Aonghus Mac Cearbhaill Bhuide Ó Dálaigh

Tomhus mhúir Chruachna i gCluain Fraoich

 p.411

AONGHUS (MAC CEARBHAILL BHUIDE Ó DÁLAIGH cct.

1. Tomhus mhúir Chruachna i gCluain Fraoich
   fa sduaidh—nocha sduaidh fa mhúith—
   múr na sgiath mbeannbhladhach mbláith
   ráith na gcliath ndealbhdharach ndlúith.
2. Tomhus mhúir Theamhra ó Lios Fhloinn
   ó chúil chearna go a slios slim
   caithir bhláith charmhoguil chruinn
   mar ráith gCuinn abhradhduibh fhinn.
3. Tomhus mhúir Oiligh ghlais ghloin
   i bfroighidh úir chais an chluidh;
   samhail daighNéill Ghlúnduibh ghil
   san tigh mhúraigh chlaidhréidh chuir.
4. Tomhus mhúir Chaisil fa a chois
   no an dúin ghlais-sin go n-a gheis
   ag fior fhuilt chrunnfhailghigh chais
   go mbais Cuirc dhubhmailghigh dheis.
5. Níor ghabh Meadhbh ná Corc ná Conn
   port ar nar shealbh port na bpeall;
   do bhalla chaomh nó do chrunn
   níor chum saor halla budh fhearr.
6. Treabh as áille dar fhéagh súil
   a sgáile gheal re a béal biaidh;
   nocha meisde ní dá néimh
   gan léim eisde dhí dá diaigh.
7. Sreath cláraigh mhín dualaigh dhlúith
   'n-a sduadhaibh do-chím mun gcruaich;
   sliocht uird riondaidhe mun ráith;
   bláith sliombuidhe a buird 's a bruaich.
 p.412
8. Mar badh meirge slíogdha a snuadh
   nó mar dhíolda as deirge clár;
   mín ón chearamh gach crann caol
   sleamhan a taobh thall ón tál.
9. A hasnach glan donn le dlús
   níor ghabh tonn lasrach dá luas;
   cá seadh teine ar a tí thíos
   muna thí gríos nimhe a-nuas.
10. Suairc an daingean anma d'Aodh
    nachar mhainnear madhma riamh;
    ní bhí san léibheann chas chlár
    glas lámh nó géibheann ar ghiall.
11. Fear ga tealgadh gion gur thearc
    nochar deargadh cneadh 'n-a curp;
    sgeinnidh colg sleighe dá sliocht
    briocht neimhe na n-ord 'n-a hucht.
12. Mar chathraigh nGreabháin ar ghráin
    nac lamhthair meadháil a múir;
    tréigthear brath na dtreabh re a taoibh
    mar ba clach aoil gach teagh túir.
13. Ná braitheadh bean go bráth í,
    an ráth gheal ler caitheadh cré
    dá lár do lingeadh an Traoi
    do mhnaoi do cinneadh d'ágh é.
14. Sleagh tre dhruim fir go lár lás
    ór thil a clár mar do- chuas;
    maol na gualann budh toll thíos;
    ón chronn bhíos nuabharr a-nuas.
15. Dá dteagmhadh Lugh Banbha Briain
    nó an Daghdha do dhul dá dréim
    mná an táibhlidh mun ba tearc lóin
    gan neart slóigh láinmhir dá léim.
16. Caithir chuanna ceithre mbeann
    sduagha do-gheibhthe re Goll
    brugh slatac fuinneogach fionn
    bratach sliom duilleogach donn.
17. Sduadh bhreac dhealbhach um an ndún
    dar leat mar badh ceannrach caomh
    iomdhorus um an dteach i dtám
    sreath clár as tiormsholus taobh.
 p.413
18. Comhla sholus dá huaim d'ord
    ris an ndorus nar bhuail bard;
    do fuaigheadh cearcall clár ndearg
    gan leathtrom learg d'fhán nó d'ard.
19. Caithir fhionn as airde múr
    ós a cionn is gairge an ghrian;
    goirmlionn um an lios do ládh
    crios clár gcoimshliom ós chrios criad.
20. I gcathraigh Aodha an airm nua
    ar ngairm gacha dhaonna dhó
    giolla deaghbhruit duinn gach dia
    níor lia um sheanMhuic Truim Dhá Thó.
21. Niamh gach dhornchair bhláith san bhrugh
    níor dhorchaigh riamh an ráith gheal;
    gabhthar le trilsibh bróg mban
    an ród glan tirm-sin san teagh.
22. Fearb gaoithe ní ghéabha greim,
    ní bhéara dlaoithe dá druim
    don chúirt chomhlaigh easnaigh fhinn
    go sging chonnlaigh theasbhaigh thruim.
23. Teagh ríogh Chruachan cuma a luadh
    is nach uathadh urra um Aodh
    dá ghlaislinn fhada go n-ór
    fairrsing an sódh troda a thaobh.
24. Teach nach airde finnteach Floinn
    i n-a ghairde slinnteach soinn;
    níor léig Aodh an eatail fhinn,
    ní chlaon rinn deataigh dá druim.
25. Teach laoch ar nach luigheann smál
    tre nach cuireann gaoth a ghlór
    a froigh mhíolla an doire dhiagh
    ní gloine niamh fhíona a hór.
26. Mar threabhradh ar thaobhaibh eang
    deallradh caolaigh ós a cionn;
    an darbh daol thríthe níor tholl
    gach drong chaol don fhíthe fhionn.
27. Luaidheam cúilteagh na gclár ngorm
    tre n-a smál ní dúintear dealbh;
    teach fionn is fraoch ar a arm
    is balbh gaoth ós chionn a chearn.
 p.414
28. Faiceam tomhus na gcleath gcorr,
    na sreath solus, na sreath sliom,
    sreath do chaolach bhán go a barr
    clár ball gcraobhach ós a cionn.
29. Teach Í Chonchobhair Chnuic Luain
    go lonchoraibh ar chruit chaoin,
    go gcloich buabhaill, go mbuilg sréin
    tuaraim do néimh a chuilg chaoil.
30. Títhe láintreabhradh ós lionn
    do tráichtdealbhadh d'fhíthe fhionn;
    do sduaighdhírgheadh an teach thall
    go mbarr cleath snuaidhmhíngheal sliom.
31. A díol innigh fúithe fríoth
    d'ingir gomadh dlúithe an sgiath
    saor ga treabradh is ga táth
    re dealbhadh snáth gcaol na gcliath.
32. An bhruidhean nach cuirre cnoc
    do tuigheadh nach luime leac;
    ní léir san chur claochládh slat
    aonchlár dar lat an brugh breac.
33. Sreath cúpladh gcorcra ós a cionn
    ar dtochta búcladh fa a barr;
    gréas gach gallghabhla ní gearr;
    allmhurdha leam gléas na nGall.
34. Dá chomhlaidh chrios n-amhlach n-ard
    —tarbhach a slios ní slios borb—
    mar chaoin aighthe cúpa ó cheard
    gach learg dhlúthta d'aithle a hord.
35. Fuair a caoilfhiodh a sháith shaoir
    ar n-a dhaoineadh san ráith réidh,
    a buird 'n-a n-áitibh ga n-uaim
    mar táithtir truaill cuilg re céir.
36. Mar chaoin mbuabhall as bhreac fiodh
    breac nuabharr gach taoibh don teagh;
    fighe na coirrmhéise a cur
    brugh bile goirmdhéise is geal.
37. Gurab buan an teach mar tá
    gach neach ag a luagh ar ló
    dá fhoghail gidh cuin do-chiu
    liu don choraidh do dhluigh dhó.
 p.415
38. Pailís bhríoghmhar as bhláith brugh,
    ráith na ríoghradh, ráith na sgol,
    Muimhnigh Ulaidh fa bharr Breagh
    fear gann sa tulaigh níor thomh.
    Tomhus.

@incollection{G402142,
  editor 	 = {Láimhbheartach Mac Cionnaith},
  title 	 = {Tomhus mhúir Chruachna i gCluain Fraoich},
  booktitle 	 = {Dioghluim Dána},
  editor 	 = {Láimhbheartach Mac Cionnaith},
  address 	 = {Dublin},
  publisher 	 = {Oifig an tSoláthair [Government Publication Office]},
  date 	 = {1938},
  pages 	 = {411–415}
}
 G402142.bib