann.” ⁊ ro-ordaigh in Sabhdan Sir Gyi do gabail co lannurlum, ⁊ a cur ina cipe crapaillti a prisun in fedh do bétis a caithem a coda. Do raidh Gyi: “Mase mo marbadh-sa gan fhochuin dob ail let”, ar-se, “do-ber-sa adhbur marbtha duit  321b orum.” ⁊ is amlaidh adubairt, ⁊ ro leig da spor  p.60 an aeinfecht isin sdét ro bui fae, ⁊ ro ben leim luthmur, lanmor este, ⁊ ro tharraing in cloidhem coinnlenach, cruadhach amach, ⁊ ro buail beim bithnertmur, buanolcach bais fur an Sabhdan, gur scar a cenn re coluind dó, ⁊ ro thogaibh fein in cenn asa h-aithli, ⁊ do cuir a n-gail a sceith é. Dala Sir Gyi dono, ro ghluais roime a h-aithle in airdechta-sin, ⁊ ro gairedh anoir ⁊ aniar, anes ⁊ atuaigh dó, ⁊ ro bui Sir Gyi ag ledairt ⁊ ag lanmarbadh na laechridhi ina urtimchill. Is ann-sin ro gabsad ar aradhain é iar n-iadhadh ina timcill doibh, ⁊ ro marbudar in sdét robui fae, ⁊ robai imain enlethe aigi orra ac cnamgerrad a cenn ⁊ a cos. Dala Sir Gyi immorro, ro tharraing roime do innsaighi cnuic cennchuirr, clochaig, ⁊ do cuaidh ar inn ⁊ ar ardmullach na tulcha dia n-aimdeoin, ⁊ ro gab ag tealgadh na liag cloch lamh risin laechraidh co lannertmur; ⁊ in nech do roithedh co lathair, ro marbadh d'aenbéim cloidhim é, ⁊ do nibh cairn co móra do curpaibh curadh ⁊ cath miledh ina timcheall da imdidin. ⁊ torcair tri cet ⁊ mili les dibh fon am-sin. Is ann-sin ro iadar da mili ridiri rochalma do maithibh in t-sluaigh ina timcell, ⁊ do ligedur cetha sruthluaimnech soighed ris fon am-sin, ⁊ ro fhoilgedur curp in curadh comradhaigh le slegaibh shlinngera, sodiuraici ⁊ le gainnib gera, grainemla, guasachtacha, ⁊ leis na h-uili armaibh diuraice archena. ⁊ ba samalta Sir Gyi in tan-sin re fiadhcullach furniata fasaigh itir conairt aga cruadhledradh; gach sithi sanntach, sircalma da taburthaigh cuigi gan choigill aga crechtnugudh, ⁊ ni nech dibh-sin do ternuigedh gan tromainmi o beimennaibh guasachtacha, greanmura Gyi. ⁊ girbedh ni roibi nert a cosanta na a coiméta aigi air fein fon am-sin le huili na tromdebhtha aga turnam ⁊ aga trasgairt.

Do búi Sir Heront ina suan codalta  322a a cathraigh Consintinnobile, ⁊ do cunnuic fis aduathmur .i. mur do beth magh lán do leoghanaibh a timcill Sir Gyi, ⁊ do beth aga marbadh eturra. Do bidhg Sir Heront asa chollad leis sin, ⁊ ro iar a muindtir leis ⁊ adubairt co roibh Sir Gyi a n-ecin ⁊ a n-anfurlonn, ⁊ ro gluais roime co lanurlum, ⁊ na tri cet ridiri maraen ris, ⁊ fuaradur Sir Gyi itir na sluaghaibh  p.61 aca farrach ⁊ aga fheoilgerradh. Dala Sir Heront dono, ro bris furna sluaghaibh co seitreach, sírcalma, ⁊ torchair secht cet laech leidmech, lanchalma leo isin ruathar-sin. ⁊ ni roibhi on muir n-gainmigh anes gusin muir tinntighi a tuaigh Eirristinech incumannta nach roibhi ar an aensluagh-sin, ⁊ ro teithedur uili fon am-sin roim Sir Gyi cona muindtir, ⁊ do curedur ár adhbul in tan-sin orra. Tanic immorro Sir Gyi fa buaid coscair ⁊ comaidmi co n-édalaibh imdha leis, ⁊ ro leig in cenn ar lár a fiadhnuse an imper. Conidh amlaidh sin fa fuin do cogadh in t-Sabdain la Sir Gýi.

 23

Dala an imperi iarna mharach, do cuaidh se cum fiadhaigh cona teghlach, ⁊ ro bui sé na suidhi ar inn tulca, ⁊ Sir Gyi ina farrudh ann, ⁊ nir cían doibh ann in tan do chunncadur leoghan límfhiaclach, lancalma ⁊ dragan dana, duaibsech, do-ingabhala a comruc ⁊ a cathugudh re roile, ⁊ ro búi in leoghan breoiti, baccach, ⁊ cor d'irbull in dragun a timcill an leogain, ⁊ gin granna gnusghorm in dragun oscailti innus co rachad ridiri cona eidedh ina beolu. Do raidh Sir Gyi co rachadh fein 74 do cumnad don leogan co lanurrlum, os é rob anmainn é isin cathugudh; ⁊ adubairt nach lemud aenduine dul les isin cathir-gail-sin.

Iarna chlos-sin don imper ro theith se cona muindtir la h-uaman an draguin. Do cuaidh Sir Gyi fura sdét, ⁊ do shaith in t-ech cum an draguin, ⁊ tug sathudh sanntach, sírcalma sleighi ina bél isin dragun, ⁊ do chuir in t-sleg tri cul a cinn siar sechtair, ⁊ ro thuirrling fair, ⁊ ro ben a cenn de. Tanic in leoghan co Gyi, ⁊ ro bi se ag lighi a cos ⁊ a caemcuirp ⁊ ro- coimil Sir Gyi a lámh do muinel in leoghain, ⁊ ro len an leoghan é asa h-aithli in gach conuir ina teighedh. Aroile lá dia roibhi Sir Gyi a caithem a coda ar bord inn imperi, robui an leoghan an lá-sin fo bun croinn ina colladh  322b isinn erber, ⁊ a tarr a n-airrdi re grein, ⁊ ro conuic sdibard in imperi mur sin é, ⁊ tug sathadh sanntach sleghi isin leoghan, ⁊ do cuir trit hi, ⁊ ro leig a abac ⁊ a inathar re cosuibh. Ro sgrech ⁊ ro sgairt in leoghan co lanmór, ⁊ do cuaidh mur a roib Sir Gyi ⁊ ro crom  p.62 fona cosuibh, ⁊ a inathar amuigh, ⁊ do thoit iarum, ⁊ torcair marbh gan anmain. Dala Sir Gyi iar-sin, ro gabh a sdét, ⁊ do cuaidh uirre, ⁊ ro glac a cloidem, ⁊ do cuaidh 75 in t-imper, ⁊ fochtuis do chach a coitcinne cia ro marbh a leoghan, ⁊ ni fuair a fhis ag aennech. Dala Sir Gyi, adubairt gidhbe ró-innosudh dó in té ro marbh an leoghan co tiubhrad a luagh dó .i. mili punt d'ór alainn, aithlegta, ⁊ ní fuair a fhis ann. Tanic iarum cumul coimidechta ingine an imperi co ruigi Sir Gyi, ⁊ ro-innis dó gurb e sdibard an imperi ro marb an leoghan, ⁊ ro innis mur ro marbadh e. Iarna clos-sin do Gyi, do cuaidh roimhe isin seomra ina m-bidh in sdibhard, ⁊ brathair dó faris isin t-seomra in uair-sin. Do raidh Sir Gyi: “A sdibaird”, ar-se, “ni derna fein olc na urchoid duid-si riam; cia ro marbuis mo leoghan gan adhbur?” “Nír marbusa é”, ar an sdibhard. “Do rindis co deimin”, ar Gyi. “⁊ ro fheallais fo dhó roime súd orum-sa, ⁊ ní dingnair in chethruma fecht orum-sa na ar duine ele.” ⁊ is amlaidh adubairt, ⁊ tug builli borb, bithnertmur, bedgnimach bais don sdibard co n-derna da n-orduin certa, cudruma, comora de. Tug immorro brathair in sdibaird sgian scothfaebrach amac, ⁊ tug sathudh sanntach docum Sir Gyi, ⁊ tug Sir Gyi builli brighmur, bithcalma, do ben an lámh des aga gualaind de, ⁊ mur sin do leig uadha co comurthach é. Iar clos na scel-sin don imper adubairt se gur coir ro marbh Sir Gyi in sdibard, ⁊ gur thuill se roime sin o Sir Gyi a marbhadh.

 24

Dala an imper iarum, adubairt re Sir Gyi: “Is mor an lan maithusa do rinis dam, ⁊ ni fetur a innsin ara mét; ⁊ bidh ullum ar cinn na maidhni amarach do posudh m'ingine, ⁊ do gebuir leth mo tigerntuis re m'bethaidh ⁊ é uile iar m'ég.” Dixit Gyi: “Do den-sa do thoil-si, a thigerna”, ar-sé. Iar tiacht in lae iarna marach do cuaidh Sir Gyi cona tri cet ridiri fa gúnaib sida co fér umpa, ⁊ do cuadur don eglus, ⁊ tangadur espoc na cathrach ⁊ a lucht  323a uird, ⁊ ro fiarfaighedur do Gyi in roibhi fainne posta aigi. Ro fhosguil Sir Gyi a puidsi, ⁊ is e fainne tarrla cuigi, in faindi ro bui mur comurtha cuimnigti itir é ⁊ ingen iarla o Berbuic, ⁊ ro smuain uirre asa h-aithli, ⁊ ro thoit taisi ⁊ taimneoll fair.

⁊ anuair far eirigh Sir Gyi asa neoll, adubairt:  p.63 “A tigerna”, ar-se, “ní fuilim fein inposta aniugh, uair atá aingcis tromgalair ar m-bualadh orum; ⁊ tabur cairdi damh no co faghar slainti.” Do bui Sir Gyi coic la dec ina luighi, ⁊ nir lig nech ina cenn risin ré-sin acht Sir Heront ina aenar. Do raidh Sir Gyi re Sir Heront: “A Eroint”, ar-se, “créd do den re h-ingin an imper, uair ata gradh dermail, do-fhuling agum ar ingen iarla o Berbuic, ⁊ ata a fhis agud-sa curob fír-sin.” Do raidh Sir Heront: “Ata a fis agum-sa”, ar-sé, “gurub i ingen inn imper ben is ferr fuath ⁊ chuma isin cruinde co comchoitcenn, ⁊ co fuigir-si in n-imperacht-so le; ⁊ da mad h-í ingen in iarla bes agud, ní bia inme bus mó na'n iarlocht agud.” Do raidh Sir Gyi: “Tuicim as sin, a Sir Heront, nach buidech tú dim tri gan ingen inn imper do thabairt; ⁊ an fuil a fis agud, a Sir Heront”, ar-sé, “curob do gradh ⁊ d'annsacht ingine iarla o Berbuic do rinni-sa a n-derna do ghoil ⁊ do gaiscedh riam, ⁊ fos gur foibhres bás d'faghail 76 roime-so?”. Dixit Sir Heront: “Ní roibhi a fis-sin agum-sa, ⁊ os anois atá isí is ferr lium agud.”

Ro eirigh Sir Gyi a cinn .u. la n-dec, ⁊ do cuaidh sé iar-sin mur a roibi in t-imper, ⁊ ro ba luthaireach in t-imper roim Sir Gyi in la-sin iarna fhaicsin slan do. ⁊ do chaith Sir Gyi an la-sin a cuibhrenn an imper. ⁊ do raidh Sir Gyi risin imper: “A thigerna”, ar-se, “ní feduim-si h'ingen-sa do beth agum mur mnai, uair ata briathar edrum ⁊ ingen iarla o Berbuic, ⁊ ní biadh a h-athrugudh agum co crich mo báis, ⁊ ataim .7. m-bliadhna agud-sa, ⁊ rob ail lium cet imtechta d'faghail festa.” Is romor do goill sin ar an imper ⁊ ar shluaghaibh na cathrach uili. Is ann-sin tuc an t-imper tri miacha mor-aibhli d'ór aluind, athleghta do Gyi o nar gabh se tigerntus ele uadha. ⁊ ro diult Sir Gyi  323b sin do gabail, ⁊ adubairt gur roibhi a lordhaethain oir ⁊ innmusa aigi fein, ⁊ nach d'iarraidh enneth ele tanic, acht do cumnadh don imperi. ⁊ O nar gab Sir Gyi in t-ór do roinn in t-imperi ar muinntir Sir Gyi é. Is ann-sin adubairt in t-imperi: “A Sir Heront”, ar-sé, “is tu-sa indera ridiri is ferr lam do chunnac-sa riam .i. Sir Gyi o Berbuic ⁊ tu-sa. ⁊ o ro diult Sir Gyi m'ingen-sa do bancheile,  p.64 do-beruind tigerntus ⁊ toice ⁊ tinnlacudh duid-si, a Sir Heront”, ar-se. Do raidh Heront: “Da tucta in imperacht uili dam-sa”, ar-sé, “ní gebhuind bhuaid é, ⁊ Sir Gyi do treigin.” Is ann-sin ro cheilebuir Sir Gy don imper, ⁊ ro imigh roime asa h-aithli. Conidh i cuairt Sir Gyi fare h-imperi Consantinnobile co nn-igi sin.

 25

Imthus Sir Gyi ⁊ a muindtiri, do gluasidar rompa, ⁊ ni dernsad fos na fuirech co rangadur co cathraigh na Coloine san Almain. Ro fer in t-imperi failti cona muindtir re Gyi, ⁊ tug anoir mór dóibh, ⁊ do thairg toici ⁊ tigerntus do Sir Gyi, ⁊ ro diult Gyi sin, ⁊ adubairt nach anfad no co n-dechadh co crichuibh Saxan. ⁊ do gluais roime iar-sin, ⁊ do chunnaicc cathair dighfoghlaigti uadha i n-am esparta do ló. ⁊ adubairt Sir Gyi: “A Sir Heront”, ar-se, “ber na ridiri let ⁊ eirgidh sa cathraigh, ⁊ gab teg osta duinn; ⁊ anfa misi ann-so co foill ag radh m'esperta ⁊ ag eistecht re ceol na h-enlaithi”; ⁊ do ronsad amlaidh. Dala Sir Gyi dono, nir cian dó ag siubal na furaisi gur coduil re ceol na h-enlaithi, ⁊ is é ní ro duisig asa shuan é .i. sgrech aduathmur, mishnimach do clos dó. ⁊ do cuaidh roime mur a cuala in sgrech, ⁊ fuair ridiri gonta, geranach, guasachtach, a comtilgen a fhola re fantaibh na furaisi. Fochtuis Sir Gyi scela de. Do raidh in ridiri gaeta: “Ní fuil feidm agud ar mo scelaib d'fagail”, ar-se, “uair ní moidi let do menma mo scela-sa do clos, ⁊ ní mó téit m'aire-si rem comfurtacht duid.” Dixit Gyi: “Ar gradh  324a enDia uilicumachtaigh innis do scela fein damh”, ar-sé, “⁊ do den do maith, da fedar.” Dixit in ridiri gonta, “Tabur fat firinne”, ar-sé, “co n-dingnair mo les.” “Do berim”, ar Sir Gyi. Ro fech in ridiri os a cinn, ⁊ adubairt “Budhecus mor rit raet maith do denum”, ar-sé, “uair is ridiri furtill, firarrachta tú, ⁊ is truagh do Dhia docum nem ⁊ talmain nach tu Sir Gyi o Berbuic.” “Innis scela dam festa”, ar Gyi. “Do den”, ar an ridiri. “Is misi Sir Tirri, mac iarla Aimbri, ⁊ tug ingen diuice o Loren serc dichra, difuluing damh, ⁊ tugusa in cetna di-si; ⁊ tanicc Otun .i. diuice na Lumbairdi dia tabairt, ⁊ do gabhad la docum posta eturra .i. an .7. la on ló-sin, ⁊ do cuir-si cugum-sa  p.65 techt ara cenn fon aimsir-sin. ⁊ Tanag-sa”, ar-se, “deichnemur 77 ridiri ro-arrachta co h-incleit co cathraigh diuice na Lobheine, ⁊ do curus techta ar cenn na h-ingine, ⁊ tainic si a n-docum a mucha na maidni mochsoillsi. ⁊ do curus ar mo chúluib hi, ⁊ ro fhagus in cathair, ⁊ do cunncadur lucht na cathrach me ag imthecht, ⁊ do h-eighem am' diaigh ⁊ ro lensad in da diuice cona sluaghaibh me, ⁊ torcair mo deichnemar ridire leo fon am-sin. ⁊ do thorchair drecht dana, dofreastail dona sluaghaibh-sin lem-sa, ⁊ tarrla gabal mórthonnach mara re m'ucht ⁊ ro benus leim luthmur, lanedruim as mo sdét fon muir amach, uair do rugus do roghain mo bhathadh isin muir na ma thoithim leis na Lumbardachaibh. ⁊ rob ferr le h-ingin diuice o Loren a bathudh fein na beth na banceile ag diuici na Lumbairdi, ⁊ tuc an sdét sinn a tir {} ⁊ nír fedudh ar lenmain isin sruth, ⁊ tangamur man caillidh-so, ⁊ ro badhusa toirrsech, tromgonta, ⁊ do cures mo cenn a n-ucht na mna, ⁊ adubairt re coimét, ⁊ gur ecin damh suan ⁊ sircolladh do denum. ⁊ do thoit mo thoirrtim suain ⁊ sircollta orm, ⁊ tangadur .u. ridiri dec am' comdhail, ⁊ do saithedur a .u. slegha dec trim curp, ⁊ do rugadur mo ben buaim, ⁊ atait siat a pupull bec ar lar na fibuidhi.” Dixit Sir Gy  324b “Is olc ataim cuca sin”, ar-se, “uair ni fuil arm agum.” Adubairt Tirri: “Ata mo cloidem-sa ar scáth na h-omna ugud ar h'incaibh”, ar-se. Is ann-sin ro glacc Sir Gyi an cloidem, ⁊ do chuaidh ar mul bec ar lorg na laechraidhi, ⁊ do chuaidh co dorus na puipli, ⁊ ro cengail in múl don dorus, ⁊ do cuaidh fein asteg, ⁊ adubairt: “A ridiri uaisli, créd far marbubhair mac iarla Aimbri?” ar-se. Adubairt aroili dibh: “Ni ba ferr h'anoir-si”, ar-se, “uair do gentur in cetna rit.” Is ann-sin ro nocht Sir Gyi in cloidem colga, curata, ⁊ torchuir na cuig fer dec lais acht madh aenridiri ar m-buain a lethlaime de, ⁊ do rind retha as. ⁊ do rug Sir Gy ingen diuice Loren ⁊ sdét Sir Tirri leis co ruigi an inadh ar fhagaibh sé in ridiri gaeta, ⁊ ní fuair sé acht ait in ridiri ann. Dala Sir Gyi dono, ro fagaib se ingen diuice Loren ann-sin, ⁊ do chuaidh fein a toraighecht Sir Tirri, ⁊ ní cían do cuaidh sé in  p.66 tan do cunnaicc sé in cethrur ridiri ro-arrachta, ⁊ Sir Tirri ar imchar acu a fuad fhada, fírdaingen, ⁊ fochtuis Gyi scela dibh. Adubairt aroile fer acu gurb é Sir Uighi .i. brathair do diuice na Lumbairdi ro búi ann ⁊ triar ridiri maraen ris, —“⁊ Sir Tirri, mac iarla Aimbri ata aguind da breith da milludh docum diuice na Lumbairdi.” Dixit Sir Gyi: “Fagaid festa h-é”, ar-sé, “uair is cara craidhi dam-sa é, ⁊ ni liged lib-si e nis foidi.” Adubairt aroile dibh ag impodh fris: “Bermuid-ni tu-sa ⁊ Tirri linn no co faghthaigh aenbas docraidh far n-dis.” An dias ridiri roimpo fris, ro ben in da ceann dibh. Dixit Sir Uighi .i. derbbhrathair diuice na Lumbairdi: “A fhir oig, eguind, anbfesaigh”, ar-sé, “is olcc in lesugudh thu isin n-gnim do ronais, ⁊ toitfir fein ann.” ⁊ do comruic se co h-ullum re Sir Gy, ⁊ ro ben Sir Gyi a cind d'aenbuille de, ⁊ ro ben a lethlam don cethramadh ridiri, ⁊ is e sin ro ba comurtha do a dul a cenn diuici na Lumbairdi. Do cuir Sir Gy Tirri ar ech iarum, ⁊ do rug leis e co ruigi an fod ar ar fagaibh ingen diuice Loren, ⁊ ni fuair acht a h-inadh ann. Dala Sir Gyi iar-sin, do rug se iarla Tirri les annsa cathraigh, ⁊ do cuir 'sa teg osta é ro gab Sir Tirri ara cind.  325a Do cuala Sir Gyi in tan-sin gul ⁊ geran atruagh, egaintech, ⁊ ro fiarfaigh Sir Gyi fochain in gerain-sin. Adubairt Sir Heront: “Le na fad lium-sa co faca tusa anocht, do cuadhus man coillidh cetna gut iaraid, ⁊ fuarus aeningen aluind, edrocht ag diucaire co geranach, ⁊ tugus lium hi, ⁊ is i do ní an geran ad-cluinti-si anosa, ⁊ is í ro bui ann-sin .i. ingen diuice Loren.” ⁊ ro gab urgairdiugudh menman Sir Tirri iarna clos sin dó, gerb anbann ro bui. ⁊ do cuired leigus ar Tirri asa h-aithli-sin, ⁊ ro bui slan. Is ann-sin ro an iarla Tirri ag Sir Gyi, ⁊ tugadur daingen bratharda da ceile. Conidh e cetcumann Sir Gy re Sir Tirri ann-sin.

 26

Aroile la dia raibhi Sir Gyi, ⁊ ucht ar fuindeoig in t-seomra ag feitheam na cathrach ina timcell, ⁊ do cunnuicc cuigi ridiri, ⁊ sdét firluath fai, ⁊ fochtuis Gyi scela de. Adubairt in ridiri: “Do muindtir iarla Aimbri damh”, ar-se, “⁊ ataim ag iarraidh a mic .i. Sir Tirri, ⁊ ní faghaim enfhocal da scelaibh, ⁊ ní fedur an mairenn sé. ⁊ A n-dighail mur do rug sun ingen diuice Loren leis ata diuice na Lumbairdi ⁊ diuice na Loueine  p.67 ag milludh ⁊ ag morargain tigerntus iarla Aimbri, ⁊ do mill se uile é acht cathair Ambri nama, ⁊ atait in da diuice dimsecha-sin ac techt co cathraigh na Gormisi dia gabail; ⁊ is iad-sin mo scela” ar an ridiri. Dixit Sir Gyi: “Tuirrling”, ar-se, “⁊ anfa rinne anocht, uair is againn is docha duid scela Sir Tirri d'fagail.” Tanic in ridiri astegh iar-sin, ⁊ fuair se Sir Tirri ara cinn co feramail, furbailigh, ⁊ do rindi umla ⁊ anoir do. Is ann-sin adubairt Sir Tirri: “A Gyi”, ar-sé, “acht gidhmór do maith ⁊ do mormiadh do ronuis co ró-so, is mó rigim a les anois rit na riam co ruigi-so, uair 78 dam-sa m'athar d'argain ⁊ d'innradh, do shlat ⁊ do sharugudh ar mo shon.” Dixit Sir Gyi: “Do ber-sa nert mo laime let”, ar-sé.

Do cuaidh Sir Gyi iar-sin fon cathraigh, ⁊ ro fhostaigh se deich cet ridiri ro-arrachta. ⁊ ro imgedar rompa asa h-aithli co cathair na Gormisi. ⁊ do rindi iarla Aimbri ⁊ a teglach  325b umla ⁊ anoir do Sir Tirri. Adubairt Sir Tirri: “Is ferr do dhil anora ⁊ urgairdighti Sir Gyi ó Berbuic na misi”, ar-se, “uair is é ro cosain m'anma dam, ⁊ is ara teglach ataim.” Iarna clos-sin don iarla ⁊ da muindtir do ronsad anoir do Sir Gyi. Is ann-sin do cualadur gair ⁊ greadan ⁊ eidhme amluatha, etréna ar fud na cathrach co comcoitcenn. ⁊ ro fhiarfaigh Sir Gyi fochuin na n-eidhme-sin, ⁊ ad-bert aroile fris gurb iad sluagha seghmura, sírcalma na Lobeine ⁊ laechrad línmur, lanarrachta na Lumbairdi tanic do gabail cathrach na Gormisi. Dixit Sir Gyi: “A Sir Tirri”, ar-se, “ber-si da cet ridiri do muindtir-si let, ⁊ tabur cath curata, coscarchalma doibh siud, ⁊ findum co maith do gaiscedh ⁊ do gnimecht a n-gleo an laithi-si aniu.”

Dala Sir Tirri iarum, do chuaidh co rechtmur, ro-arrachta a comdail na curadh cathcalma-sin, ⁊ do cuiredh deich cet mili merchalma, móraicenntach ina n-aghaidh, ⁊ do caithedur co mer, menmnach, miceille re roile. Torchair deichnemar laech lanchalma don cetruathar la Sir Tirri, ⁊ nir cian iarum gur toit  p.68 da cet co coscarta, cnamgerrtha i n-urtimcill Sir Tirri. Do cured iar-sin mili ridiri mer, mórdalach do chathugudh ris, ⁊ do cuir Sir Tirri in cath aris co nua fon am-sin, ⁊ torcair se cet dibh lais co lanurrlum. Is ann-sin do cured fiche cet ridiri curata, cruadhcalma do chathugudh re Sir Tirri, ⁊ ro bui Sir Tirri o moch na maidni mochsoillsi co medhon lae isin cathlathair-sin gan cabur o nech ele fair acht é fein ⁊ a dha cet ridiri, ⁊ fa cruaidh dó fon am-sin la h-imud na laechraidhi Lumbardaighi ina urtimcill. Do raidh Sir Heront: “A Gyi”, ar-sé, “dambram79 cabuir ⁊ comfurtacht budesta do Sir Tirri.” “Do berum”, ar Gyi. Is ann-sin do cuaid Sir Gyi cona dha cet ridiri do cumnum do Tirri, ⁊ adubairt Gyi ris: “A Tirri”, ar-se, “fagaib in cath budesta, ⁊ eirigh 'sa catraigh ⁊ lig edrum-sa ⁊ in cath sel ele.” Teith iarum Tirri co crechtach, cathbuadhach fon cathraigh, ⁊ do cuaidh Sir Gyi co colga, cetfadach fon cath, ⁊ ro bris forra co leoganta, leidmech, lancalma. Cidh tracht ro bui Sir Gyi co greannmur, gnimechtach ac cur in catha-sin o medhon lae co h-aidhci, ⁊ fedh na h-aidchi gan  326a coicill ac comarbadh na curadh co h-ergi greine iarna marach, ⁊ fed an dara lái co noin, co nar mair dib man am-sin acht cethorcha ⁊ fiche dibh ina cimhedaibh crapailti, cruadhcuibrighti a laimh, ⁊ fiche ele do dul cirrta, crechtach, crosledartha, crobhainech a cenn in da diuce le scelaibh. Adubairt aroile: “Is olc in t-inadh ar cureabair sinne”, ar-sé. “uair ní terno eladhach betha diar muindter acht madh sinni aen fichet crechtach, comurthach, cnamhgerrtha, a n-esbaid ball ⁊ brighi.” Ro gab luindi ⁊ lanferg diuice Loren ar clos na scel, ⁊ ro fiarfaigh cia do roine na mórechta-sin. Adubradur na techta gurb iad tri colunaigh connmala ⁊ cothaighti na crodachta do roine sin .i. Gýi greannmur, gnimechtach o Berbuic a crichaibh seghmura, sobreagha Saxan, ⁊ Sir Tirri tren, tromnertmur, tegmalach mac iarla Aimbri, ⁊ Sir Heront arrachta, ardmenmach, in cuingi calma, cetfadach. Do raidh diuice na Lumbairdi: “Ro budh ferr lium na moran do maithus na cruinne  p.69 co comcoitcenn co m-berinn ar an triar-sin a cathair na Gormmisi, ⁊ bét-sa”, ar-sé, “a n-urrthosuch na maidni mochsoillsi amarach a timcill.” Dala Sir Gyi, tar eis coscair ⁊ comraimme in catha-sin, tainic tar ais co cathraigh na Gormisi co m-buaidh n-amanntuir ⁊ n-edala. Conidh amlaidh-sin fa fuin don cath-sin.

 27

Dala Sir Gyi ar maidin iarna mhárach do chuaidh d'estecht aithfrinn, ⁊ ro fhágaibh in tempall iarum, ⁊ do cunnuic na dronga ⁊ na dirmadha deghsluaigh ag techt dochum na cathrach. Do raidh Sir Gyi re Tirri: “Atait na sluaigh seitreacha, sirchalma ac techt 'nar n-docum, ⁊ eirgem ar minlech na magh ⁊ ar fairsingi na ferunn do chathugudh ⁊ do cruadhcomrug riu.” Do cuadur co h-urrlum, ⁊ tugadur cat dian, dasachtach d'aroile. Is ann-sin tarla diuice leidmech, lancalma na Lumbairdi da cheile isin catlathair ⁊ Sir Heront, ⁊ adubairt Sir Heront: “A diuice furmadaigh, fhingalaigh”, ar-se, “is ecoir ro fhellais orum fein ⁊ ar mo tigerna.” ⁊ is amlaidh adubairt, ⁊ tug builli borb, buanarrachta don diuice gor ben leth na ceinnbeirti clochbuadaigh, cengailti do cend an diuice, ⁊ do rinne fuindeog fhairsing, fírdomuin ina gualainn fair, ⁊ ro trasgair co trennertmur e, ⁊ ro thuirrling fair dia dicennugudh. ⁊ Tangadur ann-sin cet Lumberdach lanchalma eturra, ⁊ do rugadur in diuice o Sir Heront, ⁊ do len Sir Heront trit in cath e. Is ann-sin ro chruinnigedur laeich línmura na  326b Lumbairdi a timcill Sir Heront, ⁊ ro marbadur a ech, ⁊ ro brisedh a cloidhem. ⁊ tanic ann-sin ridiri feramail, fírarrachta Frangcach co lathair, ro bui ar teglach diuici na Lumbairdi, ⁊ adubairt: “A Sir Heront”, ar-se, “tabur tú fein dam-sa festa, or ní fuil nert do cosanta agud.” “Co h'ainm thú?” ar Heront. “Sir Gailiard m'ainm”, ar-se. Do raidh Sir Heront: “Do beruind me duit da thucta fhirinde re m'anucul.” “Do berim”, ar Galiard. Is ann-sin do thug Heront é féin, ⁊ ro tucadh a cenn an diuice a laim e. Is ann-sin ro fiarfaigh Sir Gyi scela Sir Heront, ⁊ adubairt aroili fris co facaidh féin aga gabail é. Adubairt Sir Gyi: “A Tirri”, ar-sé, “lenum Sir Heront, uair ni fuigim aimsir a fhuasgalta is ferr n'anuis.” ⁊ ro lenudur co h-urrlum é, ⁊ ní rugadur air no co rucadh 'sa cathraigh e. Is ann-sin roimpo Sir Gailiard re Gyi, ⁊ ro ferudar gleo greannmur, grainemail re roile, ⁊ tug Sir Gyi sathudh sanntach sleghi ar  p.70 Sir Gailiard. Do raid Sir Gailiard: “A Sir Gyi”, ar-sé, “tabur m'anum damh, ⁊ beth am oglach agud, ⁊ is me ro ainic Sir Heront ara marbadh”, ar-sé, “⁊ da fedur do-ber lium tar ais é”; ⁊ tug a firinde ris-sin, ⁊ fuair a anum. Dala Sir Galiard iar-sin, ro gluais roime a cenn diuice na Lumbairdi, ⁊ ro iar Sir Heront air rena aisic do Sir Gyi, ⁊ ro diult in diuice uime e. Do raidh Galiard co rachadh fein fare Sir Gyi do cogudh ⁊ do cathudh risin diuice tri gan Sir Heront do thabairt do dia aisic do Gyi o Berbuic, ⁊ ní thiur80 cairdi duid gan dul do denum do dithi acht anocht amain. Is ann-sin do thainic ridiri ele do muindtir diuice na Lumbairdi do comruc re Gy, ⁊ do ronsad comrac frithir, fergach, furniata re roile, ⁊ tug Sir Gyi sathadh sírshanntach sleghi isin ridiri, ⁊ ro trasgair é, ⁊ ro thuirrling fair dia dicennudh.

Dixit an ridiri: “A Gyi”, ar-se, “tabair m'anum dam, ⁊ do-ber braighi maith duit asum fein .i. Sir Heront.” “Da tuctha t'fhírinne ris-sin”, ar Gyi, “do-beruind h'anum duit.” Tug iarum, ⁊ fuair a anum, ⁊ ro gluais roime a cenn diuice na Lumbairdi, ⁊ ro iar Sir Heront re aisic  327a do Gyi, ⁊ fuair sé sin co prap, ⁊ ba luthairech le Sir Gyi Sir Heront do thecht.

Is ann-sin do len diuice na Lumbairdi cona muindtir Sir Gyi iarna faicsin a n-uathadh sluaigh, uair ní roibi fare Sir Gyi in tan-sin acht Sir Tirri ⁊ Sir Heront. Do spor Sir Gyi in sdéd a certlár sluaigh na Lumbardach, ⁊ nír shail Tirri na Sir Heront a faicsin co brach, ⁊ tarrla diuice na Lumbairdi re Sir Gy isin cathlathair-sin, ⁊ tug builli bailc, brigmur, boirbnertmur don diuice, ⁊ ro chrom in diuice roim in m-builli-sin, ⁊ ro benadh an cuid siar da ceinnbert de, ⁊ ro scris in t-eideth ara druim, ⁊ ro gerr in dilat aluind, oraighi trithi, ⁊ in cursun caillti, cnaimremur d'aenbeim; ⁊ ro imigh dia aindeóin asta amach amesc a muindtiri, ⁊ do cuir se mergi Sin Seoirsi re crann, ⁊ rob ail leis bualadh ar na sluaghaibh. Adubairt diuice na Lumbairdi: “Do rindedur súd ilimud uilc duinn aniu”, ar-sé, “⁊ atait agar sanntugudh co sircalma anosa”, ar-se, “⁊ sechnam iad, ⁊ eirgem co cathair na Páni, uair ní fuil fius ar n- díthi aniú aguind”, ar-se. Tainic Sir Gyi tar ais co cathraigh Aimbri co n-ilimud gacha maithusa  p.71 iar m-buaidh cosgair ar a naimdibh. Iar n-ergi do diuice na Lumbairdi asa othrus, tanicc sé mur a roibi diuice Loren, ⁊ adubairt fris: “A diuice Loren”, ar-sé, “benfa Sir Gyi o Berbuic ⁊ Sir Tirri do tigerntus dít, ⁊ do denuid in cetna rium-sa da feduid, ⁊ dena mo comairle-si”, ar-se “.i. cuir techta ar cenn Sir Tirri ⁊ Gyi o Berbuic, ⁊ gell clemnus do denum re Tirri ⁊ sidh re h-iarla Aimbri ⁊ re Sir Gyi, ⁊ abuir co m-bia fledh bainnsi agud doibh. ⁊ bed-sa con mo muindtir inar trealam comdaingin catha a ceilg agud, ⁊ gebum Tirri ⁊ Sir Gyi ⁊ Sir Heront, ⁊ beth Sir Tirri ⁊ Sir Gyi ⁊ Sir Heront agum-sa ina cimedhaib crapaillti, ⁊ bidh iarla Aimbri cona muindtir agud-sa, ⁊ dena do bhail fein díb.” Adubairt diuice Loren nach fellad sé ar Sir Gy co brach, ar an diuice, —“uair ata ilimud da cumain form.” Dixit diuice na Lumbairdi: “Ni da riribh adubart-sa súd”, ar-sé; “⁊ gidedh tabur cuccud iad ⁊ dena sídh riu.”  327b Conidh amlaidh-sin ro comhuirligh diuice na Lumbairdi fell for Gyi.

 28

Dala diuice o Loren iarum do chuir se espac uasalgradhach ar cenn iarla Aimbri cona muindtir, ⁊ ro gell sídh ⁊ clemnus doibh, ⁊ fledh buan-tigluictech bainnsi do beth urrlum fora cinn. Ba luthairech le h-iarla Aimbri na briathra-sin. Dixit Sir Gyi: “A iarla Aimbri”, ar-se, “na creid na briathra binnbrega, blasta ugud; ⁊ ro fheall diuice Otun fa dhó roime-so orum-sa, ⁊ is e is comurlech do diuice Lorén, ⁊ do creidhfinn co n-dingnadh in treas fecht da fedadh.” Dixit iarla Aimbri: “A Sir Gyi”, ar-se, “na bidh uaman na imegla fort, uair ni ferr linne sidh na n-diuice dha ud d'faghail na leo-san ar sídh-ne, ⁊ ní fellfuid foruind.” Do raid Sir Gyi: “Da n-dechuir-si ann siud”, ar-se, “beridh trealaidi comdaingni catha lib.” Dixit iarla Aimbri: “Ní berum”, ar-sé; “os do denum sidha rachum, ní biadh greann coguidh oruind.” Is ann-sin ro imidh iarla Aimbri cona muindtir co dunadh diuic o Lóren gan arm, gan eideth acht gunaidhi somaisecha sida co fér umpa. Is ann-sin do cunncadur diuice na Lumbairdi ina n-docum co sluagh n-armtha, n-eidighti, ⁊ ro gabsat Tirri ⁊ Heront ⁊ na sluaigh uili archena lais. Dala Sir Gyi ro bi sé idir na sluaghaibh co seitreach, sirchalma ag gabail da dornaibh co dana ⁊ da uillennaib forra. ⁊ ro ben bata buna, borbremur as lamaibh ridiri acu ⁊ ro buail builli air fein de co  p.72 torcair lais. Do chunnaic Sir Gyi ridiri ina docum, ⁊ sdét firalainn fai, ⁊ adubairt Sir Gyi fris: “Da thucta in t-ech-sin fúd damh”, ar-se, “da mairinn do dénuind do les fos.” “Tuingim fam Dia co fuighir-si hí”, ar an ridiri ac tuirrling, ⁊ do cuaidh Gyi fuirri co fíraibeil, ⁊ ro shaith fona sluaghaibh co sircalma, ⁊ torcuir dias ridiri co firluath les, ⁊ tuc a n-eich don ridiri tug in sdét dó roime-sin. Dala Sir Gyi iarum do chruinnigedur laechraidh linmair, lancalma na Lumbairdi ina h-urtimcill, ⁊ do rindi conair coitcenn, congairech do fein trithu, ⁊ do lenadur na Lumbardaig e, ⁊ tarrla sruth domuin ris, ⁊ doben leim luthmur, lanedrom  328a asa sdet fon inbir, ⁊ do cuaidh tar an sruth, ⁊ ní dechaidh as dia cuidechtain gan gabail no gan marbadh acht Sir Gyi ⁊ Sir Gailiard. Conidh e scela in fill co n-icci sin. Do rug diuice na Lumbairdi Sir Tirri crapaillti leis, ⁊ dorug diuice Loren Sir Heront ⁊ na braigdi uili o sin amach.

 29

Dala Sir Gyi iarum, do cuaidh mur a roibi iarla Aimistir Amunndae, ⁊ ro fer in t-iarla failti re Sir Gyi. Dixit in t-iarla: “A Sir Gyi”, ar-sé, “is let fein misi con m'uile maithes.” Ann-sin ro innis Sir Gyi mur do fealladh air, ⁊ mur do gabadh iarla Aimbri ⁊ a mac ⁊ Sir Heront ⁊ na sluaigh uili archena. Do rindi iarla Aimistir truaigi ⁊ tromgeran trit na scelaib-sin. Ro bui Sir Gyi teora la co dubach, dobronach isin cathraigh-sin, ⁊ adubairt: “A iarla Munndae”, ar-sé, “is tuirrsech duind mur-so.” Ad-bert iarla Munndae: “Ata cathair catharrdha conaich ar comghar duindi ann-so, ⁊ aderur curob e treas parrtus na cruinne ar conac e. ⁊ ata Turcach trennertmur 'na triath ⁊ 'na tigerna ann, ⁊ ní dechaidh aenduine ina cenn riam tainic beó tar ais, ⁊ do gabhter comlunn éinfir ann ⁊ comlund deisi, ⁊ in mét is ail le nech.” Ad-bert Sir Gyi co rachudh fein isin cathraigh-sin. “Na h-erigh”, ar iarla Aimistir, “uair ni tiucfa beó tar th'ais as súd a frithing na conuire cetna.” Do raidh Sir Gyi: “Ni dingnuind-si ar ilimud maithesa gan dul ann, ⁊ ni ber aenduine lium.” “Co deimin rachad-sa let”, ar Gailiard, “uair ni sgerabh co crich mo bais rit.” Ro imgedair rompa iarum isin furais, .⁊ tug Sir Gyi builli tenn, trennertmur ar an m-barr m-buabuill ro búi fo braigid. Iarna clos sin don Turcach adubairt co luinde ⁊ co lanferg: “Cia ro lemadh in coscur-so do chur am forais?” ar-se.

 p.73

Do cuaidh ridiri do muindtir in Turcaigh mur a roibi Gyi, ⁊ adubairt ris techt a comdhail in Turcaigh. Tanicc Sir Gyi mur a roibh in Turcach. Do raid in Turcach ris: “A ridiri”, ar-sé, “ni ar h-uair shein na amanntair tughuis in builli ud ar an m-barr m-buabaill”, ar-sé. Do raid Sir Gyi: “Ni fedar”, ar-sé, “gur misdi in builli ugud do thabairt, uair ni raibi cosgur fiadha na fethuidi agum acht mhé ar merugudh ⁊ d'fhail eoluis.” Ro bui sdét firnertmur fon Turcach, ⁊ adubairt  328b Sir Gyi: “A tigerna toicthech, tromconaich, tabur in sdét-sin fud damh-sa”, ar-sé. Do raidh in Turcach nach tibradh, ⁊ co tibradh bas co h-obunn dó. Adubairt Sir Gyi: “A tigerna”, ar-se, “ni treisidi sibh dias ridiri tanicc ar bar n-incaibh do marbadh co mitrocar, ⁊ masa ferrdi let ar n-derbadh inar n-gaisgedh, cuir do rogha deisi ridiri dod' muindtir do chathugudh frinn.” “Cia fein?” ar an Turcach. Do raidh Sir Gyi: “Ridiri suaithne Saxanach me”, ar-se, “⁊ Gyi o Berbuic m'ainm.” Dala in Turcaich ro fer sé fircain failti re Gyi, ⁊ adubairt ris: “Do rindi-si maith dam-sa roime-so”, ar-se, “uair torcair brathair do diuice Otun let, do rinde dochar dam-sa roime-so. ⁊ Bith in t-ech maith so agud-sa, a Gyi”, ar-sé, “⁊ ní fuil isin cruinne co comhcoitcenn a comaith d'ech, ⁊ da m-beth a tri letheid acum do gebhtha iat.” Tug in Turcach sdét degmaisech ele do Gailiard mur anóir do Gyi. Do rug Sir Gyi buidechus in bronntais-sin risin tigerna, ⁊ do cuadur rompa a cenn iarla Munndae. Conidh i cuairt Sir Gyi a crich na Turcach co nn-icci-sin.

 30

Dala Sir Gyi iar m-beth noi la dó a farradh in iarla adubairt: “Is fada ataim”, ar-se, “gan dul d'faghail scel Sir Tirri ⁊ Sir Heront, ⁊ atá a uaman orum da milltir iad, ⁊ rachud da fisrugudh budesta.” Do raidh iarla Munndae: “Cuirfed-sa deich cet ridiri do muindter let.” Adubairt Gyi gur fada les beth ag fuirech riu, ⁊ nach beradh aenduine leis. “Rachud-sa let”, ar Sir Gailiard; ⁊ do gluaisidar rompa iarum, ⁊ adubairt Gyi re Gailiard: “Eirigh ar h'ech”, ar-se, “⁊ cuir in t-ech maith-so a t'aici”, ⁊ do rindi Gailiard sin. Dala Gyi dono ro choimil sé  p.74 duaibhsech doibh 81 ina n-dias, ⁊ do cuir sin dath dubh, duaibhsech, do-aithennta orra, ⁊ do cuadur isna rechtaibh-sin a cenn diuice na Lumbairdi. Do raid Gyi: “Is fada tanag cugud a crichaibh na fer n-gorm”, ar-sé, “⁊ do cuala nach fuil sa doman lam is ferr na do lamh, na diuice is mó conach na tú. ⁊ tug me cugud in t-aeneach is ferr isin domun co h-imlan da reic rit, ⁊ ní fuil do lucht acht mad aenlocht .i. nach fuilngenn sí ara da glacad acht an t-ara ata riam aga ro gnatugudh.” “Ca  329a h'ainm tu-sa?” ar an diuice. “Gibun Marcel m'ainm”, ar-se, “⁊ Seoirsi in gilla.” “Mochen fur torachtain cugum”, ar an diuice, “⁊ dob ferr lium na ilimud maithesa co m-beth in t-ech-sin agum in uair far' gabus in braighi fil agum, uair da m-beth ní rachadh Sir Gyi o Berbuic as le luas a eich.” “Cia hi in braigi fil agud?” ar Gyi. “Sir Tirri, mac iarla Aimbri”, ar-se. “In fuil se agud?” ar Gyi. “Ata co derb”, ar an diuice. “Is truagh gan misi farit-sa isin uair-sin”, ar Gyi, “uair do muirbfinn co mitrocar in mac-sin”, ar-se, “⁊ ni dingnuind braigi de, uair ro marbh Sir Tirri derbrathair dam-sa”, ar-sé. “⁊ tabur-si cóimét na braigid-sin dam-sa, uair is me nach dingna troccaire dó.” Is ann-sin do thug diuice na Lumbairdi eochracha an prisun do Gyi. Imthusa Gyi iar-sin, do cuaid isin prisun pennuidech i n-a roibi Sir Tirri, ⁊ fochtuis scela de cinnus ro búi. “Cia thu-sa?” ar Tirri. “Is misi Gyi o Berbuic”, ar-sé. “Is olc ataim-si mur-sin”, ar Tirri, “uair ro bui súil re m'furtacht agum bhuaid-si co ruigi anois, ⁊ gideth is mesa lium tu-sa do beth isin guasacht a fuilidh na me fein”, ar-sé. Ro búi Lumburdach do lathair ag eistecht risin comradh-sin. Adubairt an Lumbardach: “A Sir Gyi”, ar-sé, “ní fuicfe tu-sa in prisun-sin co crich fur m-bais.” Do raidh Gyi: “Déna deghrún orum”, ar-sé, “⁊ do gebuir ilimud óir ⁊ innmusa buaim.” Do diult an Lumbardach sin do gabail o Gyi, ⁊ ro gluais roime d'innsin scel don diuice, ⁊ ro len Gyi é, ⁊ ro buail builli nertcalma don eochair arrachta iarnaidhi ro búi ina laim fair, ⁊ torcair marbh gan anmain, ⁊ do thoit se a fiadhnuse in diuice. Do raidh in diuice: “Toitfir fein isin n-gnim-sin, a treturaigh fhallsa”, ar-se. Do raidh Gyi: “A tigerna”, ar-se, “ní fedar-sa gur misdi a marbadh, uair ro búi se ar ti Tirri do goid asin prisun,  p.75 ⁊ tug roga bidh ⁊ dighi na cathrach do.” Adubairt an diuice: “Is coir ro marbuis é”, ar-se, “⁊ do-bermuid cairt do sidha duit festa.” Do cuaidh Sir Gyi sin prisun, ⁊ do scáil na geimlecha  329b glaisiaraind ro búi fur Tirri, ⁊ tug a lordaethain bíd ⁊ dighi dó, ⁊ adubairt ris: “A Tirri”, ar-sé, “imigh romhud a n-urrthosuch na h-aidhci anocht a cenn iarla Aimistir, ⁊ an rium-sa ann; ⁊ masa thoil le Dia é, is gerr co m-bet-sa ⁊ Uisin, ingen diuice na Lobeine, farit ann.”

Mar-sin an aidhci-sin do Gyi, ⁊ adubairt diuice na Lumbairdi re h-ingin diuice Loren: “Ullmaigh tu, a bainntigerna”, ar-sé, “uair do-géntur ar n-aithfreann pósta amarach, uair nir' iarais acht cairdi da la dec gan do pósudh, ⁊ tangadur chena.” Adubairt Uisin: “A tigerna”, ar-si, “do dén-sa do thoil-si air-sin.” Dala in diuice do chuaidh roime fan furais fíralaind fasaigh do marbadh muc ⁊ agh ⁊ ainmindti a n-oircill na bainnsi iarna marach. Do cuaidh Gyi in tan-sin mar a roib an bainntigerna, ⁊ adubairt ria co suilbhir, solasach: “A rigan”, ar-sé, “an tabraid aithne orm?” “Ní tabraim”, ar-si. “Is misi Sir Gyi o Berbuic”, ar-sé. Adubairt in righan: “Nirb é-sin dath do cunnac-sa ar Gyi”, ar-si, “uair is é rob aille don droing daena.” Is ann-sin ro thaiselb Sir Gyi comurtha ro bui air don righain, ⁊ ro aithin si é iarum. Do raid Sir Gyi: “A righan”, ar-sé, “fagh arm ⁊ eideth maith damh anocht, ⁊ do deoin Dia berud tu lium ona Lumbardachaibh”; ⁊ tug si arm ⁊ eideth co h-incleith cum Gyi.

Dala in diuice ar maidin iarna marach do cuir se Uisin ar mul glegeal docum an tempaill. ⁊ do len Sir Gy iat fura sdét, ⁊ eideth daingen, do-breoiti uime, ⁊ airm laeich ina laim, ⁊ do rug orra, ⁊ adubairt: “A diuice Otun”, ar-se, “is misi Sir Gyi o Berbuic, ⁊ bidh fur do choimét festa, uair ro fellais teora fecht orum, ⁊ ro marbhuis mo ridiri ar fasach na crichi-so.” Is ann-sin ro shaith Sir Gyi slegh co sanntach, sarcalma tri curp in diuice, ⁊ tuc beim cloidim do iarum, ⁊ ro ben a cenn de, ⁊ do scoilt co-ruigi a imlinn e. ⁊ Tug cenn in diuice leis, ⁊ do cuir ingen diuice na Lobheine ar culaibh Gailiard, ⁊ ro fhagadur an cathair mur-sin. Do rugadur laeich lánarrachta na Lumbairdi forra, ⁊ adubairt brathair  330a don diuice: “A Sir Gýi”, ar-sé, “is felltach ro marbhuis diuice na Lumbairdi, ⁊ is olc an lesugudh thú fein ann.” Adubairt Gyi: “Ni ferr duid na mo ligen in conuir do ceimniugudh, uair ro tuill in diuice uaim-si co minicc a  p.76 marbadh.” Ro impo Gyi re brathair in diuice, ⁊ ro ben a cend d'aenbéim de, ⁊ ro marbh deichnemar ele dona Lumbardachaibh maraen ris, ⁊ ro fagadur in Lumbuird mur-sin. Anuair far' chuir ingen diuice na Lobeine a h-egla di, adubairt: “Is truagh in gnim do denuid ná Lumburdaigh budesta .i. Tirri do marbadh co mítrocar.” Adubairt Gyi: “Ni h-egail leis aenní”, ar-sé, “uair adubart-sa risin seighler beth co maith ris, ⁊ do dheóin Dia is gerr co faicfir-si é.” Do cuadur rompo iarum co cathraigh Munntani, mur a roibi iarla Aimistir, ⁊ fuaradur Sir Tirri ara cinn ann, iarna fothrugudh co firglan ⁊ iarna leighes o crechtaibh na cep ⁊ na cruadhiarann. Dala na Lumbardach iar n-impo dóibh o Gyi, do cuadur docum in prisun do marbadh Tirri, ⁊ ní fuaradur acht a ait ann. Is ann-sin do rugadur diuice na Lumbairdi annsa n-eglus ⁊ ro h-annluicedh leo é. Conidh amhlaidh-sin do crichnaigh Sir Gy a cogud re diuice na Lumbairdi, ⁊ mur do dighail a ridiri.

 31

Dala Sir Gy iarum, adubairt co rachadh se do lorgairecht Sir Heront. “Rachud-sa coic cet ridiri let”, ar iarla Amaistir. Do gluaisidur rompa iar-sin, ⁊ ro innradur ⁊ ro airgedur gach cathair ⁊ gach caisteol dia raibi rompa do thigerntus diuice na Lobheine, co rangadur co cathair na Goirmisi mur a roibi iarla Aimbri; ⁊ ro gab luth lanmór iarla Aimbri ar faiccsin a maic ⁊ Sir Gyi ina dhocum, ⁊ ro thoit taisi ⁊ taimneoll fair tri uille a luthaire. Is ann-sin do cuir Sir Gyi cenn diuice na Lumbairdi ar beinn cuailli eg crois cathrach na Gormisi, ⁊ ro ghoir cuigi Sir Gailiard, ⁊ adubairt ris: “A ridiri uasail, firindigh”, ar- sé, “do-berim-si marusgalacht mo sluaigh ⁊ a cennus duid, ⁊ ber se cet ridiri lancalma let, ⁊ tabur braighdi cumum-sa a n-gill re Heront.” Dala Sir Gailiard iar-sin, do cuaidh roime sa Lobhein ⁊ ro bui aga milludh co mitrocar, ⁊ ro gab se coic caislein dec innti ⁊ secht n-iarlaigi ⁊ deichnemar barun. Do rangadur na  p.77 scela-sin cum diuice Loren, ⁊ ro gab  330b uamhan ⁊ imegla é, ⁊ do cuaidh mur a roibh a sdibhard budhein, ⁊ do roine comuirle fris. Do raidh in diuice: “Do milledh ⁊ do morairgedh mo tigerntus”, ar-sé, “⁊ atait sluaigh ⁊ sarmuindter Gyi o Berbuic ac techt do gabail na cathrach ina fuilim orum; ⁊ cia is ferr dam dul ar ech luath ⁊ teithem do denum, na anmain rem gabail na rem agabail?” Do raidh in sdibard: “Dena mo comairli-si”, ar-sé, “mas ail let do les do denum, uair ro boin Gyi o Berbuic a cenn do diuice na Lumbairde, ⁊ do cuir sé in cenn-sin ar chuailli ag crois marged cathrach na Goirmisi, ⁊ tug sé Sir Tirri mac iarla Aimbri les, ⁊ Uisin .i. h'ingen-sa fein. ⁊ ni h-eidir cathugudh na comrug ris, ⁊ gebuidh se in domun masa áil leis e; ⁊ fos atá ridiri calma, cosgurcruaidh da muindtir a laim agud-sa, .i. Sir Heront, ⁊ lig amach é a n-anoir Sir Gyi, ⁊ na braighdi uili maraen ris, ⁊ tabur a maitus fein doibh, ⁊ moran ele maraen ris. ⁊ cuir na braighdi-sin fein a techtarecht cum Gyi d'iarraidh gras fair ⁊ d'faghail cairti do sidha, uair is e Heront indera comurlech is treisi isin domun fair .i. Sir Tirri ⁊ Sir Heront; ⁊ ata se féin trocureach.” Adubairt diuice Loren: “Mo bennacht co bithurrlum ort”, ar-sé, “uair is maith in comurle tuguis damh.” Dala diuice Loren iarum do sgail se a n-glais ⁊ a n-geibinn dona braighdibh uili, ⁊ tug doibh gach uili maith dar benadh dibh o bec co mór, ⁊ ilimud da maithus maraen ris. ⁊ do cuir iat docum Gyi, ⁊ ro earb forra a maith do denum ⁊ a sidh do cengul re Gyi ar gradh Dia. Ann-sin ro innis diuice Loren do Sir Heront mur ro marb Sir Gyi diuice na Lumbairdi, ⁊ mur tug se Sir Tirri ⁊ Uisin leis, ⁊ gach gnim ele dia n-dernad. Ba binn le Sir Heront na scela-sin, uair ni roibi énfocul do sceluibh Gyi aigi o gabadh é féin co h-aes na h-uaire-sin.

Dala Sir Galiard, ro gluais roime cona se cet ridiri co cathraigh  331a na Gormisi, ⁊ ro búi Sir Gyi a n-oirechtus an la-sin ar ind tulca re taebh cathrach na Gormisi, ⁊ ni robhi ina farradh ann acht Sir Tirri ⁊ iarla Aimistir. Adubairt Aimistir: “Is ingnáth lium ce h-iat na sluaigh ud”, ar-sé, “uair más lucht cocaidh ⁊ coinglecca iad is rogar duind atait siat, ⁊ rachud fein fur mo sdét ina comdháil.” ⁊ do cuaidh iarum, ⁊ ro aithin se Sir Heront ⁊ ro ferudur failti muintreamail re cheile.  p.78 Do raidh Sir Heront: “A Aimistir”, ar-sé, “guidhim tu, ⁊ aigill Sir Gyi damh d'faghail cairti a sidha do diuice o Loren, uair is am buidech misi de, ⁊ is na cuibhrinn docaitinn biadh ⁊ deoch, ⁊ nir cuir se glas na geibenn form, ⁊ ni fhuil enrét don dithrem gabail na na m-braiged uili, ⁊ is mór ar n-edáil da taburtus.” Do chuadur rompa iarum a cenn Gyi ⁊ Tirri, ⁊ ro iarsad uili ar aenslighi sidh do diuice Loren, ⁊ ro diúlt Gyi sin do thabairt doib. Ro eirigh Sir Heront ara gluinibh a fiadhnuse Sir Gyi ⁊ na h-ocht cet ridiri maraen ris, ⁊ ro iaradur mur aeinti ar Gyi cairt a sidha do thabairt do diuice Loren. Do raidh-Gyi: “Do ber-sa in athcuinge-sin dibh-si gidh do cuir lium e.” Dala Gailiard immorro ro bi se cona sluaghaib ar an fedh-sin ag milludh ⁊ ag mórargain na Lobheine, ⁊ do curedh techta ara cenn, ⁊ tugad tar ais é co cathraigh na Gormisi. ⁊ do cuiredh techta ele co diuice Lóren d'iaradh ris fledh d'ullmugudh do denum bainnsi ... ingine dia tabairt do Sir Tirri mac iarla Aimbri. Do cuadur iarum le cheile co cathraigh diuice Loren, ⁊ do rindedur sidh ⁊ clemnus, ⁊ ro caitsit in banais. Conidh amlaidh-sin docoiscedh cogadh in da diuice le Sir Gyi ó Berbuic.

 32

Fecht n-aen dia n-dechaid Sir Gyi cum fiadhaigh o Loren, ⁊ ro eirigh cullach allta do Gyi, ⁊ ro lig a choin dó, ⁊ ro len fura sdét é, do cuaidh Gyi amugadh ona muindtir in tan-sin. Agus ro len in cullach tri ilimud do thirthib treaburdaingni, tromconaichi. ⁊ do rug air  331b fo deoigh, ⁊ se ag marbadh na con, ⁊ tug builli borbnertmur, bithcalma don cullach, ⁊ ro marbh e, ⁊ tug a craidhi dia chonuibh; ⁊ tug builli brigmur fur in m-barr m-buabuill ro bui fo braigid mur cosgurtha in cullaich torchair leis. ⁊ ro clos in builli buabuill-sin isin cathraigh darb ainm Ploirinntin, ⁊ adubairt diuice Ploirinntin in té tug in builli buabuill-sin ina furais do thabairt cuigi co h-esonorach. Do cuaidh mac do diuice Ploirinntin mur a roib Sir Gyi, ⁊ ro buail dorn co dethfireach fair. Adubairt Sir Gyi: “Is ecoir ro buailuis me ar son marbhtha in cullaich ro lenus tri moran do tirthibh.” Adubairt mac in diuice: “Do ber-sa bás duit-si ara son”, ar-sé. Iarna clos-sin do buail builli don barr buabuill cona cris a cenn maic  p.79 diuice Ploirinntin, ⁊ ba marbh e. Dala Sir Gyi iarum, ro gluais roime trit in furais, ⁊ do chunuicc cathair Ploirindtin uadha, ⁊ do cuaidh astegh innti, ⁊ ro iar biadh ar gradh Dia ar diuice Plorens, uair ro bidh se tri lá ⁊ tri h-aidhci gan biadh, gan dig, gan colladh a lenmuin in cullaich-sin. Ro ordaigh in diuice biadh do tabairt do Gyi, ⁊ tugadh a lórdhaethain do, ⁊ ro bui aca caithem. Is ann-sin ro cuala Gyi gair gola ⁊ cainti sa cathraigh, ⁊ do cunnaic corp aga ligen ar lár isin halla righda, ⁊ ro bui in diuice aga fiarfaighe cred in curp ro bui acca. “Do mac-sa”, ar-siat, “iarna marbadh.” “Cia ro marbh é?” ar an diuice. “Is doigh linne”, ar-siat, “is é in ridiri ugud ac caithem a coda ar an m-bord ro marbh é.” Iarna clos-sin don diuice ro glac se cloidem claislethan, curata, ⁊ tug amach e, ⁊ tug builli cum Gyi de; ⁊ ro crom Gyi ar scath in buird, ⁊ ro leig in builli thairis. Dala Sir Gyi iarum, ro glac se glaeidhe gerfhaebrach ro búi rena thaebh, ⁊ ro bui aga cosaint co calma, ⁊ do cruinnighedur lucht na cathrach uili ina urtimcell, ⁊ do torcair seiser les dib. Do raidh Gyi: “A tigerna”, ar-se, “ni fhuil acht fell dibh énridiri na enur dia tugabur biadh do marbadh i n-bur tigh, ⁊ masa duine fíruasal thu, tabur cet dam-sa dul ar m'ech tar dorus na cathrach amach,  332a ⁊ tabraidh mo cloidhem ⁊ mo sciath dam, ⁊ bid ced toraigechta agud orum, ⁊ is lugha is guth díb mo marbadh mur-sin na mo marbadh mur-so.” Adubairt an diuice: “Do berim fein”, ar-se, “ced imthechta mur-sin duid, ⁊ ber h'ech ⁊ t'arm let.” Do glac Gyi a arm, ⁊ do cuaidh ara ech, ⁊ ro gluais róime, ⁊ ro badur lucht na cathrach a n-oircill fair, ⁊ ro gabsat dó ar gach taeb, ⁊ do marbh se trir dibh don ruathar-sin. ⁊ do buail an diuice builli borbnertmar fair, ⁊ do cuir slegh trina sciath. Tug Sir Gyi sathad sanntach sleghi don diuice, ⁊ ro trasgair h-é, ⁊ ro ben in t-ech de, ⁊ ro fhech fair asa h-aithli. ⁊ adubairt Gyi: “A shenoir aesta, arrsaigh”, ar-se, “do bo chóra duit beth a n-egluis uaignigh a guidhi Dia co duthrachtach na beth re gaiscedh anosa.” Do raidh in diuice: “Ata sechtmoga bliadhan nar glacus arm roime-so, ⁊ ro bo menmarc lium tu-sa do thoitim lium a n-éruic mo maic.” Do raidh Gyi: “Ni muirbhfe me senoir mur thú”, ar-sé, “⁊ do-berim h'ech duit.” Imtusa Gyi ro gluais roimhe, ⁊ ro lenadur tinól na cathrach ⁊ in tiri uili é, ⁊ ro marbh sé sesca dibh,  p.80 ⁊ ro imigh dia n-aindeoin iar-sin, ⁊ ro búi se la co n-aidhci ac sírmarcaidhecht, ⁊ do rainic roime co Lorén, ⁊ ro ba luthairech lucht na cathrach uile roime, uair ní fes doib ca do rug é o ló na selga co nn-ici sin; ⁊ ro indis Sir Gyi a echtra doib o tus co deredh.

Do raidh Sir Gyi: “A Tirri”, ar-sé, “ataim-si secht m-bliadhna nach faca me m'athair no mo mathair, ⁊ rachad a Saxanaibh festa.” “Na h-erigh”, ar Tirri, “uair atait sluaigh imda sa Lumbaird, ⁊ cuirfid cogadh orum-sa tar h'eis dia cluinid tu-sa d'imthecht, ⁊ do-ber-sa cathair na Gormisi duit, ⁊ anfud fein a cathair Loren.” Adubairt  332b Sir Gyi: “Ni gebh-sa sin”, ar-sé, “uair is aithnid duid-si, a Tirri, co fuil gradh agum-sa ar ingen iarla o Berbuic, ⁊ rachud dia fhis budhesta.” Imtusa Sir Gyi ro gluais roime co crichuib Saxan, ⁊ do cuaidh co Fuindsistuir, mur a roibh in righ, ⁊ maithi Saxan ina urtimcell, ⁊ ro fersud failti re Gyi, ⁊ do chualadur gach gnim gaiscidh dia n-derna fura echtra. Nír cian doibh mur-sin co facadur ridiri fur sdét ina n-docum. Fochtuis in righ scela de. Ad-bert in ridiri: “Ata drochscel agum”, ar-sé, “uair tanicc dragun duaibsech, diablaidhi isin crich-so, ⁊ is mó na tunna tromlínta in muinel mothlach, mothardhorcha ata aigi. ⁊ marbaidh gach ainmidhi ara m-berinn o bec co mór, ⁊ ni h-incomruic fir in talman fris, ⁊ caithfir in tír ⁊ in talam-so d'faghbail dó.” Ro gab uaman ⁊ imegla in rí on scel-sin, ⁊ ro bui sel 'na thocht. Do raidh Gyi: “A tigerna”, ar-sé, “na bidh a uaman súd ort, uair do deoin Dia coiscfed-sa comrug in draguin ud dib”, ar-se. ⁊ ro eirigh Gyi asa h-aithli, ⁊ do cuir a catherradh comhluind uime, ⁊ do ruc triar ridiri leis .i. Sir Heront ⁊ dias ridiri ele maraen ris, ⁊ do cuaidh co ruigi in dragun, ⁊ ro fagaib in triar ridiri leithmili tara eis, ⁊ ro fagaib fo péin a n-anma orra gan techt tairis-sin ina lenmuin do cumnadh do.

Dala Sir Gyi iarum, ro bui se tri h-uaire a cathugudh ⁊ a cruadhcomlonn risin dragun n-dasachtach-sin, ⁊ nir fhét dergadh fuirre frisin re-sin. Do cuir iarum in dragun snaidm sardhaingen don bod bunnremur, barrdaingen ro bui aigi a timcill Sir Gyi guna sdét innus gur bris ⁊ gur bruidh cliabh ⁊ craidhi in cursuin calma, cnamremur trina ceile, ⁊ do trasgradh Sir Gyi co guasachtach. Dala Sir Gyi  333a iarum ro eirigh co seitreach, sirchalma, ⁊ ro buail builli bithnertmur fuirri, ⁊ ro ben in t-irbull co trennertmur di. Ro buail in dragun beim borbnertmur do bun an erbuill fur Gyi, ⁊ tuc  p.81 cned guasachtach fair. ⁊ o nar fét Sir Gyi deriudh 82 ina tosuch uirri, ro bui se aga ledairt ⁊ aga langerradh asa dereth, ⁊ ro buail builli furtill, firarrachta ina taeb, ⁊ ro gerr tri esna letna, lanmora innti, ⁊ ro tuit in dragun leis-sin, ⁊ ro leig sgrech aduathmur este. ⁊ ro impo a tarr a n-airdi iar-sin, ⁊ ro buail Gyi builli bithurrlam ina bruindi, ⁊ do rindi da n-ordain certa, cudruma, comora di, ⁊ ro eirigh detach duaibsech, dobalaidh este. ⁊ do ben Gyi a cenn di, ⁊ ro thomhuis hi, ⁊ ro bui tricha troigh dó ina fadh, ⁊ ro gluais roime a cenn righ Saxan, ⁊ ro thaisen cenn in dragun do, ⁊ ro moladar cach a coitcinne in comrac-sin.

 33

Iar forba in gnima-sin la Gyi adubairt rí Saxan: “A Sir Gyi”, ar-se, “do-ber-sa do rogha diuiciacht da fuil a Saxanaib duit re cois oir is airgid ⁊ ilimud gacha maithusa archena.” Do raidh Sir Gyi: “Da madh ail lium-sa, a tigerna”, ar-sé, “do gebhuind imperacht Consantinnobile re cois gacha maithusa ele dar tairgedh damh, ⁊ do gebhuind diuiciacht san Almain, ⁊ do giabhuind iarlacht san Fraingc, ⁊ do giabhuind iarlacht san Britain, ⁊ nir gabus cechtar dib, ⁊ ní geb sin bhuaib-si, a thigerna”, ar-sé; “⁊ co roibh maith h'anora fein agud. ⁊ fuair m'athair-si bas”, ar-sé, “⁊ rachud d'fechuin mo thigerntus fein budesta.” Ro gab Gyi ced ag an ríg, ⁊ do cuaid co ruigi a baile fein, ⁊ fuair ilimud oir ⁊ airgid ⁊ seoid uaisli ele on rígh or nar gab se tigerntus ele uada. Adubairt Gyi: “A Sir Heront”, ar-sé, “is fada ro lenais me, ⁊ is mor dom ulc fuarais, ⁊ ní fuil tigerntus agud fein, ⁊ do-berim-si in mainer-sa duit ⁊ dot' oighri ad' diaigh,  333b ⁊ mili punt ina cenn-sin gacha bliadhna.” ⁊ do roinn a tigerntus mur-sin uili ara ridiribh, ⁊ adubairt nar bec leis iarlacht o Berbuic aigi fein. Do cuaidh Sir Gyi iar-sin a cenn an iarla co Burbuic, ⁊ do rinde iarla o Burbuic ilimud anora dó, ⁊ do ruc a buidechus re Dia a techt as na guasachtaib móra ina roibi sé. Do cuaidh Sir Gyi iarum mur a roibi Feilis, ingen in iarla. Do raidh Sir Gyi: “A Fheilis”, ar-se, “dob urusa dam-sa banntigerna budh mó inme ⁊ atharrdhacht na tu-sa d'faghail, ⁊ ro diultus uili dod' gradh siat.” Adubairt Feilis: “A Sir Gyi”, ar-si, “dob urusa dam-sa righ no prinnsa no ambrail  p.82 no diuice no iarla d'faghail posta, acht mina beth mo gradh a taisci innud-sa. ⁊ ni beth fer na ferceile co brach agum mina ticte-sa beo tar h'ais.” Ba bind la Gyi in t-uraghall-sin, uair nír nocht in rigban a rún do Sir Gyi co ruigi sin. Do cuaidh Gyi a cenn an iarla iarum. ⁊ fochtuis in t-iarla do Gyi créd tuc gan mnai e. Do raidh Gyi: “Gradh do fuluing tugus do mnái as m'oigi, ⁊ mina fhaghar an ben-sin ni bia ben co brach agum”, ar-se. Adubairt an t-iarla: “In ail let m'ingen-sa gun mo maithus uile le, uair ni fhuil mac na h-ingen agum acht í, ⁊ da mad fiudh lib-si a'beth aguib ni fhuil isin cruinde cliamain budh ferr linn aguind na tu.” Do raidh Gyi: “Is i h'ingen-sa aenben is ferr lium d'faghail isin domun co h-imlan.” Ba lúth lanmor lesin iarla in comradh-sin. Do cuaidh in t-iarla mur a roibhi Feilis ⁊ fochtuis di créd tug an aentuma hi. ⁊ ilimud fer maith aca h-iarraidh, no gan fer co brach rob ail le beth. Adubairt Feilis: “Gradh tugus d'fer as m'oigi, ⁊ ní bia fer co h-aimsir mo báis mina faghar é.” Do raidh in t-iarla: “In ail let Sir Gyi o Berbuic?” ar-se. “Is ail co derbh”, ar an righan, “uair is é mo rogha nuachair é.” Ba bind leisin iarla in freagra-sin. Do cuaidh in t-iarla mur a roibi Gyi, ⁊ do cuir dhaladh in posta an sechtmadh lá on lo-sin. ⁊ do theighedh in t-iarla ⁊ Sir Gy cum fiadhaigh gach lae frisin ré-sin a n-oircill na baindsi. Do cuiredh iarum techta uadhadh ar cenn maithi na Saxanach itir tuaith ⁊ cill, ⁊ tanic rí Saxan ⁊ an rigan ⁊ in prinnsa cum na baindsi- 334asin, ⁊ tangadur espaic ⁊ airdespaic ⁊ abaid ⁊ aircinnigh ⁊ na h-uird brathar ⁊ cananach ⁊ manach, ⁊ do rindedh in posad-sin co buasal. ⁊ ina diaigh-sin tocaithemh in banais-sin leo 83; ⁊ do thinnluicc Sir Gyi or ⁊ airged ⁊ édaighi sída ⁊ orsnaith ⁊ gema cristail ⁊ carrmogail ⁊ na h-uili maith archena. ⁊ gach aen lerb' ail tuillmedh 7 tuarusdul do thug Sir Gy sin doib do bo maith 84 cu purt in tighi an la-sin d'or ⁊ d'airged ⁊ do clochuibh buadba. ⁊ dob imdha ridiri rathmur, robregha ag fritholadh fur an m-banais-sin, ⁊ dob imdha céol ⁊ eladhna ar an m-banais-sin, ⁊ ni roibhi dibh-sin aenduine nar dil Gyi fa thoil fein do deghduasaibh dingmala.  p.83 Teora lá doib a caitheam na bainnsi-sin, ⁊ ro imgedur iarum dia n-aitibh ⁊ dia n-inadaibh fein. Conidh e tochmarc ingine iarla o Berbuic le Sir Gyi co nn-igi.

 34

Dala Sir Gyi iar-sin, ro bui se da fichit la ⁊ aidhci ag luighi le h-ingin iarla o Berbuic. A cinn na h-aimsiri-sin do cuaid Gyi la chum fiadaigh, ⁊ ro marbadh ilimud fiaigh lais an la-sin. ⁊ ger bhi binn sin ni h-ann ro bui menma Sir Gyi acht ina duailchib budhein, uair ro bui egla in duileman fair. ⁊ ro ba menmarc lais a lesugudh asa oige. Do cuir Sir Gyi techta uadha in tan-sin ar cenn Iohannes de Alcino .i. athair naemtha ei-side, ⁊ tanicc cuigi co prap. Do raid Gyi: “A athar naemtha”, ar-sé, “cuirim cumairci m'anma ort, ⁊ eist ma faisidi co luath a n-anoir tri persann .i. Athar ⁊ Maic ⁊ Spiruta Naem. Uair is imdha mo peccaidh, uair co rimthar gainem mura ⁊ fér faithchi ⁊ duilli feda ⁊ relta an aigher ni dingentur rim na rocumdach a torcair lem do dhainibh ⁊ d'anmannaib indligtecha do gradh in t-saeghail-so d'faghail alluidh ⁊ ardnósa dam-fein do cur mo clua os cách, ⁊ gideth nír marbus aenduine ar gradh Di.” Dixit Iohannes de Alcino: “Dia n-dernta a trian-sin ar gradh Dia, ro ba  334b buidech Dia dít, ⁊ do maithfedh do pecud duit.” Adubairt Iohannes de Alcino: “A Sir Gyi”, ar-se, “dena mo comurle-si festa .i. coiméd na deich n-aithnighi ro fagaib Crist a talam itir claruibh ag Maisi .i. tabur gradh dod' Dia os cinn gach uili gradha a nim ⁊ a talam, ⁊ cetera; ⁊ sechain na pecaidh marbtha .i. dimus ⁊ ferg ⁊ leisgi ⁊ tnuth, druis ⁊ craes ⁊ saint ⁊ athimradh; ⁊ bi co cennsa, umal, urnaightech, dercach, trocurech, buidhech, bennachtach.” Do raidh Iohannes: “Fechar let, a Gyi”, ar-sé, “mur fuaradur na naeim ata ar nim flaithemnus .i. drong dibh co n-aine, co n-eirnuigthi co n-oilithri co fighlib, co coibhsinaibh minca, co n-almsanaib imdha; ⁊ drong ele co pais, co pianad,co purgadoir saeghalta, co loscadh, co crochud, co n-aingcis gacha galair ⁊ gacha peine do gradh Ísa.” ⁊ Adubairt Iohannes: “A Gyi”, ar-se, “tabur do choibhsena co glan, ⁊ bí umal do Dia,  p.84 ⁊ bí tarcuisnech imud fein, ⁊ bidh a fis agud nach roibi ar seinnsir gan pecadh a parrtus acht tri h-uaire tri melladh in aibhirseora forra. ⁊ do cuiredh a parrthus iat, ⁊ fuaradur moran uilc isna talmunnuibh coitcenna ⁊ do chuadur a n-ifirnn iar-sin, ⁊ ní h-iat fein amain acht gach ar geined uadha, no gur fulaing Crist pais ⁊ pennuid diar slanugudh. A Gyi”, ar-se, “creid mur adubradar na h-espail isin cre .i. creid in t-aen dia uilicumachtach do rinde nem ⁊ talam; ⁊ creidh bhéos a n-Ísa Crist do geinemhain o Muire cin dith n-oighe, cin lathar ferrda; ⁊ creid é do chennac shíl Aduim ar urlár in croinn cesta; ⁊ creid gur eirigh o marbaibh an tres la iar n-indrud ifirrn, ⁊ co n-dechadh fur des a athar iarum, ⁊ co tiucfa do figill bratha idir béoduibh ⁊ marbaibh; ⁊ creid annsa Spiret Naem .i. an treas parta na diachta, ⁊ tuic beos curob aendia treodata ann-sin e .i. Athair ⁊ Mac ⁊ Spirat Naem; ⁊ creid toduscadh ferr n-domun ⁊ mathem na peccadh ⁊ in betha shuthain, ⁊ cumtanus na naem ⁊ na n-aingel ait a fuil betha cin bas ⁊ slainti gan galar.”

 35

 335a Iar coimlínad da fichet la do Sir Gyi a farradh a bancheile, ro búi in aroile aidhchi ⁊ ingen an iarla, ⁊ a n-ucht ar fuindeoig an t-sheomra, ⁊ adubairt Sir Gyi: “A Fheilis”, ar-sé, “atái-si torrach, ⁊ beruidh mac, ⁊ tabur Roighnebron fair, ⁊ budh maith in mac e. ⁊ tabraid do Sir Heront da altrum e. ⁊ A Fheilis”, ar-sé, “ní lia relta do-cí tú sa firmamint na duine torchair lem-sa ar do gradh-sa; ⁊ da mad do grad Dia do denuind sin do beth se buidech dím; ⁊ do gén foghnadh do Dia festa.” Adubairt Feilis: “A Gyi”, ar-sí, “dena-sa mainistreacha ⁊ tempuill ⁊ sepéil ⁊ droicchid ⁊ oibrecha spiretalta archena, ⁊ dena tegh n-aidhedh do bochtuibh in Coimdhe, ⁊ dena comnaighi festa.” “Ni dingen”, ar Gyi, “⁊ rachud do shiubal na talman ro siubail mo tigerna .i. Ísa.”

Tug Gyi a cloidhem do Fheilis, ⁊ adubairt re a coimét dia mac, ⁊ adubairt se nach roibi sa cruinne co comcoitcenn cloidem rob ferr na se, ⁊ ro gerr a slegh, ⁊ do rindi lorg di. Do raid Feilis: “Ata ben a talam ele agud is annsa let na misi, ⁊ is cuicci triallair. 85 ”) “Ni fhuil”, ar Gyi, “⁊ gideth ni anum co deimin gan imtecht don dul-sa.” ⁊ ro pogsud a ceile asa h-aithli,  p.85 ⁊ ro tuitsit a taimneoll iarum, ⁊ ro eirigh Gyi iar-sin, ⁊ ro gluais roime. “An imthecht rob ail let co deimin”, ar-si. “Is edh co derb”, ar-sé. “Beir leth in faindi-so let” ar-si; ⁊ ro glac Gyi in fainne, ⁊ ro gerr é, ⁊ ro fagaibh leth in fainne aici; ⁊ do rug fein in leth ele leis de. ⁊ adubairt Gyi: “Na créid co fuighir-sa bás no co fagair mo leth-sa don fhainne.” Conidh amlaidh-sin do cuir Gyi in saegal de.

 36

Dala ingine in iarla iar n-imthecht do Sir Gyi uaithi do bí tri lá ⁊ tri h-aidhci ina seomra gan biadh gan colladh, ⁊ tug si cloidemh Sir Gyi cuicci, ⁊ rob áil  335b a ligen trithi budhein. ⁊ adubairt: “Do muirbhfinn me fein”, ar-si, “acht muna beth a uaman orum co n-aibéorthaigh comad e Sir Gyi do muirbfed me.” ⁊ do cuaidh iar-sin mur a roibhi a h-athair, ⁊ ro indis dó Gyi do imthecht. Adubairt in t-iarla: “Is dod' derbadh-sa do rinde sé sin.” “Ni h-edh co deimin”, ar Feilis, “⁊ ni feiceab-sa co brach é.” Dala in iarla iar clos na scel-sin dó, do thoit se a n-anmainne. ⁊ do cuir iarum arcenn Sir Heront, ⁊ ro indis na scela-sin dó. Do raidh Sir Heront co cuairtheochadh sé in domun no co faghadh é.

Ro imigh roime arisi, ⁊ nír fagaib tir dar shiubail riam fare Gyi gan cuartugudh; ⁊ do cuartaigh an Roim dó, ⁊ ni fuair a scela, ⁊ tarrla da ceile iat a cathraigh ele, ⁊ nír aithin Sir Heront Sir Gyi86 iar n-athrugudh anma dó .i. Séon Bocht aga gairm de, ⁊ a curp arna truailledh le treighinus, ⁊ a finnfed ar fas co fada, ⁊ nír lig sé a aithne cum Heront. Tanic Sir Heront tar ais a Sasanaib, ⁊ ro innis nach fuair enfocal do scelaib Gyi, ⁊ ba mór na nuallgartha do ronsad na Saxanaigh a cainedh Gyi. Conidh i dichuma na Saxanach im Gyi, ⁊ lorgairecht Sir Heront co nn-ici sin.

 37

Imthusa Sir Gyi do rinde se oilirthi inmolta in domundomuin co cathraigh Iarusalem, ⁊ as-sin co h-Alaxanndria, ⁊ ro bí se teora bliadhna87 a siubal na cathrach-sin. ⁊ tarrla don taebh amuigh don cathraigh senoir aesta fair ag geran co domenmach. ⁊ ro fiarfaigh Gyi fochuin a dhobroin, ⁊ nír indis do. Adubairt  p.86 Gyi: “Guidim tú a h-ucht paisi Crist scela d'innsin damh.” “Do gén budesta”, ar an senoir. “Iarla Ionutas m'ainm”, ar an senoir, “⁊ cristaidhe me; ⁊ tanic Craidhamar .i. ri Alaxandria cona muindtir d'innrud mo crichi ⁊ mo cathrach, ⁊ tugus-sa cath doibh, ⁊ ro brises forra, ⁊ ro bamur aga marbadh co mitrocar co ruigi in cathraigh-so. ⁊ do rindedur comnaighi ceilgi oruinn  336a isin coillidh ugud, ⁊ ro felladh oruind, ⁊ ro gabadh misi ⁊ ma cuig mac dec, ⁊ ro marbadh mo muindtir; ⁊ atamaid secht m-bliadna; ⁊ ni fuaramar ar lethdíl bidh na dighi risin re-sin. ⁊ bes bithbuan ata ag an t-Sabhdan do ni se aenach festa comainm in lae do rugudh é gacha bliadhna, ⁊ bid a muindtir uili faris ar an festa-sin. ⁊ do cuaidh Craidhamur .i. tigerna na cathrach-so ⁊ a mac .i. Faber cum na fleidi-sin, ⁊ ro iar Sodoni .i. mac an t-Sabhdain er Faber cluithi do imirt ris, ⁊ ro imredur in cluithi. Ro gab ferg mac in t-Sabdain, ⁊ ro buail dorn ar Faber, ⁊ adubairt Faber: “Da m-beth fiadhnuse air, ni licfind m'esonoir let”, ar-se. Iar na clos sin do Shodoni ro buail aris e, gur doirt a fuil. Ro fergaigedh Faber, ro buail clar in cluithi ina cenn, ⁊ torcuir marbh gan anmain. Do cuaidh Faber mur a roibhi a athair, ⁊ ro innis sin do, ⁊ ro theithedur sa cathraigh-so, ⁊ ní rabadur acht tri la faris in Sabdan, ⁊ ro bui in fledh-sin se la da caithem. Dala in t-Sabhdain iar faghail fis báis a maic do, do cuir techta arcenn Craidhamar do suidhiugudh in gnima-sin air. ⁊ do cuaidh righ Alaxanndria ⁊ a mac a coindi in t-Sabhdain. Adubairt in Sabdan: “A Fabeir”, ar-sé, “is olc in gnim do rónuis .i. mo mac-sa do marbadh gan fochuin.” “Ní gan adbur do marbus é”, ar Fabér, ⁊ ro innis mur do roine in gnim-sin. Do raidh in Sabdan: “Do ber-sa da fichit la ⁊ bliadain do cairdi duit d'faghail fer comhruic, ⁊ ma treisi dot' fer comruic-si do-ber-sa lesugudh ad' litechus duit, ⁊ da toiti fer comhruic-si do-ber-sa bás duit-si ⁊ dot' athair, ⁊ boinfet bar tigerntus dibh.” Tangadur iarum co ruigi in cathair-so”, ar iarla Ionutas, “⁊ adubradar rium-sa co tibraidis m'anum damh fein ⁊ dom cloind da faghaind fer comruicc do coiscfedh comrac in t-Sabhdain dibh; ⁊ mina fhagaind-sin doibh co tibradais  p.87 bás damh fein ⁊ dom cloind. ⁊ do cuartaigh me  336b cricha Saxan ⁊ móran d'oilenaibh ele maraen ria, ⁊ ni fuarus in tí ro badhus d'iarraidh .i. Sir Gyi o Berbuic, mo triath ⁊ mo tigerna, ⁊ ní fuarus Sir Heront .i. ridiri crodha do muindtir Gyi o Berbuic; ⁊ anois ataim ac techt tar m'ais, ⁊ is ecin damh bás d'fulung anois damh fein ⁊ dom' cloinn, ⁊ ni fuil d'aimsir in comhruic-sin gan techt acht da fichit lá, ⁊ is é-sin fochuin mo dobroin”, ar-sé. Adubairt Sir Gyi: “Rachad-sa let cum an comruic-sin”, ar-sé. Adubairt iarla Ionutas: “A oilirtigh”, ar-sé, “na dena fanamad fum”; ⁊ ro eirigh ina shessum iarum, ⁊ do thoit asa h-aithli, ⁊ ro thoguibh Sir Gyi ina suidhi é, ⁊ adubairt ris menma maith do beth aigi, ⁊ co coiscfedh fein adhbur a dobroin. Adubairt iarla Ionutas ac fechain ar Gyi: “Do budh cusmail rit co robuis uair ecin, ⁊ co n-dingenta rét feramail, fedmlaidir, ⁊ is truagh don fhir docum neam ⁊ talman nach tú Gyi o Berbuic.”

Do cuadur iarsin sa cathraigh, ⁊ tarrla Craidamar orra, ⁊ fochtuis scela d'iarla Ionutas in fuair se fer coisci in comluind do h-iaradh air. Adubairt iarla Ionutas: “Ata oilirthech farum do gheall a cosc.” Fechuis an righ fur Gyi, ⁊ ní derna acht becni, ⁊ ro fhiarfaigh in ri ca tir dó. Adubairt Gyi: “Is misi Seon Saxanach”, ar-sé. Do raid in righ: “Is lughaidi orum tú beth a t'-Saxanach”, ar-sé, “uair is don talam-sin in dias is lugha orum tainic riam .i. Sir Gy o Berbuic ⁊ Sir Heront, uair is é Sir Gyi ro marbh in Sabhdan .i. mo brathair, ⁊ m'athair .i. Eiliman o Tighir, ⁊ ro bi 88 misi do lathair ann in uair ro ben se a cenn don t-Sabdan. ⁊ da ticed Sir Gyi anois cugum, ⁊ an comruc úd do cosc dim, do-beruind cairt a sídha dó.” ⁊ adubairt in righ: “A senoir”, ar-sé, “cinnus do shailfea89 in comrug úd do denum, uair da feictea fer comruic in t-Sabhdain do gebhtha bás co h-obunn rena uathmuracht, óir is amlaidh 90  337a ata sé in athach dubh, duaibsech, dimór, dasachtach, doingabala.” Adubairt Gyi: “Nir gab egla misi riam”, ar-sé, “roim ní da facus.” Dala Gyi iar-sin do cuiredh freastal ⁊ fritholad air, fotraici minca ⁊ biadh ⁊ deoch, co cenn da fichet lá ⁊ da fichet aidchi. Iar tiacht na h-aimsiri adubairt ri Alaxandria:  p.88 “A senoir”, ar-sé, “cinnus rob ail let in comrac ugud do denum?” Adubairt: “Rob ail”, ar-sé, “tu-sa do ligen iarla Ionutas cona cloind amach mad dam-sa bus treisi, ⁊ ma misi claeiter isin comruc den-sa do bail fein re h-iarla Ionutas.” Adubairt in rí: “Do den-sa sin co craidhi maith”, ar an righ, “⁊ a fhuil do cimedaibh comdaingne do Cristadhaibh agum ligfed amach iat, mad duid-si bud treisi; ⁊ ni dingen cocadh ar Cristaidhi co crich mo báis, mad let-sa buaidh in comruig úd.” Adubairt Gyi: “Fag-sa airm arrachta ⁊ eideth mar an cetna dam.” Adubairt in righ: “Ata sin agum-sa, da fathaidh 91 fer feramail, frarrachta da tiucfadh a n-imcur, ⁊ ni frith o fuaradur na fir aga rabadur bás .i. luirech Ector maic Prim ⁊ a cloidem, ⁊ ceinnbert Alaxander maic Pilib caeich.” “Tabraidh cugum-sa iat”, ar Gyi. Tugadh in t-edeth co Gyi, ⁊ do cuir uime é, ⁊ is maith ro ail 92 in trealam-sin do Gyi. Do chuadh iar-sin mur a roibh in Sabdan. Adubairt righ Alaxandria: “A tigerna”, ar-sé, “is ullum in fer comraic-si.” “Do gebuir comrac mased”, ar-sé; ⁊ do cuiredh ar oilen iad do denum in comraic. Ro athaigh Craidbamar na dee do nertugudh le Gyi .i. Mathgamain ⁊ Terragont. “Diultaim-si doibh-sin”, ar Gyi, “⁊ iaraim furtacht ar an mac do rug in ogh nemheillnigthi, ⁊ ro fulaing pais ar son in cinid daena.” Tanic Amoront .i. in t-athach a n-arrthaisc Gyi. Adubairt Gyi aga faicsin: “Is cusmaila in fer ud re diabul na re duine”, ar-sé. Do saitedur in dias-sin a comdail a cheile, ⁊ ro feradur comrac feramail, furniata, fírarrachta re roile, ⁊ ro buail Amoront builli borbnertmur ar Gyi, ⁊ da rindi da n-ordain93 don sdét ro bui fai, ⁊ tarrla Gyi da chois.  337b ⁊ do rinde in Sabhdan gen gaire aga faicsin-sin. Do comrac Gyi co greannmur, ⁊ tug builli d'Amaront, ⁊ ro scris in clogud curadach ⁊ in t-eideth arrsaid, ingnathach, ⁊ ro gerr in dilat, ⁊ do rindi da n-ordain don ech, ⁊ tarrla Amoront ar lár, ⁊ do rinde rig Alaxandria gaire. Ro eirig Amoront co luath, ⁊ ro buailsit a ceile asa h-aithle. ⁊ ro bui tesbach teinntemail isin ló-sin .i. an la iarna marach tar eis lae Eoin Baisti isin t-samrud.

 p.89

Adubairt Amoront: “A treinfir”, ar-se, “tabair94 dam mur anoir do Dia fein ced dul san usci dom' fothrugud.” “Do beruind”, ar Gyi, “da tugtha in cedna dam aris, da n-iarainn é.” “Do ber”, ar Amoront. Do cuaidh in t-athach annsan usci, ⁊ ro fhothruic ann é, ⁊ roib ni de, ⁊ ro bui co feramail, firarrachta dia eis, ⁊ do comraicsit co calma iarsin. Do gab tesfach Gyi iarsin ⁊ ro iar cet dul san usci. “Do beruind”, ar Amoront, “dia tucta a fhis dam ce tú fein.” “Do beruind”, ar Gyi, “uair is misi Sir Gyi o Berbuic.” Adubairt Amoront: “Berim-si a buidechus-sin rem deib, ⁊ tu-sa do cur cugum, uair is tú ro marbh mo dias derbrathar ⁊ mo tigerna .i. in Sabhdan, ⁊ ar ór in domun uili ní tibrainn ced dot' festa.” Do buail Amoront builli borb ar Gyi in tan-sin, ⁊ ro trasgair ara gluinibh e. Adubairt Gyi: “Ar cumairci na Trinoidi dam ⁊ Muire”, ar-se, “uair nír ed ar mo gluinibh dom' ainndeoin me riam roime-so.” Ro eirigh Gyi co grib, greannmur, ⁊ ro saith cloideam co seitreach, sircalma a n-ucht Amoront, ⁊ tug fuindeog fhairsin, firdomuin fair, ⁊ ro sil a fuil co dasachtach, ⁊ tarla ar lar e. ⁊ do cuaidh Sir Gyi san usci risin ré, ⁊ ro fothruic ann e. ⁊ roibh a loraaethain de, ⁊ tanic as. Adubairt Gyi: “Ní rabusa riam uair is mó mo nert na anosa,” ar-sé; “⁊ is é fedh ro bui sin comruc-sin aga denum .i. deich n-uaire roim methon lae)  338a ⁊ a sé ina diaigh; ⁊ do toit Amaront a crich an comraic le Gyi, ⁊ ro ben a cenn de.” Adubairt Craidhamar: “A Sabhdain”, ar-sé, “do-ci tú anois curub litechus ecoir do rindis ar mo mac-sa; min budh edh, ni leis do-berthai buaidh in comhruic úd.” Adubairt in Sabhdan: “Do gebuir-si cairt do sidha ara son-sin, ⁊ luach95 h'esonora.” Conidh e comrac Sir Gyi ó Berbuic ⁊ Amoront co n-ici.

 38

Tangadur iarum tara n-ais co cathraigh Alaxanndria .i. in rí ⁊ iarla Ionutas ⁊ Sir Gyi, ⁊ tucad a clann ⁊ a muindter uile cona n-uili maithus d'iarla Ionutás, ⁊ do chuadur iarsin co cathraigh an iarla. ⁊ ro búi Sir Gyi caeicis a farradh an iarla, ⁊ do thairg iarla Ionutas ilimud maithusa do Sir Gyi ⁊ ro diult  p.90 Gyi sin, ⁊ ro gab lamh ar imtecht, ⁊ do cuaidh in t-iarla ar fód fo leth leis. Adubairt in t-iarla: “Ar grad Crist”, ar-se, “innis dam-sa ce thú budhein.” “Do dén”, ar-se, “⁊ ua h-indisi do nech ele mé, uair is mé Gyi o Berbuic”; ⁊ ro fhagaibh a bennacht aigi a h-aitli. Imtus Gyi do rinde sé treiginus ⁊ irnaighthi ⁊ oilirthe i n-gach talam dar imigh Crist, ⁊ ni dó labrus in sdair seal ele.

 39

Dala Feilisi ingin iarla o Berbuic, iar n-imthecht do Sir Gyi uaithi, do ruc si mac a cinn a h-inmaighi, ⁊ do baistedh é, ⁊ tugadh Roighnebron fair, ⁊ tucadh do Sir Heront dia oileamain é. Dala Feilisi iar-sin, do rindedh mainistreacha ⁊ sepeil ⁊ dethoibrecha le ar anmain Gyi o Berbuic. Dala Roighnebron a cinn a dha bliadan dec ni roibhi a Saxanaibh fer ocht m-bliadan dec fa mó na se. Is ann-sin tainic long saidhbir fa cennaidacht isin crich-sin, ⁊ do cuadur mur a roibi in righ, ⁊ tugadur seoid uaisli dó do cind ced cennaighechta do denum. Sir Heront immorro, is aigi ro bui coimét na cuanta don taeibh thes do t-Shaxanaibh  338b in tan-sin, ⁊ tugadur na cennaighi-sin ilimud maithus do cinn a les do denum ⁊ do cuadur co dunad Sir Heront, ⁊ do cuncadur in macamh mermemnach, mileta, mordhalach amesc in teglaigh, ⁊ fochtuid scela cuidh é. Adubairt Sir Heront: “Is e súd mac in enridiri is ferr taraill talam riam .i. Sir Gyi o Berbuic”; ⁊ nír cían iar-sin gur fagaibh in dunadh ⁊ ro badur foirenn na luingi cennaigh dia eis isin cathraigh. Do goidedar furenn na luingi Roignebron leo iar n-gelladh sheod uasal dó da n-dechad sé leo amach, ⁊ do cuaidh leo mur-sin, ⁊ tucadur coma ele dona doirrseoraibh ara ligen amach leo. Do cuadur ina luing, ⁊ ro imgedur rompa, ⁊ ro gabsad cuan san Afraicc, ⁊ do bronnsad Roighnebron do righ na h-Athfraice, ⁊ ro indsidur gur mac do Gyi o Berbuic é. O ro airigh Heront uiresbaidh a dhalta fair do cuartaigh moran don domun aga iarraidh, ⁊ ní fuair a scela, ⁊ tanic tar ais iarum. Is ann-sin tangadur Lochlannaigh do gabail Saxan, ⁊ tuc rí Saxan craidhail do maithibh a muindtiri teacht ina dochum, ⁊ itir gach nech da tanic ann tanic Sir Heront do shinnrud cona muindtir ann, ⁊ ro fer in rig failte ris, ⁊ do ruc les a comurli é, uair ni roibhi ann-sin comurlech catha dob ferr na se, na ridiri dob ferr lam no is minca ro derbadh. Ro gab  p.91 tnuth ⁊ furmod Moduiant .i. diuice Cornubal trit-sin. ⁊ adubairt: “A tigerna”, ar-se, “is olc in breath-sin do rugais oruinde .i. sinne do treigin ar an treturach fhallsa, feilcerdach do rec mac a tigerna ⁊ a dalta ar becan fiach re cennaighib.” Adubairt Sir Heront: “Is brég ro canuis, ⁊ do rachainn da suidiugudh curob edh.” Do raidh in rígh: “Coiscidh da ceile”, ar-se. Adubairt Sir Heront: “A diuice Cornubal”, ar-se, “cuairteocha mé in domun uili ag iaraidh  339a mo dhalta, muna faghar nísa tusca é, ⁊ co cuirer a ceill do cach curob imdergadh ecoir tugaisi dam; ⁊ a diuice Cornubal”, ar-sé, “da fedar, cuirfed a aithrechus súd ort fos.” Adubairt Sir Heront re righ Saxan: “A tigerna”, ar-se, “cuir misi ⁊ mo muindtir, ⁊ ridiri oga Saxan maraen rum, in dream dibh aga fuil do chennach ⁊ do thuarusdal, do cur catha a n-aigid na Lochlannach.” ⁊ nir cian iar-sin co n-dechaidh Sir Heront do cur in catha-sin a n-aigidh na Lochlannach, ⁊ do cuiredh in cath les, ⁊ do brised arna Lochlannachaibh, ⁊ do cuiredh a n-ár.

Do cuaidh Sir Heront iar-sin do lorgairecht a dalta, ⁊ nir imdha tír isin doman nar iar se dó, ⁊ ni fuair enfocal da scelaib, ⁊ do cuiredh san Afraicc é, ⁊ ro bui ag taistil in tiri-sin no cathrach moir righ na h-Afraicci, ⁊ ro búi in tír uili na fasach, ⁊ ro bí in cathair ina lethfasach, ⁊ fochtuis Heront fochuin na cathrach do beth ina lethfasach ⁊ in tír uili ina lanfhasach. Adubairt aroile fris “Ambrail nertmur, nemtrocureach ro gabh in tir-sin uile acht in cathair-si amain, ⁊ ata se sel anosa a gabail na cathrach-so acht mina beth enridiri óg, anaesmur, ata innti aga cosaint co calma.” Dala Sir Heront dono ag dul on luing do, ⁊ tarla in Turcach ro búi a gabail na crichi fair, ⁊ ro gab e cona muindtir, ⁊ ro bui secht m-bliadhna ina chime crapailti, cruadhcuibrigthi, ⁊ ni roibi enfocul do scelaib Roighnebron ar an fedh-sin. Conidh í cimiacht Sir Heront isin Afraic co nn-ici sin.

 40

Dala Sir Gyi o Berbuic, iar n-denum oilirthi inmolta in domun dó, do smuain impo tar ais dia thír dhuthaig, ⁊ aroile lá dia roibhi se ac siubal na Lumbairdi tarrla duine doim dó ac diucaire fo bun croisi. ⁊ ro fhiarfaigh Gyi fochuin a gerain don doim. Adubairt an doim: “Ni fuil feidhm ar mo scelaibh  p.92 agud”, ar-se. “Innis a n-anoir do Dia damh”, ar Gyi, “⁊ do-ber dígeann mo comurli duid”, ar-sé. “Ineosad co fír”, ar Tirri, “uair is misi Sir Tirri, mac iarla na Goirmisi”, ar-se. “⁊ tughus cath ⁊ 96 da ceile ⁊ Berard  339b .i. diuici na Lumbairdi, ⁊ do brised form-sa in cath, ⁊ do cuiredh ár mo muindtiri, ⁊ do gabadh me fein, ⁊ ataim secht m-bliadhna a laim”, ar-sé, “a cathraigh an impir, ⁊ adubhairt cach a coitcinne co roibhi an ecoir ag an imper gum cunnmail-si am cime na cathraigh. Iarna clos-sin don imper, ro ordaigh se misi do ligen amach ar ordugudh d'airighthi .i. fer comruicc d'fagail as m'ucht fo cenn da mís ⁊ bliadhna; ⁊ da toiti in fer comruic-si ann-sin, bas d'imirt orum fein ⁊ mo tigerntus do beth ag diuice na Lumbairdi; ⁊ da mad treisi dom' fer comraic-si, m'anum d'faghail dam, ⁊ mo tigerntus do thabairt damh; ⁊ ní fhuil isin domun aenduine is ferr lamh na diuice na Lumbairdi, ⁊ is é is treisi ag an imper, ⁊ is é is sdibard aigi, ⁊ ní h-incomruic misi ris. ⁊ ro bui cara cairdemail agum tug fa dhó o bás mé .i. Sir Gyi o Berbuic ⁊ ataim da mí ⁊ bliadain aga iarraidh a crichuibh Saxan ⁊ a moran d'oilenaibh ele in domun, ⁊ ni fhuarus enfocal da scelaibh frisin re-sin; ⁊ ro goidedh in t-aenmac ro bui ag Gyi o Berbuic ⁊ ata Sir Heront aga lorgairecht ar fud in domuin, ⁊ ní faghthar scela cechtar acu; ⁊ is iat-sin mo scela-sa”, ar Tirri. Adubairt Gyi: “Rachad-sa let a cenn an imper”, ar-se, “⁊ ca fis nach dinghnad mo comurle ort?”.

⁊ ro gluaisidur rompa asa h-aithli. ⁊ adubairt Tirri co roibhi ailges codalta 97 air, ⁊ adubairt Sir Gyi: “Codail ⁊ cuir do cenn am' ucht-sa”, ar-se. ⁊ do cuir Tirri a cenn a n-ucht Gyi, ⁊ ro tuit a thoirrtim fair, ⁊ do cunnuic Sir Gyi cusmailius coluim no esoigi a n-dath glegel ac techt as bel Tirri ⁊ a dul asdech a poll talman a carraicc comdaingin cloichi ar taebh cnuic adhbulmoir; ⁊ tainic in bethadhach thar ais iarum, ⁊ do cuaidh se a m-bel Sir Tirri, ⁊ ro duisigh Tirri asa cholludh. ⁊ adubairt: “Is truagh don te do cum nem ⁊ talam nach fuil in fis do cunnuc na fírindi.” “Cred í sin?”, ar Gyi. “Do cunnac”, ar-sé, “mur do rachainn fein ⁊ Gyi o Berbuic annsa cnoc úd do ciid ar do comair ⁊ co  p.93 fuighmis uaim domain,  340a dorcha ann, ⁊ dragun na cholludh innti ⁊ a bód ina bel é a mod compais, ⁊ cloidem cumdaigh astigh ina lar, ⁊ ilimud oir ina timchill.” Adubairt Gyi: “Rachmaid da fechain-sin”, ar-se; ⁊ do rug Gyi eolus mur a n-dechaid in bethadhach gel isin cnoc ⁊ do cuaid astegh ann, ⁊ do cunnuic in dragun 'na colludh ⁊ in cloidhem na lár. ⁊ do cuaidh Gyi co beodha do leim ar lár in draguin, (⁊) tuc in cloidhem les, ⁊ adubairt re Tirri: “Atamaid araen a terci loin”, ar-sé, “⁊ tabur ní don or let.” ⁊ do cuaidhar amach as in uamaidh iar-sin, ⁊ tug an cloidhem as an truaill alainn oir, ⁊ adubairt: “Ni fuil sa cruinni cloidhem is ferr na so.” Adubairt Tirri: “Ní fuil acht tri mili buain cathair in imper”, ar-sé, “⁊ eirgem innti.”

Do cuadur iarum co dorus na cathrach, ⁊ adubairt Tirri: “Ni ligenn an egla dam fein”, ar-sé, “dul sa cathraigh anocht, ⁊ anum annsa tegh osta bec-so don thaeib amuigh don cathraigh”; ⁊ do ronsat amlaidh. Adubairt Gyi ar maidin iarna marach: “Racud-sa cum aithfrinn”, ar-sé, “⁊ an-sa ann-so co tiger-sa cugud, a Tirri”, ar-se. ⁊ do cuaidh Gyi don tempull, ⁊ ro eist aithfrenn, ⁊ do chuaidh ar an conuir ar cinn in n-imperi, ⁊ do rinne umla dó, ⁊ ro iar derc ar an imper, ⁊ adubairt: “Len dom palas mé”, ar-se, “⁊ bidh ar do cuid ann, ⁊ do gebuir derc.”

Dala Gyi iarum, do cuaidh se co palas an imper, ⁊ fochtuis in t-imper de: “In n-derrnais moran oilirthi?” ar sé. “Do ronus”, ar Gyi, “uair ni fuil oilirti inmolta isin domun nach derrna”, ar-sé. Adubairt in t-imper: “In cualais imrad orum-sa isna crichaibh-sin?” ar-sé. Adubairt Gyi: “Do cuala-sa maith ⁊ olc da rada rit”, ar-se. “Créd é fochuin uilc do rad rium?' ar-sé, “uair is coir maith do rada rium.” Adubairt Gyi: “Sdibard uaibrech agud .i. diuici na Lumbairdi do gabail iarla Tirri, ⁊ do buain a thigerntuis de, ⁊ tu-sa arna fulung-sin ⁊ arna métugudh leis.”  340b Adubairt diuice Berard: “Tuingim fan aendia”, ar-sé, “gur fhoibres do gabail ar h' ulcain ⁊ fhiacla do crothadh a t'ucht.” Ad-bert Gyi: Do berim-si mo briathar da n-derrnta-sa sin co m-buailfind-si mo sgripa ⁊ mo lorg ar aenslighi a fírmullach do chinn-si, no leicinn h'incinn trit c'oicinn.” Ad-bert in diuice: “Do badh ferr  p.94 lium na mor do maithus in domun co mad nech aderadh sin rium do rachudh da suidiugudh cugum.” Adubairt Gyi: “Do rachainn-si da suidiugudh ort”, ar-se, “⁊ ag siud mhe fein a laim an imper a n-gell re comall in comruic-sin ar maidin amarach”, ar-sé. Is ann-sin do cuir diuice na Lumbairdi cor ⁊ slana air fein co tibradh comhrug don oilirtech ar maidin iarna marach. Mar-sin doib an aidhci-sin. Ro eirigh Gyi a mucha na maidni mochshoillsi, ⁊ ro iar eidedh ar an imper, ⁊ fuair a lordhaethain airm ⁊ eidedh, ⁊ do rug in cloidhem fuair san uamaid fan dragun leis. ⁊ ro badur o noi m-builli don clog co dub nél dorcha, do-eolais na h-aidhci ag ledairt ⁊ ag lanbualadh a ceile. ⁊ ro gab in t-imper comosudh comraic eturra, ⁊ do cuir in t-imper Sir Gyi da coimét co seomra a ingine. ⁊ adubairt leigis ⁊ lesugudh do denum do. Adubairt diuice na Lumbairdi rena muinntir: “Ni fuarusa riam comrac ro ba doilgi lium na comruc an lae aniugh”, ar-se, “⁊ ata egla in lae amarach orum, ⁊ is truag dam”, ar-se, “gan a beth do comgael agum nech ecin do millfed an t-oilirtech ud anocht innus nach fuighthi cum comraic amarach é.” Adubradar drong do gaeltaibh in diuice co n-ingendais fein sin. Dala Sir Gyi, iar fothrugudh dó, ⁊ iar caithem a choda, ro coduil asa h-aithle, (⁊) ro goidhedh cona lebaidh é, ⁊ ro bui an lan mura fái in n-grianan in uair-sin, ⁊ sruth  341a ruadh robarta fái ag imthecht amach isin muir, ⁊ peileir primarrachta a cunnmail in grianain a n-airdi os cinn na mara, ⁊ ro tilgsit Sir Gyi risin sruth-sin.

Dala Sir Gyi iarum, ro fuadaighedh a n-aigein e, ⁊ ro duisigh sé asa colludh, ⁊ ro eirigh na suidhi ara lebaidh, ⁊ ro fhech osa cinn, ⁊ ro ataigh Dia co dichra da furtacht. ⁊ adubairt: “A tigerna”, ar-se, “ata a fis agud nach do chinn luaighidhechta ⁊ nach d'fagail airim do cuadus do comrug, acht d'furtacht mo carud on ecoir do ronad air; ⁊ a thigerna, gab agum”, ar-se. Is ann-sin do conuic Sir Gyi an luing in iascaid ina docum, ⁊ fochtuid scela de. Adubairt Gyi: “An cualabur”, ar-sé, “ luadh ar an duine m-bocht do rinde comrucc aniug a cathraigh an imper?” “Do cualamar”, ar-siad, “⁊ ro bo maith a maisi dó é.” “Is misi do roine sin”, ar Gyi, “⁊ ro felladh orum am' cholludh ⁊ ni fedur cinnus do cuiredh ann-so me, ⁊ a n-anoir Dia tabraidh cabuir  p.95 orum.”

Do rug in t-iasgaire Sir Gyi isin luing leis, ⁊ do rug da tigh fein h-é annsa cathraigh, ⁊ do rinne fothrugudh fair, ⁊ tucc biadh ⁊ deoch dó, ⁊ tuc air suan ⁊ sircolladh do denum ar imdhaidh uasail, oiredha. Dala in diuice iarum, ro eirigh a maidin iarna marach, ⁊ do iar comruc, ⁊ ni frith in oilirthech a n-aeninadh, ⁊ adubairt in sdibard: “Is teithedh do roine an t-oilirtech”, ar-se. Do cuir in t-imper techta mur a roibi a ingen d'iarraidh in oilithrigh, ⁊ ní fuair a scela aici. Adubairt in t-imper: “Is e diuice na Lumbairdi ro furail in duine bocht do milludh”, ar-sé, “⁊ do berim fom' breithir mina faghar é co tiur bás dom' ingin ⁊ don diuice.” ⁊ adubairt in diuice nach é fein ro ordaigh a milledh, ⁊ co rachadh da suidhiugud nach roibhi cuid dó ann, ⁊ co rachadh ina diaidh-sin faris in Sabhdan da digailt ar an imper breg air. Is ann-sin adubairt Gyi risin iasgaire: “Imidh”, ar-se, “mur a fuil in t-imper, ⁊ fagh do breath fein uadha do cinn ma scél-sa d'innsin do.”

Teit iarum in t-iasgaire mur a roibh in t-imper, ⁊ ro innis scela dó, ⁊ ba luthairech leis na scela-sin d'faghail. ⁊ do rugad iarum Gyi mur a roibi in t-imper, ⁊ tucadh a trealadh comruic dó, ⁊ ro comraic  341b risin diuice, ⁊ do thoit in diuice la Gyi a furcenn in comruic. Do cuaidh techta mur a roibhi iarla Tirri, ⁊ adubairt ris: “Is truagh duid in comrac is calma do rindedh sa domun riam aga denum a n-éncathraigh rit, ⁊ gan tú aga faicsin.” Do cuaidh Tirri itir cách d'fechain in comruicc-sin, ⁊ ar marbadh an diuice la Gyi, do cuir se air, ⁊ adubairt: “Mina beth an ecoir agud”, ar-sé, “ní fuil sa domun aenduine do tiucfad beo od' comrac.” Do raidh: “A tigerna imperi”, ar-se, “tabur a cert fein d'iarla Tirri festa”; ⁊ tugadh Tirri co lathair, ⁊ tugadh a tigerntus do, ⁊ sdibardacht an imper, ⁊ cairt a sidha, ⁊ ro bui Gyi tamall fare h-iarla Tirri. ⁊ do rug Gyi Tirri leis mili ceimenn on cathraigh, ⁊ adubairt: “Tirri”, ar-se, “in n-aithnighenn tú me? Ní aithnighenn tu mé?” “Ní aithnighim”, ar Tirri. “Is misi Sir Gyi o Berbuic; ⁊ is mé ro marbh diuice Otun ar do shon-sa; ⁊ is mé ro marbh na coic ridiri dec an uair fa fuarus a richt mairb ar coill tú; ⁊ is me ro marbh98 in cethrar ridiri ro búi gud' breith-si dod' milliudh a cenn diuice Otún.” Adubairt Tirri: “Is tu”, ar-sé, “⁊ tugus baramail dod' marcaighecht in uair ro baduis a comrac re diuice na Lumbairdi”; ⁊ ro pogadur a ceile,  p.96 ⁊ ro tuit in t-iarla a n-anmainne iarum, ⁊ ro imigh Gyi iarum.

Dala iarla immorro, ro bui caicidhis ina sheomra gan biadh, gan digh, gan cholladh, ⁊ ro fiarfaigh a banceile fochuin a dobroin. Do raidh in t-iarla: “Sir Gyi o Berbuic”, ar-sé, “ro bui a richt oilirthigh am' farradh, ⁊ is e ro marbh diuice na Lumbairdi ar mo son, ⁊ fuair mo tigerntus dam, ⁊ an la ro imigh buaim tug deimin a scel damh, ⁊ ni ba buan mo betha dia eis.” “Truagh duid gan a cunnmail agud”, ar an righan. Conidh i cuairt Sir Gyi fare iarla Tirri co n-icci.

 41

Dala Gyi iarsin do cuaidh roime a Saxan, ⁊ fochtuis scela ca roibh cing Caulog .i. rí Saxan. Adubairt aroile fris co robhi in ri a Fuindsistuir, ⁊ “ata righ Lochlannach ar techt do gabail Saxan, ⁊ tri fichit mili ridiri maraen ris; ⁊ ata athach agarb, aniarmurtach ann; ⁊ do cuiredur na Lochlannaig ⁊ na Saxanaigh a cert ⁊ a coir ar comlunn deisi, ⁊ is e in duil dub,  342a duaibsech, diablaidi-sin tic ona Lochlannchaibh cum in comraic; ⁊ ni faghter a Saxanaibh fer a dingmala, uair ní fuil isin talmain fer a coisc. ⁊ is uime-sin is ecin dona Saxanachaibh umla do thabairt ⁊ cis cinnti do thabairt dona Lochlannachaibh. ⁊ ata righ Saxan, ⁊ espaidh, ⁊ diuicidh, ⁊ iarlaidhi ⁊ lucht gacha dana archena ina troscad tri la ar aran ⁊ ar usci, ⁊ iad a guidi in aendia docum nem ⁊ talam fa fer coisgi Colobroin d'fagail doibh; ⁊ is iad-sin scela na crichi-so”, ar an t-oglach. Tainic Sir Gyi co Fuindsistair. Annsan aidhchi iarum tainic aingil cum an righ, ⁊ adubairt ris: “A tigerna”, ar-se, “eirigh co moch amarach docum an tempuill, ⁊ bocht De do gebuir ann abair a n-anoir paisi Crist comrug Colobron do cosc dit.” Ro eirigh in righ immorro co moch ar maidin cum an tempaill-sin, ⁊ fuair Sir Gyi a croisfighill ar belleic 99 in tempaill ag edurguidhi in duileman. Beannaigus in rí do Gyi, ⁊ ro freagair Gyi sin co h-umal ⁊ fecus ar an rígh, ⁊ do ní umla dó iarna aithne, ⁊ ro iar derc fair. Adubairt in rí: “Do gebuir”, ar-se; “⁊ tabur-si athcuinge dam-sa.” “Da rabh agum”, ar Gyi. “Coisc comrug Colobron dim-sa”, ar-se. “Ni h-athcuingi cnesta dam-sa sin do iaraidh orm”, ar Gyi, “air is am' senoir anbann, anarrachta mé”, ar-sé.

 p.97

Is ann-sin ro leig an rí fora gluinibh é, ⁊ maithi Saxan maraen ris itir cill ⁊ tuaith, ⁊ ro guidhedur uili Sir Gyi im Colobron do cosc dibh. Gabus adnaire in bithuasal man n-greasacht tugadur na Saxanaigh fair. Adubairt iarum Gyi co rachadh se cum an comraic-sin a n-anoir Ísa, “⁊ faghaidh trealam comruic dam”; ⁊ tugad ilimud eideth, ⁊ do brised asa ceile re crothadh  342b gach eideth dib ⁊ Adubairt Gyi: “Tabraidh eideth Sir Gyi o Berbuic cucum”, ar-sé, “uair ba companach dam-sa é, ⁊ toiledh a eideth dam, ⁊ 100 a taisgi aga mnai; ⁊ na fágaidh in cloidhem co brach.”

Tugadh trealam gaisgidh Sir Gyi co lathair, ⁊ do gabh in senoir uime é, ⁊ do chuaidh a n-glaic dilaiti in sdeid co socair gan nech ele aga cunnmáil dó. ⁊ ba machtnugudh mor lesna Saxanachaib febus na h-ergi do rinne in senoir isin dilait ⁊ truime in trealaim ro búi uime. ⁊ do cuaidh roime co lathair in comhruicc, ⁊ ro tuirrling ann, ⁊ ro leig ara gluinibh é, ⁊ ro ataigh Dia co duthrachtach, ⁊ adubairt: “A Tigerna”, ar-sé, “mata in cóir agum, saer on guasacht-so me le da mírbuilibh mora fein, mur do shaerais Enóg o bás, ⁊ Isác on cloidem, ⁊ Iosebh on prisun, ⁊ pupul Maisi on Eigipte, ⁊ Duid o Golias, ⁊ Subhsanna on cair breige, ⁊ Dainial o log na leogan, ⁊ Abacú on gorta, ⁊ Lasurus o bas, ⁊ Ionas a broinn in mil moir, saer misi, a Tigerna, le da trocuire moir fein mur-sin”, ⁊ cetera.

⁊ do cuaidh Sir Gyi fura sdét iarum, ⁊ do chuaidh a coinne Colobron, ⁊ do rónsud comruc feithfhuilech, fergach, fírneimnech re h-edh ⁊ re h-athaigh. Tug Sir Gyi sathad sanntach, sarcalma sleghi ar Colobron, ⁊ ro bris in t-eideth dubullta ro bui uime, ⁊ tug crecht crolinnteach, comurthach air fein. Tug Colobron beim bithnertmur do Gyi, ⁊ ro trascair é, ⁊ ro eirigh Sir Gyi co prap, ⁊ ro buail builli cruadhnertmur cloidim ar Colobron ina gualainn, ⁊ tug cnedh domain fair iar n-gerradh a eidedh. Tug Colobron beim bithnertmur ina cenn, ⁊ ro gerr na clocha brigmura buadha ro bui ina ceinnbeirt, ⁊ ro scris in buill-sin co talmain, [] nír derg fair, ⁊ do brisedh cloidhem Gyi don dubhruathar-sin. Adubairt Colobron: “Tabair thu fein festa”, ar-sé, “uair ní fuil nert do cosanta agud iar m-brisedh do cloidim; ⁊ tabraid Saxanaigh [] cis ⁊ cain dona  p.98 Lochlannachaib co fuin.”  343a Adubairt Gyi: “A Colobroin”, ar-sé, “in feicenn tu-sa ridiri lancalma ag techt le h-armaibh cucum?” Fechuis Colobron secha do thoirmesc na n-arm do ligen co Gyi. Is ann-sin do rith Gyi cum na cartach ina rabudur airm Colobron, uair ro búi cairt fo lan airm aigi, ⁊ ro fuadaigh Sir Gyi biail béllethan este, ⁊ ro buail co borbnertmur ar Colobron di, ⁊ ro buail indera fecht é, ⁊ ro dicenn fo deóidh, ⁊ do ben a cenn de, ⁊ do rug in cenn leis a fiadhnuse in rig. Tanic in rig ⁊ maithi a muindtiri ⁊ lucht uird na cathrach ina proseisiam a comdáil Sir Gyi, ⁊ ro gab an righ ar laim e, ⁊ ro fer failti fris, ⁊ do rug leis ar laim isin cathraigh mur-sin e. ⁊ ro thair in rígh a rogha diuiciacht a Saxanaib do Gyi, ⁊ ro diult Gyi sin do gabail, ⁊ ro an sé tri lá faris in rígh, ⁊ ro gabh ced imthechta iarum ⁊ ro imigh101 roime asa h-aithli, ⁊ do cuaidh in righ ar fod fo leth leis. Adubairt in righ: “A muidh Dé”, ar-se, “innis dam cé tú fein, ⁊ ca tír duit.” Adubairt Gyi: “A tigerna”, ar-sé, “da tugtha fírinne gan mo scela d'innsin co cenn da fichet la, d'inneosaind mo scela duit.” Tug an rí in daingen-sin dó. Adubairt in senoir: “Is misi Sir Gyi o Berbuic”, ar-se, ⁊ ro scar risin righ iarum. Conidh e comrug Colobron ⁊ Sir Gyi co n-ici.

 42

Dala Sir Gyi iarum do gluais roime co Berbuic, ⁊ fuair Feilís a n-dorus an halla ⁊ da bocht dec aca n-dil aici ar gradh Dia ⁊ ar anmain Sir Gyi o Berbuic ⁊ ro iar Sir Gyi derc fur in ríghain mur gach m-bocht ele, ⁊ ro fhech Feilis fair, ⁊ tug toil ⁊ gradh díchra, dó-fulaing don t-shenoir, ⁊ nír aithin é. ⁊ adubairt ris: “Tarra lium don halla”, ar-si, “⁊ do gebuir betha aniugh agum-sa ann.” Do cuaidh Sir Gyi don halla, ⁊ fuair anoir na righna, ⁊ fuair oirchisecht  343b da meis budhein. Do raidh Feilís: “A muidh Dé”, ar-si, “atai-si anbann, ⁊ ní h-inaistir tú budesta, ⁊ an agum-sa gud' bethugudh ar gradh Dia ⁊ ar anmain Sir Gyi o Berbuic.” Adubairt Sir Gyi: “Co n-ica in fírdhia furordha in anoir-sin rit-sa, a bainntigerna”, ar-sé, “⁊ gebhud-sa in derc-sin uait, ⁊ rachad-sa fan furais-so renar taebh”, ar-se, “d'atac ⁊ d'edurguidi mo Dhia ⁊ mo Duilemun, uair ni h-inadh cradhbaidh amesc morsluaigh; ⁊ cuirfed mo gilla gach lae ar cenn mo proinne sa cathraigh.” “Do gebha tu-sa sin  p.99 co craidhi”, ar an cunndais.

Dala Sir Gyi iarum do cuaidh sé san furais, ⁊ fuair ditreabach ann a n duirrthech ag edurguidhi an duileman, ⁊ ro bennaigh Sir Gyi dó, ⁊ ro iar pairt don duirrtech air co fuin an betha. Dercus in dítreabhach fair, ⁊ adubairt: “Dom' dóigh”, ar-sé, “ro badhuis uair ecin ⁊ ro ba díl anora tú, ⁊ do gebuir oired rium-sa dhe in fedh bus beo tú.” Do rug Gyi a buidechus-sin risin ditreabach. Do rindi Gyi slechtain co fhirluath iar-sin. Do labuir in t-aingel osa cinn, ⁊ adubairt: “A Gyi, ullmuigh tú ar cinn do tigerna .i. in t-Athur Nemdha an t-ochtmad lá ó 'niúgh.” “Deo gracias”, ar Gyi. Mur-sin dó co cend an t-ochtmad la, ⁊ do cuir a gilla in tan-sin co Feilis, ⁊ adubairt fris: “Ber mo noi m-bennachtad d'innsaighi na bainntigerna, ⁊ ber leth an fainne-so mur comurtha cuici, ⁊ innis di co fuighir-sa bás san uair-so; ⁊ abair ré guidhi ar mo son docum Dia, ⁊ ticedh si do breit a m-bethaidh orum.” Do cuaidh in gilla co fírluath co Feilis, ⁊ ro innis scela Gyi di, ⁊ tug leth an faindi di, ⁊ ro aithin si é, ⁊ ro aithin gurb é Gyi ro búi a richt duine 102 aici is derthech. Dala na cunndaisi iarum ro gluais roimpe ina reim roretha co ruigi in derthach, ⁊ fuair si Gyi sinti  344a ar urlar in dertaighi, ⁊ a aghaidh soir, ⁊ é ag fagbail na h-anma; ⁊ ro sgrech in rigan co rechtaicenntach ⁊ roger iar n-aithni Sir Gyi di. Ro fhech Gyi fur in righain, ⁊ do crap sé a cosa cuigi in tan-sin, ⁊ tug se builli uadha dibh co prap, ⁊ do ben se cloch don urlar ag fagbail na h-anma, ⁊ ata feidm moirseisir a h-imcar ar bara. ⁊ do chunnaic Feilis cusmailius coluim gleghil ag tiacht as bel Sir Gyi ⁊ ag dul súas a flaithemnus Dia. Conidh amlaidh-sin fuair Feilis a h-itci on duileman, uair ro iaradh si ar Dia builli da suil ⁊ da radarc d'faicsin do Gyi sul nach scaradh a anum ris. ⁊ ro linadh103 an derthach do dethbaludh ainglidhi gur sharaigh na h-uili luibh ⁊ spisradh ⁊ gum ar dethboludh. Do curedh Sir Gyi a n-eiledrum ⁊ dob ail leo a breith sa cathraigh dia annlucadh, ⁊ a roibhi a Saxanaibh uili ni thoigeobdais as in áit-sin é. ⁊ ro h-annlaicedh co h-ordamail annsa derthach-sin é  p.100 an uair-sin. Do rindedh iar-sin sepel sidhamail, socharthanach ina timchill, ⁊ do rindedh mainister mór minalaind a timcill an t-seipeil, ⁊ do curedh ord craibtech cananach innti; ⁊ tug Feilis bethugudh don mainistir-sin co fuin an betha, ⁊ ro ordaigh deich sacairt fichet do beth ag serbís co síraidhi annsa mainistir-sin.

Dala Feilisi iar-sin ro ullmuigh si hi fein, ⁊ fuair bás a cinn deich la fichet tar eis na mainistreach-sin do crichnugudh, ⁊ ro h-annlaicedh a n-aentuma re Sir Gyi hi, iar m-breith buidhi doib o demhun ⁊ o domun, ⁊ atait a cuirp a bus isna talmannaibh coitcenna coleicc, ⁊ atait a n-anmanna ar nimh idir ainglibh. Conidh amlaidh-sin do crichnuighedh betha an aeuridiri is lugha dob olc da roibhi ina aimsir.

 43

 344b Dala Sir Heront do cuaidh se do lorgairecht a dhalta ar fud in domun .i. Roighnebron, mac Sir Gyi o Berbuic, ⁊ do gabadh é san Afraicc, ⁊ ro búi se secht m-bliadhna a prisun ann. ⁊ adubairt i n-aroile la: “A tigerna”, ar-sé, “is truagh nach bás do tugais dam sul do beinn isin carcair-so. Is mór do gaiscedh maith do ríghnus riam ge taim ag toitim isin prisun-so.” ⁊ ro búi in seighler ag eistecht na m-briathar-sin, ⁊ do cuaidh mur a roibhi Ambrail, ⁊ ro innis na scela-sin do, ⁊ adubairt gur doigh leiss co coiscfedh se in ridiri óg ro búi ag innrudh ⁊ ag argain na crichi. “Tabur cuguind co lúath e”, ar Ambrail. Tugadh co lathair é, ⁊ fochtuis Ambrail scela de, ⁊ ca tír dó. Adubairt Sir Heront: “Sasanach me”, ar-se. Adubairt Ambrail: “Narb aithnid Gyi o Berbuic?” ar-se. “Dob aithnid”, ar Heront, “uair is mé cet ridiri do cuir sé ara seilbh riam.” “Is mogenar agam beith an ridiri-sin anois”, ar Ambrail. ⁊ adubairt Ambrail: “Ata ridiri og ag farrach ⁊ ac feoilgerradh mo muindtiri re sé bliadnaibh, ⁊ da ticed let a chosc dim do ligfinn amach thu con do muinndtir.” Adubairt Sir Heront: “Mata fer a coisc sa domun, o nach mairenn Sir Gyi, is misi é”, ar-se. Is ann tucad sdét faithech, firescaid do Sir Heront, ⁊ trealam comdaingen catha, ⁊ airm arrachta, urrunta, ⁊ ro freagair in comruc asa h-aithli,  p.101 ⁊ torchair deichnemar ridiri co prap leis. Tanic Roignebron co lathair in comraic, ⁊ adubairt: “A senoir”, ar-se, “is adhuathmur in bail do-beridh arna sluaghaibh”, ar-se, “⁊ toitfir fein ann.” Is ann-sin do comruic Sir Heront ⁊ Roighnebron re ceile, ⁊ do rindedur co féigh fergach, firnertmur, fuileach, foburtach, ⁊ ní fes ar an fedh-sin  345a cia acu do claidhfigh isin comruc. ⁊ adubairt Sir Heront: “A ridiri oig”, ar-sé, “ni rug og na sen a comfad-so as damh riam gan toitim lium ach tu.” Adubairt Roighnebron “A senoir ecuind”, ar-se, “is gerr co tuitfe tu-sa lium-sa.” Adubairt Sir Heront: “Innis scela dam cé tú, ⁊ ca tir duit.” “Ní dingen”, ar-se, “no co m-benar in cend gruagach-sin dit-sa.” Adubairt Heront: “Is sine misi na thú”, ar-sé, “⁊ innis scela dam a n-anoir Dia ⁊ mo seinnserachta, uair is mór fhailtigus mo menma romud, ⁊ ní duthraic lium do marbadh.” Adubairt Roighnebron: “Indeosa misi scela duit”, ar-se, “uair is ridiri Saxanach me”, ar-sé, “⁊ Roighnebron m'ainm, ⁊ mac do Sir Gyi o Berbuic mé.”

Iarna clos-sin do Sir Heront do thuirrling co prap, ⁊ ro thoirbir Roighnebron do pogaibh co dil, díchra, deththairisi. Adubairt Heront: “A Roighnebron”, ar-sé, “in aithnighenn tú misi?” “Ní aithnigim”, ar Roighnebron. “Is misi Sir Heront .i. h'oidi-si”, ar-sé, “⁊ do curedh orum a Saxanaibh gurb é do reic-si re luing cennaigh do ronus. ⁊ do cuartaigh me moran don domun gut' iaraid, ⁊ ataim secht m-bliadhna am cime crapaillti a laim annsa cathraigh-so re da thaebh ag Ambrail, ⁊ is e ro-m-cuir 104 cum comruic aniugh me ara son.” Dala Roighnebron iar clos na scel-sin do, fa domesta mét a luthaire. ⁊ do rindedur in dias-sin sídh idir Argus .i. righ na h-Afraice, ⁊ Ambrail, nech lugha ceim na rí, ⁊ fa mo na diuice, ⁊ do ligedur in da rí rathmura, ro-uaisli-sin amach gach a roibi a laim acu ar gach taebh mur anoir don da ridiri-sin. ⁊ ro indis Sir Heront gurb é goid Roighnebron do rindedh uadha, ⁊ gurb aga iaraidh ro bui. ⁊ do sgar- 345budar risna rightibh in tan-sin, ⁊ do rucadur buidechus an anora riu asa h-aithili, ⁊ do cuir Sir Heront a muindtir ⁊ a long roime a crichaibh Saxan. Conid amlaidh-sin ro faghadur in da ridiri-sin cricha na h-Afraice.

 p.102
 44

Dala Roighnebron ⁊ Heront ro gluaisidur rompo fedh tre fhasaigibh fairsinge, furlethna, 105 nach facadur duine na ainmidhi, ⁊ ro badur fein ⁊ a n-eich cortha, ocurach a n-deredh lae. ⁊ do cunncadur tor comdaingin cloichi uatha, ⁊ pailis daingin, dobreoiti ina urtimcill, ⁊ furaiss fhairsing do lethtaebh in caislein-sin, ⁊ ro iaradar fhoslogudh rompa, ⁊ ro fhiarfaigh in doirrseoir cuidh ro bui ann. ⁊ adubradar-san “aendias ridiri ina n-aenar”; ⁊ do ronadh a n-uraghall, ⁊ do leiced asteg iat, ⁊ ro gabadh a n-eich uatha, ⁊ do ronadh umalassaic doibh, ⁊ tucadh a lórdaethain bidh ⁊ dighi cuca, ⁊ do caitedur daethain de.

Ro fhiarfaigh Roighnebron créd tucc in tír-sin a n-fasac uile. Adubairt: “Ri diumsach, diablaidhi, drochbertach do cuir cocadh oruind”, ar-si, “⁊ ro marbadh ar muindtir les, ⁊ ro ben ar n-uili maithus din, ⁊ ro gab no ro marb tigerna in tíri-so; ⁊ is e fa fer dam-sa. ⁊ ro bé-sin iarla Aimistir Amundae, ⁊ Sir Gyi o Berbuic do cosuin riam co ruici-so e, uair is aigi ro búi ina oclach.” Adubairt Roighnebron: “Rachad-sa”, ar-sé, “do lorgairecht fer ceile duit, uair dob oglach dom' athair-si e.”

Ro eirigh Roighnebron ar maidin iarna mharach, ⁊ ro gluais, ⁊ nir lig se Sir Heront leis, ⁊ ro imigh ina aenar, ⁊ ro bui co cian ac siubal roime, ⁊ tarrla dorusbél uama fair, ⁊ do cuaidh astegh innti, ⁊ ro imigh teora mili fo thalam, ⁊ ro eirigh soillsi taithnemhach ar fagbail na h-uama dó, ⁊ fuair sruth seitreach, sirlaidir, ⁊ tricha troigh ar doimne ann, ⁊ ní fuair Roighnebron sligi thairis. ⁊ do cuaidh ar cumairci na Trinoidi, ⁊ ro  346a ben leim asa ech fur in sruth co sírcalma, ⁊ do rug si h-airis e, ⁊ do cunnnic se cathair fhairsing, firdaingen, ⁊ do cuaidh astegh innti, ⁊ do cuartaigh a lan don cathraigh, ⁊ ni fuair enduine innti; ⁊ do cuaid iar-sin ann halla rigdha, romor, ⁊ fuair enduine mór, diblidi, deroil ina shuidhi sa halla, ⁊ ilimud iarainn fair; ⁊ do bennaigh do, ⁊ do freagair in t-oglach in bennugudh. ⁊ adubairt: “A ridiri oig”, ar-se, “is truagh do thecht isin cathraigh-so a coinne do báis”, ar-sé. “Cia tu-sa?” ar Roighnebron. “Is misi iarla Amistir  p.103 Amundae”, ar-sé, “⁊ ataim secht m-bliadhna a laim ann-so, ⁊ Sir Gyi o Berbuic do rinde ridiri dim, ⁊ is aigi ro badhus am' oglach.” Adubairt Roighnebron: “Tarra ar mo culaibh-si”, ar Roighnebron, “⁊ berud lium tú”, ar-se. “Da n-dechar”, ar an t-iarla, “ber-si cloidhemh in ri let ata ar sliasait na fuindeogi úd, uair ni hétir dergad air le h-armaibh ele, ⁊ ca fis nach da cloidhem fein ata a n-dán a marbadh.” ⁊ ro gluaisidur rompa asa h-aithli, ⁊ do cunncadur in ri sidha dia rochtain106, ⁊ do mallaigh in rí do Roighnebron. Adubairt Roighnebron re h-iarla Aimistir: “Tuirrling”; ⁊ do roine iarum, ⁊ do comrac Roighnebron ⁊ rí in t-sigha comrac nertumar, naimdighi re roile o urthosuch na maidni mochsoillsi co medhon lae, ⁊ ni fes cia h-accu do-beradh buaidh in cathaighi frisin ré-sin. Tuc iarum Roighnebron builli brigmur, bithneimnech don rí sigdha, ⁊ ro trasgair e, ⁊ ro thuirrling fair dia dicennudh. ⁊ ad-bert an rí: “A thigerna”, ar-se, “gab misi mur oglach cugud, ⁊ tabur m'anum dam, ⁊ do-ber mhé féin con mo maithus 107 duid; ⁊ ro shailes nach roibh sa domun fer mo coisc acht Gyi o Berbuic no nech ecin da fhialus.” Tuc Roighnebron a anum don rí  346b ⁊ ro lig in righ síghdha braigdi iarla Amistir amach uile do Roighnebron, ⁊ ro aisig a maithus uili don iarla, ⁊ ro innlaicc tar an sruth iat. ⁊ do chuadar mur a roibhi Sir Heront ⁊ ben iarla Amistir, ⁊ ba luthaireach leis in m-bainntigerna a fer cona muindtir d'faicsin iarna m-beth secht m-bliadhna gan faicsin di, ⁊ ro fer si failti michar, muinnterach re Roighnebron. Conidh amlaidh-sin ro gab Roighnebron nert fur in rígh sigdha co n-icci sin.

 45

Iar forba in morgnima-sin re Roighnebron ro imigh roime asa h-aithli, ⁊ Sir Heront maraen ris, ⁊ ni derrnsad comnaidhi co rangadur cricha na Burguine, ⁊ fuaradur ina fasach gan suidhiugudh hi, ⁊ a cathracha ina m-blodhuibh brisdi, buanrebtha. ⁊ ro fhiarfaigh Roighnebron créd tuc in tir mur-sin. Adubairt fris: “Iarla Salua”, ar-se, “ro mill tigerntus diuice na Burghuine, ⁊ ata enridiri og, arrachta, oireghdha ina farrud re  p.104 treimsi, ⁊ ní tainic o tosuch in domuin a commaith do ridiri, ⁊ is e ro airg ⁊ ro innraith in crich-so. ⁊ ata sé ar inn na tulca ud ar bar comuir a coimét na conaire, ⁊ ni ligenn se éladhach betha thairis gan marbadh, ⁊ ata fiche cet ridiri marbh ina timcill torcair lais.” “Rachud fein do cathugudh ris”, ar Roighnebron. “Rachad-sa let”, ar Sir Heront; ⁊ do cuadur iarsin ar mullach in cnuic, ⁊ nír cian doib ann in tan ro cunncadur in ridiri colga, cetfadhach ina n-dochum, ⁊ é faenais re Roighnebron.

Adubairt Sir Heront: “A Roighnebron”, ar-sé, “bidh ar do coimét festa, uair ata in ridiri feramail, firarrachta ac techt inar comdhail”; ⁊ do cuaidh Roighnebron ina coinne., ⁊ ro ferudar gleo gaibhtech, grainemail re roile, ⁊ ro badur isin  347a gliaidh-sin co medhon lae, ⁊ ní fes cia acu do cláidhfi. Do ráidh Roighnebron: “O ro gabus airm laich im' laim ní rug do comhog in comfad-so damh gan toitim lium”, ar-se. “Do gebuir-si misi do gnath mur sin”, ar an ridiri, “no co toitir lium”; ⁊ do badur a fad na diaigh-sin a cathugudh re roile. Adubairt Sir Heront: “Scuiridh seal d'ar cathugudh”, ar-sé, “⁊ innsim scela d'aroile.” Adubairt in ridiri: “Ní thiur-sa scela dibh”, ar-se, “no co m-benar indera cend-sin dib-si.” “Indis scela duind ar gradh h'einigh ⁊ h'edhnamha, uair ata ar craidhe furbailtech romhud, ⁊ ní mian linn do dhochur do denum.' Do raidh in ridiri: “Inneosa misi scéla dibh”, ar-se, “uair is ridiri Saxanach misi”, ar-se, “⁊ mac do Sir Heront me, ⁊ ridiri do muindtir Sir Gyi o Berbuic, ⁊ Sir Aslog m'ainm”, ar-se. ⁊ do cuaidh m'athair .i. Sir Heront, do lorgairecht a dalta .i. Roignebron, mac Sir Gyi o Berbuic, ⁊ do goidedar foirenn luinge cennacht uadha san Afraicc h-e, ⁊ atait secht m-bliadhna o duaidh er an lorgairecht-sin, ⁊ ni fuaramar enfocal do scelaibh cechtar dibh risin ré-sin. ⁊ anuair fa tainic ais gaisgidh dam-sa, do gabus gradha gaiscidh ⁊ deisi ridiri chugum, ⁊ tanag do shiubal an doman do lorgairecht m'athar ⁊ mo derbhcomhdhalta. ⁊ ro fostaidh iarla Salua me do cogud ar diuice na Burguine, ⁊ ro h-innradh ⁊ ro h-arged in Burguine lium in bliadhain-so. ⁊ Atá ac coimet na slighedh-so re bliadhain, uair is i-so conuir coitcenn gach aein shiubhlus in doman soir no siar, ⁊ nir siubhuil in conuir-so re bliadhain aenridiri nar  p.105 fiabhroighesa scela m'athar ⁊ mo derbcomalta dibh, ⁊ ni fuarus enfocul  347b da sceluibh risin re; ⁊ or nach fuarus, nir leigis eladach bethad orum dibh gan marbadh; ⁊ is iad-sin mo scela dib-si. ⁊ Fos do den in cetna rib-si .i. boinfed adharcenn dibh-si sul nach sgarud rib.” Adubairt Sir Heront: “Ní coir duit sinne do marbadh”, ar-sé, “uair is misi h'athair, ⁊ is é-sin Roighnebron rena fuil tu a comrug.” Iarna clos sin do Sir Asloce do thuirrling co luath, ⁊ do thoirbir teora póg co dil, díchra, dethtairisi do Roighnebron ⁊ do Sir Heront mur an cetna. ⁊ do cuadur a millsi briathar ⁊ a caine comraidh re chéile, ⁊ do cuadur iarsin a cenn iarla Salua, ⁊ do rónsad sídh itir e ⁊ diuice na Burguine. ⁊ tangadur a Saxanaibh iar-sin, ⁊ ní rug Roignebron béo ara mathair ann, ⁊ do glac sé oighrecht a shenathar cuigi .i. iarlacht o Berbuic, ⁊ iarlacht Boicigam, ⁊ tug sé barúntacht do Sir Heront, ⁊ ilimud maithusa ele re chois.

2. Bethadh Bibuis o Hamtuir

 p.273
 1

 348aBui iarla saidhbir, socarthanach a Saxanaibh do shinnrudh diarba comainm Sir Gyi o Hamtuir, ⁊ do chaith se da trian a aisi ⁊ a aimsiri re gaisced ⁊ re gnathirgail; ⁊ ni roibhi bancheile aigi risin re-sin. ⁊ tugudur a aes gradha mur comurle dó ingen righ Albun do thabairt mur mnai. ⁊ is amlaidh ro bui an ingen-sin, ⁊ ro gradh adbulmor aici do mac an imper Almaindigh .i. Para a ainm-sidhe, ⁊ do bidh seisin di-si mur sin. ⁊ gidhedh is i fa comurli le righ Albun a thaburt d'iarla o Hamtuir ar egla a laime ⁊ a dighultus, uair ni roibi acht sruth Biroigi eturra, ⁊ gurb eidir le h-iarla o Hamtuir a les no a n-aimles do denum. Tug iarla o Hamtuir ingen rígh Albun, ⁊ do rindi a banais iarum, ⁊ thug leis h-í da chathraigh fein; ⁊ nír chian di gur ba h-alacht hi, ⁊ do rug gein minalainn mic, ⁊ tucadh Bibus d'ainm fair, ⁊ tugadh da oilemain e do Sir Saber .i. ridiri crodha fa derbrathair don iarla, et reliqua.

 2

Aroile la dia roibi in cunndais cruadcuisech-sin aga fothrugudh ina seomra ⁊ do cunnaicc si a delbh fein ⁊ adubairt: “Is truagh dhamh”, ar-si, “senoir crechtach, crolinntech ar caithemh forgla a aisi ⁊ a aimsiri do bheth mur cheile agum ⁊ mo cheile comain-si ⁊ mo cetgradh d'feruibh in talman .i. in  p.274 t-imper óg Almaindech gan bancheile fós dom' serc-si ⁊ dom' sirgradh, ⁊ da fhedur”, ar-sí, “is gerr co n-ingen a thoil ⁊ a sirmían.” Tug an oigrighan-sin sguiger da muindtir fein cuici, ⁊ do gab minda ruin 108 fair, ⁊ do  348b lig a coibhsena fris ⁊ do ghell na h-uili mhaith dó ⁊ dul uaithi a techtuirecht co ruicci in imperi, ⁊ a rad ris beth deich cet ridiri derbtha da morteghlach fein a furais fiadhaigh iarla o Hamtuir in dara la do shamrud. Dala in sguigir ro imigh roimhe asa h-aithli co cathraigh an impir, ⁊ fuair in t-imper innti, ⁊ ro innis a thosca ⁊ a techtairecht do co h-incleith. ⁊ Ba luthmenma lasin imperi na scela-sin; ⁊ ro ghell co n-ingned mur adubradh ris, ⁊ adubairt co n-ingned ridiri don sguiger fon am-sin. Tanicc in sguiger tar ais a cenn ingine righ Albun. ⁊ Ba maith leisi a menma ona scelaibh sin, ⁊ do rug as mur sin co tosuch samraidh, ⁊ do lig si galair guasachtach bregi da h-innsuigi fon am-sin, ⁊ adubairt co roibhi si a n-guasacht bais. Ro fiarfaigh in t-iarla cred tanic ré no in roibe furtacht uirre.

Adubairt an drochben celgach, mailisech, “Ata, madh ail let-sa”, ar-si, “.i. mo saith d'fheoil oc-cullaigh allta do muirbfighi a furais an cuain do thabairt dam”, ar-si. “Do gebuir-si sin”, bar in t-iarla, “uair rachad-sa a maruch gun mo mhuintir d'faghail in cullaigh-sin duit.” “Na beir aenduine let”, ar-si, “acht do gilla con cud fir 109 cloidhim, uair ni fhuil egla do muir na do thir fort, uair do gendais do sluaigh-si garta seitrecha selga, ⁊ do brisfidis fiadhac na furaisi na pailisi comdaigin claraigh ata ina timcill, ⁊ do fiucfigi an furais gan fhiadhach.” Imtus iarla o Hamtuir ar maidin iarna marach do cuaidh isin furais co n-uathadh muindtiri maraen ris, ⁊ do ligedur an gadhur ⁊ do lodur asa h-aithli. ⁊ do cuaidh in t-iarla ara cinn ar in conuir ⁊ nir airigh aenni no co facaidh in t-imperi ina dochum co n-drecht n-dana,  349a n-dasachtach, n-difhuluing, ar n-iadhad ina urthimchell; ⁊ ro caithsid frais fergach, firneimnech da n-armaibh ar aensligidh ris. Tuc in t-iarla lamtapadh laechda, lanarrachta fora cloidim ⁊ do gab do beimeannaibh bithnertmura fur muindtir an imper, co torcuir cet laech lanchalma don cetruathar leis. ⁊ do cuaidh iar-sin mur a facaidh an t-imper, ⁊ tug builli bithchalma do gur trasgair asa dilait e ⁊ cromuis air  p.275 iar-sin dia choscairt ⁊ dia cnamgerradh. Do chuadur na h-Almainnig eturra co h-arrachta, ⁊ do rugadur in t-imper on toruind-sin, ⁊ do curedur ar ech allata, ardermach é, ⁊ ro iadhadar a timchill an iarla, ⁊ ro marbudur a sdét, ⁊ ro bui in t-iarla da chois, ⁊ urluighi arrachta, ainntreannta, irgalach, ⁊ comach cnaimgerrta aigi aga tabairt ar muindtir an imperi. Is ann-sin adubairt in t-imperi: “A iarla o Hamtuirr”, ar-se, “tabur thu fein budhesta, ⁊ do gebuir h'anum.” Adubairt in t-iarla: “Da tugtha-sa ced imthechta damh ⁊ mo ben ⁊ mo mac do breith lium, do-beruinn mé féin duit.” ⁊ do gell in t-imperi sin do, ⁊ ro iar a cloidim ar an iarla asa h-aithli, ⁊ tug an t-iarla sin do. ⁊ anuair fa rainic in cloidim a láim an imperi aingidhi, etroccuir, tug beim bedgnimach bais don iarla gur thesc a chenn da coluind, ⁊ do cuir techta leisin cenn cum ingine righ Albun mur sed suirgi, ⁊ fa luthairech le cenn a fir d'faicsin mur sin. Adubairt Bibus o Hamtuir, ⁊ se a cinn teora bliadan ann-sin, “A merdreach, mailisech, míthaemannach”, ar-se, “is truagh in gnim do ronuis .i. in t-aeniarla is ferr ro búi sa cristaigecht do marbadh let; ⁊ rachaidh siud co h-olc duit fós.” Ro lonnaighedh ⁊ ro luathfergaighedh in righan rena mac ⁊ ro cuir fo pein a anma ar Sir Saber bas do thabairt do Bibus. Adubairt Sir Saber co tibradh,  349b ⁊ do rug leis co prap h-é, ⁊ do choimil usc ⁊ ola de, ⁊ do cuir sin delbh dochraidh, do-aithennta fair. ⁊ do cuir edach deroil, drochdatha uime, ⁊ do cuir a n-glenntaibh fiadamla fasaigh do comét muc é. Conidh i aidhedh iarla Hamtuir sin.

 3

Dala in imperi iarum, tainic roime sa cathraigh cona muindtir, ⁊ ro h-ullmuighedh fledh bainnsi do; ⁊ in tan rob ullamh in fledh, do rinded aithfreann posta doibh. ⁊ do cuadur iarum do chaithem na baindsi; ⁊ ro dailedh in fledh forra, ⁊ ro eirigh seiseilbe ⁊ sarmenma isna sloghaibh. ⁊ do bi Bibus o Hamtuir an lá-sin faris na mucuib ar comgar na cathrach, ⁊ do ruc crain acu bainb, ⁊ do marbudur buachailli na muc cuid dona banbhuibh, ⁊ ro badur aga n-ithi do grísaigh, ⁊ do bi Bibus aga ithi leo. Adubradar na buachailli: “Mor an metachus duit, a Bibuis, beth a cuidiugudh na m-banb-sa linne, ⁊ banais do  p.276 mathar aca caithem a n-dunadh h'athar ⁊ do shenathar aniugh?” Ro imig Bibus uatha leis-sin, ⁊ do cuaidh co dorus na cathrach, ⁊ do cuala 110 se greadan ⁊ garta grenacha na gasraighi ag ol na fleidi. Tanic Bibus co dorus na cathrach, ⁊ ro iar oslugud; fochtuis in doirrseoir cuidh búi ann. Adubairt Bibus ba h-é muiccidhi Sir Saber. Adubairt in doirrseoir gur maith in dil esanora e tri iarraidh teacht sa cathraigh. “An licfir astegh mé?” ar Bibus. “Ni licebh”, ar-se, “⁊ da mbeinn amuig do curfinn a aithrechus ort techt dh'iarraidh osluicce.” Adubairt Bibus: “Da m-beithe-sa amuig agum-sa”, ar se, “do curfind a aithrechus ort gan mo ligen astegh.” Do fergaighedh in doirrseoir trit-sin ⁊ tanic do marbadh Bibuis. Do toguib Bibus in caman cromcennach cuill, ro bi aigi ag timain na muc, ⁊ ro buail builli co brighmar a m-bathais an doirrseora de, ⁊ ba marbh in doirrseoir de-sin. Do chuaidh  350a Bibus asteg in tan-sin amesc na sluagh ⁊ do cunnuic se in t-imper, ⁊ at-bert fris do guth ard, fhollusglan: “A tigerna imperi”, ar-se, “is felltach, furmudach in gnim do ronuis .i. in t-iarla uasal, oirbidnech do marbadh gan fochuin do mian na merdrighi meblaighi, miceirdighi sin fur do gualainn.” ⁊ adubairt: “Ber do meirdreach let ad' crich ⁊ ad' cathraigh fein, ⁊ fag m'oighreacht ⁊ mo cathair dam-sa, uair is me Bibus, mac iarla o Hamtuir.” Ro furail in t-imper Bibus do ceangal ⁊ do cruadhcuibrech. Iarna clos-sin do Bibus, ro glac a caman calma, cruadhnertmur, ⁊ ro buail tri builli ar an imper de innus gur bris ⁊ gur bruid in cumdach clochbuadhach, cengailti ro bui fura cenn an imperi, ⁊ gur dhoirt a fhuil co falcmar, ⁊ ro trascair fon m-bord é. Is ann-sin ro eirgedur teghlach ⁊ tromtinol in imperi do malairt Bibuis. Dala Bibuis iarom ro eirigh roime co dana, dethtapaidh, ⁊ do marbh dronga dibh lena chaman, do cuaidh as in cathraigh amach. ⁊ tarrla Sir Saber ina coinne do, ⁊ adubairt: “A Bibuis”, ar-se, “.i. is truagh an gnim do ronuis dul sa cathraigh congairigh, ar egla h'aithennta innti, ⁊ co tiuradais bas duit da festais cia thú. ⁊ do gendais an cetna rium-sa da m-beth a fis acu co mairinn tu.” Adubairt Bibus: “Is maith in gnim do ronus”, ar-se, “oir is doigh gur dilus m'athair ⁊ gur marbus in t-imper.” Iarna clos-sin do Sir Saber do rug se Bibus  p.277 leis ⁊ ro fhoiligh e ina caislén fein. Ro imderg ⁊ ro aithisigh in t-imper ingin righ Albun ⁊ adubairt gur gell si bas do tabairt do Bibus, ⁊ co n-derrna-si brég ara gelladh. Do raidh in righan: “Do berim-si mo briathur”,  350b ar-si, “gur sailes co fuair se bas.” ls ann-sin tanic ingen righ Alban amach, ⁊ adubairt re Sir Saber: “A treturaigh, fhallsa”, ar-sí, “adubrais co tucuis bas go Bibus, ⁊ toitfir fein con do mnái ⁊ do mac ar son in gnima do rindi Bibus.” ⁊ do gabadh Sir Saber iar-sin ⁊ a ben ⁊ a mac .i. Tirri, ⁊ do badar aca cur cum bais. Iarna clos-sin do Bibus tainic amach a fiadhnuse na righna ⁊ adubairt: “A righan rechtmur, ro-aingidhi, saerter Sir Saber let ⁊ a ben ⁊ a mac ann a neimchin, ⁊ dentur do thoil féin dim-sa, osa me do rinde in gnim.” Do gabadh Bibus iar-sin, ⁊ ro saerad Sir Saber cona mnai ⁊ cona mac, ⁊ adubairt ingen righ Alban re dis ridíri da muindtir do marbadh ⁊ comurtha a claiti do thabairt cuici. Do rugadur na ridiri Bibus leo dia milliudh, ⁊ ro bensat a etach de, ⁊ anuair do cunncadur gnuis alainn, furbailigh inn oig-maic, ro gab truaighi ⁊ tromneimeile iat ⁊ adubradar na ridiri: “Is truagh duind”, ar-siat, “bas inn oig-mic neimcinntaigh-so do beth ar ar n-anmain.” Adubairt Sir Saber: “A ridiri uaisli, trocureacha”, ar-sé, “denaidh-si co maith .i. racaidh in mac risin luing paganta ata ag fagbail in cuain, ⁊ berdid sin an oirrter in domuin é, ⁊ ni fuighter a scela co brach aris.” ⁊ do rinnedur amlaidh, ⁊ do rucadur na ridiri edach Bibuis iarna gerradh lena n-armaib lan d'fuil co ruigi in righuin. Conidh e-sin loinges Bibuis.

 4

Dala na luingi inar cuiredh Bibus, nir an si no co rangadur d'iath toictech, tromconaich na Meirmidonda moire sa Greig. ⁊ ro bui paganach poinnighi, primarrachta ina rig fur an crich-sin .i. Eirmin a ainm-sidhe. ⁊ do bronnsad furenn na luingi Bibus don righ, ⁊ ro fiarfaigh Ermin scela de, cuidh e budein ⁊ ca tir do. Adubairt Bibus: “Mac d'iarla Saxanach  351a mé”, ar-sé, “⁊ ro marbadh m'athair a fell, ⁊ do gentaighi me fein mur an cetna da m-bertai orum.” Adubairt in rí: “Creid dom deib-si”, ar-sé, “⁊ do-ber-sa m'ingen do bancheile duit, ⁊ do dén oighri dit ar mo tigerntus.” Adubairt Bibus nach treiccfed a tigerna fein .i. in t-athair nemdha ar maithus na cruinne co comlan. Dala  p.278 Bibuis iarum ro búi se secht m-bliadna a gillacht ech don rig. Aroile la dia n-dechadar sescad ridiri do muindtir Ermin do gnim a n-ech ⁊ Bibus maraen riu. ⁊ ad-bert ridiri dibh: “A Bibhuis”, ar-se, “in fidir tú créd é uaisliu an lae aniu isin crich ⁊ isin caemferunn a rugadh tú?” Adubairt Bibhus: “Ni cumuin lium créd í uaisli an lae aniugh ann, uair ataim secht m-bliadna o d'fhag an talam a rugud me, ⁊ secht m-bliadna ele m'áis da fagbail.” Adubairt in ridiri: “Ni mur sin dam-sa”, ar-se; “is cumain lium créd an uaisli fuil aguibh-si ar an la aniu, uair is comainm na h-aidhchi aréir da rucadh in dia da creidi-si. ⁊ is iat ar seinnsir-ne do croch h-é, is la nodlag ainm an lae aniugh aguib-si a crichuib Saxan.” Adubairt Bibhus: “Is truagh lium-sa”, ar-se, “gan nert agum a digailt oruibh-si a admail curob iad bur sinsir111 tug pais dom tigerna.” Adubradar na ridiri paganta: “Da m-beth nert agud-sa, do denta sin”, ar-siat, “⁊ os againne atá, do denum an cetna rit-sa.” Do cruinnigedur in da trichad ridiri ar aenslighi docum Bibuis dia malairt. Iarna faicsin-sin do Bibus do ben se a cloidheam don ridiri ro ba nesa dó dibh, ⁊ do buail é fein de co n-derna da n-orduin de. ⁊ ro buail fa na ridiribh iarum, ⁊ ro marb uile iat acht aentriar nama do cuaidh le luas a n-ech mur a roibhi in rí do chosaid in gnima-sin. Do cuaidh Bibus ina seomra  351b co ferg n-adbuil tre gan dil a shainnti d'faghail do na paganachaibh. Do cuadur an triar ridiri sin, do cuaidh 112 as o Bibus le cosait cum an righ, ⁊ ro innsidur Bibus do marbadh na ridiri. Do cuir an rí techta ar cenn Bibuis, ⁊ ro iaradur na techta leo é a cenn in rígh. Do thogaibh Bibus a cenn ona édach, ⁊ ro badur a shuili ar merlasudh ina cinn le ruamanntacht na rofergi. ⁊ adubairt Bibus: “Da mad ridiri no lucht gaisgidh do tiucfad leisin techtairecht-sin, ní liccfind eladhach betha beo dibh, ⁊ ni fiu lium echt anusal na gillannradh do marbadh.” Tangadur na techta co ruigi in rig; ro innsidar nar faem Bibus leo. Adubairt Sisian, ingen Ermín, co rachadh féin d'agallaim Bibuis, ⁊ do cuaid co n-dróing móir d'uasalmnaib maraen ria, ⁊ ro aigill si Bibus do briathraibh  p.279 blasta, binngloracha. ⁊ do thurn sin ferg Bibuis, ⁊ tainic leisin righain a cenn in righ, ⁊ ro innis d'Ermin in t-adhbur trin ar marbh se na ridiri. Adubairt in righ: “Maithmid duit marbadh na ridiri”, ar-se, “⁊ do-bermid cairt do shidha duid, uair tuicmid in tan ata in grad úd agud ar an righ nach facais riam curub mó na sin do gradh orum-sa, uair is mé in ri do cunncais.” Conidh amlaidh-sin do saeradh Bibus ar marbadh na ridiri.

 5

Aroile lá iarum ro búi Eirmín a n-oirechtus ar céde na cathrach, co nn-faca ridiri da innsaighi ⁊ ech seng, salach, suaiti fái, ⁊ do thuirrling ar an fod a fiadhnuse in rig, ⁊ ro bennaigh do. Fochtuis in rí scela de, ⁊ adubairt in ridiri: “Atait scela mora”, ar-sé, “.i. cullach naimdeamail neme ar techt ad' crich-si ⁊ ad' caemferunn, ⁊ daine ⁊ innilli imdha ar toitim les. Cuirtenna ⁊ caislein aga trascairt cum talmain co tromnertmur ⁊ ní h-incomrac fer in talman tromfoidigh risin pest naimdeamail, nemcarthanaigh-sin, ⁊.is iat-sin mo scela”,  352a ar an ridiri. Do raid in rí co tiubradh se fonn ⁊ feronn, ór ⁊ airged ⁊ na h-uili maith don ti do traethfadh in bést bithgranda, bedgnimach-sin, ⁊ ni fuair fer a freastail ara theglach na ara tromshochruidi.

Dala Bibuis iarum, ar faghail uaingis dó do rug eideth ⁊ arm ⁊ ech leis, ⁊ do cuaidh d'iarraidh in cullaigh neme. Do bi Sisian in tan-sin ar barr a grianain ⁊ do cunnaic si Bibus ag dul do comruc risin pest nemi, ⁊ adubairt Sisian: “Is truag mo chuit de sin”, ar-si, “uair is tú fer is annsa lium d'feruibh in talman, ⁊ ní fiu lium scela do innsin duit ar romét m'oigrechta ⁊ mo maithusa fein, ⁊ nach fes damh cred i h'uaisli-si na h'athairdecht. ⁊ Gideth da marbha in cullach thú, do gebh bas co bithurrlum dod' cumaidh, a Bibuis”, ar-si. Do cuaidh Bibus iar-sin co ruigi in furais ana n-dubrad ris in cullach do beith, ⁊ tug builli brigmur, bithcalma fur in m-barr m-buabuill ro búi aigi, ⁊ nír cían do facaidh ina comduil in cullach cráesmór, cuibfhiaclach, cruadhcomlannach, ⁊ suile dubha, doimne, duaibhsecha, do fhechsana ina cinn, ⁊ mailgi mora, modardha osa dercuibh, ⁊ lasair lonnrach, loinderrdha ag techt tri polluibh a srona co seitreach, sirchalma, ⁊ asa gin gnúsgorm, grainemail, ⁊ caeba cruaidhrighni, crefoigi aga cur asa cosaibh co coilgdhirech aigi; ⁊ dairgi dainngni, dímóra,  p.280 ⁊ cairrgi comora cloch aga n-gerradh co cruadhnertmur, co fortill, firarrachta aigi ag lúathlimadh ⁊ ag lanlímhugudh a fiacal ar cinn in comluinn ⁊ in cathaigi-sin; ⁊ tulca tromthalman ⁊ cairrgi comora cloch aigi aga dilgen do gach leth do dronn a shuic ⁊ a srona. Do cunnaic Bibus in cullach ina dochum; do leig spuir co spraicemail isin sded, ⁊ do chuaidh co segmur, socraidhech a coinne in cullaigh.  352b ⁊ tug sathadh sanntach sleghi for in cullach, ⁊ do cuir ina craes hi, ⁊ do rindi in cullach blodha beca, brisdi, buanrebhtha do crann na sleghi iarna cogaint co cícarach dó. ⁊ do nocht Bibus a cloidhem co cetfadach iar m-brisedh a shleghi, ⁊ do ríndi urlaidhi ainmín, ainnsergach risin cullach co t-torcur leis marbh gan anmain a furcinn in comhluind. ⁊ do ben a cenn de asa h-aithli, ⁊ do cuir ar cenn a sleghi é, ⁊ do chuaidh ara sdét ⁊ ro dermuid a cloidhemh ar an fód ar ar clai se in cullach, ⁊ do gluais roime cum na cathrach.

⁊ ro badur da ridiri dec do muindtir Ermín a coimét na furaisi in la-sin, ⁊ do cunncadur Bibus ag fagbail na furaisi ⁊ cenn an cullaigh aigi ar imchur. Adubradar na ridiri: “An feicidh in treturach, celgach, cristaighi ar marbadh in cullaigh nemi? ⁊ imrem bás air, ⁊ berim cenn an cullaigh linn cum in righ, ⁊ abrum curub sinn do marbh é, ⁊ do gebum ar m-breath fein on rí.” Do cuadur da ridiri dec na furaisi a coindi Bibuis dia malairt ⁊ dia mormarbadh, ⁊ ni roibi d'arm ag Bibus cum a cosanta acht fedh laime laich do crann cruaidh, craisighi, ⁊ do marbh se seiser do na ridirib do tri builli don crann-sin. Do cuadur seiser ele as dibh le luas a n-ech mur a roibh in righ, ⁊ do ronsad cosaid in gnima-sin. Ro bui Sisian, ingen Ermin, ac feithem in comhraic-sin aga dhenum, ⁊ do cuaidh si mur a roibi a h-athair ⁊ ro innis do mur do fhelladur ridiri coimeda na furaisi ar Bibus ⁊ mur do marb se seiser dib le bloidh bic do crann sleghi, ⁊ do shaer sin Bibus .i. in lethscel do gab Sisian do.

 6

Fecht n-aen dia roibhi Eirmin ar faithci a dúnadh do cunnuic drong do ridiribh ac techt ina comdhail ⁊ litreacha fo selaib acu, ⁊ ro indsedur na litreacha co roibhi Bramon .i. rí na Damaisci ag  353a techt d'iarraidh Sisian ingine Ermin d'ais no d'ecin. Is ann-sin ro fiarfaigh Ermin do Shisian113 nar cet le  p.281 a tabairt do Brámon .i. do rí na Damaisci; adubairt Sisian nar cheat. “Crédh in t-adhbur?” ar in righ. “Is é is adbur dam”, ar-si, “.i. curob me is oigri ort-sa, ⁊ da faghtha bas comad e in fer do beth agum-sa do beth na righ isin crich-so tar h'eis, ⁊ damad e Bramon ro ba ferceile dam ni h-annsa crich-so do anfadh se acht a císcain do breith leis ina thir fein ⁊ an tir-so do cur a tarcaisne tre gan rí do beth a comnaidhe innti; ⁊ is e sin in t-adhbur nach cet lium mo thabairt do Bramon.” Adubairt an rig: “Cred ele do denum?” ar-se. “Do dennir co maith”, ar-si “.i. dena-sa ridiri do Bibus o Hamtuir, ⁊ budh moidi leis a menma é, ⁊ tabur cennus do sluaigh dó, ⁊ cuir romud a tosuch catha e, ⁊ dom doigh-si do dena se gnim greannmur gaiscidh, uar do cunnac-sa e ac marbadh in cullaigh neime ⁊ an t-seisir ridiri le fedh laime do crann sleghi.” Do rindi Ermin iarsin ridiri do Bibus, ⁊ tuc Sisian sciath ⁊ cloideam ⁊ ech dó, Arindel ainm in eich ⁊ Morglae ainm in cloidim. Tanicc iarsin ri na Damaisci cona mórsluagaibh d'innrudh ⁊ d'argain na Meirmidoine. Do cuir Ermin a sluagh ar enslighi ⁊ do chuaidh se a coinne Bramoin. ⁊ do cuaidh Bibus a tus in catha co feramail, firarrachta, ⁊ torcair catha ⁊ ceta leis co luath. ⁊ do comruicc sé re ri na Damaisci iar marbadh dó in crai catha ro bui aga imcoimét, ⁊ ro gab se in ri a mesc a muintiri, ⁊ do cuir cengal ⁊ cuibrigthi air, ⁊ do rug a n-airginaib broide ⁊ gabala é, ⁊ tuc do righ na Meirmidoine e dia coímed. Roimpa  353b Sir Bibus iarsin re sluaghaibh na Damaisc ⁊ ro gab a cur a n-air, ⁊ fuair se dias do muindtir Eirmin aga n-dicennud a sluaghaibh na Damaisci, ⁊ ro saerad leis iat, ⁊ torcuir in drong ro bui aga n-dicennudh les. ⁊ do lenadur in da ridiri sin Sir Bibus a h-aitli a furtachta. Tar eis coscair ⁊ commaiti in catha sin tanic Bibus cnedach, crechtach, comurtach tara ais co cathair na Meirmedoine. Adubairt Ermin re Sisian Sir Bibus do breith le da leiges ina grianan fein. Conidh amlaidh sin do cuir Sir Bibus in cath-sin ar righ na Damaisci, ⁊ reliqua.

 7

Dala righ na Meirmidoine iarum, do boin sé a uili maithus mur fhuasgladh as righ na Damaisci, ⁊ fregra cisa ⁊ cana ar fedh a betha ⁊ comurle Ermin do denum ar gach ni. Dala  p.282 Sisian, ingine Ermin, do rug si Bibus le da leigus, ⁊ do cuir na suidhi ar colba a h-imduigi h-e, ⁊ adubairt ris: “A Sir Bibuis”, ar-si, “ní fuarus fein re t'agallaim tú co ruigi so, uair is tu mo rogha nuachair ⁊ mo cetgradh d'feruibh an betha, ⁊ is tú is ail lium do beth mar ceile agum.” Adubairt Bibus: “Ní cubaid rit beth agum-sa”, ar-sé, “uair ní fuil isin cruinne co comcoitcenn fer nach fuil a saith do mnai innud; ⁊ a rigan”, ar-sé, “ní fuil inme na ardflaithus agum-sa”, ar-sé, “acht mina faghar le nert mo loinne é, ⁊ is uime-sin nach dingmala duit-si misi mur fir”, ar Bibus. Adubairt in rígan co frithir, fergach: “A amais anuasail ⁊ a muidh modurdha, micerdaigh, ⁊ a innarbtoir dibligi, deroil, drochbertaigh, is iargulta, anuasal in fregra tuguis orum; ⁊ fag in cathair so, ⁊ imig romud fur loinges mur is gnath let, ⁊ do-ber-sa fa n-dera114 bás do tabairt duit.” Adubairt Bibus co foiginneach: “A rigan”, ar-se, “co roibh maith h'anora agud! ⁊ Gideth  354a ni h-anuasal mese, uair as mac d'iarla uasal mhe as ferr ro bi isin domhan ina aimsir, ⁊ is i ingen righ Alban mo mhathair. ⁊ an t-inadh a fuarus in masla ⁊ in t-imdergadh-sin gan adhbhar, fuigfed gu firaibeil h-e, ⁊ in sded ⁊ in cloidhemh thugais dam a tuarasdail bid siad agad fein budhdheasta.” Ro fhagaibh Bibus in tor co comfergach, ⁊ do cuaidh a stabla na n-ech. Adubairt in righan ar turnad a treinfergi: “A Bonafais”, ar-si, “is aitrech lem-sa a n-dubart re Bibus; ⁊ da faga se in tellach-so, ni ba buan mo betha-sa da eis; ⁊ erigh ⁊ tabur cugum e, ⁊ do-ber a breath fein do ina esonoir.” Ro imigh Bonafas a cenn Bibuis, ⁊ ro iar cum na rigna h-e, ⁊ ro gell a breat fein on rigain do; nir faemh Bibus dul leis. ⁊ ro bui bratt uasal do sida glegel, glangresach fa Bibus, ⁊ ilimud do tinlaice?115 oir ⁊ do legaib lanmaisecha loghmura ar na cengal ⁊ ar na cumdach fur an caemetach-sin, ⁊ tug Bibus do Bonnfas e ar son a aisdir. Tanicc Bonufas tar ais a cenn na rigna, ⁊ ro indis di gur diult Bibus techt dia h-agallaim, ⁊ adubairt Bonufas ilimud maithesa re Bibus, ⁊ adubairt nar duine anuasal tug an brat uasal-sin do fein, ⁊ nar cubaid olc do rad re fer 116 in taburtuis ⁊ in tinnlaice-sin. Ro eirigh in rigan iar-sin, ⁊ do cuaidh si mur a roibi Bibus, ⁊ adubairt ris: “A Bibuis”, ar-si, “is aithrech lium a  p.283 n-dubart rit, ⁊ do gebuir do breat fein ann; ⁊ da madh ail let misi do posadh, do gebuind baistedh ⁊ do creidfinn don Dia da creidi-si.” Adubairt Sir Bibus: “Gabhaim-si mur-sin let”, ar-se, ⁊ do gab a lam ina laim, ⁊ do pogsad a ceile asa h-aithli, ⁊ do chuaidh Bibus le isin tor iarum, ⁊ do cuiredh leighus ⁊ lesugudh air gur ba slan iar n-othrus. ⁊ ro badur ag eistecht risin posad-sin in dias ridiri ro saeradh o bas le Bibus isin cath roime-sin, ⁊ do chuadur  354b mur a roibi in ri, ⁊ ro indsidur scela in posta-sin do, ⁊ adubradar ris bás d'imirt ar Bibus. Adubairt in righ gur mor cumain Bibuis fair, ⁊ nach cuirfedh fein cum bais e, ⁊ gideth adubairt co cuirfedh a n-inadh baiss d'fagail e. Is ann-sin do sgribadh litir d'Eirmin ⁊ issed ro bui innti, bas d'imirt ar Bibus. ⁊ Adubairt in ri re Bibus dul leisin litir-sin cum righ na Damaisci. Adubairt Bibus: “A thigerna”, ar-se, “ni misi techtaire is cnesta do dul leisin litir-sin co Bramon, uair is me ro marb a muindtir, ⁊ ro bris cath fair, ⁊ ro gab e fein, ⁊ ro ben a uili maithus de mur fuascailt as, ⁊ tug fa cis duid-se.” “Ni misdi sin”, ar Ermin, “⁊ ni ba h-eguil duit-si aenní ann, ⁊ is tu is tairisi lium-sa d'feruibh an betha, ⁊ na ber h'ech na do cloidem let, ⁊ na scail in litir no co roichi-si Bramon .i. ri na Damaisci; ⁊ ber mul socair, sogluasta fud.” Dala Bibuis iarum, ro gluais roime co ceimdirech, ⁊ nir cian do ac siubal na conaire co facaid an falmaire feramail, firarrachta fur in conair ara cinn, ⁊ se ag ithi a dineir .i. tri culbur ⁊ buidel d'fhin milis ⁊ bairgen geal. Ro bennaigh Bibus don oilirtech, ⁊ ro freaguir in t-oilirtech e mur an cetna, ⁊ do thairg pairt don diner do Bibus. Ro tuirrling Bibus, ⁊ ad-uaigh a cuid don diner, ⁊ ro fiarfaigh Bibus scela don oilirtech ca tir dó, ⁊ cred in t-aistir ro bui fair. Adubairt in t-oilirtech: “Ridiri Saxanach me”, ar-se, “Sir Tirri m'ainm, ⁊ mac do Sir Saber me, ⁊ a lorgairecht Bibuis o Hamtuir ataim, uair is clann da derbrathair sinn nar n-dis .i. Bibus ⁊ misi. ⁊ do benadh a tigerntus uili dom athair acht aen tor daingin difogluighti ina fuil sé fein, ⁊ tanag-sa do siubal in domhun d'iarraidh Bibuis o Hamtuir”, ar-se, “⁊ an fuil enfocal da sceluibh agud-sa?” ar-sé. “Ata”, ar Bibus, “uair ni mo na da aidchi o cunnac-sa e ⁊ is inunn mét ⁊ delb  355a do ⁊ damh-sa.”  p.284 “Tuicim airsin curob tu fein h-e”, ar Tirri. “Me”, ar Bibus, “⁊ impuidh-si tar h'ais mur a fuil h'athair, ⁊ tabur nert do laime leis, ⁊ is gerr co m-biad Bibus farib.” Adubairt Sir Tirri: “Tabur in litir-sin ad' laim da leighedh dam-sa, uair is minic do cuiredh sgribend a millti fein le techtuire.” Adubairt Bibus: “Is doigh lium-sa”, ar-se, “nach ferr do leithoir litreach tu-sa na mé fein, ⁊ ni ber ag tigerna ara m-biadh amurus 117 agum fell orum.” Do ceilebuir Bibus do Tirri, ⁊ ro imigh Tirri a crichaibh Saxan. Dala Bibuis iarum, ro imigh roimhe, ⁊ nir cian dó co facaidh cathair na Damaisci uadha, ⁊ ro bui deich mili fichet uadha hi in tan-sin. ⁊ is amlaidh ro búi in cathair-sin, ⁊ secht murtha daingne, do-bristi ina h-urtimcill do ballaibh cruadh-daingni cloch, ⁊ tri fichit troigh idir in da balla dibh, ⁊ tri fichit troig ar doimne isna diguib doimne, duaibsecha, do-imtechta, ⁊ ro bui idir na ballaibh-sin srut ruadh, roburta, ⁊ muir mer, moranfaidh ag imtecht fo cuairt isna loguibh lethna, lanmora sin. ⁊ Barca bronnfhairsinge ⁊ longa luchtmura ⁊ lestar lanaible ag imtecht arna gaethaibh gaibtecha, greannmura sin. ⁊ droitced togbala a dul isin cathraigh-sin, ⁊ peilir poindighi, primarrachta prais aga imfulang, ⁊ deich cluicc cainntecha, cíchanacha fur in droithcet-sin .i. cuig cluicc ar gach taebh de. ⁊ da saltrad urduil ind éin 118 dein, dasachtaigh, risin-raiter in dreollan, for in droichid-sin, do boinfidis na cluig-sin co cathaisech, congairech innus co cluintighi ar fedh na cathrach gair greannmur, geranach na clocc caismertach-sin. ⁊ do freagradais oig ainntreannta ⁊ curaidh comlonncruaidhe na cathrach co détla, dethtapaidh cum an droichid le garthaibh na clog. ⁊ ro bui tor taithnemach, toirtemail ar in cend fa nesa don cathraigh don droitced, ⁊ dealbh dragain duaibsig, drochdatha, arna buain ar taeb in tuir sin. ⁊ da lig lanmora, loghmura mur shuilib aigi, ⁊ comla lethan, lanmór do  355b pras re dorus in tuir-sin, ⁊ is trit in dorus-sin do gabthai a dul isin cathraigh. ⁊ rob imda clocha cristail ⁊ carrmogail ⁊ lega lanmaisecha, logmura, cengailti co cerdamail le h-or na h-Araipi a fuindeogaibh ⁊ a seinistreachaibh na cathrach-sin. Dala Bibuis immorro, ro leig spuir co spraicemail isin sdet, ⁊ ro cuir 'na rith for an droichid  p.285 hi, ⁊ ro benadur na cluic co cainntech, congairech, ⁊ ro eirigh in ri cona mórtheghlach cum an droithcid. ⁊ Adubairt in ri: “Ata nert namat ar techt ar an droithced, no duine drochoilunta ecin.” Tainic in ri co lathair, ⁊ ro thuirrling Bibus ar an fod a fiadhnuse in righ, ⁊ do rinde umla do, ⁊ tug in litir ina laim, ⁊ ro leigh Bramon litir. ⁊ adubairt: “Do den-sa gach ni adeir in sgribenn-so”, ar-sé, “uair is tu-sa Bibus o Hamtuir, ⁊ is tu ro gab misi, ⁊ ro marb mo muindtir, ⁊ ro ben fhuasgailt asum, ⁊ tug orum freagra ⁊ umla do thabairt do duine fa mesa na me fein.” ⁊ adubairt Bramon: “Tabur biadh do Bibus”, ar-se, “uair ni cubaidh oglach tigerna maith gan anoir do denum do.” Do rugadh Bibus do halla in righ, ⁊ tucadh biadh do, ⁊ ro badur aga fiarfaige di aroile créd in bas do-berdis dó. Adubairt drong dib a losgadh co lanaibeil; adubradar drong ele a crochadh co congairech; adubradar drong ele a tarraing a n-diaig ech; adubradar drong ele a cur a prisun da pianad. Adubairt Bibus: “Is nar sin”, ar-se, “i. in nech do thiucfadh le techtairecht do cur cum bais, ⁊ is amlaidh is maith dibh misi do cur tar an cathraigh amach, ⁊ trealam catha do tabairt damh, ⁊ sluaigh na cathrach uili do beth ina trealam catha am' timchell, ⁊ a m-beth uili gum ledrad ⁊ gum lanbualadh ar aenslighi, ⁊ is lugha d'adhbur gotha dibh-si misi do marbadh mur sin na mo marbadh ann-so.” Adubairt aroile dona sluaghaibh: “In uair fa fuaruis-se sinne roime-so ar fairsinge na feronn do curis ár ar muindtire; ⁊ do denta in cetna anois, da faghtha amuigh sinn.” Is annsin do luigedh  356a an laechradh láncalma ar muin Bibus conar ba luaithi saithchi brighmur bech os bechlusaib naid sluaigh dana, dimsacha na Damaisci a cengal ⁊ a cuibrech an curadh crodha, ceimdighaind. ⁊ do cuiredur Bibus iar-sin ina cime crapaillti a prisun peannuidech da pianad, ⁊ do rug Bibus bata bunnremur leis isin prisun, ⁊ ro bui sáile siltech, serbhruadh ac techt fa dhó sa lo con n-aidhchi isin prisun-sin. ⁊ anuair fa suighedh Bibus do bidh in saile co ruigi a smeig do, ⁊ inuair do bid ina shesam do roithed in saile remur a lairgi, ⁊ ro bui cris arrachta iarnaighi, coimlethan re muinel miled, cengailti ina medhon, ⁊ carrtha comdaingin cloichi cengailti don luib lanmoir-sin re druim Bibuis. ⁊ tangadur draccuin duaibsecha,  p.286 diablaidhi, ⁊ naithrecha naimdemla neme, ⁊ piasta poindighi, primarachta as cuil ⁊ as taebuibh in prisun, ⁊ ro gabadur ag ledairt ⁊ ag lanmarbadh in laechmiledh. Is ann-sin ro ataigh Bibus in t-athair nemda da furtacht on pein-sin, ⁊ ro cuimnig se in bata do rug leis isin prisun, ⁊ do gab se urluigi agarbh, ainiarmartach arna h-uilpiastaib gur marb uili iat le cumachtaibh Dia. ⁊ do boin nathair neim feoil ⁊ croicind na malac cle do greim. Dala Bibuis iarsin, ro búi se secht m-bliadna aga muchadh isin maindir mordaingin-sin, ⁊ ised fa betha dó frisin re-sin .i. lethad baisi bigi d'aran anbhann eorna in dara la, ⁊ ised ba deoch dó .i. saile serbhruad, et reliqua.

 8

Aroile la dia roibe Bibus isin prisun-sin ar cradh a cuirp re gorta ⁊ re cumgach, ro sgrech se ar Dia in tan-sin, ⁊ adubairt: “A aendia uilicumachtaigh, do rinne nem ⁊ talam gan t-saetur, ⁊ delughuis la ⁊ aidhchi re ceile, ⁊ do-ber linad ⁊ tragadh arna marannaibh, ⁊ do rindi na h-uili ni do neimfni, is truagh nach bás do-berid damh-sa co h-obunn o pein ⁊ o pennaid in prisuin-so ina fuilim re secht m-bliadhnaibh. ⁊ do-ci tú, a tigerna, nar treices do creidem fein fos ge 'taim coicbliadhna dec a talam na paganach; ⁊ a thigerna”, ar-se, “is aithnid duid co fuiginn inme ⁊ ardflaithus mor da treiccinn do creidem-sa; ⁊ a thigerna nemdha”, ar-se, “foir orum in tan is mithi  356b let féin.” Do labur in t-aingel osa cinn, ⁊ adubairt: “A Bibuis”, ar-se, “bíth menma maith agud, ⁊ bidh craidhi laidir, uair ro eist Dia re do geran, ⁊ is gerr co fuigir furtacht.” Is ann-sin ro fas soillsi mór isin prisun o timteracht an aingil, ⁊ do cuaidh a radarc ⁊ a rathugudh asin dragun, ⁊ do marbadh an dragun le Bibus.

Dala na deisi ridiri ro bui a coimét in prisun, do cualadur irnaighti ⁊ adhmoladh Bibuis fur in duileman, ⁊ adubairt aen dibh re roile: “In cluinid in treturach fallsa, fichmisgnech, ag adhmoladh an treturaigh do crocadar ar sinnsir-ne, ⁊ é aga moladh mur Dia? ⁊ do-berim fom' breithir co racha me sis do bualadh énduirn fur do gin gnusgorm, grainemail.” Do cuaidh  p.287 in ridiri co rechtmur, ro arrachta isin prisun, ⁊ iar rochtain co Bibus dó, do ben Bibus a cloidem asa durn dia aimdeoin, ⁊ ro buail do dhorn ina muinel, ⁊ ba marb é. Ro fiarfaigh in ridiri ele: “Cinnus edrud ⁊ an cristaidhi?” ar-se. Adubairt Bibus: “Ata se com cirrbadh co mor, uair is treisi é na me.” Do cuaidh in dara ridiri san prisun d'furtacht a companaigh, ⁊ do buail Bibus do cloidem e co n-derna da ordain de. Do rinde Bibus irnaighthi ⁊ adhmoladh cum Dia ar son na mórmirbuili sin, ⁊ tug se bogbertugudh air a medhon a iarnaigh, ⁊ do thoitedur na geimlecha co grodurrlum de ar gach taebh, ⁊ ro eirigh ina shesum ar lar in prisun, ⁊ ro glac in rop rodaingen ⁊ in cadhla cruaidhrigin cnaibi le tangadur na ridiri isin prisun ⁊ ro imig leis suas ar urlar in halla. ⁊ do fuair in dorus obela, osgailt, ⁊ tapur ar lasadh do gach taebh de a medon aidhci do t-shinnrud, ⁊ sluaigh in dunadh uili ina colludh. ⁊ do cuaidh Bibus asa stabla na n-ech, ⁊ ro marb se na tri fichit gilla ro búi a coiméd na n-ech d'aenbuilli le sail lethain, lanmoir ro bui fo chosuibh na h-imdhaidh, ⁊ ro gab a rogha don echraidh. ⁊ do cuir eideth daingin, dobrisdi uime, ⁊ do cuaidh for an sdét, ⁊ ro imigh roime co dorus na cathrach, ⁊ ro iar oslugud roime, ⁊ adubairt gur eláidh in cristaidhi ro bui secht m-bliadnaib accu a laim. “Is truag sin”, ar an doirrseoir,  357a “⁊ lenaidh co luath e”, ⁊ do lig sé Bibus amach in tan-sin, uair ba doigh leis co rabudur sluaigh na cathrach uili ina diaigh; ⁊ is mur sin ro imig Bibus gan cronugudh as in cathraigh. Dala sluaigh na cathrach, nír cían d'aidhci gur airighedur Bibus ar n-elod, ⁊ a lucht coimeda arna marbadh; ⁊ do gabudar a n-eich, ⁊ do lenudur é, ⁊ do rugadur air ar maidin. Ro bui ridiri uasal do muindtir rígh na Damaisci ar tus in t-sluaigh, ⁊ ech roluath fai, ⁊ Grainnder ainm in ridiri-sin; ⁊ tug Grainnder a comtrom fein d'ór ar an ech-sin, ⁊ Treinnsiuis ainm in eich. ⁊ do ruc sé le luas a eich ar Bibus, ⁊ adubairt co tiurad bas dó. Ro impa Bibus, ⁊ do comruic ris co neimnech, naimdemail, nemcarthanach, ⁊ tug Bibus sathudh sleghi ar Grainnder ⁊ do cuir tri na corp gan comruind hí, ⁊ ba marb Grainnder de-sin. ⁊ do gab Bibus a ech .i. Treinsiuis, ⁊ do cuaidh uirre asa h-aithli. ⁊ do rug ri na Damaisci cona sluaghaibh ar  p.288 Bibus fon am-sin, ⁊ do marbh dronga di-airme ⁊ drechta dermala dib. Is ann-sin ro iadar sluaigh na Damaisci ina urtimcill, ⁊ do gabudur aga ledairt ⁊ aga lanmarbadh. ⁊ le furtacht Dia ro leim Bibus a ech 119 tar aill móradbuil mara, ⁊ ro búi sruth ruadh roburta ⁊ cuan cainntech, cruadanfaidh don taebh araill don carraic, ⁊ nír éidir le bethadhach isin cruinne a snam. ⁊ do leim ech Bibuis isin m-brainde m-borbruadh co bithurrlum ⁊ do snam si in cuan co ceimdirech, ⁊ do chuaid-si tar an sruth co seitreach, sircalma. Ceithri h-uaire fichet ro bui Bibus cona ech ag dul tar an muir-sin, ⁊ iar n-dul a tír do Bibus do thoit se da each le h-anmainde a bruinne ⁊ le mét a gorta. ⁊ do guidh sé Dia co dichra, duthrachtach dia comfurtacht on gorta-sin, ⁊ do mol se co h-adbul in t-athair nemdha, ⁊ tain- 357bicc nert nua do les-sin. ⁊ do gab a ech aris, ⁊ do chuaidh uirre, ⁊ do gluais roime in conuir co ceimdirech, ⁊ do cunnuicc cathraigh uadha, ⁊ do cuaidh da h-innsaigi, ⁊ ar rochtain doruis na cathrach do do cunnuicc in righan rathmur, ro-uasul ar barr in tuir os cinn doruis na cathrach, ⁊ ro bennaigh Bibus di, ⁊ ro iar biadh uirre a n-anoir an Athar Neamda. Adubairt in righan: “Tarra astegh”, ar-si, “⁊ do gebuir do lordaethain bidh ⁊ digi.” Do cuaidh Bibus astegh iar-sin, ⁊ do tuirrling Bibus isin halla rigdha, ⁊ do suidh ar bord, ⁊ do cuiredh biadh ina fiadhnuse. ⁊ nír cian dó mur-sin co facaidh in fomoir feramail, fírgranna ⁊ in t-athach tarrlethan, tromnertmur ina dochum, ⁊ ro fech se fur Bibus, ⁊ do cunnaic a ech Grainnder. ⁊ adubairt co níata, naimdemail: “Is i so Treinnsiuis, .i. ech Grainnder mo derbrathar, ⁊ a treturaigh”, ar-sé, “is é a goid do rinnis.” Adubairt Bibus: “Ní h-é a goid do rinis”, ar-sé, “⁊ gideth ro marbus in té aga roibhi si, ⁊ do benus in t-ech ar ecin de.” Iarna clos-sin don athach tuc se buille bithnertmur do glaedhe greannmur, guasachta cum Bibuis, ⁊ ro crom Bibus fon m-bord, ⁊ do lig an buille tairiss. ⁊ do gerr an fodhmoir fedh laime laeic don bord os cinn Bibuís. Do bidg Bibus on bord leis-sin ⁊ do rith sé cum an athaich, ⁊ do ben an  p.289 glaedhe da ainndeoin de, ⁊ do buail builli ar an athach de co n-derna da ordain da corp. Do h-eigedh isin cathraigh leis-sin, ⁊ do cuaidh Bibus fura sded ⁊ do rugadur lucht na cathrach air, ⁊ do marbh se dronga dibh, ⁊ ro imig roime dia n-aimdeoin. Dala Bibuis iarum, ro búi se ag sírsiubhal in domun soir roime no co rainicc se san India a cenn patriarcca in t-srotha .i. in trias  358a rí do rightib na h-India, ⁊ is e is papa acu. ⁊ ro an Bibus bliadhain 'na oglac aigi, ⁊ ni tarrla ris an bliadhain sin comrac curad na cathmiled, athaigh na baibhe, leomain na lipairt, draguin na uilpiasta neme archena nar thuit leis re fedh na bliadhna-sin ⁊ dob imdha athnudh ⁊ edail tuc se do patriarca risin re-sin.

Adubairt Bibus co fuicfedh se an India, ⁊ co m-bedh se sel ele ac siubal an domun siar gach n-direch. Adubairt patriarca: “Na h-imigh”, ar-se, “⁊ do-ber-sa righacht duit ⁊ do rogha mna sa talmain-so, ⁊ an agum.” Do rindi Bibuis a faisidi re papa na h-India, ⁊ ro innis do co roibi ingen do righ paganta a cert aigi. Adubairt patriarca ma bí, nar dilus do-san ben ele do beth aigi, minar truaill si a h-óghacht le paganach; ⁊ ma rindi, nar coir do-san a beth aigi.

Imtusa Bibuis iarum ro ceileabuir se do patriarca, ⁊ do gluais roime siar gach n-direch, ⁊ nir an co rainic Rodus; ⁊ ro bui bliadhain ele a fochair priora Roduis, ⁊ is adhbul a met do thoit leis an bliadhain-sin do paganachaib in bliadhain-sin, ⁊ is mor d'Eirristinibh ⁊ d'Iubulaib torcair leis an bliadhain sin, ⁊ dob imda athnudh édala tuc sé don prioir in bliadhain-sin. Do thairg in prioir tigerntus mor do, ⁊ anmuin aigi, ⁊ ro diult Bibus sin, ⁊ do rinde faiside risin prioir, ⁊ ro innis do ingen do ri paganta do beth a cert aigi, ⁊ dob inann fregra tuc an prioir fair ⁊ patriarca. ⁊ ro imigh Bibus roime as sin, ⁊ do rug se gell gaisgid gacha tiri ⁊ gacha talman dar imig sé don doman an da bliadhan-sin.

 9

Dala Sisian, ingine Ermin, anuair far cuiredh Bibus le litreachaibh cum rí na Damaisce rob fada le ro búi ina fegmuis ⁊ do cuaidh si mur a roibhi a h-athair ⁊ ro fiarfaigh  358b de ca raibi Bibus. Adubairt Ermin: “Truagh sin, a righan”, ar-sé, “uair ro cuir sa Saxan techta ara cenn, ⁊ do thabaigh se a tigerntus ar an imperi dó; ⁊ tuc se a ingen mur mnai do Bibus, ⁊ ata sé anois ina iarla a Saxanaibh. ⁊ Fós ní h-intaebha na  p.290 daine coimhigche, uair is triall cum an inaidh fein do nid fa deoigh ⁊ do thairges-sa moran tigerntuis dó do cinn anmuna agum, ⁊ do diult dam, ⁊ ro imigh roime.”

Dala Sisian immorro, ro bui si co bronach do cumaidh Bibuis, ⁊ gidh fos nír creid sí radha a h-athar, uair fa doigh le nach dingnadh Bibus breg re. ⁊ nir cian iar-sin gur cuir Ybor .i. ri na Damaisci techta d'iarraidh ingine Ermin do banceile. Do cuaidh Ermin mur a roibhi an ingen, ⁊ ro innis di co tangadur techta da h-iarraidh do ri na Damaisci; “⁊ do-ber-sa do tú”, ar-se. Adubairt Sisian: “A athar”, ar-si, “do den-sa do thoil-si.” Iar-sin do cuir Ermin le techtaibh Yboir techt ar cend na rigna fo cenn becain aimsiri. Iarna clos-sin do t-Sisian, 120 do rindi si cris alainn orsnaith ⁊ do sida somaisech, ⁊ do cuir si annsa cris co glicc, gaesmur leisin glicus n-Gregach nach fedfaidis fir in talman a buain asa h-oghacht in cein do beth in cris tairsdi. ⁊ do cuir don taebh astigh da h-edach e uimpi. Tanicc Ybor iarum coic mili dec do sluaghaibh, dia tabairt, ⁊ tugudh do hi, ⁊ do rinnedh a m-banais, ⁊ tugadh ech ⁊ cloidhem Bibus dó le .i. Morglae ⁊ Airinnel a n-anmanna. Et do cuir Ybor in cloidhem tairis, ⁊ do cuaid ar an ech, ⁊ o ro aithin Airinndel narb e Bibus ro bui fuirre, do rith si co h-ainmin, anacarrach, ⁊ ro fuadhaig é le binde ⁊ le borrfadh tre glendtaibh doimne, dua,  359a duaibsecha ⁊ tre cnoccuibh corra, cenncaela ⁊ tre ailltibh arda, agarba, ⁊ is uaill nar marbh si é. ⁊ do cuiredh in t-ech iar-sin a soiler chaisléin, ⁊ laitisi iarnaidhi ina timcell, ⁊ nír lam aenduine a glacud o sin amach no co tainicc Bibus iar cein moir.

 10

Dala Bibuis o Hamtuir, iar fágbail Roduis dó nír sguir co rainic cricha na Meirmedoine moire a crichaibh glanaille, gormtsrothacha na Gréige. ⁊ tarrla nech fris ar an conuir, ⁊ ro fiarfaigh Bibus scela na criche-sin, ⁊ co sunnradach scela Sisian. Adubairt an t-oglach: “Ata sidh ⁊ saime ⁊ socracht isin crich-so”, ar-sé, “⁊ ata Sisian ina mnai ag righ na Memroine re noi m-bliadhnaibh. Is brónach ro gab Bibus na scela-sin cuigi,  p.291 ⁊ nir scuir iarum co rainic cricha na Memrointi ar comghar cathrach Yboir, ⁊ tarrla oilirtech ris ar fagbail na cathrach, ⁊ ro fiarfaigh scela de. Adubairt in t-oilirtech: “Is annsa cathraigh ud ata an aenben is ferr isin cruinne co comcoitcenn .i. Sisian, ingen righ na Meirmedoine, ben Yboir ri na Memroine, oir fir in domhun do dul sa medhon lae cuici, do-berudh biad ⁊ edach, or ⁊ airgid doibh ⁊ is é ní adeir si re cois gach derci dib-sin: “Bith sin aguibh a n-anoir Dia ⁊ ar anmain Bibuis o Hamtuir”; ⁊ ní tucenn aenduine in briathar-sin uaithi.”” Adubairt Bibus: “A oilirthigh”, ar-se, “tabur iasacht na deisi boichte-sin agud dam-sa”, ar-se, “⁊ cunnaim mo deisi ridiri agud no co ticer tar m'ais.” Adubairt an t-oilirtech nach tiubrad; adubairt Bibus: “Tabur do dheisi bocht dam”, ar-sé, “⁊ do-ber mo deisi ridiri duit  359b da cinn.” Do ronsad amlaidh. ⁊ do cuir Bibus edach an oilirthigh uime, ⁊ do cuaidh roime co dorus na cathrach, ⁊ do cunnaicc an righan ro-alainn, ⁊ a cenn amach tar fuindeoigh in tuir. ⁊ ised adubairt do guth geranach: “A Bibuis”, ar-si, “is truagh lium a fhad atái, ⁊ tairnicc buadha mo cresa, ⁊ is ecin dam toil Yboir do denum budhdesta.” Is ann-sin ro bennaigh Bibus di, ⁊ ro freagair si é ⁊ ro fhiarfaigh de ca roibh se. Adubairt Bibus: “Do badhus ag siubhal in domuin”, ar-sé. Ro fhiaraigh in righan de in facaidh se énfocal do scelaibh Bibuis o Hamtuir an aenniad dar gab sé. Adubairt Bibus: “Do cunnac-sa e, ⁊ ni fuil acht teora aidhchi o shin e”; ⁊ ro iar Bibus derc for an rigain, ⁊ adubairt Sisian: “Tarra astegh”, ar-sí, “⁊ do gebur derc, ⁊ beir ad' prioir ar bochtaibh na cathrach-so aniugh.” Tanicc Bibus astegh, ⁊ tainicc Sisian 'na comdhail, ⁊ do rug le é co ruige in soiler a roibhi Airindel, ⁊ do rinde sí sitir aga faicsin iar n-aithne di, ⁊ ro búi sí ag lighi 121 a laime. D'fosguil Bibus na laitisi, ⁊ tanicc in t-ech amach, ⁊ do rith si ar fúd na cathrach. Adubhairt Sisian: “Truagh sin”, ar-si, “uair ni bertar ar an ech úd co brach aris.” Do gair Bibus in t-ech cuigi, ⁊ tanicc co grod, ⁊ ro búi si aga ligi, ⁊ do cuir astegh aris h-í, ⁊ ro fhech in righan air, 122 ⁊ do thoguibh sí in t-at pill da cend, ⁊ ro aithin é ge ro búi esbaidh na malach clé fair o cunnnic si roime e. Do raidh in  p.292 righan: “Is tu-sa fein Bibus”, ar-si. “Is mé co derbh”, ar-sé, “⁊ ro innis firinde gach énní di.” ⁊ adubairt Sisian: “A Bibuis”, ar-sí, “imigh amach as in cathraigh, ⁊ tarra a cenn an righ sa medon lae. ⁊ indis dó co robuis annsa Baibiloin ⁊ gur gabud in tír-sin uili acht cathair  360a na Baibiloine amain, ⁊ co fuilid imud sluaigh ina timcill. ⁊ abuir gurub é rí na Baibiloine do cuir ar cenn Iboiri thú dia furtacht on ecin-sin, uair is derbrathair d'Ybor e; ⁊ rachaidh se da furtacht, ⁊ fuicfidh se an cathair-si co h-uaingech ⁊ is mur sin do gebum-ne faill cum imtechta.” Do cuaidh Bibus as in cathraigh iarum, ⁊ tainic sa medon lae innti, ⁊ do cuaidh a fiadhnuise in righ, ⁊ ro innis do gur gabudh in Baibiloin acht an cathair mor amain, ⁊ “tanacc-sa co h-incleith ar do cenn-sa do cumnad do derbrathair.” Do creid in ri sin, ⁊ do cuir tinol ara muindtir co h-aenlathair, ⁊ ro fhagaib coimét a cathrach ag ridiri uasal dia muindtir, ⁊ ro imigh fein roime cona sluaghaib. Do raidh Sisian: “A Bibuis”, ar-si, “is amhghar atamaid anosa, uair ata cloch buadha ac an ridiri ud do fagudh a coimét na cathrach, ⁊ ni fuil ni da n-dentur isin cathraigh-so nach foillsigenn si do.” Do rinde Sisian deoch cumachtach leisin n-glicus n-Gregach, ⁊ do cuir si techta ar cenn in ridiri, ⁊ tanicc co prap, ⁊ tuc in deoch shuain dó, ⁊ do choduil se asa h-aithli, ⁊ nír fheidir a dusacht co cenn ceithri n-uaire fichet. Conidh amlaidh-sin fuair Sisian uainges imthechta.

 11

Dala Bibuis iarum, do cuir-se Sisian ar culaibh Bonafais .i. a seombradoir fein o ba lenub hi co h-am na h-uaire-sin, ⁊ do cuaidh fein ar Airinndel, ⁊ do gluaisidur rompo as in cathraigh gan airiugudh mur sin. Dala Yboir .i. ri na Memroine, nír cian ag siubal na conuire é in tan tarrla oilirthech ris, ⁊ fochtuis scela de ca roibh se. Adubairt in t-oilirtech: “Do badhus isin Baibiloin”, ar-se. “Scela in tiri-sin agud”, ar an righ. “Is maith a scela”, ar-se, “uair  360b ata sidh ⁊ saimhe ⁊ socracht isin tir ud, ⁊ is tren ar gach talmain, ⁊ ni tren entalam uirre.” “Is fir sin”, ar an ri, “⁊ is derb lium curob é Bibus o Hamtuir siud tanicc a richt oilirthigh dar melludh, ⁊ dom dóigh do ruc se in righan leis, ⁊ impuide duinn a fritheing na conuire cetna”; ⁊  p.293 ní fuaradur in rigan na Bonafas isin cathraigh.

⁊ do lenadar ara lorg iad, ⁊ do rugadur orra, ⁊ ro impa Bibus riu, ⁊ ro marbh drechta dermala ⁊ dronga di-airmigi dibh, ⁊ tarrla glend domhuin, duaibsech riu, ⁊ enslighi cumang coille a dul ann. Ro impa in ri cona muindtir uadha fon am-sin d'egla a muindtir do marbadh do Bibus a cumgach an glenna, ⁊ do thuirrling Bibus ar lar an glenna. ⁊ adubairt Sisian: “A Bibuis”, ar-si, “fagh bíad duind, uair ro lín gorta sinn.” Adubairt Bibus, “A righan”, ar-se, “ni gar duind biadh d'faghail annsa fasach-so, uair is fada daine ⁊ cathracha buain.” Adubairt Sisian: “Do cualusa”, ar-si, “co fagaid na ridiri croda biadh arna fasaighib le febus a lamaigh. 123 ” Ro fagaibh Bibus Sisian ⁊ Bonafas ann-sin, ⁊ do cuaidh fein d'iarraidh amanntuir urcuir, ⁊ tarrla damh osgardha allta fris ⁊ tug roga n-urchair do do cuir fedh laime laeich don t-sleigh trena corp, ⁊ ba marb e, ⁊ tuc cethrama leis de cum Sisian. Dala righ na Memrointi do badur da leoman límfhiaclacha ar bethugudh aigi, ⁊ ní gabadh nert sluaigh na sochraiti riu, ⁊ do lig se ar lorg Bibuis iat, ⁊ tangadur na leoghain mur a roibhi Sisian, ⁊ ro eirigh Bonufas, ⁊ do comruig riu, ⁊ ro marbhudur na leoghain é, ⁊ aduatar é féin ⁊ a ech. Tanicc Bibus iar-sin co lathair, ⁊ ro fhuagair Sisian do o bí in t-ech luath aigi teithedh roim na leoganaibh; ⁊ ní mur sin do rinde Bibus, acht techt co lathair. ⁊ do badur na leoghain ag ligi chos  361a na righna; ⁊ do rith leoman dibh a coinne Bibuis, ⁊ do cunnaibh Sisian an leoman ele ar cois tosaigh, ⁊ ro an aici gan t-saethar. Agus ro marb Bibus an leoman do comrac ris dibh, ⁊ ro fuagair do Sisian an leoman ele do ligen amach cuigi, ⁊ ro iar Sisian cumairci don leoman ro búi aici, ⁊ ro bagair Bibus fuirri, ⁊ adubairt gurb ecin di a ligen amach uaithi. ⁊ do lig si in leoman cum Bibuis, ⁊ do marbh Bibus in dara leoman, ⁊ do thuirrling asa h-aithle, ⁊ do rinde teine, ⁊ do berbh feoil fiadha, ⁊ tug a lordaethain feola ⁊ fíruisci don righain.

⁊ do cuaidh ara ech iar-sin, ⁊ ro fhagaibh in glenn, ⁊ ro bui drumann slebhi aird, adfhuair aga imtecht aigi. ⁊ nir cian dó co facaidh ina diaigh in fomoir fícha, foirniata, firgrana, ⁊ in t-atach ainmín, anaccarrach, ⁊ bile bunnremur, barrlethan, re gualaind; ⁊ nir luaithi damh allta roim conairt  p.294 na san rit dian, dasachtach, do rindi in fodhmoir andiaigh Bibuis. Do fech Sisian tara h-ais, ⁊ do cunnaic si in t-athach ag techt isin toraigecht-sin. Do raidh Sisian: “A Bibuis”, ar-si, “do cim-si trenfer righ na Mermeointi ad' docum, ⁊ is aithnid dam-sa é, ⁊ ni h-incomrac sluaigh na sochraiti ris re mét a nirt ⁊ re febus a laime.” Adubairt Bibus rei-si: “Tuirrling”; ⁊ do rinne co prap, ⁊ do cuir Bibus in t-ech a coinne an athaigh, ⁊ tug an fomoir uilli borb, bithnertmur cum Bibuis, ⁊ do sechain Bibus in builli, ⁊ do cuaidh se fon m-bile cum an fathaigh, ⁊ ro iadh a da laime uime, ⁊ tuc cor furtill dó, ⁊ do trasgair e. ⁊ do cengail Bibus in t-athach co fírdaingen, ⁊ anuair dob ail leis a cenn do buain de ro iar Sisian a anum don fomoir ⁊ e fein do beth 'na oglach aigi o sin amach re fedh a betha; ⁊ tuc Bibus a anum do mur sin. Ro imgedur rompo  361b na triur, ⁊ do rangadur co ruigi in muir, ní roibi long acu. ⁊ do cunncadur longa uadha fur an muir, ⁊ do glaedh Esgobard orra ag iarraidh luinge, ⁊ nir freagradur é. ⁊ ro imigh in fomoir co firarrachta in muir, ⁊ ro iadh a da laim fan luing ro ba nesa dó, ⁊ do sailedur in foirenn curob astegh isin luing rob ail leis techt, ⁊ ni h-edh do rone acht an long d'impodh druim tar ais, ⁊ a roibi innti do muchadh a medain in aigein, ⁊ an long do tabairt cum Bibuis. Do cuadur isin luing iarum, ⁊ do gabhudur ag siubal na senfairrgi co sanntach, ⁊ do gabudur cuan cluthar, comdaingen a Coilín a crichuibh Saxan. Do bi derbhbrathair athar Bibuis ina espoc isin cathraigh-sin. Tanic in t-espoc a comdail Bibuis, ⁊ do rindi anoir ⁊ urgairdiugudh dó. Ro fiarfaigh Bibus in roibi gleo cocaid na cennairci a crichaib Saxan in inbaidh-sin. Adubairt in t-espoc: “Ata guasacht ⁊ gabudh adbulmor isin tir-si anois”, ar-sé, “.i. da diuice dimsecha do bí san Almain, ⁊ do badur tricha bliadhan a cogadh re ceile, ⁊ do thoitedur a sluaigh ⁊ a sochraiti eturra ar gach taebh frisin re-sin. ⁊ do rinnedur fasaigi doimne, do-eoluis da tirthaibh ⁊ da talmanaibh uili ⁊ nir fed in t-imper na'n papa reitech eturra. ⁊ do cuadur fein iarum fa deoig do comruc re ceile, ⁊ do dhelbh Dia araen iat le h-imud a peccad a rechtaib da dragun duaibsecha, diablaidhi, ⁊ ro eirgedur a n-airdi os nellaibh ⁊ do thoirrling dragun dibh astigh isin Roim. ⁊ do gabh  p.295 ag marbadh na Romanach ⁊ ac fasugudh na cathrach. ⁊ do guidh in papa cona cleircibh in t-Athar Neamdha d'furtacht doibh on guasacht-sin, ⁊ do rindi Día sin doibh .i. ro anbhfainnigh Día an dragun, ⁊ do ceangladar na Rómhanuigh h-e, ⁊ do chuireadar  362a a soiler caislein fa dhroichead na Róma h-e, ⁊ ata se ceangailti ann-sin. ⁊ do tuirling in dragún eli dibh isin tir-se, ⁊ ní fuil se acht secht mile as so, ⁊ ro fhasaigh se morán don crich-so, ⁊ do marb ilimud da n-dáinibh ⁊ da cethraibh, ⁊ ata a uamun oruinde co n-dingna sé fasach do crichuibh Saxan uile.” Nir cían iar-sin co fuair Bibus uainges on espoc, ⁊ ro imigh co h-incleith as in cathraigh, ⁊ in fomoir maraen, ⁊ do cuadur co ruigi in furais ina roibi in dragun, ⁊ do cualadur sgrech uathmur ⁊ beicedhach agarb on dragun. ⁊ adubairt Asgobard: “Ar maithus na cruinne co comcoitcenn nach anfad fein risin péist naimdemhail, nemcartanaigh-sin”, ⁊ do teith an t-athach as in furais, ⁊ ro fagaibh Bibus ina aenar.

Dala Sir Bibuis iarum, nír cían dó co facaid cuigi in dragun duaibsech, dodelba, ⁊ do lig Bibus spuir co spraicemail isin sdét ina comdhail, ⁊ tug sathadh sanntach sleigi isin dragun, ⁊ nir derg air. ⁊ do cuir an dragun tonn do sgethraigi uaine fo suilibh Bibuis, ⁊ nir fhagaib sin nert mná seola and. Do chuaidh in uilpeist tairis don t-sracudh-sin, ⁊ do cuaidh isin tibra bui re thaebh, uair ba rogha leis a bathud tara slugudh don dragun; ⁊ ar n-dul fon tibra dó tanic a nert fein do co furtill, firarrachta. ⁊ ro eirig aris a comhdail na peiste, ⁊ tugh sathudh sleigi innti, ⁊ nir derg uirri. ⁊ do cuir in dragun in dara tonn uime, ⁊ nir fagaibh nert naidhen ann, ⁊ do cuaidh aris fan tibra cetna, ⁊ ba h-oghlan é ag ergi eiste. Teora fecht do mur sin ag dul fon tibra iar m-bualadh na sgeithi uaine, ⁊ ba h-oghlan e ag ergi. ⁊ An cethramadh tonn ro buail si air, andath, geal ro- 362bbui, ⁊ nir loigidi e sin ar traethadh nemi na h-uilpiasta, ⁊ tug Bibus sathudh sleigi uirrthe, ⁊ do cuir an t-sleig trithi, ⁊ 124 do dicennudh i iarum, ⁊ do ben a cenn di.

Dala Asgobard, do cuaidh se roime co Coilin, ⁊ ro innis don espoc gur marbadh Sir Bibus leisin dragun. ⁊ do cuaidh in t-espoc ⁊ sluaig na cathrach a proseisiam a cenn cuirp Sir Bibuis; ⁊  p.296 do benud cluig na cathrach co comcoitcenn mur anoir do Bibus, ⁊ ní clos aenní isin cathraigh acht aengair clog ⁊ comhurc ⁊ caismirti. ⁊ is ann do cunncadur Bibus ina comdail, ⁊ cenn in dragun ara sleigh aigi, ⁊ in t-sleg re gualainn, ⁊ é fein a n-glaic dilaiti a steit. ⁊ do ligedur na sluaigh gartha luthaire ar faiccsin Bibuis, ⁊ do moladar co mor in gnim gaiscidh-sin, ⁊ do chuadur le céile annsa cathraigh, ⁊ ro búi Bibus fa anoir indti. Conidh e comrucc Bibuis risin dragun-sin.

 12

Dala Bibus iarum, ro imig roime sa Fraingc, ⁊ ro búi sel innti, ⁊ ro fagaibh Sisian a cathraigh daingin, ⁊ Asgobard da caemna ⁊ da coimét. ⁊ do cuaidh Bibus do cunnadh do Sir Sabir .i. a oidi ⁊ derbrathair a athar a crichaibh Saxan. ⁊ nír cian do Shisian iar n-imthecht do Bibus co tainic iarla saidhbur, sarnertmur dar comainm Miliss iarla da h-iarraidh do bancheile iar tabairt grachra125 di; ⁊ ro guidh hi ⁊ ro diult sisi do. Adubairt iarla Milis co m-beth si d'ais no d'ecin aigi. Adubairt Sisian nach bét, ⁊ co roibh é a díl coimhéta uirrthe; ⁊ ro fiarfaigh in t-iarla cred in coimét ro bui fuirrthe. Adubairt in righan ba h-e Asgobard. Nir cian iarsin co tarrla in fodhmoir don iarla, ⁊ tuc litir 'na laim, ⁊ adubairt gurb e Bibus do cuir an sgribenn cuigi da breith anns oilen, ⁊ do bi teora mili on cathraigh fur muir. Do cuaid in fomoir fur an oilen, ⁊ iarla Milis dia innlucud, ⁊ ro bui caslen daingen isin oilen, ⁊ do cuir an t-iarla  363a126 tar ais isin cathraigh cetna, ⁊ ro innis do t-Sisian co roibhi in t-athach ... ina carcair coimeta. ⁊ adubairt in t-iarla: “A Shisian”, ar-se, “is ecin duit mo thoil-si do denum festa.” Adubairt Sisian: “Is tu-sa mo rogha-sa d'feruibh in talman da fagaind posta tu; ⁊ ni bia fer nemposta agum dom deoin co brach.” Adubairt in t-iarla co posfad se iar marach hi. ⁊ a mucha na maidni do pos in t-iarla in rigain, ⁊ do rig {} ⁊ {} h-aidhci iarum luigi leisin rigain. Adubairt in rigan: “A iarla Milis”, ar-si, “in ceird-sin dob ail let-sa do denum ni h-aithnit dam-sa re co ro-so, ⁊ guidim tu-sa gan enduine do ligen a n-entigh rind anocht.” Do raidh  p.297 in t-iarla nach licfedh, ⁊ do cuir aroibhi astigh amach, ⁊ do dun an dorus, ⁊ ro bui fein ag buain a eduigh de. Ro eirigh Sisian ina sesum, ⁊ ro glacc corda cruaidhrighin cnaibi, ⁊ do cuir snaidhm retha fair, ⁊ do cuir durchar127 fo cenn iarla Milis; ⁊ ro bui sail arrachta tarrsna os cinn urlair in t-seomra, ⁊ do {} Sisian in corda tar in sail, ⁊ tuc tarraing air rena braigid, ⁊ do buail cul a cind don sail-sin co furtill, firarrachta, ⁊ ro thacht e amlaidh-sin. ⁊ do lig toitim do, iar sgarad a anma fris, ⁊ do coduil fein asa h-aithli.

Dala muindtiri iarla Milis ar maidin iarna marach, ro badur ag aines ⁊ ag urgairdiugudh for an iarla mur ba gnath le lanmain oig. Adubairt fer dib gurob maith do thaitin miniugudh na maigdine risin iarla. ⁊ adubairt fer ele gur coir c... isi128 ⁊ cocairecht do cur da denum don iarla na beth 'na colladh in tan-sin tar eis a fuair se do t-shaethar na h-aidhchi. Adubairt in  363b rigan: {}, ar-si, “ni iarfaigh-se cocairecht oraib, uair is marb e ... digail m'esanora-sa, ⁊ do-berim do m'breithir curob ferr lium bás d'faghail na beth mur mnai don iarla.” Do ligedur a muindter ... ⁊ eidme ar ... cained a tigerna, ⁊ tangadur sluaigh na cathrach uili co lathair. ⁊ do gabadh in rigain leo, ⁊ do fagadur ar ceide na cathrach hi, ⁊ do rindedur teine treathan-ruadh, tromlasrac di ... dia loscud; ⁊ ro iar si mur athcuinge forra sacard do ligen aici co ligedh a coibhsena ... ⁊ tucadh sin di. Is ann-sin ...ic in foghmoir .i. Asgobard, ⁊ e ... mur a roibi a laim, in teine duaibhsech, taithnemach ar faidhci in dunadh, ⁊ ro smuain ina menmain co roibhi ecoir, andligaidh aga denum fur an righain. ⁊ do gab buile borbdasacht e, ⁊ ro bris glais ⁊ geibhinn ⁊ cumdaigi cloc ⁊ claraigh in caislein, ⁊ do cuaidh amach, ⁊ do cuir a adhaigh for tuind treathanruaidh, ⁊ do gab ag snamh co sanntach, sircalma. ⁊ do cunnuicc an loingin ar lar na linne, ⁊ iasguire 'na deredh ag marbadh eisc, ⁊ do cuaidh in fogmoir astegh isin luing, ⁊ nir airigh in t-iascuire aenni no co facaidh se in duil do-dhelbha ⁊ a ... agarbh, aniarmartach ag ergi as in muir moranfaidh, ⁊ e ag techt asteg ... isin  p.298 luing; ⁊ ro gab uaman ... in t-iasguire, uair ro shail se gur ... iffirnn e. Do leim ... ro baidhedh e. Dala Esgobard iar-sin, ro gab se ag inrudh na luingi le lamaibh ... ibh, ⁊ ro gab cuan, ⁊ do rith roime cum na cathrach.

Document details

The TEI Header

File description

Title statement

Title (uniform): The Irish Lives of Guy of Warwick and Bevis of Hampton

Title (original, Irish): Beathadh Sir Gui o Bharbhuic

Title (original, Irish): Bethadh Bibuis o Hamtuir

Author: unknown

Editor: F. N. Robinson

Responsibility statement

Electronic edition compiled by: Beatrix Färber, Rachel Granville, and Seosamh Mac Muirí

Funded by: University College, Cork and The Higher Education Authority via the LDT Project

Edition statement

2. Second draft, revised and corrected.

Extent: 58 000 words

Publication statement

Publisher: CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork

Address: College Road, Cork, Ireland—http://www.ucc.ie/celt

Date: 2008

Distributor: CELT online at University College, Cork, Ireland.

CELT document ID: G306000

Availability: Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only.

Source description

Manuscript sources

  • Dublin, Trinity College Library, H. 2. 7. For details see T. K. Abbott (ed.) Catalogue of the manuscripts in the library of Trinity College, Dublin (Dublin 1900) 317 ff.

Editions/Translations

  • Max Nettlau, On some Irish translations from medieval European literature, Revue Celtique 10 (1889) 187-91 [A selection of passages from both Lives and notes on two Irish Franciscan fragments of the story of the Holy Grail].

Other sources for 'Guy of Warwick' (includes references from http://www.nls.uk/auchinleck/editorial/bibliography1.html#guy)

  1. W. B. D. D. Turnbull (ed.), Sir Beves of Hamtoun: A metrical Romance, Maitland Club Publications 44 (Edinburgh 1838).
  2. W. B. D. D. Turnbull (ed.), The Romances of Sir Guy of Warwick and Rembrun his son: now first edited from the Auchinleck manuscript, Abbotsford Club 18 (Edinburgh 1840).
  3. John O'Donovan (ed.), The Tribes and Customs of Hy-Many, commonly called O'Kelly's Country (Dublin 1843) 63, note. (This text is available on CELT).
  4. Eugene O'Curry, Lectures on the manuscript materials of ancient Irish history (Dublin 1861) 193, 658, with facsimiles (plate 13).
  5. Julius Zupitza, Zur Literaturgeschichte des Guy of Warwick, Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften der Philosophisch-Historischen Classe 74 (1873) 1, 623-668.
  6. Henri d'Arbois de Jubainville (ed.), Essai d'un Catalogue de la littérature épique de l'Irlande (Paris 1883) 67.
  7. Julius Zupitza (ed.), The Romance of Guy of Warwick: edited from the Auchinleck manuscript in the Advocates Library Edinburgh, and from MS 107 in Caius College, Cambridge, 3 vols., Early English Texts Society 42 (1883), 49 (1887), 59 (1891) (Trübner).
  8. Eugen Kölbing (ed.), The Romance of Sir Beves of Hamtoun, Early English Texts Society e.s. 46 (1885), 48 (1886), 65 (1894), repr. 1978 (Trübner).
  9. Eugen Kölbing (ed.), Amis and Amiloun und Guy of Warwick, Englische Studien 9 (1886) 477-478.
  10. Carl Schmirgel, Appendix: Typical expressions and repetitions in Sir Beues of Hamtoun, Early English Texts Society e.s. 65 (Trübner 1894) xlv-lxvi.
  11. Marianne Weyrauch, Die Mittelenglischen Fassungen der Sage von Guy of Warwick und ihre altfranzösische Vorlage (Breslau 1901).
  12. Theodor Prosiegel, Review of Marianne Weyrauch (1901), Englische Studien 32 (1903) 405-407.
  13. R. S. Crane, 'The Vogue of Guy of Warwick, from the Close of the Middle Ages to the Romantic Revival', Proceedings of the Modern Language Association of America 30 (1915) 125-194.
  14. E. G. Schleich (ed.), Guy of Warwick, Nach Coplands Druck zum ersten Male herausgegeben, Palaestra 139 (Leipzig 1923).
  15. A. Ewert (ed.), Gui de Warewic: Roman du 13e Sièle, 2 vols., Classiques français du moyen âge 74-75 (Paris 1932/33).
  16. Laura A. Hibbard Loomis, Chaucer and the Auchinleck manuscript: Thopas and Guy of Wawick, in idem (ed.), Essays and studies in honor of Carleton Brown (New York 1940; repr. 1962) 111-128.
  17. Laura A. Hibbard Loomis, Mediaeval Romance in England (Oxford 1924; repr. New York 1960).
  18. Dieter Mehl, The Middle-English Romances of the thirteenth and fourteenth centuries (London 1968).
  19. Eugene Vinaver, The rise of Romance (Oxford 1971).
  20. D. J. Conlon, Le Romaunt de Guy de Warwick et de Herolt d'Ardenne (Chapel Hill 1972).
  21. A. C. Baugh, The making of Beves of Hampton, in: William E. Miller and Thomas G. Waldman (eds.), Bibliographical studies in honor of Rudolf Hirsch (University of Pennsylvania 1974) 15-37.
  22. Maldwyn Mills and Daniel Huws (eds.), Fragments of an early fourteenth-century Guy of Warwick, Medium AEvum Monographs New Series 4 (Oxford 1974).
  23. Madeleine Blaess, L'Abbaye de Bordesley et les livres de Guy de Beauchamp, Romania 78 (1975) 511-518.
  24. D. N. Klausner, Didacticism and drama in Guy of Warwick, Medievalia et Humanistica (1975) n.s. 6: 55-66.
  25. V. B. Richmond, Chaucer's The Book of the Duchess and Guy of Warwick, Papers on Language and Literature 11 (1975) 404-407.
  26. Derek Brewer, The arming of the warrior in European literature and in Chaucer: The Tale of Sir Thopas, in: Edward Vasta and Zacharias P. Thundy (eds.), Chaucerian Problems and Perspectives: Essays Presented to Paul E. Beichner, C. S. C. (University of Notre Dame 1979) 221-43.
  27. Jennifer Fellows, 'Bevis of Hampton: Study and Edition', unpublished Ph.D. dissertation, University of Cambridge (1979).
  28. E. B. Lyle, Sir Orfeo and the recovery of Amis from the otherworld in Guy of Warwick, Neuphilologische Mitteilungen 80 (1979) 65-68.
  29. Judith Weiss, The major interpolation in Sir Beves of Hamtoun, Medium AEvum 48 (1979) 71-79.
  30. Nicolas Jacobs, Sir Degarré, Lay le Freine, Beves of Hamtoun, and the 'Auchinleck Bookshop', Notes & Queries 227 (August 1982) 294-301.
  31. Susan Dannenbaum, Guy of Warwick and the question of exemplary Romance, Genre 17 (1984) 351-374.
  32. Tadahiro Ikegami, The tripartite authorship of the Auchinleck Guy of Warwick, Kyoyo-Ronso 78 (1988) 17-33.
  33. Linda Brownrigg, The Taymouth Hours and the Romance of Beves of Hampton, English Manuscript Studies 1100-1700 (1989) 222-41.
  34. Mechthild Gretsch, Mittelenglische Lexikographie und literarische Parodie: Zu einigen Wörtern in Chaucers 'Sir Thopas', Anglia: Zeitschrift für Englische Philologie 108 (1990) 113-32.
  35. Janet Burton, Narrative patterning and Guy of Warwick, Yearbook of English Studies 22 (1992) 105-116.
  36. Douglas Kelly, The art of medieval French Romance (Madison 1992).
  37. P. J. Boehne, Lovesickness as contagion, Guy and Tirant, in: Josep M. Solà-Solé (ed.), Tirant lo Blanc: Text and context. The Proceedings of the Second Catalan Symposium: in memory of Pere Masdevall. Catalan Studies: Translations and criticism, volume 11 (Frankfurt am Main 1993) 5-18.
  38. Tokuji Shimogasa, Popular expressions in the Romance of Sir Beues of Hamtoun, in: M. Kanno et al (eds.), Medieval heritage, essays in honour of Tadahiro Ikegami (Tokyo 1997) 349-367.
  39. D. E. Best, Villains and monsters: enacting evil in Beves of Hamptoun, Medieval Perspectives 13 (1998) 56-68.
  40. Roger Dalrymple, A liturgical allusion in Guy of Warwick, Notes & Queries n.s. 45 (1998) 27-28.
  41. R. B. Herzman, G. Drake, and E. Salisbury, (eds.), Four Romances of England (Kalamazoo 1999).
  42. Ivana Djordjevic, Mapping medieval translation in: Judith Weiss, Jennifer Fellows et al. (eds.), Medieval Insular Romance: translation and innovation (Cambridge 2000) 7-23.
  43. Thomas Honegger, Luf-talking and Middle-English Romance, in D. Hans-Jürgen and M. Görlach (eds.), Towards a history of English as a history of genres (Heidelberg 2001) 159-182.
  44. Erich Poppe, Beues of Hamtoun in Welsh bardic poetry, Cambrian Medieval Celtic Studies 43 (2002) 49-57.
  45. Corinne Saunders, Desire, will and intention in Sir Beves of Hamtoun, in P. Hardman (ed.), The matter of identity in medieval Romance (Cambridge 2002) 29-42.
  46. Erich Poppe, Codes of Conduct and Honour in Stair Bibuis. In: Michael Richter and Jean-Michel Picard (eds.) Ogma, essays in Celtic Studies in Honour of Próinséas Ní Chatháin. Dublin. 2002. 200-210.

The edition used in the digital edition

‘The Irish Lives of Guy of Warwick and Bevis of Hampton’ (1908). In: Zeitschrift für Celtische Philologie‍ 6. Ed. by F. N. Robinson. 9-180; 273-338: 9-105; 273-298.

You can add this reference to your bibliographic database by copying or downloading the following:

@article{G306000,
  editor 	 = {F. N. Robinson},
  title 	 = {The Irish Lives of Guy of Warwick and Bevis of Hampton},
  journal 	 = {Zeitschrift für Celtische Philologie},
  volume 	 = {6},
  date 	 = {1908},
  address 	 = {Halle/Saale},
  publisher 	 = {Max Niemeyer},
  note 	 = {9-180; 273-338: 9-105; 273-298}
}

 G306000.bib

Encoding description

Project description: CELT: Corpus of Electronic Texts

Editorial declarations

Correction: Text proofread three times. The more important editorial corrections are integrated into the electronic edition. Text supplied by the editor is tagged sup resp="FNR". Corrections to the hard copy version used by CELT, made by Torna are marked. An English translation is available in a separate file, T306000.

Normalization: The electronic text represents the edited text. Editorial corrections are tagged corr sic="" resp="FNR" with the corrected form given in the 'sic' attribute. Expansions are marked ex. Text supplied by the editor is marked sup resp="FNR". Editorial notes are tagged note type="auth" n="", or integrated into the markup. Text other than in English is indicated. The Irish version is available in a separate file.

Quotation: Direct speech is tagged q.

Hyphenation: Soft hyphens are silently removed. When a hyphenated word (hard or soft) crosses a page-break or line-break, this break is marked after the completion of the hyphenated word.

Segmentation: div0=the romance; div1=the individual Life; page-breaks and paragraphs are marked. Passages in verse are marked by poem, stanza and line. Manuscript foliation is indicated by mls.

Standard values: Dates are standardized in the ISO form yyyy-mm-dd.

Interpretation: Personal names, group and place names are not tagged.

Reference declaration

A canonical reference to a location in this text should be made using “Life”, eg Life 1.

Profile description

Creation: By Irish scribes c.1400-1500

Language usage

  • The text is in Early Modern Irish. (ga)
  • The Introduction and most notes are in English. (en)
  • Some formulaic phrases are in Latin. (la)

Keywords: romance; prose; adaptation; Guy of Warwick; Bevis of Hampton; 15c

Revision description

(Most recent first)

  1. 2008-07-29: File converted to XML; value of div0 "type" attribute modified, title elements streamlined, creation date inserted, content of 'langUsage' revised; minor modifications made to header; new wordcount, keywords added. (ed. Beatrix Färber)
  2. 2005-12-15: File converted to ASCII; whole file re-proofed (3); more structural and content markup applied; footnotes integrated; header inserted from companion file and modified; introduction inserted, file parsed using NSGMLS, HTML file created. (ed. Beatrix Färber)
  3. 1996-06: Text proofed to end; structural and some content markup added; word segmentation streamlined. (ed. Seosamh Mac Muirí)
  4. 1994-03: Text proofed (1) to p. 55. (ed. Rachel Granville)
  5. 1994: Text captured by scanning. (Data capture. Staff of the CURIA Project)

Index to all documents

Standardisation of values

CELT Project Contacts

More…

Formatting

For details of the markup, see the Text Encoding Initiative (TEI)

page of the print edition

folio of the manuscript

numbered division

 999 line number of the print edition (in grey: interpolated)

underlining: text supplied, added, or expanded editorially

italics: foreign words; corrections (hover to view); document titles

bold: lemmata (hover for readings)

wavy underlining: scribal additions in another hand; hand shifts flagged with (hover to view)

TEI markup for which a representation has not yet been decided is shown in red: comments and suggestions are welcome.

Other languages

T306000: The Irish Lives of Guy of Warwick and Bevis of Hampton (in English Translation)

Source document

G306000.xml

Search CELT

  1. Two romantic fragments in the Franciscan Monastery at Dublin were at one time erroneously catalogued as containing portions of the 'Bevis'. They are actually fragments of the story of the Holy Grail, and were reported as such by Nettlau, RC. 10, 186. They were afterwards printed in full (CZ. 4, 381 ff.). 🢀

  2. A fragment of the Trojan story ending on p. 460 is dated 1479, but the manuscript consists of several distinct parts. See for its contents the Catalogue of MSS. in the Library of Trinity College, pp. 317 ff. Cf. also O' Donovan's manuscript catalogue, p. 167, and his Tribes and Customs of Hy Many (Ir. Arch. Soc. 1843) p. 63, n.; O'Curry, MS. Mat., pp. 193 and 658, with facsimiles (plate 13); H. d' Arbois de Jubainville, Essai d'un Catalogue, p. 67; and Zimmer, Gött. Gel. Anz. 1890, p. 502. Stokes used the MS. for his editions of the 'Fortibras' (RC. 19, 14 ff.) and of the Aidead Muirchertaig maic Erca (RC. 23, 395 ff.). 🢀

  3. O'Donovan's manuscript Catalogue, now in the Trinity College Library, p. 167. 🢀

  4. RC. 19, 14. 🢀

  5. CZ. 2, 1 ff. 🢀

  6. CZ. 1, 245 ff. 🢀

  7. Manuscript catalogue, p. 167. O' Donovan speaks only of the 'Bevis'. 🢀

  8. MS. Mat., p. 193. O'Curry calls them 'translations from ancient Anglo-Saxon writers of romance'. 🢀

  9. Gött. Gel. Anz. 1890, p. 502. Although I agree with Zimmer's conclusion, his argument about Bevis, if I understand it correctly, appears to me to prove too much. In a foot-note he compares Ir. 'Bibus' (from Engl. Beves) with the Welsh 'Bown' (from the French 'Bovon'), implying that the Irish form could not have come from the French. But 'Beuves, Bueves', were nominative forms in French alongside of the oblique case 'Bovon'. Compare' Otes' and 'Otoun'. In the latter instance 'Otun' is the form found in the Irish Guy. Conversely, in the Norse 'Bevis', which is held to come from a French source, the form of the name is 'Bevers'. 🢀

  10. Rohande and Rohaute are both found in Copland's 'Guy'. 🢀

  11. On the spellings Sesyone, Cesyone, in the English metrical version of the fifteenth century see Zupitza's edition (Early English Text Society, Extra Series 25), p. 367. 🢀

  12. It may, however, have been suggested by the personal name 'Babilent', 'Bibilant', which is given in the Welsh and Norse to the king of 'Dabilent' (in French 'Baligant'), and which may have stood in some English version. 🢀

  13. For the French versions I have used Ward, Catalogue of Romances 1, 471 ff. (a summary of the version in MS. Harl. 3775); Schönemann, in Serapeum 3 (a summary based on the Wolfübüttel text); Herbing, Über die Wolfenbüttler Hs. des Guy von Warwick; O. Winneberger in the Frankfurter Neuphil. Beiträge, 1887, pp. 86 ff. (a brief outline of the same text); A. Tanner, Die Sage von Guy von Warwick (again summarizing the Wolfenbüttel MS.); Littrè, Histoire Litteraire 22, 841 ff. (a long summary based partly on verse and partly on prose versions); and the Melanges tirès d'une Grande Bibliothèque (1780), 10, 63 ff. (an outline of a prose romance printed in 1525). 🢀

  14. The fifteenth century version was published in 1875-6 (E. E. T. S., Extra Series, 25–26); the earlier texts in 1883-87-91 (Extra Series 42-49). The Anchinlech version had already been edited by Turnbull for the Abbotsford Club (1840). 🢀

  15. The Famous History of Guy Earle of Warwicke, by Samuel Rowlands. London, n. d. 🢀

  16. The Renowned History of the Life and Death of Guy Earl of Warwick, [by John Shirley], London (circa 1700). Also The Noble and Renowned History of Guy Earl of Warwick. London 17– 11th edition, printed for Stanley Crowder. This was reprinted at Chiswick in 1821 and at Warwick in 1829 and later. 🢀

  17. The cases of transformation are these: Siccard = Segwarde, Heront = Heraude, Uront = Yorauld (?), Gincadh = Guichard, Ambrail Coscran = Amiral Cosdram, Mirabala = Amyrabel, Uisin = Ozelle, Aimistir Amunndae = Amis de la Mountaine, Jonutas = Jonas, Craidhamar = Triamour, Eliman o Tiber = Elmadan of Tyre. 🢀

  18. The substitutions are the following: 'Risderd' for 'Roholde', 'Anan' for 'Mirande' (?), 'Greasmont' for 'Arrascoun' ('Argone'), 'Gibun Marcel' for 'Yon', 'Moduiant' for 'Merof' ('Medyok', 'Moderyse'), 'Caulog' for 'Athelstan', and 'Jarla Salua' for the 'Duke of Marce' (or an unnamed earl). 🢀

  19. The additional names in the Irish are: 'Bruidisi', 'Iarla (or Diuice) o Birri', 'Diuice o Sdragborn', 'Gailiard', 'Seoirse in Gilla',' Johannes de Alcino'. 🢀

  20. On the general use of' Havelok' (French 'Aveloc', Welsh 'Abloec, Abloyc') for 'Anlaf' cf. Skeat, The Lay of Havelok the Dane (1902), p. 36. What is still more to the point, the king of Denmark is called 'Auelock' in 'Guy and Colebrande' (Percy Folio MS., edited by Hales and Furnivall, IT, 528), and Copland's 'Guy', p. 254, mentions both 'Hanelocke', King of Denmark, and 'Conelocke', King of Norway. Perhaps this last form, which corresponds to 'Gunlaf', is the real source of the Irish 'Caulog' with initial 'c', though that might have arisen in English or Irish from an erroneous understanding of the spoken words 'King Havelok'. 🢀

  21. The number, eight, of the mortal sins is of course not peculiar to this text, though the sevenfold classification is more familiar. On this point cf. K. Werner's Alcuin und sein Jahrhundert, pp. 253-4. An early Irish Instance of the eightfold series is to be found in Ériu 1, 194. Cf. also CZ. 3, 24. 🢀

  22. Edited by Miss G. L. Morrill for the Early English Text Society, 1898. 🢀

  23. See Migne, Patrologia Latina, Vol. 101. 🢀

  24. See Dugdale's Baronage of England 1, 243 ff., 304 ff. 🢀

  25. The account of Beauchamp in Dugdale's Baronage rests partly upon the life of him by John Rous. 🢀

  26. Early English Text Society, Extra Series 46, 48 and 65. 🢀

  27. In Suchier's Bibliotheca Normannica, Vol. 7 (Halle 1899). 🢀

  28. The existence of the Irish Bevis seems to have been unknown to Köbing and Stimming, and also to R. Zenker, who has more recently investigated the cycle (Boeve-Amletus, Berlin 1905). Attention was called to it in Englische Studien 24, 463, where some corrections were also made in Köbing's account of the Welsh version. 🢀

  29. The Gallant History of the Life and Death of that Most Noble Knight Sir Bevis of Southampton (printed by A. M. for G. Deacon). 🢀

  30. In these statistics I refer only to names of persons and places significant for the plot. No account is taken of general geographical references, religious allusions and the like. 🢀

  31. The cases are: 'Mermidonia' = 'Ermonie', 'Armony'; 'Sisian' = 'Josiane'; 'Memroine' ('Memrointe') = 'Mombraunt'; 'Babilon '= 'Babilent' or 'Dabilent'. In the first instance it looks as if we had, on the part of the Irish translator or a predecessor, a reminiscence of the ancient Myrmidons. 🢀

  32. Biroig I understand to be Berwick, though I do not find it mentioned in other versions, and though it appears in the Irish to be the name of a stream. 🢀

  33. In Kölbing's notes variations between the English and other versions are carefully registered. Many of the differences are matters of detail which do not appear in the Irish, but in nearly every significant point the Irish agrees with the English. Thus in both the Irish and the English accounts Bevis after wounding the Emperor, meets Saber on the way, not at his home; in both the servant who goes from Sisian to Bevis is identified with Boneface; in both there is a description of the ditch or bridge outside Damascus; in both Bevis demands armor and fair play, when he is in Bradmond's power; in both Arundel runs away with Ybor instead of kicking him in the stable; and in both Bevis fights Grander, and not Bradmund as in the French. 🢀

  34. Perhaps rather to be expanded 'maithiusa'. Her and in 'flaithus', below, I have given the abbreviation its usual value of 'us'. 🢀

  35. Here and in many other cases where the MS has the sign of the numeral, I have regularly expanded these abbreviations in my text. 🢀

  36. In many cases the marks of aspiration are indistinct. 🢀

  37. aspiration doubtful 🢀

  38. Possibly 'thimthirecht'? The word is obscured by an erasure. 🢀

  39. Expansion uncertain 🢀

  40. last letters unclear 🢀

  41. MS 'dot sercsi' with dot over t and dot under c. 🢀

  42. word written indistinctly above line. 🢀

  43. 'da' unclear, and there appears to be an erasure before it. 🢀

  44. l. [i]taisi? 🢀

  45. l. maille le/re 🢀

  46. Erasure in the MS. 🢀

  47. Torna corrects to 'tangadur 'na bhfuaithnedhaibh'. 🢀

  48. Something seems to be omitted. 🢀

  49. MS .s. laech. 'cet' is obviously to be supplied. 🢀

  50. lege 'domuin'? But in a number of places in the MS the form 'domun', with the ending written out as here, appears in the gen. sg. [...] On the other hand 'domuin' is written out on p. 359b. 🢀

  51. The verb is omitted and I have supplied it conjecturally. 🢀

  52. Perhaps to be expanded 'coilledh'. The form is nowhere written out in this text. 🢀

  53. l. cruadhchoscrach. 🢀

  54. Or possibly .ii. 🢀

  55. The MS has the contraction usually used for 'con'. The phrase returns on p. 315 and I have not met it elsewhere. I take it to mean 'without hostility/resistance'. Cf. 'comaigthes' 'unfriendliness, hostility'. 🢀

  56. l. 'leighis', as below? 🢀

  57. MS au [with overstroke] = autem? 🢀

  58. lege mer menmnach? But this time there is less clearly a space in the MS. 🢀

  59. edfhualann = étualang? 🢀

  60. lege breth? 🢀

  61. Expansion doubtful. Perhaps 'fir-talmaidhe' or 'firt-álaind'. 🢀

  62. The MS is obviously corrupt. 🢀

  63. Something omitted, perhaps 'gabhail'. 🢀

  64. l. dothógbadur. 🢀

  65. MS indistinct. 🢀

  66. l. '⁊ na' or 'cona'? 🢀

  67. Mixture of constructions. Read either 'do denum' or 'do denadh sé'. 🢀

  68. Several words may be omitted here. MS '⁊ ata'. 🢀

  69. Several words may be omitted here. 🢀

  70. Spelling due to some confusion, perhaps of 'leidmech' and 'leimnech'. [Torna corrects to 'leidmhech']. 🢀

  71. l. 'Eliman o Tiber' as below? I am not sure that the Irish form was not taken to be a name 'Otibe' or 'Otiber'.  🢀

  72. Perhaps 'mermenmnach'. 🢀

  73. MS. 'triar ar .u. ar .xx. d-fitibh .m.' I take 'fitit' (sic) to be an error for fichtib. The number seems large, and perhaps the last .m. should be expanded 'marb'. But Guy slew a thousand alone in his first fight with Eliman o Tiber, and according to one middle-English version the dead bodies covered fifteen miles. 🢀

  74. Several letters erased after 'fein'. 🢀

  75. 'mura roibh', or something equivalent, omitted. 🢀

  76. MS 'dfagbail bas' with marks of transposition. 🢀

  77.  🢀

  78. Something omitted. 🢀

  79. Reading doubtful. Should it be 'taibrem'? 🢀

  80. For 'ciur' read 'tiur'? For the form, see pp 302a, 341a, 347 a. 🢀

  81. MS obscure. 🢀

  82. Not clear in MS. 🢀

  83. Mixture of two constructions: 'in banais-sin do caithemh' and 'do-chaithemh na bainnsi-sin'? 🢀

  84. I am in doubt about this sentence. 🢀

  85. MS triall-, should the expansion be 'triallai'? 🢀

  86. Perhaps we should read 'ar Sir Gyi', since 'aithgnim' may be followed by this preposition. 🢀

  87. No space in MS. 🢀

  88. MS repeats 'dobi misi'. Note 'dobi' beside 'robi'. 🢀

  89. The final letter is blurred in the MS. Possibly 'doshailfear'. 🢀

  90. MS '⁊ is amlaidh óir is amlaidh'. 🢀

  91. I am doubtful about this form. Is it 2 pl.='faighbhaidh', or 3. sg. pass.= 'faighthe'? (But 'fuighthi' occurs p. 340b). 🢀

  92. For 'doail' ('taill'), the preterite of 'ailim' in the sense of 'suited, fitted'? 🢀

  93. No space in MS. The words are supllied from the passage which follows. 🢀

  94. No space in MS. 🢀

  95. No space in MS. for the missing letters. 🢀

  96. Omit ⁊? Or add 'comlann'? 🢀

  97. Expansion uncertain. I have adopted the common form of the genitive, but the abbreviation in the MS seems to indicate a form with 'll', perhaps 'collata'. 🢀

  98. No space in MS. 🢀

  99. Perhaps 'ar bel leic'? I am not sure what part of the church is meant. 'beilleac' occurs in Egan O'Rahilly's poems in the sense of 'tombstone' (cf. Fr. Dinneen's glossary. 🢀

  100. 'ata', or some equivalent expression, omitted? 🢀

  101. No space in MS. 🢀

  102. 'bocht' omitted. 🢀

  103. MS indistinct. 🢀

  104. Note the infixed pronoun repeated by 'me'. 🢀

  105. No space in MS. 🢀

  106. Written obscurely in the margins of the MS. 🢀

  107. [Contraction is] 'maithes' or 'maithius'. 🢀

  108. Perhaps 'mind a ruin', 'an oath of her secret'. 🢀

  109. Reading uncertain. 🢀

  110. Perhaps rather to be expanded 'docualaidh'. It is not written out fully anywhere in these texts. 🢀

  111. MS indistinct. 🢀

  112. 'docuaidh' appears to be a mistaken repetition of 'docuadur', and I have omitted it in translating. 🢀

  113. The form in the text might be due to the influence of the name 'Josiane' in the English original. 🢀

  114. Reading [manera] doubtful, something is apparently omitted [FNR]. 🢀

  115. MS very obscure. 🢀

  116. 'f' indistinct in MS. 🢀

  117. l. 'bia th' amurus?' 'amrus?' 🢀

  118. MS very indistinct. 🢀

  119. l. 'asa ech' as in earlier instances? 🢀

  120. No space for 's' in the MS. 🢀

  121. MS 'luigi' with 'u' expunged. 🢀

  122. The MS has 'oir' written above the line, apparewntly between ⁊ and 'dothoguibh'. 🢀

  123. 'a la' of 'a lamaigh' in the margin. 🢀

  124. A verb of motion may be omitted here. 🢀

  125. Should this be corrected into 'grá[id di]chra'? 🢀

  126. 363a a line and a half unreadable. A considerable portion of this last page is almost unreadable in the MS. 🢀

  127. Reading and translation both uncertain. The word may be 'duschar'. 🢀

  128. The word looks like 'cailisi' or 'cuilisi'. 🢀

CELT

2 Carrigside, College Road, Cork

Top