Unknown author

Leabhar Í Eadhra

Edited by Lambert McKenna

The Book of O'Hara

 p.2‍

1. I

Leabhar Í Eadhra

1. Féch, a Chríosd, ar crích Luighni;
   tabhair, feadh ar bhfíordhoilghe,
   fonn claghshocair len cóir báidh,
   hóigh dá hanocair d'eadráin.
5 
2. Ní léir re hathaidh d'aimsir
   ó chuing dhocraigh dhoghaillsigh
   crioch mhearaighthe as chommdhonn cruth,
   gealaighthe a gormfhonn {⬌}
3. Ó ghuin thaoibh Thaidhg Í Eadhra10 
   ní faicthear fiu móirtheadhma,
   treabh blaith na rianfhaichthe réidh,
   mun ráth siabhairthe soiléir.
4. A sleasa ar n-a snoighe dhíobh,
   ceatha goimheamhla gairbhshíon,15 
   a tír go héagcrothaibh uadh
   ón hsín ghéagshrothaigh ghoirmfhuar.
5. Tug ar anchruth re hathaidh
   a cruth féin—fáth neimh thachair—
   ler fhear taobhghuin Taidhg Bhuidhe,20 
   rom cailg d'fhaobhraibh eolchuire.
6. Ón ló far loiteadh a chneas
   tarl an chúis ro chailg m'áineas,
   tír fan goimheamhla gleo srebh,
   ceo doimheanma dá dídean.
 p.4
7. 25 Dé tánuig ciorbhadh a chins
   dá hionnramh—adhbhar doilghis—
   aitreabh fhuar chlogfhuarliuch Céin
   ar sluagh n-uruaibhreach n-aigmhéil.
8. Ní harguin eaguilsi naoimh30 
   ná lot draoitheadh dréacht n-athchaoin
   do rad cróluidhe a cean sin
   acht nóghuine fhear n-adhbhair.
9. Ní abair lucht foghla féin
   ainghníomh do thuillfeadh toibhéim,35 
   gnúis bheandghlan fan buan doighir,
   go ndearnadh uadh d'athoighidh.
10. Acht a-mháin nach maithtear leis
    a chóir féin—fachain doilgheis—
    d'uamhan re ciorbhadh a chuirp,40 
    nuaghal na n-iorghal d'adhaint.
11. Doirt ar Tadhg, a mheic Mhuire,
    braon grás d'fhearthain t'ionmhuine;
    mó as róimhithidh, a ghruaidh ghil,
    uaibh d'fhóirithin a éigin.
45 
12. Do chleacht an bhaintreabhthach bhocht
    —córuide a héigion d'fhurtocht—
    fonn síothbhán fan téichtmhín tráigh
    fíorchrádh tar éintír d'fhagháil.
13. Ru sin a rinn a ratha50 
    triar d'adhbharaibh ardfhlatha
    d'fhine Céin ón chríchsin Tháil,
    céim do ísligh a hanáir.
 p.6
14. Do saoileadh san nduine díobh
    díol tíre d'adhbhar airdríogh,55 
    tar mhaol céidrinn a conáichc,
    taom dob éigrinn d'iongabháil.
15. Tadhg Buidhe, Brian Ó hEadhra,
    Domhnall dusgadh móirmheanma,
    drong armamhail nar iar shíodh60 
    an triar d'adhbharuibh airdríogh.
16. Ní fhuil éinchéim acu sin
    ó ghuin Taidhg na ttreas bhfrithir
    ar cuimhne ag caomhmaicne Cuinn,
    saoraicme as duilghe doghruinn.
65 
17. Má mheasaid cách deoigh a ndeoigh
    díoth a ccarad—cúis mlióirleoin—
    a ló chuimhne ar na cenuibh
    mó as duilghe na déigheanuigh.
18. Tug, a Chríosd, go nuaidhe a-niodh70 
    Tadhg Buidhe, buaidhreadh cuibhdhean,
    —eirg dhúinn a chéidghin chinidh—
    húidh dá éigean d'fhóiridhin.
19. Ós díot táinig cabhair cháigh
    deacra Í cCéin na gcrécht n-anbháil75 
    saor, a Choimdhe rom chruthuigh,
    a chraobh as choimhdhe ar ciontachaibh
20. Beithir arduighthe a fhine,
    is leagadh fear n-oirbhire,
    dearc ríomhálla do thúir tol,80 
    fíornámha rúin na {⬌}

 p.14‍

2. I A

Tadhg Óg Mac Maoil Mhuire Í Uiginn .cc.

1. An Cian céadna a gConnachtoibh90 
   iath Énna as dá iongantoibh;
   fuair sé chéill do Chonnachtoibh
   nach réidh é gan iomarcoigh.
2. Re madh Mumhan dealoighthir
   do chor chomha ar coimhighthibh;95 
   go dtug tal d'iath anaithnidh
   Cian nír an dá oilithribh.
3. Ní lór géill a ngeimhleachoibh
   as sróll ar mbéin bhairrleathoidh,
   guais ghliadh as mhó ar Mhuimhneachoibh100 
   dó gach a n-iarr dh' ainbhreathoibh.
4. Díon Luighne ar láimh énduine,
   coimhdhe cháigh 's an aonfhaire;
   táin d'fhoirinn at n-óraidhe
   ar mhac Oilill d'aodhaire.
105 
5. Togbhoidh dhiaigh ós Dhanaroibh
   a fhoghoil riamh roirighin;
   feidhm síth ar fiadh bhFearadhaigh
   ó Chian mar chrích gcoimhidhigh.
6. Bés a-nos do nuadhúisigh,110 
   sgol bhudh réidh ón ríobhéssoin,
   cora chlú le ríodhuasoibh;
   crú Modha as dá míobhésoibh.
 p.16
7. Bean táidhe tug bharamhla
   cáinte is dá lucht leanamhna;115 
   fuair bean ar Chian comharrdha
   nach biadh gan fhear n-ealadhna.
8. Iul seilge fhóid fhindÉmhir
   go bhfóir neimhnigh neamhpághaigh;
   lucht suirghe ghliadh nGalldúnoidh,120 
   fian Luighne as dá leannánaibh.
9. Sé ag banfháidh dá bhreithniughadh
   gur fhéil d'fhagháil athchomhadh,
   lá in Chairn a gcéill cuirfidhear,
   a fhéil re hainm d'athrughadh.
125 
10. Síol Eadhra ó Fhleisg luaithfheasoigh
    go treibh tTeamhra dtriathfhosaidh
    fuair chomhoidh chláir ríoChaisil;
    molaidh fáidh na fiachasoin.
11. Brath ar cheanoibh camhára130 
    fada ó cheangal gcuimhshíodha
    líon gliadh oighir Onóra
    cliar dhoilidh ma doidhíola.
12. Laoith ón ádh gan fhuarughadh
    re bhfríth ráidhte ríghfhiliodh135 
    cóig comha rú ag réidhioghudh
    crú Modha gur mínigheadh.
13. Mór nduas dob áil d'fhileadhaibh
    dáil chuach as dhá chomhadhuibh;
    cáit a bhfuair chléir gcomhadhaigh140 
    gruaidh Chéin ó do chomhaghoin?
 p.18
14. Sé 'n-a rún do roghrádhuigh
    d'éis ar dhiult do dhaighríoghaibh;
    fuair sí ós cian a coimhliamhain
    mian má do bhí ag bainríoghain.
145 
15. Gnáithbheart Gall ní fhuileonga
    —ní ráidhte um cheann gcomhóla—
    crann coimhdhe cláir sheinEamhna
    as gháibh oighre Onóra.
16. D'foilt i mbhur uair ainnriaghla,150 
    an cháin fhuair dob innríoghdha;
    sgaoiltear glais ghéill armórrdha,
    a chéim as dob inríoghna.
17. Tug tú chuim hóiridhibh
    clú gun dáimh 'n-a dháileamhain155 
    créad sin don dáimh dhéighdhionuigh
    riamh do dháimh ar dháileabhair.
18. Ó do éintigh mar theachtaire
    a gcéin ciodh nach creidfidhe?
    séd suirghe chuain Chorcaighe160 
    uaibh ar Luighne leigfidhe.
19. Comha dho thaobh tárobhair
    bhfoghoil in rian fhuarfhoghail;
    críoch fhaghloidh 'n-a héandoighir
    amhluigh fríth a bhfuarabhuir
165 
20. Cídhtear ag mac a roimhianna
    mianna sin nach soishníomha;
    beag mhaoidhi, a mhic Onóra,
    aoidhe dheit ma doidhíola
 p.20
21. Críoch Éimhir gá humhla,170 
    roth lead chéidfhear comhanma;
    maith an cor fhir ealadhna
    do dhol ad thigh thogharma.
22. Rún daoibh do bhríogh bhantoile
    le mnaoi ríogh do reacfaidhe;175 
    searc mná créd nach creidfidhe?
    séad a-tá mar theachtaire.
23. Folchadh feadha fírmheasa
    sreabha a tolchoibh taobhghlasa;
    díol luaigh re fear bhfiabhrusa180 
    gach sreabh bhan Muaidh maorrdhusa
24. Sreabh go ngruadhoibh gormfhochoin,
    ealta ag suan le seanmghothaibh,
    grian re crodh ag coimhreathoigh
    fa Shliabh nGamh go ngealshrothaibh.
185 
25. An léim budh tuar tromchomhadh
    le néll nuaidhe neimhcheileadh;
    triall Céin go Ceand seanChorudh
    gearr gomadh léim lingfidhear.
26. Adhnoidh a fhíoch dh'anfholtoibh190 
    críoch fhaghloidh go n-adhantair,
    síodh ar chomha comhobthair;
    síol Modha as dá malartoibh.
27. Fir gan fhéaghoin d'ainndligheadh
    do-bhir échta ag iomdhughadh;195 
    téid cóir ríogh a rudhrughadh
    gan díol ó fhóir fhiondMhumhan.
 p.22
28. Geall leis ó fhéin fhionnUladh,
    teisd í Chéin ar gclannughadh;
    fuair clú Céin a shamhmoladh200 
    re gcrú Néill a-nallamhan.
29. Táin sgiath uaidh gan órchraobha
    an t-iath ó bhfuair príomhchána;
    fóir Luighne a n-ucht fhuarthrágha
    ní lucht suirghe síodhchána.
205 
30. Go teacht dar gcrích Connaichtni
    a líon eachtra indilte,
    géill dá chéile ceangoilte,
    d'fhéin Fhéile dhob imirce.
31. Bean ó mhian ag mochloighe210 
    le Cian ceadh nach carfuidhe,
    fríoth fear lé ar a leanfaidhe,
    a-ndé as bean don bhanchuire.
32. Lá an ádha nírbh inshíodha,
    cána cáich dá gcoimhshéna,215 
    fearg throm oighir Onóra;
    tond do fhoiligh oiléana.

An Cian céadna

 p.24‍

3. II

Tadhg Dall Ó hUiginn .cc. Do Chormac Mhac Céin Mheic Oilill .i. D'Ó Eadhra Buidhe

1. An áil libh seanchus síl gCéin
   go mbeirthior iad go héinfhréimh?
   ar ghlainchineadh Éimhir Fhinn220 
   caithfidhear déinimh díchill.
2. Nó an áil libh go leigthi as
   an tobur feasa fuarus
   ar coibhnios mhíleadh Mumhan
   fírshreabh dh'fhoilcheas ealaghan.
225 
3. Geall na druinge as dó tugadh
   an t-Éimhior ór fhásodar;
   samhoil lóchroinn bhradha Breadh
   ní rabha ar mhórchloinn Mhíleadh.
4. Ní tháinig luach Éimhir Fhind230 
   idir Easbáinn is Éirinn,
   d'fhuil ríogh na fine dá bhfuil,
   do shíol Bile iná Bhreoghuin.
5. Leis tángadur go fiadh bhFáil
   na meicsin Mhílidh Easbáinn;235 
   Clár Té do lingsion tar lear,
   a ssindsior do b'é Éimhear.
6. Ceithre meic ag Éimhior Fhionn
   do ghabh airdcheannus Éirionn;
   díol san ceathrursoin nír chin240 
   do hsíol mhearchobhsoidh Mhílidh.
 p.26
7. Do-chuadur as dá éis sin
   acht Conmhaol mór mhac Éimhir,
   gan chloinn d'fhágbháil na n-áitibh
   don droing ógnáir iomráidhtir.
245 
8. Conmhaol mhac Éimhir na n-each
   an céidrí don chath Mhuimhneach,
   dar téagrudh teach a dTeamhraigh,
   fear far édmhur ingheanruidh.
9. Tríocha ríogh dh'éis ar-oile250 
   a-tá san réim ríoghroidhe
   ó Chonmhaol go Brian na mBeann
   dá chomhghaol ar fhiadh n-Éireann.
10. Dias d'easbhoidh dá fhichead fear
    do shliocht Éimhir mheic Míleadh255 
    fa ráith gcloidhfhinn dtaidhbhsigh dTruim
    go haimsir Oilill Óluim.
11. Ó Oilill mhac Eoghoin Mhóir
    go hÉimhior na n-arm ndeargóir
    sluadh Breadh na saorchroidheadh séimh,260 
    aoinchineadh rob eadh iaidséin.
12. Sliocht comhramhach Éimhir Fhinn
    sgaoilid ainnséin ag Oilill
    —ní dho mhédoigh a meadhair—
    a dtrí gégoibh geinealoigh.
265 
13. Naoi meic dég áirimhthior and
    do chloind ag Oilill Ólam;
    ní fhoil díbh, dá leanta liph,
    acht sleachta trír re a dtuirimh.
 p.28
14. Mo chin tárruidh an triar mac270 
    Eoghan is Cian is Cormac;
    trí haithriocha fhear n-Eamhna
    glainchleatha feadh bhfíneamhna.
15. Sliocht Eoghoin nar éimhigh troid,
    cland Charrthoigh 's gach gné a ngabhoid,275 
    mór ann nach inleanta air,
    is minshleachta chlann gCarrthaigh.
16. Sinnsear shil mBriain teas is tuaidh
    Cormac mhac Oilill armruaidh;
    clann an éanathur crú Cais280 
    dan dú férachudh Forghais.
17. Cian mhac Oilill an fhuilt tslim
    aonmhac dob óige ag Oilill;
    geall cáigh as dósan dleaghar
    sósar dhar chóir creideamhuin.
285 
18. Nír dhealbh Dia a gcomhmaith do chloinn
    clann Chéin mheic Oilill Óluim;
    laoich bhoschorra dá bhfiar fiodh
    orsonna gliadh na nGaoidhiol.
19. Seacht meic dhég ag Cian chalma290 
    's nír áitigh a atharrdha
    dá chloind act aonmhac uile,
    saorshlat don choill cubhroidhe.
20. Tadhg mhac Céin nar chogoil crodh
    ar sliocht Taidhg a-tá in ríoghrudh295 
    fa chlár bhféardhomhuin na bhFionn,
    's a lán d'éarlomhuibh Éirionn.
 p.30
21. As sé Tadhg féin fuair a gcath
    na trí Luidhne ó fhlaith Teamhruch
    's ní ar ór ná ar chomha gcruidh300 
    acht lógh a fhola d'fhearthoin.
22. Dá mhac Taidhg na mbarc mbeannach
    Connla is Cormac Gaileangach;
    dias ór shíoludur clann Chéin,
    dá ríomhogol chrann gceinéil.
305 
23. As siad clann Chonnla mheic Taidhg
    síol cCearbhoill an chláir mhíonaird,
    fiodh tromthoraidh chrann gcorcra,
    's clann Chonchobhair Chiannochta.
24. Sluadh Luidhne nar loc iomuidh310 
    clanna Cormaic Gailiongoigh;
    fir chéimleasga do chóir reann
    éinfhleascca óir na hÉireand.
25. Cormuc Gailionguch do ghabh
    ó Mhuidh Mharr go Moidh Thuireadh;315 
    ó hSliabh Muire go Madh Mharr
    do ghabh an uile fhearantt.
26. Cormac Gailiongach do ghabh
    ó Loch Laoidh go Loch Oirbhsion;
    ó Loch Oirbhsion don taoibh thoir320 
    nír thoirnsion go Baoill mbraonoigh.
27. Aonmhac do chloinn ag Cormuc
    dhar ainm Laoi na leaphurghlac;
    an mac dhá oirbheart nír an
    gur ghlac oighriocht a athur.
 p.32325 
28. Dá mhac ag Laoi na lann ngéur,
    Nia Corb saorchlannda Seisgnén,
    géga síodhamhla ón Mháidh mir
    dá ríodhamhna cláir Chaisil.
29. Aonmhac ag Nia Corb na gcath330 
    dar ainm Art airgtheoir Teamhrach;
    fiche bhliadhuin fuair an fear
    d'uain ar giallaibh na nGaoidheal.
30. Naoi mbliadhna dég na diaidh sin
    dá mhac ós cionn a chinidh;335 
    rí mar Art Fiodhchoire fionn
    's ar iothmhoire gort Gailiong.
31. Bliaghoin ar fhicheid oile
    fuair Figeann mhac Fiodhchoire;
    do ghabh an tír a dtarrla340 
    seal 'n-a rígh gan fhreasabhra.
32. Ar chrích Luidhne ó bheinn go beinn
    leanus Nad Fraoich mhac Figeinn
    dá bhliadhoin déag mar dearur
    riaghoil a ghég ngeineluigh.
33. 345 Brénoinn mhac Nad Fraoich na bhfleadh
    'n-a rígh dhar chosmhoil creidiomh
    lá is bliadhoin gan bhéim dá brath
    do réir fhiadhan na n-eoluch.
34. Fionnbharr mhac Brénuinn do bhí350 
    an t-airdeasbag an t-airdrí
    —lór na críocha d'fhiadhoin air—
    tríocha bliadhoin ar bliadhoin.
 p.34
35. Fuair Diarmoid mór mhac Fionnbhairr
    críoch Luidhne an fhóid oireardhuinn355 
    —sgoth gach riaghla ré an churadh—
    sé bliadhna gan bhaodhlughadh.
36. Fiche bliadhoin tuaidh is teas
    fuair Ceann Faoludh in flaitheas;
    slat sheilbhi in fhíonfhuinn aga,360 
    eighre díoghoinn Diarmada.
37. Taithleach mhac Cinn Faoludh fuair
    ríoghdhacht Luidhne in fhóid ionnfhuair,
    ré a theasda a gcianoibh do chor,
    seascca bliadhoin gan bhearnadh.
365 
38. Fuair Flaitheas trénmhac Tailtigh
    seal do Luidhne longphoirtghil,
    nír chumhngoidh nír aidhbhsigh air,
    urdoil d' aimsir re a athair.
39. Níor dúnudh doras leasa370 
    fa Bhéuc fialmhac Flaitheasa,
    céd bliadhoin ag comhdha cheall
    ós fhiadhoibh gorma Gailioncc.
40. Saorghus mhac Béic na mbeann n-óir
    ríoghthor le cách a gcédóir;375 
    bliadhoin go leith ós Luidhne
    do chleith mhiadhoigh Mhodhuirne.
41. Do Luidhne—as leis dob usa—
    fhuair Eaghra mhac Saorghusa
    deich mbliadhna don chlár chorcra380 
    fa lán riaghla ios ríghdhochta.
 p.36
42. Tionnsgnus Madhnus mhac Eadhra
    —mairg talamh dhar tighearna—
    sealbha ar na críochoibh do chor
    do mhíothoil Eadhra a athor.
385 
43. Tug a mhallucht do Mhadhnas
    Eadhra na n-arm ufaobharchclas;
    nír chaith d'uain achd énlá ann
    térná suil fuair an fearann
44. Céd bliadhoin dóibh 'n-a dheaghaidh390 
    ar feadh thrí nglún ngeinealoigh,
    gan ainm ríodhamhna gan rígh
    ó mhaidhm fhíorfhaghla iss eisíodh.
45. Gur ghabh Aodh in fhuilt chleachtoigh,
    mheic Tailtigh mheic Mhuircheartaigh,395 
    ceannus slóigh an ghormfhuinn ghlais
    mheic Domhnoill Mhóir mheic Madhnuis.
46. Dá bhliadhain ar fhichid d'Aodh
    ós Luidhnibh na learg bhfionnchaomh;
    is rígh ciallghlan dar cáir geall400 
    ag riaghladh cáigh go coitcheann.
47. Conchobhar mhac Aodha ar-ís
    ní raibhe a dhreach mar dhoinngrís
    —rí budh neamhthláithe fa nimh—
    acht trí leathráithe ar Luighnibh.
405 
48. Más fíor ní raibhe a riaghoil
    ar chrích Luighni acht leithbhliadhoin,
    Aodhmhac Conchobhair na gcath,
    saorshlat tromthoruidh Teamhrach.
 p.38
49. Trí ficheid bliadhoin do bhí410 
    Diarmoid mhac Aodha, in t-airdrí,
    rí gan mhaothchroidhe ar cionn chreach
    ós cionn laochroidhe Luidhneach.
50. Mac Diarmuda na nduas ttrom
    rí dar ainm Art na gCapoll,415 
    ceithre ríbhliadhna clann Chéin
    gá bharr sírniamhdha soilléir.
51. Fiche bliadhoin druim ar dhruim
    fágbhus Art, athair Domhnoill,
    ríghe an chláir thaobhghormdhuinn tigh420 
    ar láimh chaomhDhomhnoill Chléirigh.
52. Seaán Mór, an dara mac,
    fuair eighriocht Airt gan iomlat
    —lór a méd do riaghoil ríogh—
    dá bhliadhoin dég gan dimbríogh.
425 
53. Ocht mbliadhna ar thríochoid tárroidh
    mac Domhnoill shaoir shoghrádhoigh,
    rún neamhfhallsa do thuair tol,
    an fearannsa fuair Fearghol.
54. Tadhg mhac Fearghoil, flaith na sgol,430 
    ar fheadh dá fhichead bliadhan,
    fonn sámh na seanaibhniodh tte
    ós chlár leaphuirghel Luighne.
55. Fuair seision Seaán Buidhe
    mhac Taidhg, triath na ríoghraidhe435 
    —lór a loighiod dá ghruaidh ghloin—
    oiriod a bhfuair an t-athoir.
 p.40
56. Fiche bliadhoin ós cionn cháigh
    Tomultuch, saormhac Seaáin,
    naoi mbliadhna fa dhó a-dearar440 
    cló a riachcla iar n-a réidheaghadh.
57. Muircheartach, a mhac eile,
    cúig bliadhna fhuair dh'áiridhe
    ag díon Luighne na learg sean,
    ceard budh duilghe do dhéineamh.
445 
58. Síol gCéin do Chormac do chreid
    bliaghoin teasda do thríochoid
    an tslat oirbheartach fhortoil
    mac toirbhiortach Tomoltaigh.
59. Nír goireadh do Ruaidhrí rí450 
    ná do Mhadhnus mhac Ruaidhrí
    gér leo freagra fear Mumhan
    d'eagla a hsean do hsárucchadh.
60. Ochd mbliadhna 's a cúig re chois
    gobhais Oilill mhac Madhnois455 
    rí fíre gan fhích gan fhell
    ríghe na gcríoch go coitcheann.
61. Aoinbhliadhoin dég thoir is tiar
    ar sheilbh Sheaáin mheic Uilliam,
    do shluadh Luighni an chláir chorcra,460 
    buighni nar dhóidh dánochta.
62. Cian mhac Oilill nar dhiult dáimh
    nír an re hinmhi d'fhadháil;
    a dtighearna in tann do thuit
    nír infheadhma cland Chormuic.
 p.42465 
63. Reimheas Taidhg mheic Céin chródha
    ceithre bliadhna bladhmhóra,
    ré lán fa tairthighe trádh
    in flaithbhile ó chlár Chollán.
64. {⬌}470 
    {⬌}
    {⬌}
    {⬌}
65. Ríoghthor le cách a gcinn trill
    Cormac mhac Céin mheic Oilill;475 
    téid ann a n-áitibh a hsean
    do ráidhtibh Gall is Gaoidhiol.
66. Áitighthear críoch Luighni lais
    idir thuaith uile is eaglois;
    tír mhilis na bhfonnbhrat bhfionn480 
    tilis Cormac go coitchiond.
67. Cuiris gach aon na áit féin
    d'oireachtoibh sleachta saoirChéin;
    fógairthear tar ais na huilc
    tógoibhthear lais a longphuirt.
68. 485 Taibheochaidh cóir a chinidh
    ar chairdibh ar choillidhibh;
    oirbheart caithleomhain chrú Céin
    do aithbheodhaigh clú a cheinéil.
69. Tionóiltear leis a leauoir490 
    do thúr a ghég ngeinelaigh;
    gach diamhair dá fhréimh roimhi
    iarroigh san réim ríoghroidhi.
 p.44
70. Seanchairt chíosa cláir Luighne
    ar ndul uatha ar égcuimhne,495 
    go mbí 'n-a glanchartoigh ghil
    athghlantoir í dá oighribh.
71. Iomdha ceart ar a chrích féin
    ag codhnach fhréimhi ríChéin;
    cóir dá ghruaidh natharrdha náir500 
    uain na hatharrdha d'fhadháil.
72. Beag nar rudhruigh sé mar sin,
    naoi gcéd ar ceithre bliadhnaibh
    a-tá Luighne fa chloind Chéin
    na buighne nar thuill toibhéim.
505 
73. A lloss chatha agos chogoidh
    fríth an fearann fuarodar
    —beag nach fairbríogh cor 'n-a gceann—
    is do thoil airdríogh Éireand.
74. Nír bheag dho Chormac mar chóir510 
    dá bhféchdaois cách a gcéduir
    a mhéd d'anbhuain fhuair impe
    'n-a sduaigh armruaidh innillte.
75. Maith an chairt ar crích a shean
    a bhfuair dh'ulc ó aois naoidhean,515 
    ag dortadh a chrú fa a ceann
    gur nochtadh do chlú a chéimeand.
76. Críoch Luighne na learg ngairthe
    fa bhréid sladtoch sároighthe,
    tar ceand gach cogoidh dar chuir520 
    gur thogoibh cheand dá chartoigh.
 p.46
77. A-tá sí ó soin a-lle
    'n-a haonchlár hsuaimhneach shídhe
    gan ghoimh gan fholuidh gan fhích
    gan toil d'fhoghoil ná dh'eissíoth.
525 
78. Do leasoidh an lámh do loit,
    críoch Luighne re linn Cormuic,
    tír í dá dtérnó a teimhiol
    sí a n-énló dho háiteighiodh
79. Ní tháinig ó Thadhg mhac Céin530 
    go mac Úna dá fhírfhréimh
    —clú a hsean ón ghasroidh dho ghlac—
    fear budh casmhoil re Cormac.
80. Do bhádur a gceas chumhadh
    síol gCéin, mar do-chualubhar,535 
    gur fhás an bile ó thigh Tháil
    do-bheir dá fhine a n-anáil. An ail
81. Is dá tochmharc tús ratha
    mac Céin d'adhbhur ardfhlatha,
    fuair sa céidchéile do char540 
    a n-uair éidtréine dh'iomchar.
82. Máire inghean Mhaoil Mhuire,
    gnuis ríoghdha, run geanmnoidhe,
    bean ós mhnáibh braonbhrodha Breadh,
    aonrogha cháigh dá chiniodh.
545 
83. Tarrla do Chormac mhac Céin,
    dá measdar í a ngach aoinchéim,
    ar dtogha na fréimhe ó bhfoil
    rodha chéile do charthoin.
 p.48
84. A bhfuil reimpe suas dá sliocht,550 
    a-tá in chlú aca i n-eighriocht
    seilph na heighriochta as dóidh dí
    tar mnáibh seinshleachta Suibhne.

An ail libh.

 p.50‍

4. III

Tadhg Dall Ó hUiginn .cc.

1. Ag so an chomuirce, a Chormoic,
   gabh an lámhsa ad leaphurghlaic,555 
   fuaidh an croidhe red chroidhe,
   a bhile bhruaigh Bhóruimhe.
2. Gabh an corpsa ar do chorp féin,
   a chodhnoigh cloinne ríChéin,
   ar smacht ríogh glainindse Gall560 
   bíodh an t-ainimse ar hanam.
3. Gabh meise ar h'iocht 's ar h'einioch,
   ar charuid 's ar chomhoidheach,
   a lámh thromoighthe ar crú Cuind,
   mo chomuirche as tú as tualuing.
565 
4. Ná leig eadroinn is aoinneach,
   a ghnúis ríoghdha rodhaoineach,
   ós tú ar n-aonchara, a ghruadh gheal,
   do hsluadh taobhthana Tailltean.
5. Peth agoinn a hucht chóra,570 
   gá dú a mheic mheic Onóra,
   ní budh éadáil ód dhreich nduinn
   gan bheith san éagcáir agoinn.
6. A-tú a mbeol ghuaisi do ghnáth
   re ndeachaidh oroinn d'iomráth575 
   gan neach do-ní dísle dhamh
   muna thí dhíbhse a dheunamh.
 p.52
7. A-táid dlighthe nuaidhe a-niodh
   dá gcor ar mhacoibh Míliodh
   ag sluadh nár ghlacnuaidhe Gall580 
   fa chlár bhfaltuaine bhFréamhan.
8. Goirid na críocha 'n-a gceann,
   iarraid ar chách go coitcheann
   go dtig a sgrios uile as
   fios gach dhuine 's a dhúthchas.
9. 585 D'éis na dtíreadh do thionól
   sgríobhoid Goill Ghuirt Éiriomhón
   anmonna a slógh druim ar dhruim
   a nglanrolla mhór mheamruim.
10. D'éis a gcruinnighthe 'n-a gceann590 
    is éigion d'fhearoibh Éireann,
    a ghríobh fhirfhearrdha ó thigh Tháil,
    tighearna gach fhir d'admháil.
11. Ní ghabhuid ó neach fa nimh
    gan bheith dó ag urrodh éigin595 
    —truagh an cás do cumadh dáibh—
    nó bás go hollamh d'fhagháil.
12. Gá dtú ris, a rí Luighne,
    ort chuirim mo chomuirghe;
    feadh mo ré mar dhleaghar dhamh600 
    budh hé mo leabhar do leabhar.
13. Ní har mo bháidh do bheith ruibh,
    ní har bheith am ollamh aguibh,
    a chnú do chrobhuing Eadhra,
    thoghaim thú mar thighearna.
 p.54605 
14. Do aomhsad Gaoidhil is Goill
    —bheith agaibh is as thoghoim—
    rí fíréanda do rádh ribh,
    a ríréadla ó chlár Chaisil.
15. Bheith lán d'iochd agus d'eineach,610 
    bheith fíréanda foisdineach,
    —iomdha fáth deaghthoile dhuit—
    fáth do charthana, a Chormuic.
16. Sgríobhthar leat ad leabhar féin,
    a airdrí sleachta saoirChéin,615 
    fan snaidhm nar réidhigheadh ruinn
    ainm gach éinfhileadh agoinn.
17. Bíodh ainm gach fhir dom fhine
    bíoth m'ainmse go háiridhe,
    a mhionn séanta a sheanmhoidh Táil620 
    sna leabhroibh céadna ar connmháil.
18. Bíodh a dheimhin gud dheirc mhoill,
    ó tá h'ionmhoine agoinn,
    a shlat chuirmtheann chuain Duibhe,
    go ttuillfeam uaibh h'ionmhuine.
625 
19. Togbhuim thú féin d'fhiaghoin air
    má bhím ré bliadhna am beathaidh
    nach ba fearr dhamhsa ná dhoit
    h'andsa fam cheann, a Chormoic.
20. Do-ghén an laoidh ngréasoigh ngloin,630 
    do-ghén doit an duain tsaothair,
    do-ghéan aonrann uair oile,
    a shaorbharr bhruaigh Bhóroimhe.
 p.56
21. Do-bhéarum dhoit mar dhleaghior
    eolas do ghég ngeinealaigh635 
    cíos do hsean ar fhiadh nÉirionn
    rian a gcean 's a gcaithréimiond.
22. Do-bhéaram dhuit, a dhreach sheang,
    dot uaisle ós fhearoibh Éireann,
    's dá gach oraim budh dual duit,640 
    luagh ar gcomuinn, a Chormuic.
23. Do-bhéara mé, a mheic Úna,
    ar chách do chor iomthnúdha,
    an ceand is fhearr dhoid dom dhán
    's an chuid is fhearr dom iomrádh.
645 
24. Ní fuláir dhuit 'n-a dhíol sin
    go dtiobhruidh tú, a thuir Chaisil,
    h'anam 's do chorp tar mo cheann
    dá bhfagham tocht 'n-ar ttimcheall.
25. Gidh cuis bháis do bheith ar neach650 
    a ttigh chúirte as sé ar h'oineach
    nír chorroighthe dhó ná dhoit
    ag só an chomairche, a Chormuic.
26. Gaibh ar h'oineach mhé, a Mháire,
    a hucht flatha fionnGháille,655 
    a shlat chnuais do chloinn tSuibhne,
    nach guais coill a comuirghe.
27. A Mháire inghean Mhaoil Mhuire,
    gur chuireas ort m'ionghuire
    beag nar cailleadh, a chiabh lacch660 
    gach daingion riamh dá ránag.

Ag so

 p.58‍

5. IV

An Tadhg Dall Céadna .cc.

1. Maith an ceanduighe Cormac
   mac Céin dá gclaon iobhurshlat,
   lámh thabhartach um cheann gcruidh
   malurtach as fhearr aguibh.
665 
2. Re linn Chormoic ní cluintir
   fear a mheallta a malairtibh
   bheith soimheallta as sé do-bheir
   dá ghné hsoineannta hsoilbheir.
3. Mac Céin na gcéimionn ndocrach,670 
   móide as mhaith an malartach,
   sduagh dhaoineach ó bheannaibh Breagh,
   meallaidh gach aoinneach eisean.
4. Féach an fearr iomlaoid oile
   ná in mhoirn tsuthoin tsíorruidhe675 
   téid don fhlaith ionfhuair fhaoilidh
   ar mhaith diombuain díomhaoinigh.
5. Gearr do mhairfeadh na maoine
   bronntar le flaith Formaoile
   's pudh buain na molta ar marthoin680 
   dá ghruaidh chorcra chomharthoigh.
6. Ní mhairfeadh bleidhe ná brat
   dá bhfaghoid cách ó Chormac
   ná arm áigh craoibhlíne cuir
   aoinmhíle a-bháin do bhliadhnaibh.
 p.60685 
7. Ní mhairfeadh éideadh ná each
   ná feilm loinnearrdha líneach
   ná beirt mhaothghorm tsróill ngloin
   ná saorchorn óir ildealbhoigh.
8. Dá measdaoi maith an domhuin690 
   as sé críoch a gcualubhair
   ní bhí acht an moladh a-mháin
   ní don domhan acht díoláimh.
9. Maith an ceannuighe an té tug
   bláth diombuan dúisgeas formud695 
   fada ón bhláth tocht a thoraidh
   ar sgáth mholta mharthonaigh.
10. Maith an ceannuighe an fear fuair
    ar bhréig ndiomolaidh ndiombuain
    díoghrais mholta buain bhaluidh700 
    a n-uair obtha dh'ealadhuin.
11. Maith an ceannoighe cheandchas
    an uair as mhó an maitheamhnas
    an maitheas ar a mbí a bhrath
    nó an ní chaithios do cheanduch.
705 
12. Do bhí dh'echt ar Ó nEadhra
    do thaobh a ghlun ngeineamhna,
    fir neamhdhochda nar náir cruth,
    deaghmholta cáigh dho cheannuch.
13. Ní fhuigheadh Cormac mhac Cein710 
    —córuide in éigse dh'óighréir—
    tráth as neamhdhaoire ná a-nos
    na deaghlaoidhe ó chách cheandchos.
 p.62
14. As sé a bhfoil ar feadh Bhanbha
    oirne ag iaroidh ealaghna715 
    d'uaislibh chláir bhraoincheannsa Bhreadh
    aoinphearsa a-mháin an mhíleadh.
15. Céd urdoil a bhfuighthi a-niodh
    ar ghrés fromhtha na bhfileadh
    rachaidh orthoibh uair oile720 
    ó onchoin Bhruaigh Bhóroimhe.
16. As sé an uair as saoire soin
    's as teirce a-tá gá iarroigh
    sgotha dána gnénuaidh ghloin
    énuair as chára a charrthoin.
725 
17. Ó a-tá in dán neamhdhaor a-niodh
    biaidh lin nach éidir dh'áireamh
    ma slán tarngortaigh Chláir Chrot
    d'aghmholtaibh cáigh ag Cormac.
18. Biaidh oirchill re haghaidh cáigh730 
    an uair as usa a bhfagháil
    d'éis taisdioluigh tholcha Breadh
    d'aisgeadhaibh fromhtha Féindeadh.
19. Maith fear do-rinde roimhe
    thallód a dtús aimseire735 
    oireichil a samhla sin,
    roibheithir chalma Chaisil.
20. Do-rinde Modh Néid nárach
    a hsindsior maith mórdhálach,
    rí Mhoidhe coirmtheinn Chodhoil,740 
    oircheill oile a ionshamhoil.
 p.64
21. Do-chonnairc fís fada ó hsin
    ríoghan Mhodha Néid neimhnigh,
    'n-a hinnisin ro bhí brígh,
    indisidh í dhon airdrígh.
745 
22. Tarfás don mhnaoisin Mhodha
    seacht mba binne bláthmhara
    da-chí an fionnchrodh soiléir seang
    a dtiomchol oiléin Éireann.
23. Tarfás fós dí 'n-a dheaghaidh750 
    ón bhuar shuaithnidh shítheamhail
    gach magh fionn collbhán corcra
    lomlán do lionn leamhnochta.
24. Tarfás dí a ndiaigh na tána
    seacht mba eile urghránna;755 
    adhbhur teadhma teacht orrtha
    na seacht seanbha siabhurrtha.
25. Go bhfuighlibh goirte garbha
    go n-adhurcaibh iarnamhla
    fraoch orra mar ealtoin sgean760 
    go ndearcoibh tolla teineadh.
26. Nír fagbhadh leadhb ar láthair
    don tánaigh óig iongnáthaigh
    ón tána cheinnmhir chalma
    ngránna neimhnigh nathardha.
765 
27. Breath na haislinge ass é a fhíor,
    rug Dearg Damhsa, draoi an airdríogh
    an bhreath chathardha dar chreid
    a ratharbha asd-teach táinicc
 p.66
28. A-dubhairt an draoi 'ar dtosaigh770 
    as siad na seacht gcédbhasoin
    seacht mbliadhna lomlán lachta
    comhlán riaghla is ríoghachta.'
29. 'As iad bhós na ba oile
    seacht ndaoirbhliadhna docroidhe775 
    tír na ccuan mbailbhlindte mbind
    budh tuar aidmhillte dh'Éirinn.'
30. 'Íosoidh bean a mac da muin
    sénfoidh an t-oighre an t-athoir
    fa chlár séimhsheang na sreabh nglas780 
    ar feadh Éiriond re hocras.'
31. 'Déntar uaibh' ar Dearg Damhsa
    'oirichil mun adhbhursa
    na céidbhliadhna suil tí as-tteagh,
    a ri géigniamhdha Gaoidheal.'
785 
32. 'Ná gabh ad chíos ná ad chánoigh
    ó Leith Mhogha mhórdháloigh
    fan gcrích móir mbraoincheinnfhinn mbuig
    aoinphinginn oir ná airgoid.'
33. 'Ná gabh ó chách ad chíos ríogh'790 
    do ráigh ollumh an airdríogh,
    'a ghríobh fhial mhoighe Mumhan,
    acht biadh uile d'éanmhonadh.'
34. Gach ní dhá ndubhairt an draoi
    re rígh Áine an fhuinn ghégnaoi795 
    do aontoigh é go humhal,
    sé d'aontoil an ollumhan.
 p.68
35. Tiad Muimhnigh dá bhfógra féin
    do mhac an airdríogh d'éinmhéin
    'n-a mbróin chóirighthe um Chuan Dor800 
    do luadh fhóirithne a n-easbhadh.
36. Tugsad umhla dh'Eoghan Mhór
    d'éis a dtírtheadh do thionól;
    don tslógh fa robhuidhe a riar
    Conoire Mór is Maicniadh.
805 
37. Do bhí an Mhumha fa Mhodh Néid
    mar bhíos eadchrann ós fhoighéig
    fá cheandoighiocht bídh tre bhioth
    don tseangoireacht mhín Mhuimhnioch.
38. Feirrde a shíol ó shin a-lle810 
    nar an re ham na daoirse,
    cneas taobhthondghlan dá ttráidh muir,
    saorchonnradh cháigh do cheandoigh.
39. Aithris ar Modh Néid do-ní
    Cormac Ó hEadhra in t-airdrí,815 
    dias dar dual fochondmhadh Fáil
    fa shochonnradh uan d'fhagháil.
40. Mac Céin nar chaomhain doibheart
    cóir a chor re ceannoigheacht;
    bláth fpóir sheangfhola Shadhbha820 
    ceandoighe óir ealaghna.
41. Do ghrés glan fhileadh bhfromtha
    tarla sonn séan gconnortha
    dá shuil chuirr mhongfhabhruidh mhir
    ó ollamhnoibh fhuinn Éimhir.
 p.70825 
42. Go lá an bhráich biaidh ar marthain
    'n-a bharr shéin is shobharthoin
    don tslógh ó bheannuibh Bladhma
    ar cheandoigh d'ór ealadhna.
43. Feirdi an tráth tug dá aire830 
    riar éigeas Fhóid Laoghaire,
    cion gach aonduine ar ndol dí;
    crodh gan aodhuire an éigse.
44. Peandocht éigeas innsi Fáil,
    beannocht naomh Éireann d'éanláimh835 
    luach a cheannoighthe as sé soin;
    beandoighthe an té le a ttuilltir.
45. Ar mhac Céin cheannchas molta
    do thuit bail na beannochta
    ó thrácht mhaothbhuinn réidh rathmhair840 
    go céibh gcraobhthruim gcomharthaigh.
46. Ní mó a-niodh ná 'n-a naoidhin
    dúil cháigh 'n-a chruth fhorbhfaoilidh;
    fuair sgath Luighne 'n-a leanabh
    rath nach oighbhi ar eileaghadh.
845 
47. Do fagbhadh é a n-aois leanaibh
    ar mbuain a ghég ngeinioluigh
    gan aipdhioghadh dá ghruaidh ngil
    'n-a mhaicleanamh uair éigin.
48. Ní raibhe caomh ná cara850 
    dílios don óg armthana
    sé a aonur a na n-aghuidh,
    sé a mbaoghal gá bhiodhbhadhaibh.
 p.72
49. Do beanadh a dhúthchus de
    do beanadh bhós a bhráithre855 
    go raibhe saor Thighe Táil
    'n-a aon d'fhine ar n-a fhágbháil.
50. Beantair seilbh Luighne as a láimh
    an tráthsoin truadh in diombáigh;
    tógoibhthear an té nar dhligh,860 
    fógairthear é re haimsir.
51. Bliaghain ar fhichid don fhior
    nar shuigh sósar ná sinnsior
    do shíol gCéin 'n-a n-áitibh ann
    gur áitigh féin an fearand.
865 
52. Táinig san senágh síol mBloid
    fíoch Cormoic in tan tánoig
    cland Chéin asd-teach ní tugadh
    a mbreath féin go bhfuarudar.
53. Ésga lán an leithe theas,870 
    ní lughoide fuair flaitheas
    sé d'fhágbháil 'n-a aon d'fhine,
    an chraobh ógnáir oirnighe.
54. Ní dheachaidh ag aoinneach air;
    dar leat as leis do bhádair875 
    a raibhe a n-aghaidh an fhir
    ag faghail fhola hÉimhir.
55. Mó ná rath do rígh Luighne
    cáin an tíre tonnghuirme
    d'éis na bhfearchon ó Thigh Tháil880 
    do neamhthoil gach fhir d'fhagháil.
 p.74
56. Nír thioghluic Dia roimhe riamh
    a bhus ná a Mumhoin Mhaicniadh
    rath an ríogh dh'aoinneach eile
    do shíol daoineach Dairine.
885 
57. Tús ratha rogha dealbha
    fríth leis a lló a gheineamhna,
    sduaigh dhédnuaighe brodha Breagh,
    rogha cédbhuaidhe an Choimgheadh
58. Fríth dealbh Chormoic ón Choimgheidh890 
    d'égcosg agus d'fhorfhuighlibh;
    ó run dil go dreich ngairthe
    do bhreith Fhir a n-ordoighthe.
59. Ó thrácht puinn go céibh gcaisghil
    ní bhí ball dá bhalloibhsin,895 
    rí an tsluaigh ó Gháiridhe ghil,
    gan bhuaidh áiridhe éigin.
60. Buaidh lúith ar an mbonn mbántais
    nach léamhoid lucht gabháltais,
    buaidh gach fheadhma ar an mbais mbáin900 
    dearna thais acht a tteagmháil.
61. Buaidh mbreithre ar an mbél gcorcra,
    dá ttig buaidhreadh bantrochta;
    buaidh gcéille ar an gcroidhe mhear
    ag céile Mhoidhe Maisdean.
905 
62. Tarrla dhó ó Dhia nimhe
    buaidh bhfírinne is bhfoisdine;
    fuair a ttighibh na togha
    buaidh n-einicch is n-eangnamha.

Maith an

 p.76‍

6. V

An Tadhg Dall Céadna .cc.

1. Fiodhbhaidh a chéile clú deise,910 
   dáil a gcruidh ní choigill siad;
   dá chraoibh tharaidh dho choill chubhra,
   tamhoin do thoill umhla iad.
2. Dá ré lána Leithe Modha,
   dá mhac Céin nar cheannoigh síodh,915 
   dá ghéig fpailme don fhréimh ríogha,
   raighni nach léir díogha díbh.
3. Duasa an chéidfhir ger chuid mhaoidhimh,
   mó na toirbheirt tig 'n-a ndiaigh;
   maoine Chormuic go bhfuair ollamh920 
   dob ordhruic uaidh bronnudh Briain.
4. Fada is chumhuin le crích Luighdheach
   nach lucht síodhchána síol gCéin;
   ní beag do thír é ar a haire
   gidh bé díbh nach raibhe réidh.
925 
5. Gidh bé bruighean 'n-a mbí Cormac
   ní creidthior í a n-uathadh sluaigh;
   do-gheibh neach fan teagh a dtiaghair
   dá mbeath fear ar iarruidh uaidh.
6. Dá mbeath file ag fágbháil Chormuic930 
   a gceann Briain do bhíagh ag tocht;
   cliar a-réir nar imthigh uaidhe
   fillfidh 'n-a cléir nuaidhe a-nocht.
 p.78
7. Má tá go seachnoid síol Éimhir
   d'ógbhaidh toghtha ní thug béim;935 
   ní bhéarudh ar mnáibh dá moille
   tóir ar bhféaghoin chloinne Céin.
8. Ar dteacht Cormuic le cloinn Luighdheach
   locadh Briain is beag do chroid;
   ar an ón treas da shíol Shadhbha940 
   ní feas don líon tarrla a ttroid.
9. Do ghuais Chormuic fa choim oidhche
   d'eagla Briain do bheith 'n-a dheoigh
   —folchthar ar-aon le bais mbiodhbhadh—
   do chlaon tar ais fiodhradh feoir.
945 
10. Do smuain Cormac um chreich mbiodhbhadh
    a mbí 'n-a láimh nach leis fein;
    nír chuir acht go faigsin bhfileadh
    taisgidh gcruidh ar chineadh Chéin.
11. Bronnta Cormuic ar cionn ndeoradh950 
    fa dheoigh air ass iad do bhris;
    réidh an t-aoidhi a ndiaigh a dhoilghe
    maoine Bhriain do-roighne ris.
12. Meinic riamh um ríoghacht Luighne
    a lár a shuain do shir ghó;955 
    do-ní doirse dearc do dhúnadh
    soillsi ar dteacht a dunadh dó.
13. Ealta mhíleadh le mac Úna
    d'énoibh seabhcoidhe síl mBloid;
    fuilngidh Brian iomarcoigh orrtha960 
    d'fhionnochtoin fian Tolcha a ttroid.
 p.80
14. Ní ghabh Cormuc acht cóir dh'fhagháil,
    ní heol do Bhrian beith le cóir,
    teid a leith na bhfiach nach bhfoghthor
    ar mbreith ar sgiath ar sgiath onchon n-óir.
15. 965 Ní mór a chion ar cheart sindsir
    sibh, a Chormuic, gur char sí;
    fuilngidh cliar fa ól ar h-uillinn
    mór le Brian mar uirrim í.
16. Maoidhtear fós na filidh cheadna970 
    um cheann uama na n-eang sróill;
    'deacair searg duilghe na dáimhe'—
    h'fhuighle re ceard fháinne n-óir.
17. Tú, a Chormoic, dá chor ar dearmad
    dáil a seirce as sé do bhac;975 
    ní thiobhradh Brian ar fhear oile
    an bhean do iarr loighe lat.
18. Lór le fear má fuair do bhriathar;
    beag 'n-a dheaghaidh do dhíol port;
    leac eidhrigh do bhí 'n-a bloghaibh980 
    do dheimhnigh sí an fhoghoil ort.
19. Lucht adhbhuir tar éis a ndiomgha
    diongna in taobh dá tteagoid ruibh;
    ag sin a mbí ar hféin 'n-a h-omhuin
    a rí féin do thoghuil tuir.
985 
20. Sibh, a Chormuic, ós cionn tíre
    tug ar Brian gan bheith dá léim;
    do mhaoirsi ag dol tar a ndligheadh
    ag cor shaoirsi a gciniodh Céin.
 p.82
21. Cionntoch d'ógoibh indsi Banbha990 
    béasa h-arm narbh aithnidh dháibh;
    sleagh do bhí dot fhocchaibh orra
    do oghoin sí chronna cáigh.
22. Fásoigh coill do chranngoil t'omhnadh
    tre fheart gcuradh a gcionn trill,995 
    do ghoin gurbh usa dot fhaghloidh
    do chuir tusa dh'armoibh ind.
23. Tug a hannsa dh'éis a chéile
    do chloinn Chéin na gcraoisioch dte
    sibh 'n-a dhiaigh dho amhairc inghean1000 
    malairt Bhriain go ndingneadh dhe.
24. Ar cornoibh móra mhúir eile
    nír fhuláir leo a lán do roinn
    beiridh geall bleidhe do bhrodha,
    ceand do shleighe ar gcora a croinn.
1005 
25. Tarrla, a Chormuic, ar cionn éigeas
    oirchill doid as damhna clú;
    súil re fear énuaire d'fhaigsin
    sreabh fhéaruaine taisgidh tú.
26. Ní feirde leision léim troda1010 
    tosach feadhma má fuair sibh;
    le Brian dámadh fhaide d'orchor
    grian troda ní ronnfadh ribh.
27. Gan bheith dearg gan dol a gceardcha
    —cleas romaibh nach raibhe ag neach—1015 
    sínfidh tú nó biaidh 'na bloghaibh
    crú re ngliaidh nar fhoghain d'each.
 p.84
28. Air féin ar tús téid a bhfiachaibh,
    fearr an bél do bheith a ttocht,
    séanaidh rí nach d'iarraidh éarca1020 
    do bhí ag liamhain h'éachta ort.
29. Tú, a Chormuic, dod chor a n-iongnadh
    ó aoss tiomchoil na dtrí rann;
    ní chleacht sí do dhol a ndiamhair,
    ní bhí an sgol dot iarroidh and.
1025 
30. Fuaighidh re teann teasbuch bhfaoilligh
    fioghruidh bile re bun bhfeoir;
    fágbhoidh cnuas d'ísle san fhiodhbhaidh
    nar dhísle thuas d'iomghaidh eoin.
31. Feadha lúbtha, lindte tiorma,1030 
    tobuir mhillsi ós mhoighibh túir,
    mil fan gcongal re headh n-uaire
    ag donnadh sreabh n-uaine a húir.
32. Tearc a leithéid re lind gCormuic
    acht clár Parrthois na bport sídh;1035 
    ar ibh do shreabhoibh learg Luighne
    beanoidh do leanb cuimhne chígh.
33. An cíos trom do thabhoigh Cormuc
    críoch fhoghlaidh nír anaic sé;
    beag le Brian a chuid don chomhoidh,1040 
    do thuig re dtriall d'fhoghail é.
34. Ní buan ór ag ógbhoidh Chaisil
    idir chrithribh na gcorm dte
    táinig d'anáil chuaigh fa Chormuc
    gabháil smuail a ndonnbhrat de.
 p.861045 
35. Coiléan leomhoin Leithe Mogha,
    maighre sénta sleachta Céin,
    ní beag a-nochd é dhá fhaire
    gidh bé port a raibhe a-réir.
36. D'ógbhaidh toghtha ar tteacht 'n-a dheaghoidh1050 
    dol dá fhéghoin nírbh é a leas;
    ní fál gan bharrshlait síol Sadhbha;
    ar síodh Cormuic tharla a dtreas.
37. Ruisg uaine 'n-a n-aoibhlibh corcra
    ceilt na toile nach tig lé,1055 
    bean dhá thaobh a dteirce codoil;
    craobh Dheirce do adoimh é.
38. Ní guais do dhún dreagon Luighne
    lucht brogha do bhreith a ghill;
    lear gCormuicne ó ól do éirigh1060 
    clannmhaicne mhór Éimhir Fhinn.
39. Fiodhbhoidh chraoisioch cloinne hÉimhir
    andamh toradh na tug siad;
    ní fédthor boing dhóibh a ndeaphaidh
    croinn do-chóidh ós fheadhaibh iad.

Fiodhbhaidh

 p.88‍

7. VI

Tadhg Mhac Giolla Brighde Meic Bhruaideagha .cc.

1065 
1. Ciondus fríth fearand Luighne
   ó rígh Fódla férghuirme?
   fir bhoga cathurrdha ó gCéin,
   foda ón athurrdha iaidséin.
2. Ní fearand fríth gan fhachoin1070 
   ó mhaicne Cuinn Chédchathoigh,
   fuinn lánshocra do líon mil
   le síol árracha Éimhir.
3. Mór do fhuilngiodur impe
   d'imshníomh uile is aidhmhillte,1075 
   d'anbhuain chatha, dho chogthoibh,
   sgatha in daghshluaigh dhíoghaltoigh.
4. Tadhg mhac Céin céidfhear do ghlac
   Luighne a gcath Crionna ó Chormac
   ar son a eadrána air1080 
   ar ccor theagmhála um Theamraigh.
5. Dála Laoi nar loc iomoidh,
   mac Cormaic ghil Ghaileangoigh,
   d'uaim a ghlainshlightheadh do ghabh;
   ainmnighthear uaidh an t-achadh.
1085 
6. Ar chosg Í Ruairc fuair an fear
   Luighne ó Ruaidhrí rí Gaoidheal,
   flatha gan taithleach dtachair,
   Taithleach chatha Conachair.
 p.90
7. Cairt ar Luighne na learg nglan1090 
   Ó Ching Risdeard rí Sagsan
   do réidhigh Aodh Ó hEadhra,
   an féinnidh saor soidhelbha.
8. A Art Ó hEadhra a n-Áth na Ríogh
   rug Féilim—fada an t-imshníomh—1095 
   cóigiodh cairt an oirir fhinn
   ar n-oicchidh Airt fa Fhéilim.
9. An seisiodh cairtse ag Cormac
   ar clár bhfionn na bhfochanbhrat,
   cairt as dísle san domhan,1100 
   an tírse a hairc dh'fhuasgoludh.
10. Laoi mhac Cormaic, ciabh na sreath,
    Art is Aodh, Tadhg is Tailteach,
    ní leig a ngar Luighni a lot,
    ní mhar dá gcuimhni acht Cormac.
1105 
11. Sé féin as mhó fhuair dá hulc,
    é bhus fearr seal dá sochrucht,
    sé ar maith as cheand dá chineadh;
    flaith 'n-a cheand ní cuirfidhear.
12. Ó aois naoighean gus a-niogh1110 
    ag cosnamh críche a shinnsior
    a-tá taibhgheoir brúigh Bhearbha
    d'aimhdheoin tnúidh gach thighearna.
13. Ní rug aonlá ar n-éirghe a-mach
    ó aois leinibh laoich Theamhruch1115 
    ní ar talumh bhudh leathtrom lais
    ar thamhan ndearccorr nDurlois.
 p.92
14. Síol gCuind agus clanna Céin,
    mór lá do-rinni riuséin
    osadh síth comhdháil cogaidh1120 
    mun gcrích ttonnbháin dtiobradaigh.
15. Mór lá nar choigil Cormac,
    gur shaor í ar a hothorlot,
    sgaoi sheancholg dtirmlígeal tte
    d'imdhídean leathbhord Luighne.
1125 
16. Meinic do bhí a bhas leaphar
    fa cholg dtrom dá tuirseaghadh,
    dá mbeath gur fhada in adhaigh,
    's a each aige ar aradhuin.
17. Meinic bhós do bhean chasnoidh1130 
    don bhais séghoinn solusghloin
    crann sean as neamhfhoirfe neimh
    ar feadh geamhoidhche geimhridh.
18. Meinic do cheangoil cuisne
    an cneas nar chlaoi athtuirsi1135 
    re beirt bhfuair ngoirméidigh ngil
    fa sduaigh choirrghéigil Chaisil.
19. Do ghabh Cormuc gu nua a-niodh
    dó féin coidhche is dá chineadh
    críoch Luighne ass í gan urraidh—1140 
    ní as duilghe dá ndubhramair.
20. Fuair Luighne na lubhghort bhfionn,
    d'éis a dtorchoir 'n-a timchioll,
    lot cáich is coimhdhe a a chinidh
    'n-a sáith d'oighre ar éinshlighidh.
 p.941145 
21. An uair as dóthcha a ndol as
    ar shíol gCéin as ann fhásas
    pailm do mhórchrann trom thoroidh
    'n-a lóchrand lonn lasamhoin.
22. Ní mór nach mac a samhla1150 
    Feniox an t-én allmhurdha
    don ríghealbha do chloind Chéin,
    na croind fhíneamhna a héinfhréimh.
23. Ní mó ná aoinén uile
    iomthús na n-én neamhdhuidhe,1155 
    bhíos aca go bráth san bhioth
    slata gan bhláth gan bhisioch.
24. Saoghal gach eoin don ealtoin
    go gcuirthir é a n-illreachtoibh
    —iomdha líne dh'fhiaghuin air—1160 
    míle bliaghain do bhliadhnoibh.
25. Én soin le bhfaghthor gach fios;
    tionóilidh, an tan tuigeas
    a bheatha a ndeiriodh ag dol,
    sreatha teiniodh 'n-a thiomchol.
1165 
26. Do-níthior ainnséin re headh
    luaithreadh beag dhe fa dheireadh,
    go dtéid sé a n-illreachtoibh as;
    mindleantair é as a eolass.
27. An luaithreadh cédna a gcionn trill,1170 
    téid sé re haimsir aithghirr
    fa dheoigh 's na reachtoibh reimhe
    d'fheartoibh an eoin ainglidhe.
 p.96
28. Ní bhí éinmhí gan an t-én,
    's ní bhí dhíbh ann acht éinén;1175 
    iongnadh gach cás don dá chor,
    fás is iondramh na healtan.
29. Mar soin do chlannmhaicne Chéin;
    mar thiaghoid as go héinfhréimh
    tig an fhrémh bhós 'n-a bile1180 
    do nós na n-én n-ainglidhe.
30. Uair is fiche fuair a lot
    ó Thadhg mhac Céin go Cormac
    gan aodhaireacht éinfhir air
    saoroireachd céillidh Clároigh.
1185 
31. Ní fríth éanuair aca sin
    nar fhás díbh dh'éis a n-imnigh
    dá ndeirbhfhine féin dá bhfuil
    ceinnbhile ó gCéin do chabhuir.
32. Fada do bhádur fa bhrut1190 
    go teacht chuca do Chormuc,
    gur shaor geilfhiodhuch clann gCéin
    an crann deireanuch díbhséin.
33. Amloigh do bhí a bhél corcra
    'n-a naoidhin óig éadrochta1195 
    gan aithne ar achadh a shean
    a haithle a athar dh'oighiodh.
34. Goirid d'aimsir dá éis soin
    go dol dó a ndígheann cogaidh,
    gruaidh fhinnmhíolla shuilbhir hseang,1200 
    fuilngidh imshníomha Éireann.
 p.98
35. Mór dh'ulc fuair bhur bhfear suirghe
    fad cheannsa, a chríoch sheanLuighne;
    maith do chuir leis agus libh
    gan fhoil a chneis do choigil.
1205 
36. Ó chéibh mbuig go bonn ttaisgheal
    ní fhoil ball dá bhallaibhsion
    —ní ró teasmholta ar thuir mBreadh—
    nach phfuil treasghonta ad thimcheal.
37. Ní fhuair neach comhmaith an cheirt1210 
    a-tá ar Luighni ag laoch Deirgdheirc,
    críoch na gclaontamhan bhfiar bhfionn
    a n-aontalamh d'iadh Éirionn.
38. Míle acht dá bhliadhoin a-bháin
    ceithri céad—ní cúis tseachráin—1215 
    don chrích ainghlidhe ag cloinn Chéin
    gan ainbhfine ag roinn riuséin.
39. Andamh aoinneach riamh roimhe,
    dá bhféachthaoi in réim ríoghroidhe,
    gan cheart nua ar atharrdha in fhuinn1220 
    go hua gcatharrdha gCriomhthoinn.
40. Do shliocht Taidhg mheic Céin chalma
    lór a fhad as atharrdha,
    clár óir na gcraobhleas gcorcra;
    dóibh ní haoibhnios iasochta.
1225 
41. Fuair Cormac féin mar gach bhfior
    —maith do lean lorg a shinnsear;
    gá ní as domhaolta um barr mBreadh? —
    comhaonta Gall is Gaoidhil.
 p.100
42. Cormac mac Céin nar chlaon breath,1230 
    far iadhsad ógbhoidh Luighneach,
    a gcosg foghla, a ndíon docra,
    gríobh comhdha na cródhachta.
43. A ré lán, a lán mara,
    a ngrian tar éis fhearthana,1235 
    flaith as rodhaingne rún gnáth,
    as úr comhairrle, a gconách.
44. A sgur feirge, a bhfraoch deabhtha,
    a dtinne dh'ór aithleaghtha,
    dar chaith an ríghe reimhi1240 
    a bhflaith fíre foirghlidhe
45. A mír chruadha, a gceann uidhe,
    inghilt súla sochoidhe,
    tileadh clár na bhfiodhbhudh bhfionn,
    grádh na bhfionnbhan nach bhfaicionn.
1245 
46. Ciondus fríth mar fuair Máire
    amladh óir ón amháille
    dá deirc gcuirr mongfhabhroidh mir
    ó ollamhnoibh fhuinn Éimhir.
47. Gé fhuair inghean Mhaoil Mhuire1250 
    d'aonláimh uatha a n-ionmhoine;
    gidh bé dá dtabhroid a dtol
    ní thabhroid é gan adhbhor.
48. A n-orrláimh dhuine ar domhan
    acht dúinne an t-aois ealoghan1255 
    ar chóir taisgeadha ní thig
    aisgeadha óir ná airgid.
 p.102
49. A seoid bhuadha, a bruit chorcra,
    tug sí sealbh a n-iasochta
    don luchd taisgeadha do thogh1260 
    a huchd aisgeadha a n-ughdur.
50. Searc na n-éigeas dá dreich ndil
    saoilim nach slad a n-aisgidh;
    fáth a n-ionmhoine ag dol di
    gan chrodh d'ionghaire aici.

Cionnus

Aois an Tigherna an uair do-rinniodh an dánsa 1584 Aois an Tigherna an uair do cuireadh cath Crionna eadhón dhá chéd bliaghan{⬌}

 p.104‍

8. VII

An Fear Cédna .cc.

1. 1265 Anam gá chéile, a Chormuic;
   fada fola in otharluit
   —an fhala ná déna dhuid—
   do-bhéara cara ar charuid.
2. Gach cara dhínn, a dhearc corr,1270 
   loiteas an cách nos carond,
   an chara gé thí ar taithlioch,
   bhudh í an chara chomhuightheach.
3. Cairdios do cheangal re neach
   ní hé as docra, a dhealbh shoichleach,1275 
   —ná car séd acht molta a-mháin—
   docra fa chéd a chonnmháil.
4. Fada a-rís go dtéid a dteas,
   don dá rann gidh bé bhriseas,
   an síodh cuirthior 'n-a chéile,1280 
   a ghríobh cruithgheal Coirrshléibhi.
5. Gidh bé ionadh iarrus neach
   an chéduair, a chruth áiseach,
   as sé an té ionnarbthoir ass;
   ionnarbthoigh an té thiocfas.
1285 
6. An cíos fhuilngthear as a uchd,
   gidh bé neach do-ní an umhlucht,
   mór luagh na heasumhla air
   freasabhra uadh dá bhfaghthoir.
 p.106
7. Mó ná gach olc re a airdmheas,1290 
   acht go n-éirghe an t-easgcairdeas,
   sgur ní lamhud go luath dhe,
   fuath na gcarud dá chéile.
8. Dá dhoimhne as-dteagh théid an grádh
   —truagh, a Dhé, cor na gcompán—1295 
   mór as dhoimhni ag tocht as-dteagh
   olc na foirne acht go bhfilltear.
9. Do bhean díom déanamh ainchean,
   gidh bé cairdeas congoibhthear,
   acht seachna deabhtha Dé bhí;1300 
   as dearbhtha é um gach éinní.
10. Ní mhaireann duine ar domhan
    céd bliaghoin re a bhreathnughadh
    do shíol gCréidhe thuaigh ná theas
    dar fhuaigh re chéile cairdeas.
1305 
11. Mairidh cairdeas, a chruth glan,
    míle bliaghan gan bhádhudh
    ag druing d'fhineadhuibh gach fhuinn
    nar bhuing d'fhiliodhoibh urroim.
12. Gach rann dá raibhe ag cloinn Chéin1310 
    san mhaith do dáileadh dóiphséin
    táir an mhaith is maroid sin
    do charoid, a fhlaith Luimnigh.
13. Ná tréig do chara ar chaoi ar bioth
    's ná tréig sinni an sluagh Muimhneach,1315 
    acht déna in dál is bhuaine,
    a rélla ó chlár Craobhruaidhe.
 p.108
14. Mar thugois druim don taoibh theas,
    tríd chuirim cugad cairdeas,
    beith amhairseach gur dual damh1320 
    ar shluadh ghlanaidhbhseach Gulban.
15. Mo chédchairdeas red chéibh mbuig
    —ór seanoibh as seadh thánuig—
    as rann dá chéile an dá chloinn
    clann Chréidhe agas clann Chárrthoinn.
1325 
16. A lámh chruaidh, a chroidhe bog,
    mo dhara cairdios chugad:
    má taoi umam dhá fhalach
    do bhaoi ar ccomand carthanach.
17. Ribhsi dá rí sinn a leas1330 
    gá ní as teo iná an treas cairdeas?
    an cháil ón ceanamhla sind,
    báigh na healadhna at indtinn.
18. Ní nochdubh coidhche dom chead
    do chairdios ní mó mhaoidhfead1335 
    ort, a fholt cladhsholus cam,
    's gan amharus ort agam.
19. Ní mhaoidhfe meisi, a mheic Céin,
    dá mbeath go mbeimis aimhréidh
    ar olc dá ndearnamar duid,1340 
    tort nír cheanglamar caruid.
20. Do ghabh leithéid eagla in fhir,
    Ó Maol Conaire céillidh,
    fad mhaoinibh giodh hé as usa
    mhé red dhaoinibh dúthchusa.
 p.1101345 
20. Beag an turbhoigh dá dtig olc,
    urusa mh'fhearg do dhúsocht,
    bí ar hionggabháil madh áil libh,
    a fhionnbhranáin chláir Chaisil.
21. Ní mhaithfinn doit, a dhearc mhall,1350 
    dod dheoin dá ndeachtha toram
    ná dot aimhdheoin uair oile,
    a thaibhgheoir bhruaigh Bhóroimhe.
22. Ní dheachaidh tú romham riamh
    dá bhfaghoinn adhbhur dímhiadh,1355 
    a ghnúis ghlan chéillidh chonnla,
    tar tal éinfhir elodhna.
23. Breathnuigh romhad, a rosg mear,
    féach ad dhiaigh, dearc ad thimcheal,
    gidh bé taobh dá ttiocfa ar ccion1360 
    ar ccionta ar-aon go n-aincthior.
24. Déanam a gceann a chéili,
    coisgiom cúis ar n-aimhréidhe,
    is bí san riocht roimhe rum;
    ar iocht ar-oile anam.
1365 
25. Ar h'athoir airdrí nimhe
    feirde oineach impidhe,
    ós tú as ghlórmhuire as-ttigh thall
    sir, a óghMhuire, mh'anam.

Anam gá chéile, a Chormuic.

 p.112‍

9. VIII

Fearghal Mór .cc. do Cormac Mhac Céin Ó hEadhra

1. Táinig san chluiche ag Cormac,1370 
   gég nach uaisle an iubhurshlat,
   má tharrla beart ag dol de
   a neart ag cor san chluiche.
2. Ní rugadh aonchluiche air
   le hiomud a bheart mbaoghoil,1375 
   críoch thiormaibhneach na ttrágh tte
   fa chlár lionnmhaighreach Luighne.
3. Tairnig dhó—díochra in toirbheart—
   le hiomad a uasoilbheart,
   fear le bhfríoth fuighle filiodh,1380 
   críoch Luighne do léirthiliodh.
4. Beart cluiche ní dheachaidh dhe
   gur tiliodh dh'éis ar-oile,
   clár bindealtach na mbrat ngeal
   le himeartach mhac Míleadh.
1385 
5. Gnáth craobh ar díon a duille;
   do hsaor imirt éanduine
   síol ríghEadhra tar rún cáigh,
   súdh na fíneamhna a fionnMháigh.
6. Ó aois leinibh—lór do rath! —1390 
   do bhí ag déanamh beart mbaodhluch,
   ceann an tslóigh nar mhuidh mionna,
   gur fhóir ar fhuil Oiliolla.
 p.114
7. Ó hEadhra nar ob éinfhear,
   ní raibhe acht aois óigfhéinniodh1395 
   uaidh dhá dhaghathair ar ndul
   ag sduaigh glanachoidh Gulban.
8. Suil do éirigh Ó hEadhra
   fóbroid cách—cúis doimheanma! —
   slat do mhín muighe Mumhan1400 
   a thír uile d'átucchadh.
9. Ó aois leinb gus an lá a-niodh
   do éiridh d'aimhdheoin Gaoidhiol,
   damh na ríghealbha ó ráth Cuirc,
   fáth mímheanma do mhaluirt.
1405 
10. Tar mhíorún cháigh um Chormac
    fríoth le folt na bhfochonnshlat
    ós chionn shlóigh fhola hEadhra
    a thogha mar thighearna.
11. Cách ar ndéanamh dóithe dhe,1410 
    tulcha réidhe learg Luighne
    a-táid dá n-aimhdheoin uile
    fa thaibhgheoir fhóid Iughoine.
12. Ar an gcorsa cian ó shin
    d'aimhdheoin gach aoin do éirigh,1415 
    samhoil Chormoic d'iadh Earca
    triath dob ordhroic n-aigionta.
13. Do bhí ag Cnucha—fa cúis leoin;
    is dé a-tá tús an uirsgeoil—
    a ndán do ghéirreandoibh Guill1420 
    cládh do chéimeannoibh Cumhuill.
 p.116
14. D'aithle an chatha do chor air
    Cumhall dá éis nír fhágoibh,
    bláth na saorshlat ó Bhóinn Bhreadh,
    acht aonmhac dar chóir creideamh.
1425 
15. Ní raibhe dísle ag duine
    d'éis Chumhoill d'Fhionn Almhuine,
    craobh raichéillidh ón Bhóinn bhinn,
    flaithfhéinnidh do fhóir Éirind.
16. Fios a eachtra as aithnidh damh;1430 
    rug Bodhmhonn dh'éis a athar
    an leanbh lé idir bhonnoibh beann,
    gur fholuidh é ós íseall.
17. A ndiamhroibh a n-ochtoibh all
    dá chaomhna do bhí Bodhmhand1435 
    ón ghlionn fholuidh go ar-oile
    do fhoghoin d'Fhionn Almhoine.
18. D'eagla aitheanta—as dál dearbh—
    beart allmhurdha fan óigleanbh
    do chuir a bhuime Bodhmhann1440 
    ler luigh uirre d'anbhforlann.
19. Le huamhan a daltáin dil
    fead aonuaire dá haimsir
    ní thug faill a mac Mhuirne,
    slat nar chaill a comairghe.
20. 1445 Mar sin dí ó ghlionn do ghlionn
    gá dhíothludh ar fhud Éirionn,
    géag cubhra do-chuaidh ós fhiodh
    nó go bhfuair umhla ar éigean.
 p.118
21. Éirgheas in flaithfhéinnidh Fionn1450 
    dá éis so dh'aindeoin Éirionn,
    dá bhfuair rímheirgi bheann mBreagh
    geall díbheirge fa dheireadh.
22. Dob éigean dó teacht fa a thoil;
    tug Goll a n-íoc a athor1455 
    a bhreath féin dó fa dheireadh;
    ag só in céim do cúitigheadh.
23. Gá dám ris acht ráinig Fionn
    cuid a shean d'inis Éiriond;
    críoch a oirbhearta as sé sin1460 
    an té as oirrdhearca ag eolchaibh.
24. Do fágbhudh eighre ó nEadhra
    'n-a ógmhacaomh oireaghdha
    mar do fágbhadh a fáidh Fionn
    ag clár fhádghlan na hÉirionn.
1465 
25. Do nós Find d'éis a athor
    ní fríth—gá mó mearachadh?—
    neach san tírse cloinne Céin
    do-rinde dísle dhoiséin.
26. Do éiridh d'aindeoin gach fhir;1470 
    ar ó nEadhra do imthigh
    dála flatha na Féine,
    brágha chatha Choirrshléibhe.
27. Do éiridh an donn daithgheal
    le hiomud a ionnsaightheadh1475 
    's le méd oirbhirt Í Eadhra,
    an ghéag oirrdheirc fhíneamhna.
 p.120
28. 'N-a chédarmoibh ar ndol dó
    nír leig uaidh uiread aonbhó,
    an chraobh tharoidh ó thoigh Tháil,1480 
    gan bhoin 'n-a haghoidh d'fhagháil.
29. Goin san ghoin is creach san chreich
    gur chuir an iomáin d'éinleith
    —nír bhean a ghníomh re gníomh tais!—
    do-níodh ag díon a dhúthchais.
1485 
30. Feadh Luighne na learg nuadhonn
    mór do fuilngeadh d'éadtualong
    Cormac ar cách suil do chinn,
    bláth na ndonnshlat a Duibhlinn.
31. Do bhíodh thrá—fa tuar docra!—1490 
    gan fhleidh gan cheol codolta
    acht sriobh caol a ngabhloibh gleann,
    craobh do tharrngair an Táilgeann.
32. Do bhíoth gur éirigh d'fhoghoil
    lámh aige as an aradhuin,1495 
    's lámh 'n-a armoibh uair oile
    ag faghluidh Chuain Challroidhe.
33. Rí Luighne na gcuach gcorcra
    do bhíoth faoi feadh codulta
    folt donnghlúineach dan dual toil1500 
    gormlúireach fhuar mar iomghaidh.
34. A cheannaghart gach n-oidhche
    dob í an cheinnbheart chlochfhoirfe;
    ar a cholbha dho chuireadh
    an t-omhna nar hionnsoighiodh.
 p.1221505 
35. Do bhíoth idir bheannoibh sliabh
    ó Challroidhe go Coirrshliabh,
    súil re a dheirbhfhine dho dhíon,
    ceinnbhile dh'úir na n-airdríocch.
36. Triath Luighne na dtoirbheart dtrom,1510 
    mór fhuair Ó hEadhra dh'fhorlonn
    fa chlár mín na magh sreaphghlas
    gur ghabh tír is tighearnas.
37. Bruit chorcorrdha agus cuirn óir,
    fíon is ceol—ní cúis dobróin!—1515 
    ar faghoil, gérbh fhada dhó,
    aga i n-aghoidh a andró.
38. Gnáth aigi a n-íoc a fhorloinn
    'n-a chuirt fhionnbhláith iobhardhuinn,
    gruadh nár do fógradh le Fionn,1520 
    gáir ógbhadh is fuaim fithchioll.
39. Luach a easaonta dhó ag dol
    gnáth 'n-a thigh bráighde biodhbhadh,
    múr fonnbhán na bhfeadh gcubhra,
    is tromdhámh fhear n-ealadhna.
1525 
40. Eighri Céin nar char cionta
    fuair sé ar son a oirbhearta
    aoibhmos fa mhian a mheanma
    san chaoimhlios fhial oireaghdha.
41. Ní tugadh bhós—ní bréag sin—1530 
    a chuid d'aoibhneas fhóid Fhionntoin,
    críoch na sriobh ngoirmealtach nglan,
    acht d'fhior oirbheartach uasal.
 p.124
42. D'iath Banbha na mbord n-oirrdhearc
    mór fhuair do bhrígh bhuanoirbheart1535 
    fa chrích ngloin na mbraoinlios mbláth
    a thoil d'aoibhneas is d'iomrádh.
43. Tar churadhoibh fhuinn Earca
    tug iomad a oirbhearta,
    ré iomlán ó thoigh an Trír,1540 
    iomrádh ar Choin in Chleitín.
44. Ó Chonn Céadchathach tar ceart
    fuair leath Éiriond a hoirbheart
    le neart deorudh go fiadh bhFáil
    ar dtriall d'Eoghan ón Easbáinn.
1545 
45. Murchadh mhac Briain—ní beart nár!—
    fuair as a oirbheart iomrádh,
    na hórchroinn fa gloine gníomh,
    tar mórchloinn oili in airdríogh.
46. Branán coimhghe chláir Lughaidh1550 
    Cú Rí fa rí dh'Iarmhumhain,
    ceann an tsluaigh dob iomlán iocht,
    fuair iomrádh as a oirbheart.
47. A Magh Tuireadh—taom oirrdhearc—
    cian uadh do dhruim deaghoirbheart1555 
    —báidh linn a gcur fa chomhthaibh—
    do chinn Lugh ar Lochlonnchaibh.
48. Dá nós súd—ní saobh in reacht—
    fuair tusa inmhe a hoirbheart,
    a bhláth craobh Thighe an Teampla,1560 
    a bhile saor soidheargtha.
 p.126
49. Dá bhfaghtha a bhfuarudar sin
    ní thiobhartha, a thuir Uisnicch,
    geall ar oirbheart d'aon oile,
    a ghoirmdhearc shaor hseabhcoidhe.
1565 
50. Ní dóith d'aonduini hoighriocht;
    ní déntar ód dheaghoirbheart
    dóith chogoidh do chloinn Eadhra,
    a chroinn abaidh fhíneamhna.
51. Tugsad cách—ní claon in reacht! —1570 
    geall ar uaisle 's ar oirbheart
    doit, a chéile cláir Eamhna;
    cóir na tréidhe tighearna.
52. Táinig dhíot díon do shleachta;
    fuair tusa a hucht t'oirbhearta1575 
    mar nar fhaláir, a bharr Breadh,
    anáir Ghall agos Gaoidheal.
53. Sí fad mhaoroibh, a mheic Céin,
    críoch Luighne na magh mínréidh,
    a ghéag thoroidh ón Bhaoil bhuig,1580 
    a cobhair dod thaoibh thánuig.
54. Bíodh Peadar eadrom is sibh
    laithe in bhrátha, a rí in ríchigh;
    cneadh ad chígh gidh doilidh dhoid
    bhur n-oighidh as trínn tánoig.
1585 
55. A mheic Gráinne, a ghruaidh mar shuibh,
    nach marann tú, a thuir Aolmhuigh,
    uch mun-uar is fáth urchra
    truagh sa chách an comhorrtha.
 p.128
56. Teisd inghine Maoil Mhuire1590 
    béim dhí ní fhuair aonduini;
    sí do chléir ní dóidh dhearoidh
    dá méin as cóir creideamhoin.
57. Lorg a sleachta lé leantoir;
    fuair teisd as a toirbheartoibh,1595 
    bean do-chóidh tar crú Suibhne;
    clú cáigh ar a comairghe.
58. Ní ceiltear maoine Máire,
    's í fa thoil gach thromdháimhe;
    a daghshamhoil as sí soin,1600 
    as baramhuil í d'Eimhir.
59. Blagh 'n-a áit aice ag anmoin,
    téid sé uile dh'ollamhnoibh,
    cuid dá crodh rú ní rannfa;
    cor a clú 's dá comharrtha.

Táinig san

 p.130‍

10. IX

An Fearghal Óg Céadna .cc.

1605 
1. Sona sin, a chlanda Cuind;
   a-tá oirbhsi a gclár Criomhthoinn,
   fon solus na ngéigfhiodh ngeal
   sonus nach éidir d'áireamh.
2. Sona dhaoibh mar táid thalloin,1610 
   a chlanda Cuinn chréachtlannoigh,
   sluagh ríoMhumhan ag roinn ribh,
   croinn dob fhíorumhal d'éigsibh.
3. Nach cuid dá bhur sonus sin?
   táinig Tadhg ma Céin chugaibh1615 
   a hIarmhumhain na séd sean,
   gég ó ghrianbhrodhoibh Gaoidheal.
4. Ó bhur ngaol re Tadhg Teamhra,
   a shíol gCuinn chláir sheinEamhna,
   nír fhéd líne ridhe ruibh1620 
   fa ríghe thighe Tuathuil.
5. Tadhg mhac Céin an chúil sgathoigh
   Sadhbh inghean Chuinn Chéadchathuigh
   a sheanmháthair as sí sin,
   rí ó eangráthaibh Uisnigh.
1625 
6. Táinig Tadhg do thaoibh a ghaoil
   ó thuathaibh Caisil chollchlaoin
   a-niar go Cormac Cláire
   dondshlat ó iadh fhiondMháidhi.
 p.132
7. As sé Tadhg mhac Céin do chuir1630 
   fa cheann saoirmheic Airt éachdoigh
   coróin ríogh fionnmhoighe Fáil;
   díor an ionnmhuine dh'admháil.
8. Ar son Chormaic cian ó shoin
   tug seacht n-éachdchatha dh'Ultoibh1635 
   Tadhg mhac Céin, tuir na Teamhra,
   slat réidh ó mhuigh mhínLeamhna.
9. A shé meic dég—dearbh in dáil—
   's na trí Fearghois—feidmh neamhnáir—
   dáibh gá haird i narbh eagal1640 
   le láimh Thaidhg gur thuiteadar.
10. Leis do cuireadh—céim bloidhe—
    cath Crionna ar chloinn Rudhroidhi
    ar sgáth rígheidhre beann mBreagh,
    ceann sírsheilbhe na sindsear.
1645 
11. Do iar diombudh fhola hÍr,
    do-rinne Tadhg slios seingmhín,
    críoch gnéshlim na ngormshlat ngeal,
    Cormac ós Éirinn d'oirneadh.
12. A námha riamh roimhe sin1650 
    sona do mhac Airt Éinfhir
    Tadhg dá oirneadh ós iath Fáil
    triath nar toirneadh a tteagmháil.
13. Dá chéile ón lósoin a-lle
    fine Chuinn 's an chlann Chéinse1655 
    fa chrích móir bhformadaigh bhFáil
    dóigh gor chonnmhadair combáigh.
 p.134
14. Síol gCéin dá chomhartha sin
    do an cuid díbh go deimhin
    ón Mháigh goirmghil duind dathaigh1660 
    fa oighribh Cuinn Chéadchathaigh.
15. A rogha féin d'éis fhuirigh
    do mhínLeith Chuinn chraobhdhuilligh
    do thuill síol catharrdha Céin;
    díon dá n-atharrdha iaidséin.
1665 
16. Dlighidh síol gCuinn chosnas troid
    —go deimhin as dó a-támoid—
    ealbha na laochlann leaphar,
    saorchlann Eadhra dh'uaisleaghadh.
17. Mó as daor do tuilleadh le Tadhg1670 
    ó shíol Airt na n-each mbeannard,
    damhna ríogh mhoighe Mumhan,
    a shíol uile dh'ardughadh.
18. Síol gCuinn na gcraoisioch bhfoirfi
    ua Taidhg Cormac créachdghoirthi,1675 
    mun sédachadh um Bóinn mBreadh
    a mhédachadh dóibh dlighthear.
19. As beithti dhóibh—dia do bhágh!—
    dá eagla nó dá fhíorghrádh
    ar tí uaislighthe fhir Bhreadh1680 
    na guaisbheithre ó thigh Thailltean.
20. Muna chonnmhoid clann Fhéilim
    báidh Taidhg dá bhais bhláithmhéirsheing
    a gcrích ghéiggil chuirmthigh Chuinn
    tuillfidh ar éigin urruim.
 p.1361685 
21. Le sníomh colg, le corcradh ga,
    maith as aithnidh d'Ó Eadhra,
    tamhun cubhra ón ghormMáigh ghil
    umhla dh'fhodhbháil ar éigin.
22. Tuilleadh umhlucht amhluidh sin;1690 
    meinig do chuir lúib luaimhnigh
    buachoil leargmhoighe bruaigh Bhreagh
    tre dheargdhoire chruaidh caoilshleadh.
23. Frais d'armoibh fa áit a shean
    iomdha caithghleo nar caitheadh1695 
    ó Mhuaidh go sédphort Sionna
    re héchdchorp í Oiliolla.
24. Sochar gan dochor ní dú;
    meinig do dhoirt a dhonnchrú,
    críoch bláth na dtiormdhoiri tte1700 
    ar sgáth liondmhoighe Luighne.
25. 'N-a lúirigh do loigheadh sin,
    meinig do chleacht ól eighridh
    agas cruaidhshneachta dá chorp
    agos fuairleabtha gan adhart.
1705 
26. Do-rinne Ó hEadhra ar éigin
    críoch Luighne in chláir chaoimhghéiggil
    díon a shíothmhuighe mar sin,
    fíocruinne na ngníomh ngaisgidh.
27. Nír fhéach d'imshníomh ná d'ól sreabh,1710 
    nír fhéch anbhuain ná dh'éigean,
    cian do bhíoth a mbothaibh slat,
    a chríoch gur chothaigh Cormac.
 p.138
28. Do shíol gCuinn dá gcreidiogh soin
    nach ffuigheadh uatha a hurdoil1715 
    do bhíoth ar cuimhne ag Cormac,
    críoch Luighne na leabharshlat.
29. Olc do-rinde cineadh Cuinn
    buain re himlibh a fhearuinn;
    dá dhonnghlaic nar dháigh chogoidh;1720 
    báidh Chormaic nír chonnmhaduir.
30. Do cheangoil Cormac ó Cuind
    —dá aicme ní hiul leathtruim—
    báidh go bráth re caoimhchloinn Chéin,
    na saorchroinn ó ráth ríNéill.
1725 
31. Ón deighrigh dá dhearbhudh sin
    fuair Tadhg mhac Céin cuid chrandchoir
    don chrích mhínghil um Bóinn mBreadh;
    dá sgríbhnibh as cóir creideamh.
32. Siobhul a eich re headh laoi1730 
    tug Cormac d'Éirinn fhéarnaoi
    don ré thuraidh Tadhgmhac Céin,
    ardshlat ón Mhumhoin mhínréigh.
33. A chongnumh féin feadh a ré
    tug Tadhg—ní hiul gan fhínné—1735 
    tar chách do Chormac dhá chionn,
    donnghlac ar nar ghnáth géibhionn
34. A ndiaigh a bháis—ní bréag sin—
    fa chur re síol Airt Éinfhir
    tug fógra choidhche dá chloinn1740 
    fa Fhódla gcoirmthe gCriomhthoinn.
 p.140
35. Feirde síol gCuinn a chobhair,
    gríobh an aignidh éachtghonoigh;
    do rígh Luighne an tráigh thaisghil
    as cóir cuimhne an chadaighsin.
1745 
36. Do shíol gCuinn ní ceilte a bháidh
    congnamh Í Eadhra d'fhagháil;
    as feirde Éire uile,
    céile leirge Liathmhuine.
37. As fiu a eineach 's a oirbheart1750 
    as iomad a uasailbheart
    nach cóir gaolbháidh dh'éra air,
    an rélla ón chaolMháidh chréchdoigh.
38. Feirde an fine gá bhfoil báidh
    re a ghruaidh ndrithleannoigh ndonnbháin,1755 
    bláth glainchleath muighe Meadhbha
    ruire caithmheach claoinTeamhra.
39. Beithir chréchduch chleas ngoile,
    éigne eiteadh n-órrdhoidhe
    ó shruth úr míonchaol Máidhe,1760 
    ríochraobh dh'úr na hEasbáinne.
40. Géag do choillidh chnuic Áine,
    damh dh'ealbhaidh fhóid fhionnGháille,
    bláth na bhfeadh ó leirg Luimnigh
    nar ghabh fheirg fa athchoinghidh.
1765 
41. Cormac sgáthán gach sgoile,
    slat abhla chnuais chubhroidhe
    d'fhiodhbhaidh Fhéile is eang Luighne,
    don fhéile as ceann comuirghe.
 p.142
42. Gnáth leis ag díol dámh ndoiligh,1770 
    le hiomad a fhíoroinigh,
    éd ar Caiteilín do chor,
    gég dhaighceiníl na ndeorudh.
43. Achd re heineach Í Eadhra
    Caiteilín cruth soidhealbha,1775 
    géis ón Bhúill chuirmthe chleithghil,
    tnúidh uirrthe ní hairighthir.
44. Deirdre na tíre thalluin,
    Eimhear fhréimhe Raghallaigh,
    inghion Toirrdhiolbhaigh, glac geal1780 
    slat do ghoirmfhiodhbhoidh Ghaoidheal.
45. Mór Mhumhan a fréimhe féin,
    fagháil a deargtha ó daoirchléir
    dá gruaidh ní gar a-nosa;
    an bladh fhuair ní hurosa.
46. 1785 Mág Aonghusa nar ér mhe,
    truadh don bhás a bhuain dínne,
    gég do-chuaidh tar chrú Rosa;
    an clú fhuair ní hurusa.
47. Fa bhás Cuinn dreach nar donnadh1790 
    mór ríoghan as ríoghollamh
    mór n-oireacht do bhuail bhosa;
    toigheacht uaidh ní hurusa.
48. Saoradh m'anma d'éis mo bháis
    go dtí do Pheadur príomhfháidh1795 
    's do Mhuire is don chíoch corcra;
    ríomh mh'uilcse ní hurusa.

Sona sin

 p.144‍

11. X

An Fearghal C.na cct

1. As fiacha ar neach an ní gheallas;
   gealladh daingean—dia do bhuaidh! —
   lámh as treisi ar fhud gach fheadhma,1800 
   tug meisi d'Ó Eadhra uaim.
2. Do gheallus laoidh 'n-a laoidh cumuinn,
   craobh do lubhghort leasa Floinn,
   dom laodh dil, do Chormac Cabha,
   glanshlat do dhligh ragha is roinn.
1805 
3. Cuige do chomhall mo gheallta,
   géag thoroidh as truime bláth,
   fear nar iarr acht a n-ágh urruim,
   triall lem dhán comuinn tar chách.
4. A theachtoire théid go Cormac,1810 
   dá chneas lúthmhar lingeas tóir,
   fear do thabhoigh go hég m'annsa,
   tabhair an tréd rannsa róinn.
6. Iomdha romham san raon díreach
   le druing dheaghrann dan dual toil1815 
   ón trian teas go Cormac Cláire,
   donnshlat ó Eas Mháighe a-moigh.
7. Beir ón Mhumhain na múr ndaithgheal
   an drong rann do-rinne mé
   go bile Gréag tar gach Gaoidhiol;1820 
   séad fine na n-aoigheadh é.
 p.146
8. Maith a chumann, caomh a aigneadh,
   aoibhinn doidse dol 'n-a cheand,
   fear nar aomh béim ar a bhiodhbhaidh,
   craobh réidh don fhiodhbhaidh as fhearr.
1825 
9. Ní tuirsioch doit dol go Cormac;
   cuirfidh mo chéili, creid uaim,
   —laoidh nó duan ní háil a n-aisgidh—
   ad láimh luach bhur n-aisdir uaidh.
10. Síos go seolchrann sleachta hEadhra1830 
    ní haithreach dhoit dul ar séad;
    laoidh riamh ná aonrann a n-aisgidh
    nír iarr saorbharr gaisgidh Ghréag.
11. Dom chéile ar gcluinsin na rannsa
    reac uaim ris, is ní rádh clé,1835 
    mo bheith a ngioll ag géig Thaoidhean,
    's nar thréig sinn ar aoinfhear é.
12. Cóir do ghrádhoigheas géag Mháighe;
    minic fhuaras san trian tuaidh
    a ghrádh, a uille ar cúl comhóil,1840 
    a rún uile, a onóir, uaidh.
13. Gan fháth ní thugus toil doiséin;
    a ndiaigh na tarbha téid an grádh;
    fuaras uaidhe a each 's a eirreadh,
    an chleath nuaidhe neimhmion nár.
 p.1481845 
14. A-tá sind ar son ar gceannoigh
    ag Cormac ó chroidhe thé
    budh buan go héag an toil tuilltir;
    ó shin as dá mhuindtir mhé.
15. Beith ag Cormac na gcolg ngreanta,1850 
    gruaidh loinneardha dar las gríos,
    do neach dom thréad ní toil mheallta,
    géag ó Thoigh an Teampla thíos.
16. Cormac Ó hEadhra ucht solus,
    seabhac éachtach na n-each mbras,1855 
    nír thuill diomdha um dháil a mhaoineadh
    iomdha idh na n-aoidheadh as.
17. Do lean Máire mhéin na gcraobhsoin,
    na craobha ór chin ciabh na lúb;
    meinig ag cách a clú ar cuimhne,1860 
    as gnáth le crú Suibhne sútt.
18. Na croinn fhíneamhna ór fhás Máire,
    'n-a maoinibh ní mór a gcás,
    do mhéadoigh sí a ccéim re chéile,
    sí do réir a fréimhe ag fás.
1865 
19. Doirseoir Dé ná diultadh mheisi;
    míorbhul bhuan ar nach bíodh glas
    síodh biodhbhadh san Róimh do-ríne;
    ní hiongnadh dóidh fhíre as.
20. Adhbhar bróin a bheith fan gcomhraidh,1870 
    Conn Aolmhuighe na n-each mbras;
    ní ghabhadh sin séad ó aoinfhear,
    géag do chin ó Ghaoidhiol Glas.

As fiacha ar neach.

 p.150‍

12. XI

An Fearghul Céadna cc

1. Grádh mo chroidheisi Cormuc,
   rí Luighne na leapharghlac,1875 
   slat chraobhnár d'óigfhiodh na n-Art,
   mh'aonghrádh dho chóigeadh Connacht.
2. Tugas grádh chon dá cuaini
   dá ghruaidh ghairthi ghríosnuaidhi,
   ré lán fa bhfeacthar an fiodh,1880 
   nó grádh ealtan dá hinbhear.
3. Tugas grádh eoin dá énoibh
   dá bhais tseada tseingmhéraigh—
   do mhuin toile a-tám dá thaobh—
   nó grádh oighi dá hóglaodh.
1885 
4. Nír charus é gan fhachoin
   Ó hEadhra in fhuilt fhionnsgothoigh;
   tearc a aithghein do chloind Chéin,
   dá aithribh nír thoill toibhéim.
5. Ní thiocfa ní tháinig riamh,1890 
   a gcrích Chuinn na gcoll mbairrfhiar,
   gég tharuidh nar mhuidh mionna,
   a samhoil d'fhuil Oiliolla.
6. Ar uiread righe ris féin
   ní chuala a aithghein ainnséin,1895 
   fonn trághfhoirfe na tTrí bhFear,
   rí sároighthe na sinnsear.
 p.152
7. Ó hEadhra Buidhe, bas dil,
   fáth mo ghráidh dá ghruaidh chrithrigh
   —bíd do hsíor ag cleith Chabha1900 
   fíon is eich is ealagha.
8. Ar sdéduibh uaisle, ar eallach,
   gnáth leis dán do dheighceannach,
   's fíon do dhaoircheannach mar dhigh,
   gríobh ó chaoimhtheallach Caisil.
1905 
9. Cormac mhac Céin, cúl failgheach,
   triath éachtach na n-oghoinbhreath
   dreach craobhghoirthe ar nar chinn lámh,
   sinn taobhshnoighthe dá thromghrádh.
10. Ar feadh Luighne na learg ndonn,1910 
    toibhéim uirre ní fhaghann,
    earla fiar na gcleath gceiníl,
    neach nach cian ó Chaiteilín.
11. Nír thuill ó ollamhnoibh fheirg;
    nocha raibhe ó aois óigleinb1915 
    a n-aghoidh duine le dán,
    do thabhaigh uile a n-énghrádh.
12. Ceand einigh innsi Logha
    Mág Aonghusa mh'fhíorchara,
    líonta a-nú dá thoil a-tám1920 
    a-tú ar n-am ghoin dá ghéarghrádh.

Grádh mo chroidheisi.

 p.154‍

13. XII

Irial O hUiginn .cc.

1. Ceanglam re chéile, a Chormuic,
   a bhaisghil réidh ro-ordhruic;
   riamh, a ghruadh ghlainleaphur ghrinn,
   buan gach daingneaghadh díthchill.
1925 
2. A ríoghfhlaith Thighe in Teampla,
   ceanglam cunnradh neamhmeallta;
   bíom ar-aon go hurrlamh air
   ná haomh acht condramh cosmhail.
3. Re feadh ar mbeatha, a bhas tseang,1930 
   ar cconnradh ní heacht aithghearr,
   ceanglam ar-aon leath ar leath,
   a dhreach shaor neamhghann náireach.
4. Nír mealludh tusa, a ghruaidh ghlan,
   ag so dhoit do dhíol d'ollamh,1935 
   deimhin liom nar mealladh mé,
   sionn ar gceangal re chéile.
5. Budh leat díoghrais mo dhána
   tar chách, a chruth seangmhálla;
   a bhruinne seang, ní saoire1940 
   leam h'uille agas th'iolmhaoine.
6. Ná bíodh, a leomhain Luighne,
   rún cogair ná comhairle,
   a-tá dod dheirc romhoill rinn,
   ar ceilt oroind at indtintt.
 p.1561945 
7. Mar sin cheangloim mo chondradh
   riot go daingean deaghurrlamh;
   buan a chlú dod chéibh ttaissi
   as tú féin ar bhfiaghnoisi.
8. Am dhiaigh bhudh anáir dh'ollamh1950 
   an cunnradh do cheanglomar,
   ag fine Chéin budh cuimhneach,
   a bhile réidh ríoMhuimhneach.
9. D'éis gach thimchill dá ttug sind
   idir Alboin is Éirind1955 
   béin fad mhíonbhois as mithidh
   ler ndíoghrais féin fillfithir.
10. A mheic Úna, a ucht solus,
    gé bheith oirn 'n-a fholtonus
    leat tol mo chroidhe, a Chormoic,1960 
    a bhile glan gégorrdhruic.
11. Clár Luighne acht a loighead duit
    caith is cosoin, a Chormuic—
    tuig nach cleathrámh ar chan mé—
    's ná han ar leathchlár Luighne.
1965 
12. Maicne Chéin toir agas tiar
    —moluim dhóibh 's ní dímhiadh
    tú dho thuill mar dhleaghar duit—
    treabhadh fad chuing, a Chormuic.
13. Fuil ríoChuinn na mbronntadh mbog1970 
    is fuil Mhodha náir Nuadhad
    do teilgeadh fa thaobh th'aighthe,
    a chraobh dheirggeal duphghairthe.
 p.158
14. Ní fríth dh'easbhoigh Í Eadhra
    céim do thréidhibh tighearna1975 
    feidhm nar dearbhudh leath ar leath
    do dheilbh dh'eangnamh is d'eineach.
15. Meadh Chormaic a ttráth troda
    mílidh do chloinn Chearmada,
    nó mac mearghlan Modha Néid1980 
    nó eangnamh Logha a leithéid.
16. Ó tá Luighne ar láimh Chormuic
    fríth lé liaigh a hothorluit,
    tarrla ar láimh a leadha a luibh,
    cóir a cneadha do chabhuir.
1985 
17. Re mac Céin ceingeoloidh mé
    chundradh gan chead a sgaoilte;
    bíodh ar searc rer-oile and,
    ar n-eachd ó chroidhe ceanglam.
18. Tréighe ríomhná a méin Mháire1990 
    d'einioch agas d'fhíornáire
    ar bladh 'n-a huchd do hanadh
    le lucht ban do bhreathnaghadh.
19. Suas go hinghin Mhaoil Mhuire
    dá n-áirmhinn go haonduine1995 
    —a clú a gcuimhne dho cuireadh—
    crú Suibhne nír sáruigheadh.
20. Do chin Máire ar mhodhaibh ban,
    céim mall is beagán briathar
    fuairsi modha do mhebhuir2000 
    d'uaisle fhola is d'airrgheanuibh.
 p.160
21. A Eoin Baisde, beir mheisi
    libh fa thásg an tigheissi;
    badh réigh mh'fhala san tigh thall
    ribh, a chara, dhá gceanglam.

Ceanglam

 p.162‍

14. XIII

An t-Irial Céadna Ó hUiginn .cc.

1. 2005 Creach ag Luighne ó Leith Mhodha
   cuimhne ar an chreichsi cheana,
   creach ríogh as mhó ar íbh Modha,
   rogha a ngníomh dhó fa deara.
2. Creach dh'iath Luighdheach do lámhoigh;2010 
   Luighne leantar a n-iaroinn,
   trom an bhreath ar iadh n-Éimhir;
   déinimh chreach riamh 's dá riaghuil.
3. An bhfuil dídean a ndligheadh
   ri creich ón mhuighsin Mhumhan?2015 
   sí dhíonn do bhreith nír beanudh,
   dleaghar díon ar chreich churadh.
4. Fine Céin an chreach luaidhim,
   a gcéin ag teacht tar tóruinn;
   ar luidh d'fhoirind ar aoineing2020 
   maoidhim d'fhuil Oilill Óluim.
5. Do bhreith Chairthe is a cluinsin,
   leibh, a Chaisil, an chreachsin,
   do chreach do-chí san orsain,
   an breath chosmhoil í at easbhoigh.
2025 
6. Creach ríogh ar chuimhne cluintear,
   do dhíoth Muimhneach ní moltor,
   Luighne do-chím gur chiontoigh,
   tiocfaidh trínn cuimhne ar Chorcaibh.
 p.164
7. Tóir ó Thráidh Lí 'n-a leanmhoin2030 
   gurbh áil cóir ón chrích Luighnigh
   creach shluaigh 's a fios gá foghlaidh
   connmhoidh Muaidh ó lios Luimnigh.
8. Siad a gcéin d'anmhain uaidhe
   do ghlanMhogh Néid ní náire;2035 
   mas sé as toil dar gcloinn Chéinne
   ní boing bhéime ar mhoigh Mháidhe.
9. Do Chormac dh'aithle a n-umhla,
   flaithbhile as oirdhearc n-anma,
   ar ghairm ríogh do fhréimh Eadhra2040 
   meanma réigh ag síol Sadhbha.
10. Ró teasda ar eachtra uadha
    dá measdar ní meath dála;
    sgaoilidh dámh fa iadh Úna,
    lán súla riamh gá rádha.
2045 
11. Ní gan fháth fhuair a n-umhla
    ó chách a n-uair an fheadhma;
    leis a mbeirn do bhí a bhiodhbha
    diongna in ní dh'fheidhm Í Eadhra.
12. Ríoghfhlaith re roinntear maoine2050 
    dá díothludh ar bhoing mbéime,
    maith fa roinn acht roinn tíre,
    flaith fíre dhar ccloinn Chéinne.
13. Ealta hseabhuc dh'fhuil Eadhra
    cuingidh le mbeantar biodhbha2055 
    fáth narbh áil síodh na Samhna
    tarrla dháibh díol a ndiomgha.
 p.166
14. Cormac re hucht gach aoinfhir
    fa chonfadh a ngort ghábhaidh
    dá féin as am dá fhéaghadh,2060 
    dénadh clann Chéin ar chánoigh.
15. Tadhg mhac Céin re cairt chloidhimh
    dá sdair as déanta deimhin
    gur dhearbh sé sén a chinidh;
    sgél dlighidh é dhá oighir.
2065 
16. Lámh tharrla ós fheidhm gach aoinfhir
    Tadhg a mbeirn nó gur bhuadhaigh;
    tig le tréan ó iadh n-Éimhir
    triall dar éiridh séan sluaghaidh.
17. Tadhg ar fhoghoil re n-ógoibh2070 
    sbairn 'n-a n-aghaidh narbh fhéidir,
    budh thuaidh ar dtriall an óigir
    trian cóigidh fhuair ar éigin.
18. Fuair dhá shíol sochor suthoin,
    foda bríogh a n-a bhreathaibh;2075 
    tiad ós aird ar dtriall tochoir
    sochair Thaidhg ar iadh n-Eachaidh.
19. Dual dá shíol cách fa a chomhaidh,
    gach críoch fa chánaidh cuiridh;
    mór n-aird do iadh 'n-a aghaidh2080 
    d'fhaghail Taidhg ar fiadh bhfuinidh.
20. Nír chuir suirghe ar cheand gcumuinn
    tuir Luighne re léim glaineang,
    mac Céin 's dá fhiadhach dh'fhearann
    gealfhonn réidh grianach Gaileang.
 p.1682085 
21. Gnáth airrghi ríogh 'n-a ríoghfhuil,
    síol an Taidhgsi 's dá ttréidhibh,
    maicne fa dhíol do dheoraibh
    síol leomhain d'aicmi Éimhir.
22. Sé dá mheas le mac Úna2090 
    meadh chosmhoil mar do-chuala;
    lorg Taidhg ar ghníomh do-ghébha
    sgéla ríogh ós aird uadha.
23. Beith dána a deaghbhloidh dlighidh
    Ó hEadhra tar chách cuiridh,2095 
    teisd cháigh ós aird do fhoiligh
    oighir Taidhg re ndáimh nduiligh.
24. Gasroidh órbh anta a n-iorghoil
    fa Thadhg don mhacraidh Mhuimhnigh;
    sgéla a theasd libh dhá leanmhain2100 
    dearbhaidh sibh, a fhleasg Luimnigh.
25. Ró teisde ar ndul a ndaoirsi
    nach roichid cur red chéimsi,
    do chlú dá gcora i n-uaisle
    fuairsi rogha ón chrú Chéinse.
2105 
26. Do shirthe ag rochtain rompa,
    a Osgair Thighe an Teampla,
    lór uaibh ar chách mar chionnta
    buain iompa a ttráth na teannta.
27. Toil ag fear linn nach ludha2110 
    do shreibh mhir fa mhadh Modha
    sé ón teas n-a thráigh thana
    Eas Dara ios táin dá thogha.
 p.170
28. Tug fáidh aithne ar a airghibh,
    tairthe fa thráidh gach innbhir2115 
    searg an chuain 's an ghoil gheamhroidh;
    dearbhaidh soin Muaidh 'n-a minshreibh.
29. An ríoghfhuil ó mhuidh Mhumhan,
    gá bhfuil ríoghdhacht 'n-a roghar,
    sealbh in chlú dá druim dleaghar2120 
    bearar crú Cuinn 'n-a gcomhar.
30. As fiu a ndáilid ó dheaghthoil
    clú 'n-a gcároid nach cuirthir,
    téid a mhéin re muir ttorchoir;
    fuil Dhonnchaidh a gcéill cuirfidh.
2125 
31. Cách ag tnúdh le díol dáimhi
    nír shín a gclú re chéile;
    téid an clú dháibh a ndaoire
    daoine láimh ler gcrú Céinne.
32. Fiodh dar lia bile is barrshlat2130 
    tearc triath dá ttig a thromlot,
    muna guais Goill dá n-iomlat,
    coill fhionnshlat chnuais fa Chormac.
33. Arm cruaidh neimhmeirbh an naomhchroch
    uaimh Ifrinn nó gur fhírchreach,2135 
    sleadh do bhí ad chíoch mar chaomhthach;
    saothruch fríth, a rí, an ríchreach.

Creach ag Luighne.

 p.172‍

15. XIV

An t-Irial Céadna Mhac Aonghusa Í Uiginn .cc.

1. Ag so chugad, a Chormuic,
   drud le fasgadh fochanbhruit;2140 
   roimhe ad cheann do-chuaidh meise,
   bhudh fearr an uair eileisi
   Asam tuirsioch aniudh.
2. Ag so mhé dhuit, a dhreach ghlan,
   gabh rinn a-rís mar ollamh2145 
   lámh a láimh is cneas re cneas;
   gan teas ní cóir an cairdeas.
3. Córuide réidhioghadh rind
   —ní hé a-bháin, a bhas tséghoinn—
   neach nach ordhruic gan ollamh,2150 
   a Chormuic, do-chualamar.
4. Gidh maith damhsa, a dhreach mhálla,
   do bhronnta is barr th'anára,
   feirde thú ollamh agoibh,
   a chnú ollamh fhíorabuigh.
2155 
5. A ghnúis ríomhálla, a rosg mall,
   cubhoigh ribhsi é dh'fhulang
   dá mbeath ainmhéin at ollamh,
   a dhreach glainréidh, gan athollamh.
6. Rí Midhe agus Mac Coise2160 
   —sgél foirfe go bhfiadhnoisi—
   tiad, a Chormoic, ó chéile,
   dob ordhruic a n-aimhréighe.
 p.174
7. Dob é a-rís críoch a gcogoidh
   a ndíoghrais go ndeachodair2165 
   Maoil Eachloind ios a ollamh;
   ní leathroind ar labhromar.
8. Do bhí Fíthiol fada a bhfeirg
   le Cormac mac Airt airmdheirg;
   do-ní a mheanma do mheasgadh2170 
   rí Teamhra do thréigeasdar.
9. Ar an ollamh as sé a bhrígh,
   do-chuaidh iarruidh ón airdrígh;
   síodh cheandoigh ór mhaith meanma
   do cheannoigh flaith finnTeamhra.
2175 
10. Giolla Brighde ó Bhaile Í Néill
    fa fheirg go Cruachoin gclaidhréigh
    gor bronnadh réir tar riaghoil
    d'ollamh í Néill Naoighialloigh.
11. Murchadh mac Briain eacht oile2180 
    's Mac Liag lán do chorroighe
    tugsad annsacht darr-oile
    gan fhallsacht 'n-a n-ionmhoine.
12. Ní bhiam réidh red rosg rionnghlan
    a gcaidreamh ná a gceiliobhradh2185 
    go bhfaghthar, a chleath Choradh,
    breath Chathfaidh ó Chonchobhar.
13. Mar dho-rinne gach rí dhíobh
    ó a-tá tú ar airrcchibh innríogh,
    tú dhúinn bhus cuisle chroidhe2190 
    cuirsi ar gcúl ar gcorroighe.
 p.176
14. Sé ar ghníomh do chor 'n-a chomhaidh
    gach rí dhíobh dhá ndubhromar
    dar leat do fhaomh Ó hEadhra;
    nír ghlac acht taom tighearna.
2195 
15. Ríoghradh Éireann leath ar leath
    ler gceirdni ag iomchor ainbhreath;
    gár chóra dháibh iná doit?
    fam rádha as cóir, a Chormoic.
16. Gabh meisi, a Mhuire, ar hionchuibh,2200 
    a ghnúis dhiagha deighiomchuir,
    a chroidhe ar nach feas formod,
    a chneas lile leabharlag.

Ag so chugad.

 p.178‍

16. XV

An t-Irial Céadna Mac Aonghusa Í Uiginn .cc.

1. Cionnaim a-nois cia ar gcara
   a n-aimsir na heasbhadha2205 
   dá mbeath mh'anocoil and
   each 'n-a hanshocair oram.
2. Cia a-nos ó bhfuighinn an t-each
   idir chlár Luighne is Luimneach,
   ar meas tslóigh Ghaoidhiol is Ghall2210 
   acht dóigh a haoinfhear agam.
3. Go dol go síol Néill a-nonn
   —go dtí Dia dh'fhéachoin oram—
   bead feasda choidhche dom chois;
   toirnfe deasga mo dhíomois.
2215 
4. Ar n-aonchara a-bháin a-bhus
   —ní thig duini gan dúthchus—
   gé leam ríoghradh Teamhra thall
   Ó hEadhra d'fhíorbhun accam.
5. A Í Eadhra, aigneadh fial,2220 
   a chroinn do mhórchoill Mhaicniadh,
   ná diult damh fan méidsi a-mháin,
   éisdsi agus gabh mo ghearáin.
6. Ní héidir dhúinn dol a bhfad
   ag so mhé dom chois cugad,2225 
   a ghnúis tsliommall ghairthi ghlan,
   fiondam haithne fat ollamh
 p.180
7. Do-bhér duit díol ar a hson
   fa molfoid cách do chonnradh;
   feirdi ar mbreath, a bhoisghil bhuig,2230 
   nach each a n-aisgidh iarrmoid.
8. Ní hadhnáir dhoidsi, a dhreach sheang,
   meas féin h'each agus h'inneall;
   biaidh gan easbhoigh a luach libh
   an t-eachsoin má luath láidir.
2235 
9. Do-bhér uaim ar an eachsoin,
   ó tá orm d'uireasbhoigh,
   do bhreith ghealghruadh gan ghoradh,
   teannluagh a eich dh'adhmholadh.
10. Do-ghéan dán díoghraiseach dhoit;2240 
    mairfidh so choidhche, a Chormoic,
    dom chur suas, a chleath Chaisil,
    each as duas don díoghraissin.
11. Girre ná sin saoghul h'eich
    buaini an laoidh 's ní mar leithbhreith;2245 
    cóir iarruidh séad ar a son
    dá chéad bliaghoin do-bhéradh.
12. Ní móide go mairfeadh heach
    a gcionn bhliadhna, a bhláth Muimhneach;
    ós dó a-tám, a ghruadh ghairthi,2250 
    dán na suadh ní sochaimhthe.
13. Dá dteagmhadh dhí dealg 'n-a cois
    ar a rioth do dhruim dhíomois
    creid dúnn, a dhreach mar lile,
    heach ar ccúl do cuirfidhe.
 p.1822255 
14. Abuir riom, a rosg nuaidhe,
    beir an rogha is robhuaine,
    each dhuid agus deaghdhán damh;
    neamhnár do chuid don chondradh.
15. Iomdha uaid go hÉimhear bhFionn2260 
    do toghadh ar chlú a gcéimionn,
    dual dh'fhilidh athtogha ort,
    dlighidh deaghcara dúthracht.
16. Gan dul a gcath dá chionnsa
    maith cheanchuim each Í Eadhra;2265 
    fearr dá ghruadh gealmhálla grinn
    a luagh deaghdhána díchill.
17. Maith an malartach mac Céin;
    clú ar mhaoinibh—gá mó deighcéim?—
    do gealladh dá ghnúis corcra,2270 
    cúis nach mealladh malorta.
18. Inghean Toirrdhealphoigh, taobh slim,
    bíodh liom ag déanumh díthchill;
    a taoibh as dolta dhisi
    mo laoidh mholta mhilisse.
2275 
19. Mar sin mhéadoighthear an mhaith
    impidhe ríoghna ar ríoghfhlaith;
    ordhruic an dá chéim cheiníl,
    méin Chormuic ag Caiteilín.
20. Bíoth liom ar leithsgél mo ghníomh2280 
    Eoin Baisde, bráthair mh'airdríogh;
    do shíorthogha in eoil 'n-a am
    Eoin ar bhfíorchara fionnam.

Fionnam.

 p.184‍

17. XVI

Domhnall Óg Mhac Aodha Meic Dhomhnoll Chaim Í Uiginn .cc.

1. Frémh na fíoruaisle fuil Chéin,
   ní cuid don fhíoruaisle fhuair;2285 
   cia in fhuil—agus féaghadh féin—
   ar fhuil Chéin do-bhéarudh buaidh?
2. Geall ó uaisle adhbha hÍr
   tarrla ar a nduasaibh do dháil;
   ní bhí acht trom a bhfileadh féin2290 
   ag ciniodh Chéin ar fonn bhFáil.
3. Láimh re tráigh ar gcor a chuart
   do-chóidh ar nbloghadh a bhárc;
   d'uaisle an anma fhuair ós écht
   do hslécht don uaidh tharrla a ttrácht.
2295 
4. Échta ríogh ios ceana cáigh
   díol a n-éarca dleaghar dhóibh;
   iomdha biodhbha ag ciniodh Céin,
   a dtiomna ghéill ighiodh n-óir.
5. Tréd féinniodh dan fuilngeach rí,2300 
   ní fhuilngid ar n-éirghe laoi
   do luaighil Í Eadhra é;
   do bhuaidhir sé a meanma ar mnaoi.
6. Meic ríogh ar a rádha féin
   ag díol a chána gan chóir;2305 
   fios fiach í Oirill mar fhuair
   do-chuaidh triath ós fhoirind óir.
 p.186
7. Líon troda um Chormac a ccuan
   nar obtha dh'fhoghluidh re n-ádh,
   do bhí ar ógaibh na gcleath ccaol2310 
   saor do thógoibh teach ós trágh.
8. Líon ádha in mhílidh ón Mhuaidh
   ní bhí a námha dílios dóibh;
   tír biodhbhudh do chineadh Chéin
   ag ionnramh ghéill igheadh n-óir.
2315 
9. Slat do lubhghort Thealcha Té,
   mac Úna nach doirbh fa draoi,
   rí dhar chuibhghe treabh Dhá Thí,
   ní hí Luighne a mheadh dho mhnaoi.
10. Géill fhoghloidh ag dol 'n-a dháil2320 
    tar Éirne ag torchor ghleoidh;
    leabhair fhoirfe chinidh Chéin
    d'fhilidh géill as coirche ceoil.
11. Líon ádha fa oighir Céin,
    nach táinig go soighin sídh2325 
    iomdha deighfhear dornchla óir;
    deiriodh slóigh tholcha a dtír.
12. Ní fhúigfe fa oirear n-Ír
    cúirte gan doighir 'n-a dhiaigh;
    a-táid fiaghain fhoghla ar hféin2330 
    géill ios fiaghoil Bhanbha Briain.
13. Tug a chrích 's a oighre uadh,
    ar a dhíoth do-roighne rún;
    ní hé an síodh uile dho iarr
    giall ríogh dod ghuidhe ar a ghlún.
 p.1882335 
14. D'éis a chríche d'fhoghoil uaibh,
    a dhícheall do chora a gcéill,
    foigse a shean dod ghabhloibh gaoil
    do mhaoidh fear adhbhair ar hféin.
15. Fiu a dtarrla do dhochar a ndáimh2340 
    nach gabhthar a gcomhaidh gcóir;
    lór féghadh filiodh ar hféin
    do théghudh géill igheadh n-óir.
16. D'iarroidh fhírshreabh bhfoirfe bhfionn
    do líon cliachdha um ochtoibh all,2345 
    buinne caol am bhonnaibh beann,
    raon 'n-a cheann ón choraidh chrann.
17. Iomdha rí umhal dot fhéin
    budh díon do thuloigh an Trír;
    meic ríogh ag luidhe fad láimh,2350 
    díon cáigh a ngach dhuine dhíbh.
18. Feadh do dhiomdha um n-oirear n-Ír
    ní loighfeadh a bhfiodhbhaidh féin
    gérbh fhada fear adhbhair uaibh
    ar adhbhuidh fhuair nír bhean béim.
2355 
19. Bró fhéinniodh narbh obthach n-áigh
    dá féaghoin nír dholta dhóibh,
    nír bheag do chor anma ar hféin,
    ar a son féin tarrla tóir.
20. Omhan do dhonnadh fa dheoigh2360 
    le bhfoghthar don ollamh uaibh;
    deargfoidh file agus fuil Chéin
    a bhfuil do mhéin ghile ad ghruaidh.
 p.190
21. Uatha ní tigthear le tóir
    do n-uagha le dtiltear tír;2365 
    leig dod dheithfir ar fheadh n-áigh,
    beirthir ar dháil na sleadh sídh.
22. Rí dá ndleaghair inis Ír
    do bhí a deabhaidh libhse a láimh;
    do shaoil giall na n-idheadh n-óir2370 
    gur chóir dhá chineadh fiadh Fáil.
23. A mheic Úna nar ér sgoil,
    a ndúthchus gé léigthear libh,
    cuirid sin a míne an mhuir,
    fir nar chuir fan ríghe ribh.
2375 
24. An fhearthoin nach bhfaicthear fóibh
    do haithneadh ar thealchaibh túir;
    néll ceatha fan madh ós Mhuaidh
    do an 'n-a bhuaidh eatha ar úir.
25. Feadh taisdil na sroth mun Sídh2380 
    ní fhacoigh acht clocha cuaigh;
    d'éis tiomchoil na learg mun Léim
    ceard féin ní iomchair a bhfuair.
26. Ioth a dtalamh, teas a ngréin,
    na tairthe ag meabhsain fan Muaidh;2385 
    fiu ar chuir dho thoradh a dtír
    muir mhín do bhlodhadh a bruaigh.
27. Ua Oiliolla in earrla naoi
    ní soigheaphtha in bhearna a mbí;
    fear fine dhon fholoidh é2390 
    sé ag foghoil tighe Dhá Thí.
 p.192
28. D'éis a bhfoghla ar fionnmhuigh n-Ír
    gan adhbhar diomgha 'n-a ndeoigh
    gár bheag dh'ionnramh chean ó gCéin
    sreabh nach éir tar fiodhradh bhfeoir.
2395 
29. Teacht a-niu le comhaidh gcóir
    fiu a cheart ar tholaigh in Trír;
    tabhairt theannál tre theagh tTáil
    náir do leannán na sleadh sídh.
30. Croinn dhírghi—is doighirthe dhe—2400 
    a sgríbhni ar tholaigh Dá Thí;
    sleadh chaol ler toghladh in Traoi
    le saor an chraoi omnadh í.
31. Méin Chormuic 's gach dhuine dhíbh
    ar thoirbheart ndoiligh do dháil;2405 
    iomdha orrudh cruidh do chléir
    d'fhuil Chéin ag donnadh re ndáimh.
32. D'fhonn ágha ar fhéinnidh ó nDuach
    do éimhidh a chána ar chách;
    re héara nach bhfuair ó iath2410 
    do-chuaidh triath ó nÉanna ar áth.
33. Buighne cléire ag dol 'n-a dháil
    ag cor chuimhghe ar réidhi an raoin;
    beiridh do sgoil ar chloinn Chéin
    a-moigh féin nar thoill re a ttaoibh.
2415 
34. Ar tteacht roimhe um cholbha cuain
    a gcoinne Cormuic do-chóidh
    do mhaoidh bean go raibhe a-réir
    ag faire ghéill na n-eadh n-óir.
 p.194
35. Oighre Céin nach donnfa draoi2420 
    d'éis choimhghe tholchadh Dá Thí
    nírbh é a thráth dh'Ó Eadhra é
    sé re gcách san bhearna a mbí.
36. Caor shlóigh nach bhfoghar gan fhíoch,
    nach taobh comha na gcóig n-iath,2425 
    laoich dob ordhruic n-anma ar áth,
    ar sgáth Chormuic tharrla a dtriath.
37. Géill fhaghludh le heighir Céin
    d'éis a fhaghla um oirear mBriain;
    iomdha bráighe a mbeirtigh sróill2430 
    leigtheir le fóir Gháille ón ghliaidh.
38. Síol gCéin as orrdhruic um ól
    —gá céim don oirbheart nar fhéagh?
    fir dhan tréidhe dámh do dhíol,
    ní nár dhá síol féine a bhfrémh.
2435 
39. Béin ón ainnirmhín dob áil
    céim tar Chaiteilín do-chuaidh,
    suil fhuair file aithne a heoil,
    neoil ghairthe tre ghile an ghruaidh.
40. Bean don fhréimh Raghollaigh riamh2440 
    um réir daghollaimh gan díon,
    gé bheith sí a n-éigion bha n-iarr,
    nír léigiodh cliar dhí gan díol.
41. Inghean Toirrdhealphaigh, taobh seang,
    ó a sgoithleaphraibh gach craobh chorr2445 
    eala neamhdhoirche as bhláith barr,
    an mhall thláith dhealbhghoirthe dhonn.
 p.196
42. Bean le bronnadh fhailgheadh n-óir,
    ler haingheadh goradh a gruaidh
    a gceand chléire suil do-chóidh,2450 
    geall ó mhnáibh a fréimhe fuair.

Frémh.

 p.198‍

18. XVII

Diarmoid Dall Mac in Fhir Léighinn .cc.

1. Fada re huaisle cland Chéin;
   a-táid re hathoidh n-imchéin
   ag cathochodh thiar is toir
   bha sgathachadh bhfial bhFionntoin.
2455 
2. Ó dho chuirsead cath Crionna,
   leomhoin go gcruas gcoimhlionga,
   laoich fhromhtha ar nar cinneadh cath,
   nír filliodh orrtha i n-énrath.
3. Gérbh iomdha cath is cogadh2460 
   go fóill riamh a rabhadar,
   croinn ós fheadhoibh tholcha Táil,
   nír mheabhoidh orrtha i n-éancháil.
4. A-tá cogadh nuaidhe a-niodh
   ar hsíol gCéin—cóir a mhaoidhiomh—2465 
   nar iomchrodoir roimhe riamh
   fiondphobal mhoighe Maicniadh.
5. A gclú gé do-chóidh a bhfad,
   as sé an cogadh nar chleachtsad,
   sluadh ogal céillidh connla,2470 
   cogadh éinfhir ealadhna.
6. Gin go ccoisgeadh clanda Cuind
   síol gCéin mheic Oilill Óluim,
   coisgfidh mé iad um aonur,
   siad re a ré gan robhaodhul.
 p.2002475 
7. Do cuiriodh oroind, más fhíor,
   beagán d'fhuighlibh tre fhairbríogh
   do rádh re caithbhile ó gCéin;
   aithrighe dhob ál aindséin.
8. Tarrla dhúinn 'n-a dheaghoidh sin2480 
   bha cheand gcorma uair éigin
   bha dhán bhadh céillidh gcomhráidh
   glór bhar éirigh iomorbháidh.
9. Do labhros, gér bhorb an bhreath,
   mar do bhí mh'indtinn uaibhreach,2485 
   gan oirrim cháigh dá chéile
   re coindil Cláir Choirrshléibhe.
10. Fine Chonoill is cland Néill,
    tairrngeartoigh Éiriond iaidséin,
    fir chumoind fa cruaidh gcogoidh,2490 
    urroim uaim ní fhuarodair.
11. Ní um gabh eagla rompa riamh,
    síol gConchobhoir, cland Uilliam,
    ná síol lond toirbheartoch Táil,
    drong fa hoirbheartach n-iomráidh.
2495 
12. Síol na gColla gidh iad and,
    cland Charrthoigh chríche Frémhann,
    nó Gearaltoigh grádh gach fhir,
    deaghaltroimh na ndámh nduillidh.
13. Cath oirbheartoch Aodha Finn2500 
    do-ghéabhoind uathoibh uirrim,
    's ó amhsoibh Éiriond uile,
    gasruidh mhéirsheang Mhaonmhuighe.
 p.202
14. Nír éisdios le hÓ nEadhra,
    bím teand ar gach dtighearna,2505 
    fear do ghabh le cabhoir gcáigh
    cor 'n-a aghoidh dob éagcáir.
15. Do-rinde mé is mac Úna
    troid dob fhachoin iomthnúdha
    far éirigh fearg na flatha2510 
    dar cheard déinimh deaghratha.
16. A-tá sind ó sin a-le
    a ngoil chogoidh re chéile;
    biaidh a-rís róinn gan ghábhodh
    grís as chóir do chombádhadh.
2515 
17. Guais as mhó le clandoibh Céin
    gidh lán Leath Cuinn dá ccaithréim
    tachor ruind do rígh Luighne;
    bím fa chuing a ccomuirghe.
18. Beith mar do bhámar roimhe2520 
    réidh a haithle ar n-oirbheire;
    mó as fhondmhar in geall do ghlac,
    fearr an condrodh do Chormac.
19. Muna mhaithe gríobh Gailiong
    damh a ndearnas d'uraidheall2525 
    gidh fiu ar n-agra ar Ó nEadhra,
    ní bhiu ag tagra as tighearna.
20. Dá ndearnoinn, mar nar dleacht damh
    trom ar oide na n-ándradh
    bím féin um fhaghail gun fhior,2530 
    céim 'n-a aghoidh ní héidior.
 p.204
21. Gus a-niu as tráth dá thuigsin—
    dá gcreidiodh an Cormoicsin—
    a thoil gen go dtabhoir dhamh
    cor um aghoidh ní fhédfadh.

Fada.

 p.206‍

19. XVIII

Madhnus Óg Mhac Aodha Meic Dhomhnoill Chaim Í Uiginn .cc.

2535 
1. Beiriodh easaonta d'fhuil Chéin;
   d'easaonta ní fhuil 'n-a ndiaigh
   nach bí a ndíon 'n-a bhfoltoibh féin;
   síol gCéin ní gontoir a ngliaidh.
2. Síol gCéin gan fhaloidh gan fhíoch2540 
   gá réir nar thabhaigh dá ttriath?
   díol sein 'n-a ndearna dhá ndíoth
   do-gheiph síoth Í Eadhra dh'iath.
3. Mór ndaoirchean ndoilidh 'n-a dhiaigh
   nar saoileadh do shoighin shídh,2545 
   rí 'n-a cheann gan chabhair hslóigh,
   tóir as fhearr ler thabhoigh thír.
4. Laoich ag géarughadh chleath gcaol
   gach treabh fa éanomhan uadh;
   do-rinne toil na tTrí tTriar2550 
   an chliar do bhí ag goin a ghruadh.
5. Fiu an aisgidh do chuir le cléir
   a ghoin a n-aisgidh nach bhfuair,
   díol a érca dh'ighibh óir
   do-chóidh dh'fhilidh échta uaidh.
2555 
6. D'éis a échta um fhionnmhagh n-Ír
   dob iomdha déra gá ndáil;
   cuirid laoich ós línibh cuaigh
   maoith fa uaigh mhílidh ar mnáibh.
 p.208
7. Go cneadhoibh ní léigthear liaidh2560 
   a n-éigean go mbearar buaidh;
   do dheithfir fheadhma ar fhuil Táil
   narbh áil goin Í Eadhra dh'uaim.
8. Ní adoimh deaghdhath re ndáimh,
   ní casmhoil is Cormac féin;2565 
   ag so a bhfoil gan adhnadh uaidh,
   goil a ngruaidh fhoghladh ní éir.
9. Cáin ríogh gach talaimh dhar tháith
   mar dhíol a sgoltaibh a sgéith;
   do caoineadh uaidh an t-éacht laoich2570 
   le bhfuair ghaoith dá chréacht a gcléith.
10. Rí dob eighir ar iath n-Ír
    'n-a gheimhil nó gur dhiall dáibh,
    go díol fhiach a fhileadh féin
    triath ag féin Lighean a láimh
2575 
11. A gcumhoil ó othar fhuair
    a thochmharc le tuloigh mBriain;
    beith ba fhleigh an bhrogha ós Bhóinn
    do fhóir neimh a ghona ón ghliaidh.
12. Mór n-eachtra nach adhbhur rúin2580 
    ar Chormac fa cheantoibh cáigh
    sgeoil naoidhi dá gcleith ag cléir
    go breith ar fhéin Daoile dhóibh.
13. Dob fhiu in cleachtadh faghla fuair
    nach beantar le hadhbhaidh n-Ír;2585 
    sirthear le fear ceart í Chéin
    do bhean chéill do theacht a dtír.
 p.210
14. D'fhoghoil a gcleachtadh do chuir
    don eachtra go ttabhair toil;
    nó gur sireadh triall do thoigh2590 
    nír loigh riar an fhileadh air.
15. Aoidhe ní fhuidhe 'n-a ndiaigh,
    na maoine chuirid le cléir;
    doilidh boing fa dhuais do dháil
    is guais re ndáimh ar chloinn gCéin.
2595 
16. Ná bí feasda dh'adhbhuidh fhuair;
    do neartsa tharrla ar gach taoibh;
    do cuireadh fear h'adhbhair uaibh
    do bhuain chean dá gabhloibh gaoil.
17. Tiltear le neart Inis Ír,2600 
    as a cheart do dhlighis dóidh;
    ní bhéarudh sein bhreith le báidh
    fáidh a-deir do bheith ós Bhóinn.
18. Mór bhfoghluidh 'n-a orroidh uaibh,
    a Chormaic, le gceangoil tír;2605 
    tarraidh triath dot fhaloidh n-óir
    gur thabhoigh chóir ar fhiath n-Ír.
19. Sgeoil t'fhoghla ag gach duine dhíbh
    ar shuidhe san adhbhaidh fheoir,
    suan ón bheirn san oidhche ar hféin,2610 
    a bhfeidhm féin ag coirche cheoil.
20. Goin budh roibheag ar áth n-áidh
    a hoiread gan táth dá thír,
    gan tarbha a ngoin t'fhoghluidh dh'uaim,
    mar soin dar fhuaidh d'adhbhaidh Ír.
 p.2122615 
21. A nguais t'adhnoidh ní tearc tír,
    a Chormuic nach cleachtann chlúimh,
    uaimh hsídh do fholoigh ar hféin
    ní léir tír ó dhoighir dhúinn.
22. Lucht eolois mar thriallae a ttráigh2620 
    'n-a ndeoraibh fa chliathmhadh Céin
    ag so a bhfoil gan adhnadh uaidh
    goil a ngruaidh fhaghladh ní éir.
23. Iomdha airrghe foghla fúibh,
    a Chormuic ler toibhgheadh thír,2625 
    ní leigeadh daoibh h'aphra dh'uaim
    na saoir do fhuaidh adhbha Ír.
24. Roinn choinnmhe ar thobroibh ós thráigh
    dot obair, a oighre Céin;
    iongnadh le mílidh airm óir,2630 
    gairm óil bha fhírshreibh ar h'fhéin.
25. Dóibh ar-aon as ionann méin,
    a ngaol ris an sriobhmhall sídh
    cosmhail í ret ealta shlóigh,
    ní bhí Bóinn re teachta a dtír.
2635 
26. Cleachtthor an t-éagnuch ar h'fhéin,
    gach énshruth a n-easbhoigh lúidh;
    maoidhidh fear tar aisgidh n-óir
    an tsreabh fóibh d'fhaigsin a húir.
27. Gan chomhlot oirir dhar fhuaidh2640 
    do Chormuc as soighin sídh;
    srotha tiorma ag triall ó thráigh
    do bháidh do dhiomdha ar fhiadh n-Ír.
 p.214
28. Tar fionnshruth feacthar a mbarr
    do cleachtadh na bhfiodhbhadh pfionn;2645 
    ar ndol tre chíghibh cíogh gcorr
    braon trom 'n-a línibh ós lionn.
29. Faoidh bhionnshruth a ccomhar chiuil
    le foghar iongnadh gach eoin
    geall re haisgidh na sreabh sídh,2650 
    fear lín ag claisdin a gceoil.
30. Maoir thobhaigh ar hsealbha a hsean
    d'Ó Eadhra nach cogoil crodh,
    aithreach ar fhiar d'fhéigibh feadh;
    rian na sreabh ní héidir dh'or.
2655 
31. Siad ar ceilt um oirear n-Ír
    na hoirimh ar mbreith a mbuaidh;
    nuall treaphthoigh ag cosg a gceoil,
    eoin n-a ttosd ós thealchaibh tuair.
32. Caithfid dola a n-aisgidh uaidh2660 
    na srotha a ngaisdibh ag gréin,
    ar áitibh sreabh achaidh Ír
    fear lín do dhathoigh a dhéoir.
33. Croinn toraidh an mhuighe ós Mhuaidh
    do chobhair mar chuirid súil,2665 
    ní dhligh guidhe re cloinn Chéin,
    coill nach éir a huille dh'úir.
34. Do íoc mar soin comhlot cáigh
    ag sgoil ar Cormac do-chóidh;
    gonoidh file grian in ghruaidh2670 
    tar bhuaidh ngliadh na hidhe óir.
 p.216
35. Mall ghabhoid bha échtmhuigh Ír,
    ní sgaroid re sgéloibh cuain,
    ealbha i ngach éineing dá fhéin
    béim Í Eadhra ar Éirintt d'uaim.
2675 
36. Inghean Toirrdhealphaigh triall mall
    a riar do oirbheartoigh fhonn;
    as a fíonfhuil a-tá a teann,
    geall mhná re ríoghoin ní ronn.
37. Le mbí orra d'ainbhreith dhruagh2680 
    cairdi do dhola ar a ndíol
    d'fhuil Raghollaigh nír chleacht cliar,
    tearc riamh acht daghurroidh díobh.
38. Cliar nuaidhe do dhéine a duas
    ní théighfe a gruaidhe mar ghrís;2685 
    sgol ar Caitilín ní cás
    fás daighceiníl gá bladh bhíos.

Beir.

 p.218‍

20. XIX

An Fear Céadna .cc.

1. Ná bíodh athtuirsi ar fhuil Chéin
   go brách ná braithtear iaidséin
   na laochraidhe dhar chóir cion;2690 
   maothchroidhe dhóibh ní dlighthior.
2. Ná bíodh orrtha, aithnim díobh,
   ró athtoirsi nó iomshníomh,
   ar gcuimhne ar a ndeacroibh dáibh,
   tre bheartoibh duilghe an domhnáin.
2695 
3. Dámadh hé bhudh fhachoin dáibh
   dúthchus a n-aithreadh d'fhágbháil,
   laoich ghoimheamhla ar nar ghnáth béim,
   nírbh fháth doimheanma dhóibhséin.
4. Ní cás dóibh dol ó a ndúthaigh;2700 
   dénoid dál in mhurrdhúchoin,
   laoich as rodhocra a rinn áidh,
   re linn anshocra dh'fhadháil.
5. Murrdhúchoin an mhara gloin,
   bí faoilidh fead an gheamhroidh;2705 
   fraoch doininne a gcás ní chuir
   go fás shoininde samhroidh.
6. Mar mheasas cabhair chuga
   re dteacht síne samhrada,
   ar bheochroidhe 's ar mhéid mir2710 
   téid a eolchoire aignitth
 p.220
7. Cuid oile dá airrghibh soin,
   bí fós ar feadh an tsamhraidh
   doimheanma do ghnáth dhá ghoin,
   do sgáth ghoimheamhla an gheamhroidh.
2715 
8. Do mhac Céin as samhoil soin,
   én ceannsa in chroidhe shuilbhir,
   críoch d'athardha fan seang sriobh,
   um cheann atharrdha a aithriotth.
9. Do fuilngeadh leis—lór do phéin—2720 
   ainbhreath chniochtGhall chláir riNéill
   mun gcrích gcoirmthe do fhóir Art
   a ndóith go bhfoighthe furtacht.
10. Le Cormac do cuirthi a mbríogh
    a bhfaghbhadh d'urchra is d'imshníomh,2725 
    an faghlaidh far mhín an mhuir,
    ag anmhoin le sín samhroidh.
11. Do caitheadh re ciniodh Céin
    an geimhreadh uathmhar aigmhéil;
    'gearr uainn an téarma tuirsi2730 
    ní huair dhéanmha doghuilsi.'
12. Rug orra adhbhur meadhra,
    tréigthe dóibh an doimheanma,
    laoich nach doimheallta ag díon chruidh,
    an tsíon tsoineannta hsamhruidh.
2735 
13. Ag so a-rís a n-a riocht féin,
    móide as ionghotha iaidséin,
    bha bhile suaimhneach Sionna
    fine uaibhreach Oiliolla.
 p.222
14. Dá bhríogh sin nar dhénta dháibh2740 
    run a n-athtuirsi dh'admháil,
    roshlóigh gan fhear a n-obtha,
    ar feadh anhsóigh iasachda.
15. Ní fhuair riamh Gaoidhiol ná Gall
    —córoide anbhuain d'fhulang—2745 
    fachoin roimheadhra um ráth Breadh
    nach fáth doimheanma a dheireadh.
16. Gá beag sin dá chor a gcéill?
    meadhair Ghall um ghort ríNéill
    téid dáibh ar neamhghlóir a-niodh;2750 
    as seanmhóir dar cóir creidiomh.
17. Do bhídis féin riamh roimhe,
    fian Ghall um ghort Laoghaire,
    críoch armruadh na sídheas sean,
    ag dímheas glanshluadh Ghaoidheal.
2755 
18. Na breatha do-bheirdis Goill
    ar Ghaoidhiolaibh chláir Chriomhthoinn,
    faolchoin ris a dteith gach tonn,
    dá breith ar laochroidh Lonnantt.
19. Cóir a fhala ar oighir Céin2760 
    mar táid Goill na ngníomh n-aigmhéil,
    méinni saoirfhear far cóir Colt,
    ó fhóir Ghaoidhiol a nguasacht.
20. Ceilt diomgha, taibhgheoir toile,
    inghreim sreibhi siobhloighe,2765 
    teagar gach tíre a mbearna,
    dreagon sídhe seinEamhna.
 p.224
21. Ná braithtear maoith 'n-a meanmain,
    inghean taoibhgheal Toirrdhealphoigh,
    an ghég chruithgheal nar char locht;2770 
    ní gar nach bhfoighthear furtocht.
22. Cosg fuatha, fadógh goimhe,
    díochor sriobh, súr iorghoile,
    dídean cean téchtmhagh tTeamhra,
    bean échtmhar nach infheadhma.

 p.226‍

21. XX

Maol Muire Ón Cháinte .cc.

2775 
1. Dia do chongnamh le Cormuc,
   fear nach clos do chogarlot,
   gég do shlógh mhearrdha Mhumhan,
   sógh meanma do mhédughadh.
2. Dóchoide deighrí nimhe2780 
   do chungnamh ler gceinnphile
   neamhthoil Dé nach dearnadh leis
   sé gur dearbhudh 'n-a dhíoghrais.
3. Ó aois naoighean gus a-nois
   dé thárroigh tréan a dhúthchois,2785 
   grás Dé dá choimhghe ar cheanoibh,
   sé don Choimdhe ag creideamhoin.
4. Mac mheic Oilill nar char crodh,
   creideamh dhó dho Dhia athor
   damhna a luaidh tar chaomhchloinn cCéin,2790 
   na saorchroinn nar thuair toibhéim.
5. Ós do Dhia tárruigh treisi
   codhnach an chláir Luighneise,
   tréigion Dé dhó ní dlighthir,
   an té as mhó as a muinighthir.
2795 
6. Tuigthe dh'airghibh oighre Chéin
   go dtarrla Dia dá dheighréir;
   rath Dé do dheaghbhronnadh dhó
   's nír neamhphronnadh é uadha.
 p.228
7. An flaitheas fhuair Ó hEadhra2800 
   —do chách ní cúis dhoimheanma—
   a huchd chodhnoigh cláir nimhe
   foghnaidh dháibh mar dheirbhfhine.
8. Gé a-tá ar breith dh'oighre Úna
   cur as dá aos iomthnúdha,2805 
   go mbeid soin is sé dh'éantoil
   acht toil Dé ní dingéntoir.
9. Tig ann d'airrgheanoibh flatha
   nach díoghoil a dheacracha
   le féin gcrannruaidh cláir Luighne2810 
   d'anbhuain cháigh dho chomairghe
10. Mar tá cuingidh chláir Shligigh
    ionmholta as a fhoighidin
    clú ar thoirbheartoibh do thoill sin
    tar chloinn oirbheartoigh Éimhir.
2815 
11. Tuilltear leis a láibh feadhma
    —gen gur thréidhe tighearna—
    clú teagmhála fa chlár Cuinn
    lámh eadrána gach anbhfaintt.
12. Gé bheith dóith gá dénamh dhe2820 
    fa chuid don chríchsi Luighne
    nírbh iongnudh dá chéibh gcladhoigh
    fionnmhagh Céin fa a chomhadhoibh.
13. Mar dhírgheas claon na córa
    an macsa mheic Onóra,2825 
    do roimhéadoigh fiar na bhfeadh
    coimhédoigh giall na nGaoidheal.
 p.230
14. Do laghdoigh sé na sreapha,
    do mhéadoigh na maighreadha,
    do-ní mionshrotha don mhuir2830 
    rí Fionnlocha dá fhéaghoin.
15. Ní hiad a-mháin do mhédoigh,
    tairthe an talmhan troimthrédoigh,
    do-ní an flaith gá mbí ar mbunadh
    gach ní maith do mhédughadh.
2835 
16. Cóir do Dhia gan chor 'n-a cheann
    bha bheagán d'aoibhneas Éireand;
    sduagh fhionnardghlan ó thigh Tháil
    nír dhligh ionnarbadh dh'fhagháil.
17. Mac Úna nar eitigh fhear,2840 
    dóchoide Dia dá dhídean
    nar thúir sé fholoidh dh'fhadháil;
    omhan gan é dh'ionggabháil.
18. As sé as aonghuth dhá fholt slim,
    rath Dé nach cóir dho choigill;2845 
    riar sgol dá aithle aigi
    toil an chaithmhe as córuide.

Dia do.

 p.232‍

22. XXI

An Fear Céadna .cc.

1. Mithidh déanamh cuairte ag Cormac
   cuingidh Luighne na learg mín,
   crann ós fhiodhbhaidh d'fhine Eadhra,2850 
   bile dh'iobhraibh Teamhra in Trír.
2. Seachna codhnaigh chinidh Mhodha
   meisdi an tí re dteagfodh sé;
   dóith as fhearr ní fhuidhi aoinfhear,
   ceann uidhe na n-aoidhiodh é.
2855 
3. Fad na treimhsi a-tú 'n-a fhéagmhois,
   éanbhrath céile chríche Fáil,
   lór do thúr fhaludh dom aithghein,
   tamhan a húir thairthigh Tháil.
4. Ní hurusa dh'éis a chleachtaidh2860 
   a gcéin uaidh go n-anfadh fear,
   bile coirmthe mórchlann Modha,
   lóchrand oidhche bhrodha Breadh.
5. Deacroide dhuinn déanamh thairis,
   tearc a chomhmaith dho chleacht sinn,2865 
   meic ríogh nach cuirthear re chéimibh
   do shíol cruithgheal Éimhir Fhinn.
6. Gé a-tá mé re hathoigh d'aimsir
   a n-éagmhois Cormuic mheic Céin,
   a ghrádh um chridhe do caomhnadh,2870 
   an bile nár saorghlan séimh.
 p.234
7. Dob fhiu ar ndúthchos re dhreich maorrdha,
   mac mheic Oilill airgeas tír,
   gan bheith do shíor uaidh ag anmhoin
   an ghríobh ón Mhuaidh mhallghloin mhín.
2875 
8. Tuigeadh féin an fáth fa bhfoilim
   feadh treimhsi gan triall dá fhios,
   ar mbuain ó chomhghar a chéile,
   gruadh donnghlan as séimhi slios.
9. Ní thréigfinn ar adhbhur oile2880 
   earrla clannúr dan cóir toil,
   beantor sind le sluaghoibh Danar
   gur uamhan linn aghoidh air.
10. Do-chuala gur cuireadh eision
    d'imlibh corra críche a shean2885 
    —gá ní bhudh doilghe do dhéinimh?—
    rí Luighne nar éimhigh fhear.
11. Dá bhrídh so do seachnadh linne
    leannán éigeas innsi hÍr;
    go mbiadh dar n-égnuch dob easbhuch2890 
    ciabh na ngéagbhoth seasmhoch sídh.
12. Ó a-táid Gaoidhil do ghuth éinfhir
    ag athchor Ghall nguirt na bhFionn,
    's na slóigh ó lios Eamhna d'fhéagsoin,
    d'fhios Í Eadhra as éasgaidh ind.
2895 
13. Dóibh a-rís ní racha Cormac
    céim do dhruim a dhúthchois féin,
    fian Ghall 'n-a aghaidh fa aonchuing,
    croinn toraidh do chaomhchloinn Chéin.
 p.236
14. Dá dtí dhínne dol in uairse2900 
    fa iath Muaidhe na madh nglan,
    fonn maoithréidh as uaine oirir,
    aoinchéim uaidhe as doilidh dhamh.
15. Dá roisiom a radharc Cormuic
    clódh uaidhe ní fhéadfa sind, 2905 
    fear as treisi ar ghníomhradh glaisreann
    seisi síodhbhrudh bhfairseang bhfionn.
16. Leomhan éachtach d'fhíonfhuil Mhodha,
    múr doileagtha as daingni rún,
    fear as roiréidh bha riar bhfileadh,2910 
    ciabh chloidhshéimh na n-igheadh n-úr.
17. A aircctheoir cniochtGhall, cosg a bhfoghla,
    feithmheoir baoghoil Bhanbha Cuinn,
    caor bhuaidh ar chéimibh a gcathaibh,
    féinnidh go ngruaidh ndathaigh nduinn.
2915 
18. Fear as mhaorrdha a measg a theaghlaigh,
    triath Luighne re lingthear sluadh,
    béim foladh ó aon ní foghar,
    raghaidh saor ó ghorudh gruadh.
19. Ar chaoineas, ar chomhrádh dtaighiuir,2920 
    tearc aoinfhear a aithghein sin;
    dá mhéad dáileas um cheann gcomhráidh
    fearr áineas an donnbháin dil
20. A ua Oilill mhóir mheic Mhadhnois,
    méad h'anma ní hiongnadh dhuid2925 
    's a dtig uadha thríbh do thonnoibh,
    a mhír chruadha an bhronnuidh bhuig.
 p.238
21. Más cúis mhórrtha dod mhac samhla
    seachna béime, a bhruinne seang,
    's gan teacht re haoinfhear bha bhfuighthe,2930 
    tearc Gaoidhiol badh cuirthe ad cheann.
22. Fuarois céile as chosmhoil doitsi
    díth maoine ní mhothuigh sí;
    cóir teacht le a tréidhibh a-nalloin
    searc gach éinfhir annaimh í.
2935 
23. Dual do bhanua Briain mheic Eoghain
    éigsi Banbha do bheith lé;
    tarrla ar gach taobh d'fhíonnchloinn Fhearghna
    craobh do ríoghchoill Teamhra Té.

Mithidh déanamh.

 p.240‍

23. XXII

Do Cormac Mhac Céin Ó hEadhra

1. Gabh mo chosaoid, a Chormuic,2940 
   a ua na ríogh ro-orrdhruic,
   a shlat amra do chlár Chéin,
   a lámh tarrla gan toibhéim.
2. Dom chosaoid dá-ríribh ribh
   táinicc meisi ar cuairt chugaibh,2945 
   a bheangáin do chineadh Chuirc,
   a leannáin fhileadh n-orrdhuirc.
3. Tugsad uaisle cláir Chonnla
   cúl rinn in t-aois ealodhna;
   a chaor bhuaidh ar chách a gcath2950 
   in tráth nó in uair dá égnach.
4. Clann nDálaigh is daghfhuil Néill
   do-chuadar uile dh'éinmhéin,
   a ghéag nach bhfaghair folamh,
   a n-aghaidh na healadhan.
2955 
5. A thriath laochraidhi Luighni,
   doid as cóir ar ccobhairni,
   a shlat théagair ón Mháidh mhoill
   ní cóir gan fhéagain oroinn.
6. A shlat réidh ó Luimneach Luirc,2960 
   a bhile do lár lubhghuirt,
   a ré lán in taoibh thalloin,
   ní dán daoibh do dhearphamoir.
 p.242
7. Cuimhneach uaisli chloinne Céin,
   a lámh nach toilleann toibhéim;2965 
   cuimhneach tú do mhuigh Mhodha,
   ní fhoil red chlú comhrogha.
8. A dearmad nír mhéaduigh mé
   an ingheansoin Maoil Mhuire;
   éasga glan finntighe Floinn,2970 
   gabh a himpidhi oroinn.

Gabh mo chosaoid

Isam sgítheach aniu a nGleann Fhiadha a mBaoidhiollchaibh. Ag sin doid a Chormuic Í Eadhra ogus sgoth leis ód chaomh ód charoid Tuathal O hUigintt, ⁊ ní fheadar cia do-ríne an dán beagsa ro sgríobhus daoibhsi go fóill.

 p.244‍

24. XXIII

Tuathol O hUiginn .cc.

1. Díoghruis chomainn ar Chormac,
   earrla fiar na bhfochanshlat,
   re a dhreich náir dtroighfhearrdha dtais
   budh báidh doidheaghla ar ndíoghrais.
2975 
2. A dhíoghrais do dhruim thoile
   ceanglais a hucht ionmhoine;
   re a bhais gcorrshaoir ndéadla nduinn,
   's an chomaoin chéadna ceangluim.
3. Briocht seirce as iomthnúdh dh'ainnribh2980 
   'n-a ghruaidh línigh leaphairghil,
   's re gcuirthear teannál fam thoil
   ó leannán chruithgheal Chlároigh.
4. Fáth ar gcumoinn re a chúl bhfann
   —ní thigim ní thig thoram—2985 
   dob é ar gcédannsa a ghruaidh gheal;
   ní fhédabhsa uaidh m'aigneadh.
5. Dá mbeith gan adhbhar oile
   agam dh'fhadógh m'ionmhoine,
   d'fhine Gaoidhil bhrogha Breadh2990 
   rogha gach aoinfhir eisean.
6. Mar so charoid a chiabh lag,
   buidhne neimhneacha námhad,
   's ní ró ceana é acht omhan;
   sé fa-deara a dheonaghudh.
 p.2462995 
7. Do ghuais reann a rinn feadhma,
   d'iolfhaobhraibh lann loinnearrdha,
   mór n-uair as taibhgheoir toili
   fuair d'aimhdheoin an ionmhoine.
8. Do thabhoigh Cormac mhac Céin3000 
   ar foghloidhibh fuinn tsaoirNéill
   barr ionmhoine nach iarr sin
   a ngrian iorghoile is éigin.
9. Más ar tharbha téid an grádh
   ar mhuirn nó ar chion nó ar chomhrádh,3005 
   filidh cláir naomhthabhuig Néill,
   is cóir aoncharuid eiséin.
10. no ar teasdaibh nó ar tréidhibh ríogh
    nó ar díochor uilc nó ainbhfíor
    nó ar cléir nduasoirrdhreic do dhíol3010 
    —as céim uasoilmheic airdríogh—
11. nó ar bhriathraibh tearca tromdha,
    nó ar mhaith nó ar mhéd mbaromhla,
    nó ar buaidh ndealbha mar dhleaghar,
    fuair Ó hEadhra a uaisleaghadh,
3015 
12. nó ar clú nó ar uaisle a fhola
    a-táid cách dhá chomhthogha,
    nó ar chor gcliachdha um chrích a shean
    nar iartha a díth do dhéineamh,
13. ionann charoid a chruth nár3020 
    an chaor charud nó an compán,
    nó mná seangleabhra gruadh nglan,
    nó sluadh feidhmfhearrdha foghludh.
 p.248
14. Caroimse ar an ngcor ccéadna
    mar chách a chruth fíréanda,3025 
    ua saoirÉimhir dá bhfhiar fiodh,
    aoinfhéinnidh gliadh na nGaoidhiol.
15. Luach ar n-annsa dh'Ó Eadhra
    fríth uaidh dh'aoibhneas oireaghdha;
    díol luaidh an bronnadh do-bheir3030 
    nach fuair ollamh a aithghein.
16. Muna cumhachta cloch mbuadh
    nó ilcheol n-iomdha n-ionnfhuar
    tar shlógh mBanbha na dtreabh dtais
    ceadh as damhna don díoghrais.

Díoghrais.

 p.250‍

25. XXIV

Fearghal Mhac An Bhaird Do-Roighne An Dánso ar cclos Í Eadhra .i. Cormac Mhac Céin do bheith tinn

3035 
1. Fáth cumhadh ag crích Luighne
   an ghuais fuair, fáth rodhoilghe;
   do bhí ag tuar dérchumhadh dhí,
   néllphudhar mo-nuar uaisdi.
2. Ógbhadh Luighne lán do ghoimh3040 
   tre ghuais bháis bhiodhbhadh Forbhuir,
   lán an deorchuire ó Dhún Cuirc;
   as túr eolchuire d'aghaint.
3. Guais bháis do bheith ar Chormac
   mhac Céin barr na mbogroshlat3045 
   tuar mímheanma druim ar dhruim
   do chloinn ríEadhra ó Fhréamhuinn.
4. Bheith lán do ghuasacht ma a ghoimh
   fiu an chomaoin do chur orthoibh,
   clanna úirEadhra ó iath Bhreadh3050 
   fan fiar clúimhearla coillteadh.
5. Tre lár sluaigh ar son na nGréag
   meinic do cuireadh croimshdéad
   uile tar a sursainn siar
   le hursoinn muidhe Maicniadh.
 p.2523055 
6. Ag díon a oighreachda ar oil
   meinic do dhearg a ndebhthoibh
   lann chruaidh as goirméidiodh glas;
   fuair doirbhéigion fan dúthchas.
7. Tadhg Buidhe le mbiathtaoi broin3060 
   an tan do thuit a bhráthair,
   planda saor dóidleabhar dil
   dob óigleanabh craobh Chaisil.
8. Iar tTadhg mBuidhe barr Clochair
   do shuidh síol cCuinn Chéadchathaigh3065 
   a ccleathLuidhne na ccuach tte
   na creachbhuidhne ó bhruach Búille.
9. D'éis Taidhg Bhuidhe do bhuain de
   is sé trá a ttús a aoise,
   an bheochnú ar n-a crádh d'íbh Cuinn3070 
   tár a fheolchrú nír fhuluing.
10. Tug ann sin ar sén uaire
    d'fhóiridhin a anbhuaine
    ruaga leabhra do chrú Chuinn
    Ó hEadhra an chnú ós chrobhuing.
3075 
11. D'eagla Í Eadhra na n-arm nocht
    an uairsi a n-íochdar Connacht
    ní bhíodh creach achd creach fa choill,
    's ní bhíodh each acht 'n-a hughoim.
12. Ní bhíodh colg acht ar colbha,3080 
    ní bhíodh fós fiu an énomhna
    tiar tre chliathghaoith cláir na bhFionn
    gan láimh triathlaoich 'n-a thimchioll.
 p.254
13. Ní bhíodh mér achd mér ar sleidh,
    ní bhíodh ard gan fhear bhfeithimh3085 
    thiar do sgáth a ghníomh ngoile
    's ní bhíodh áth gan fhoroire.
14. Ní bhíodh lúireach achd lán d'fhuil,
    ní bhíodh bearn acht bearn ghábhaidh,
    is ní bhíodh teach acht teach nocht,3090 
    creach ní bhíodh acht dá bhárdocht.
15. Treall dó mar so ag biathadh badhbh,
    agus ag corcradh catharm,
    's ag síorchogadh fa sógh fhliuch,
    's ag ól fhíorthobar n-uaignioch.
3095 
16. Do bhean Cormac—céim sochair—
    as láimh shíl Chuinn Chédchathaigh
    —cóir a chor a ccuimhne dhi—
    Luighne ar an ccor ad-chluinti.
17. Críoch Luighne na linntiodh ngeal3100 
    nó gur chosain ar éigean
    fleasg Lí nír chagoil a chorp;
    dí do adoimh a annsocht.
18. Dámadh baoghlach dá bharr nocht
    nírbh iongnadh d'éis a ndubhort3105 
    bheith do shíor tuirsioch dá thréd;
    do bhíodh coisfhliuch dá ccoimhéd.
19. Dlighidh Luighne na learg bhfionn
    tre a ndearna dhí do dhíchioll
    guidhe le Cormac Cearmna,3110 
    donnshlat muighe mínLeamhna.
 p.256
20. Dlighimsi féin tar gach fear
    guidhe le Cormac cneisgheal,
    searc druadhollamh na nduan mbinn,
    tre bhfuaramar uadh d'uirrim.
3115 
21. Dlighim guidhe le géig Rois
    dá dhuais dána tre dhíoghrois
    's run is fíon damhsa do dháil
    is díor an annsa d'admh áil.
22. Síol Eadhra nar éar duine3120 
    's iad riamh ó ré an chéadduine
    —ní dóigh achd as deimhin linn—
    'n-a róimh einigh a nÉirinn.
23. Cormac mhac Céin cleath Eachtgha
    ag ionghaire a oighreachta,3125 
    re a dheabhaidh do ba díor sgáth,
    do bhíodh 'n-a dheaghaidh deargáth.
24. Cnuas a láimhe a láthair gliadh,
    Mág Aonghusa na n-óirsgiath,
    nír shaor ceann Bladhma ar an mbás;3130 
    do dhearg a arm ar éachtáth.
25. Mac Í Ruairc nar char conách,
    Conn a n-uaidh 'n-a aonarán
    ní beag do chrádh tinn mar tá
    lámh nachar fhill ó eachtáth.
3135 
26. Nír char eachradha ná ór,
    Peadar do fhuilngeadh annró,
    ná cuach ailtgheal go bhfuair bás,
    ní fhuair flaitheas le fuarfháth.

Fáth.

 p.258‍

26. XXV

Maol Muire Ó hUiginn .cc. D'Oilill Mhac Cormuic Óig

1. Malairt chrotha ar chrích Luighne;3140 
   do-chuaidh uaithe ar éaccuimhne
   a hanchruth ó 'né go 'niodh;
   do sgé a n-amhlach a hinnriomh.
2. Do theilg dhí a deilbh mbrónaidh,
   do dhiult dá dúil n-ochónaidh,3145 
   do reac uaidh a dreich ndubhaidh,
   do theith gruaim ón ghealtulaigh.
3. Deallradh corcra chnoc nuaidhe,
   briocht seirce síoth bhféaruaine,
   meas órdhuighe re a ccrom coill,3150 
   is coll chnóbhuidhe i ccrobhuing.
4. Duille glasa ag gormadh fiodh,
   caora donna a ndath doiriodh,
   tír fholtsholuis na n-eas nocht,
   boltonuis leas is lubhghort.
3155 
5. T'aire riot, a ráith Ghráinne,
   cuir fad ochtaibh úráille
   ba ccaoir ndeirg ndoinnfhéoir ndathaidh
   fan leirg moingréoidh minsgathaidh.
6. Coimhéid coimheid, a mhadh Marr,3160 
   nimh fhormuid d'inghreim t'fhearainn;
   ná faiceadh fear iomthnúidh ibh,
   a bhean an fhionnchúil fhailghigh.
 p.260
7. Déana an ccéadna, a chríoch Ceara;
   cuir fad chéibh coillgheala,3165 
   a bhean na mbláth n-iongnadh n-úr,
   sgáth dod ionnramh ar iomthnúdh
8. A-tá timcholl do thaobh nglan
   briocht gach sgéimhe dod sgiamhadh,
   do bhrotha loinneardha lil,3170 
   sgotha doinndealbhdha druimnibh.
9. Barr comhchorcra ciomhas learg,
   gile choille craobh ndoinndearg,
   srotha meadha is foighreadh fair
   doinnbhleadh na meala muchaidh.
3175 
10. Do breithfidhe, a bhean sgiamhach,
    ar nochtadh t'fholt n-óirsgiamhach,
    go mbí, a dhealbhdha ghéigil ghrinn,
    meanma éigin fat inntinn.
11. Ciodh nach náireach dod chéibh ccais3180 
    sgeith antola agus álghais
    tar an ccuid oile dh'iadh mBreadh,
    mian do thoile nó an dtuigthear?
12. Tuigim, tuigim, a ndearnais,
    a chríoch an fhuinn oirearghlais,3185 
    tar magh Meadhbha an bhrogha binn,
    meanma do thola tuigim.
13. Do-chuala thusa, a ghnúis gheal,
    Oilill Ó hEadhra d'fhilleadh
    is do dhreach gheal dh'innioll ort,3190 
    a bhean na n-innioll n-éattrocht.
 p.262
14. As dó tuguis trillsi sreath
    ar t cholbhudh do chiabh ffáinneach,
    a ráth na n-aoillearg n-amhra,
    fan bhláth ccaoindearg ccorcardha.
3195 
15. Dámadh sochar a rádh ruibh
    as náireach dod chéibh ccochluidh
    bheith ag síorfhosgladh chíogh ccorr
    do ghríobh fhíorrosglan eachtronn.
16. An cleas céadna cian ó shin,3200 
    do nocht tusa, a threabh Thailtigh;
    do riuga slóigh Shléibhe Muire
    an glóir fa n-éir h'ionmhuine.
17. Do bhádhais dá bhliaghain déag
    an uairsi ag flaith na bhfinnghéag,3205 
    's do bheith ní as sia toil ar toil
    gidh toil le Dia bhur ndeadhail.
18. Nó an measfá, a shuirgheach shaor,
    go roichfeá muirnn don mhacaomh
    as na hiomráitibh fhuair sibh3210 
    fa sduaigh n-iomráitigh n-Imligh?
19. Fuarais uime an Fionn físeach;
    náire, a mheirdreach mhailíseach,
    gidh daithbhéasa as dú dod chruth,
    an t-aithghléasa 'nú as nárach.
3215 
20. Bíodh nach náireach red dhreich nduinn
    bheith baoth fad chéile cumuinn,
    do sduaigh chúilte na ccladh ttais
    nocha múinte an tol thugais.
 p.264
21. An tráth do thaisbéain tusa3220 
    don Oilill Ó Eadhrasa,
    a ainnir nar aomh acht leis,
    sgainnir dá thaobh do thuillis.
22. Gur nocht tusa roimhe a-rís
    le meirdreachas le mailís3225 
    adhbhar gotha dod ghruaigh ghloin,
    a stuidh an chrotha chonchoir.
23. Ar céill, ar cruth, ar iongnamh,
    ar airghibh th'iath n-inniolghlan,
    do-bhér Philis d'ainm oraibh,3230 
    a phailm mhilis mhiodhamhail.
24. Ag so an éainbhean dob fhearr toil
    dá fear féin ar feadh domhuin,
    's as tú a-bháin, a bhean Cheara,
    fat fhear lenb áil t'ailgheana.
3235 
25. Ar Philis aithréasad sgéal:
    tug Demophon, prionnsa Aitéan,
    tonna tol dá taobhréidh ttais
    d'aoinmhéin ria ndul 'n-a díoghrais.
26. Searc a croidhe mur an ccéadna3240 
    tug sí don donn dreichdhéadla;
    grádh a meanma—mór an cion,
    clódh a dealbha iar a dhéiniomh.
27. Seal mur sin dósan is di
    's iad i cconchlonn a chéile3245 
    go rug umhlucht ó a iath féin
    ar thriath ughnocht na n-Aithéin.
 p.266
28. Do ghléas rí na rosg mbarrghlan
    cabhlach luchtmhar longadhbhal
    ler thriall an sliomfholtach séimh3250 
    go fiadh iongontach Aitéin.
29. Nach beith sé acht mís a-muigh
    do gheall don ainnir ionmhuin;
    mo-nuar nír choimhlíon ar chan,
    as truagh doighníomh re dhéanamh.
3255 
30. Do bhíodh a súil leis gach lá
    an t-am tairsi gur théarná;
    ní bhíodh ar aire a gruadh nglan
    acht faire chuan is caladh.
31. Tuitidh sisi i seirg ndubhaidh,3260 
    i tteinniss 's a ttromchubhaidh
    sduaigh na ndonnlámh ttirmgheal ttais,
    lomnán d'imneadh is d'achais.
32. Do-chuaidh ass re crádh croidhe,
    do ghabh d'uch is d'eolchuire;3265 
    do bhí an mheirbh i mian ceasa
    's a pian ag deilbh dhoilgheasa.
33. Táinic d'fheartoibh Dé na ndúl
    a corpán criadh do chlaochlúdh,
    crann lomáin go ndearnadh de3270 
    don leannglan bhfolláin bhfinnse.
34. Tig Demophon—olc an t-am—
    dá éisse le sluagh n-éttrom
    tar mhuir ri géigneadhaigh ngil
    go tuir ttréidshleamhain tTraisigh.
 p.2683275 
35. Iar ttocht dó ós chionn an chrainn,
    do ling crobhuing chaoin bhalsaim,
    as cíoghuibh a cceas a-mach,
    tre ríoghain na ccleas ccruthach.
36. Tig as na craobhoibh céadna3280 
    duille gorm—gníomh uaithbhéalda!
    lingidh doinnghreas caol ccorcra
    tre ghoirmeas craobh ccorcordha.
37. Do dhoirt sé déara millse
    do bhláth craobh a croicinnse,3285 
    's do chéibh na ccladh mbraointe mbán
    d'fhaoilte da cur ria a compán.
38. 'S é ua n-Oilill an fearsa;
    's í críoch Ceara an ainnearsa,
    ler sgeth doirneimh ccaoimh ccorcra3290 
    do chraoibh móirShléibh Mhucholta.
39. Do phós tusa ar ttosach ruibh
    na trí Luighne, a fhlaith Conghair,
    mun ttolaigh saoir ttaoibhfhinn ttais;
    dob aoibhinn daoibh 'n-a díoghrais.
3295 
40. Táinic treimhse 'n-a dheaghaidh
    umhlocht ort ón ccinneamhain,
    ón ríoghdhacht saoir ngéigil nglain
    gurbh éigin daoibh bhur ndeaghail.
41. Dod easbhaidh gur éag sisi3300 
    —créd sin fearacht Filisse—
    le maothbhrón a magh ndoireach
    do ghabh claochlódh comhoidheach.
 p.270
42. Iar bhfilleadh duit 'n-a dhiaigh so,
    a Dhemophon cláir Cheara,3305 
    do cheil sí a héccruth ort,
    ní bhí ag éagnach ar th' amharc.
43. A ndíl na tola tug dhaoibh
    fuirighsi feasda, a mhacaoibh,
    mar luach 'n-a daighmhéin disi3310 
    an tuath lainréidh Luighnisi.
44. Fuiridh aici, oir dhisi,
    má tá an t-anam intisi;
    beir meas ar a méin mbádhaigh,
    téigh sé cneas do chompánaigh.
3315 
45. Leag do chíos, cuir do chánaigh,
    bóruimhe n-uill n-éadálaigh
    mun ttír mbratghlain ngléishlim ngloin;
    glantar géibhinn red ghiallaibh.
46. Don chuid eile d'iath Banbha3320 
    dealuigh uile th'athardha,
    a fhlaith fial ó iathmhoigh Bhreagh,
    ná fiafruigh triall 'n-a thimcheall.
47. I ccrích Éirionn an fheoir bhuig
    ná lean acht lorg an charbaid3325 
    do thír athardha budh-éin,
    a chathardha shídh shoiléir.
48. Ná hiarr roinn ar fhréimh Éimhir,
    Dál cCais, síol cCuirc ccaithréimigh
    sluagh na síodh ccorrbhroghach ccuir,3330 
    ná ar síol ccomhraghach Carrthaigh.
 p.272
49. Ná leig dhíot ar Chaisiol Chuirc
    trácht Muaighe an inbhir orrdhuirc,
    ná Eas Dara an ghoirmfhéoir ghlais
    ar ana dhoinnréoidh Durlais.
3335 
50. Ná leig dhíot ar Dhún na Sgiath,
    ar chuid ranna ó fhréimh bhfinnChliach,
    fad do bhuinn d'fhearann Acla,
    ná seanfhonn fuinn Fiogharta.
51. Ná tréig coidhche, crosaim ort,3340 
    do chuid féin i ccrích Connacht,
    a bhreac Eithne go moing mheir,
    ná roinn do leithe i Laighneibh.
52. Bíodh go ndleaghair dod dreich ndil
    roinn d'fhagháil ó fhuil n-Éimhir,3345 
    ag so an roinn as dísle dhuit
    don tírse Chuinn is Cormuic.
53. Le deich ccéad bliadhain go beacht
    a-tá sí agaibh d'oighreacht,
    luach t'fhola ó chath Crionna,3350 
    a fhlath fhola an Oiliolla.
54. A chosc 's a choimhdheargadh gleoidh,
    a chúis iomluit an ai-eoir,
    a tháth síodh, a chonmháil cheall,
    dá spíon orghráin na n-airdreann.
3355 
55. A dhíon cléire, a chuing crábhaidh,
    a cheann an uird iollánaigh,
    a mheabhoir gá mbí a bun,
    a leabhoir na ttrí tteangan.
 p.274
56. A fhuaradh ar theas ttreasa,3360 
    a theas ar fhuacht bhfuairthreasa,
    a dhál dá ndéntar turadh,
    a lámh éachtmhar easumhal. Malairt
57. Fad ghrádhsa don dúin deighshíl
    ná bíodh éad ar Eibhilín,3365 
    a ua na ríogh ngéagghlan gan gheis
    ná bíodh éadmhar let Fhileis.
58. Ó thug mé malairt uirthe,
    sdíomh na ccamóg ccochluichthe,
    ó as í mo sheisi a n-iath Airt3370 
    ní bhiath meisi dá malairt.

Malairt.

 p.276‍

27. XXVI

Páttruig Óg Mac An Bhaird .cc. do Ruaidhrí Ó Eadhra Mhac Cormuic Óig Mheic Cormuic Mheic Céin

1. Clú gach fheadhma ar fhuil Chéin,
   a-tá ortha i n-iath n-imchéin,
   cinn tsluaigh ó eachtra nar fhan,
   's cruaigh gach gleacra dá ngoradh.
3375 
2. Ag imbeirt beartán mbaoghuil
   gnáth iad idir iolfhaobhraibh
   tar roineart lámh is laoch lonn
   gan a ccládh re fraoch forlann.
3. Ríoghradh nar aomh a n-obadh,3380 
   fuair foighreadh a ccruadhchogadh,
   na sailghe ar nar sraoineadh
   le a ndaingne re a ndíosgaoileadh.
4. Aontroigh nír cuireadh ar gcúl
   don ógbhaidh dob fhearr furtún3385 
   's nír thearc a mbuaigh gan bhuige
   le neart sluaigh ná sochruide.
5. A mbuaigh ní rugadh a-riamh
   ógbhadh réidh na ruag n-imchian
   le sluagh mórdhálach ar muigh3390 
   fa chuan comhdhálach Cobhthuigh.
 p.278
6. Ac gleic ar ghalaibh aoinfhir
   a ccosg ar n-a ccomhmaoidhimh,
   a maoidhiomh as meabhair liom,
   le haoinfhear d'fhearaibh Éirionn.
3395 
7. A-tá orthaibh ceann 'n-a cceann
   séala ar a cclú go coitcheann,
   na sluaigh ler snadhmadh an t-ágh,
   a mbuaidh adhbhal ar iomrádh.
8. Clú einigh agus eangnaimh3400 
   ortha agus clú i ccaithbhearnaibh
   na slata fa cruaidh i ccath
   an bhuaidh aca gan fholach.
9. Na laithe fa lugha a neart
   's a saoilfidhe iadsan d'imtheacht3405 
   don droing ógnáir gidh sia sin
   Dia dá ttógbhail do thairngir.
10. Do fhaguibh éigsi innsi Fáil
    a tteisd a maitheas re a mórdháil,
    an fhian armghlan ó Bhóinn Bhreadh3410 
    glóir as adhbhal re n-áireamh.
11. Aicme Eadhra na n-arm nglas,
    ó sloinntear an séimh solus,
    leomhain taisdil Bhanbha Breagh
    gabhla gaisgidh na nGaoidheal.
3415 
12. Do mhac Cormuic nach claon cuing
    's dó do labhras a labhruim,
    tug briocht seirce 'n-a ghnúis ghloin
    cúis nach ceilte do chliaroibh.
 p.280
13. Giodh fáth tnúith togha dealbha,3420 
    tug Dia dá dhreich loineardha
    deilbh aobhdha gheanamhail ghrinn
    mhaordha ffearamhail inghill.
14. Ruaidhrí laoch an aignidh fhéil
    i n-aonchúis nar thuill toibhéim,3425 
    féinnidh armghlan gaoth glantais,
    laoch nach adhbhar iongantais.
15. Óg ghuthaibh sgagtha na sgol
    fuair sé eolas na n-ughdor;
    do mheabhruigh go snasta sin3430 
    as leabhruibh gasda an ghaisgidh.
16. Do bhí seal ag Ionghus Óg
    i síth mhaisigh na míonrod;
    cuingidh bean nach cleasach cuing
    seal go feasach ag foghluim.
3435 
17. Fuair eolas séimhidhe seal
    ó Bhoghmhuin buime am ghaisgeadh,
    mhílidh díon ar dhiombuaidh 's ar dhacraibh
    's a síoth fhionfhuar Abhartoigh.
18. A Sídh Aodha ós Éirne brais3440 
    i cceardcha cliste an chumais
    fuair liamhadh is gaibhneacht glan
    glainshliocht gan fhiaradh orthaibh.
19. A tréighe luith is lámhaigh
    's a ilcheasa Iollánuigh3445 
    lann chruaidh fíorchabhair ar bhfuinn
    a síothbhroghaibh fuair foghluim.
 p.282
20. Nós a chinidh leis leantair
    le deighgníomh 's le deighbheartoibh;
    mór ffear 'n-a cceann le comhaidh,3450 
    nírbh fhearr seal a síothbhroghaibh.
21. Dá ttuguinn geall na nGaoidheal
    dá uaisle ó iul seanlaoidheadh,
    gnúis nár nar donnadh le droing,
    re rádh ollamh do fhéadfuinn.
3455 
22. Iomdha rí roimhe san raon
    uadh go hÉimhear neamhchlaon,
    croinn chumhra na cceann tais,
    dob fhearr umhla don eaglais.
23. Leantar leis lorg a athar3460 
    ar ghaisdeadhaibh gleothachar,
    an séimh gan doghra a ndocraibh,
    's a mhéin thromgha thábhochtuigh.
24. Téid le n-a béasaibh bunaidh,
    aicme Chéin chomhramhaigh,3465 
    croinn réidhe na cnuas nar chas
    ar fhéile ar chruas ar cheannas.
25. Ua hÍ Fhlaithbheartaigh gan cheist,
    deaghua í Chéin re caoimhtheist,
    tarbh tána ar nar ceileadh cion,3470 
    do-gheibheadh cána coguidh.
26. Bradán Sligigh na sruth ffann,
    maighre Easa dá Éagann,
    eo Muaidhe an tiomratha te,
    Guaire fionnLocha Finne.
 p.2843475 
27. Fear cosnumha clú gach uair,
    an t-Iollánach re hiolbhuaigh
    fos flatha, féile gan on,
    tréighe an ratha dá rochtain.
28. Mac Máire nach cleasach cuing3480 
    dá dháimh as díon ar dhoghruing
    le neart gan tár gan time
    le ceart 's le fál fírinne.
29. Óg a aois, arsaidh a fhos,
    cliste i cclaidheadh a chomas,3485 
    díochur forlann an soirbh sáimh,
    doirbh a chomhlann i ccomhdháil.
30. Sás na cléire do chealgadh
    le áinios gan imdheargadh,
    féinnidh séimh as bheobhras bladh3490 
    le céill is le heolas ughdar.
31. A-tá orrtha ó am go ham
    clú cinidh is clú comhlann,
    gan shéana ar a neart a-nú
    séala ceart ar a chéadchlú

Clú

 p.286‍

28. XXVII

Maol Muire O hUiginn .cc.

3495 
1. Inghean tSearluis nach claon cuing
   Brighid iathghlan inghill
   dá haobhacht nochar bhean béim,
   bean gan aonlocht i n-aoinchéim.
2. Deallramh seirce 'n-a haghaidh óig,3500 
   gnúis áluinn nar thuill conspóid,
   bean shéimhidhe ghrinn ghasda
   chéillidhe bhinn bhéalbhlasda.
3. Gliocas tábhocht is tromdhacht,
   féile mhór is measardhocht,3505 
   gan tnúth ná caidreamh re col
   fa rún 'n-a haigneadh uasal.
4. Fuil Bhúrcach ní cóir a ceilt
   a-tá innte go hoirdheirc,
   treoin rer ffearr a cclú do chur,3510 
   fa teann ar brú gach bearnadh.
5. Síol cCunchabhair fa a corp slim,
   móide a hurruim go hinghill
   'n-a cneas úr go cinnte ceart;
   a lúdh innte dá huaisleacht.
3515 
6. Ní huaisle an fíon iná a fuil
   banua Í Ruairc bhuig bhronntaigh,
   deaghua Í Néill 's Í Bhriain Bhreagh
   gan bhéim gan chiaidh 'n-a caidreamh.
 p.288
7. Ciall agus fos is féile3520 
   innte ó dúthchus deaghfhréimhe;
   do tógbhadh le cách i ccion,
   bláth na n-ógbhan an inghion.

Inghean

 p.290‍

29. XXVIII

Tadhg Dall Ó hUiginn .cc. do Bhrian Mhac Céin Mheic Oilill Mheic Mhadhnuis Mheic Ruaidhrí Mheic Sheaáin agus do Dhomhnall Mhac Taidhg Bhuidhe Mheic Céin Mheic Oilill Mheic Mhadhnois Í Eadhra

1. {⬌}
   atuirse d'éigsibh Éireann3525 
   buain na gceannsa dá gcorpaibh
   {⬌} cheannsa chumhachtoigh.
2. {⬌}
   a chinn daonnachtoigh Domhnoill
   teasgadh bhur gcorp, a dhá cheand,3530 
   ní measdur re holc Éireand.
3. Easgur a ttáthaoi as truagh leam,
   a chúpla sochruidh saoircheann,
   bhur n-aighthe dho{⬌}
   nach dóidh a n-aithne dh'.
3535 
4. {⬌} beoil chorcra
   do chlaochlóidh cruth éadrochta
   na rosg málla na ngruadh ngeal;
   truagh a ndála fa dheireadh.
5. Ní fhaghann duine ar domhan,3540 
   do mhnaoi ná dh'fhior ealadhan
   —dál as iongnadh don dá fhear—
   rádh na bhfionnbhan 's na bhfileadh.
 p.292
6. Brian mhac Céin far chorrach tonn,
   mac a dhearbhráthar Domhnall,3545 
   diombáidh mar táid re treimhsi
   leannain an fhóid Fhéilimse.
7. A mbeith mar táid, truagh an cor,
   do fágbhadh iad 'n-a n-aonar,
   cinn fa daoinidhe don dreim3550 
   do shaoirfhine fhinn Oilill.
8. {⬌} cruth a bhfaghthaoi
   don druing mhíolla mhalachnaoi,
   fir nar chodoil cneas re cneas
   ag sin agoibh a n-uaigneas.
3555 
9. Fáth atuirsi dhíbh is dúinn
   do-ghébhtha, a fhir an iomthnúidh,
   anuain a n-aisgidh a-niodh,
   anuaill ghaisgidh na nGaoidhiol.
10. {⬌} a énghrádh mh'anma,3560 
    nír chóir dhon aois ealadhna,
    's nír chóir d'ógmhnáibh Insi Modh
    sibhsi dh'fhágbháil at énor.
11. {⬌}sin riamh roimhe
    mar so a n-ait dá huaignighe3565 
    sibh a anam dá hanma
    {⬌} ar aghall fhir ealadhna.
12. A chinn Bhriain, a bhláth Luighne,
    a chinn dédla ar nDomhnoillne,
    gur dalladh cruth bhur dhá gcneas3570 
    uch dob annamh a n-uaigneas
 p.294
13. Marthoin ler séan, as sé a hsuim,
    dot éis choidhche, a chinn Domhnuill,
    a chinn Bhriain gan charthoin gcruidh,
    marthoin ad dhiaigh ler ndúthuigh.
3575 
14. Truagh leam olcas bhur n-iomchuir,
    cinn dob uaisle dh'Éirionnchaibh,
    sibh ar dhá chuailli do chor;
    mo thruaighe ag sin an saoghal.
15. Fa meinig riamh roimhe sin3580 
    na cinn do-chiu ar na cuaillibh,
    cinn ler imthigh fódmhagh Floinn,
    ar righthibh ógbhan n-áloinn.
16. A dhá cheannsa ós mo chionn,
    nír nár le hurmhór Éirionn3585 
    bheith ós chách dhaoibhsi bhur ndís
    faoibhsi go bráth dhá mbeimís.
17. Sibhse do chor ós cionn cháigh,
    a chind Bhriain—dia do dhiombáidh—
    nír nár libh gus an lá a-niodh;3590 
    's ní mar tá sibh do saoiliodh.
18. A chinn Domhnoill díochra an crádh
    sibh ós chomhair do chompán
    do theasgadh le cách, a chinn;
    go bráth budh easgar dh'Éirind.
3595 
19. Ní shaoilfeadh duine ar domhan
    sibh bhur ndís do dhonaghadh,
    a chinn Bhriain, a chneas mar chailc,
    gan ghliaidh gan treas do thabhairt.
 p.296
20. {⬌} sibh3600 
    do bhás onórach éigin,
    a ghlac nach dúnta um cheann gcruidh,
    a chúpla ceann ó chianoibh.
21. {⬌} eagh
    gidh mór an crádh ler gcineadh,3605 
    an tréad ó thiormtholaigh Tháil
    éag nar iomchubhaigh dh'fhagháil.
22. Do crochadh sibh a Sligioch,
    a rún faoilidh foighideach,
    nír bheag do bhreith {⬌} 3610 
    a bheith a ndán, a Dhomhnaill.
23. A mheic Thaidhg—gá truaidhe dál!—
    an ceannsa a n-aisgidh dh'fhadháil
    {⬌} samhail
    a seanróimh chláir{⬌}
3615 
24. Milltear a measg do charud
    tú, a Bhriain, a bhas thanabhog,
    sgél tinn ler{⬌} muir
    a seanGhaillimh fhinn uasoil.
25. Éinneach a-bháin dod bhuain dínn3620 
    gan imreasoin gan eisídh
    gan léim{⬌} foda
    is béim{⬌}
26. Uch as truagh nach tarrla sibh
    a meadhón t'arm is t'éidigh,3625 
    a cheann síthealta ó Mhuaidh mhoill,
    uair do dhícheannta, a Dhomhnoill.
 p.298
27. Uch as truagh nach tarrla dhoid
    bheith, a Bhriain, ad bheirt chomhruig,
    a ghnúis ghlan{⬌} bhog3630 
    is ilmhillte {⬌}
28. Truagh nach iad Gaoidhil is Goill
    rug oruibh ar áth comhloind,
    a chúpla sénta {⬌}
    suil fríth bhur n-échta a n-aisgidh.
3635 
29. Na cinnse do-chiu ar h'aghaidh,
    a chompánoigh charthanoigh,
    dul dá gciorrbhadh gan chlódh uilc
    dob iongnadh mór an mhalairt.
30. Anba in t-olc dhóibh fa-deara3640 
    nar fhéd fear a bhfaigseana
    buain a gceann ó n-a gcolloibh,
    saor an dream a-dubhromair.
31. Doilidh leam, doilidh dhamhsa,
    bheith 'n-a ndiaigh san domhansa,3645 
    cinn édrochta dar fhill {⬌}
    cind mo chédlochta comainn.
32. Rugsad mo chiall 's mo chuimhne,
    rugsad mh'aithne is mh'fhorfhuighle,
    rugsad dá dtrian m'aisdir uam;3650 
    a bhfaisgin riamh as rothruagh.

Truagh mo dháil re deich laithibh

 p.300‍

30. XXIX

An Tadhg Dall Ó hUiginn Cédna do Sheaán Bhuidhe Mhac Eoghoin Í Eadhra

1. Anos bhréagnoighthear Bricne,
   síol gCuirc na gcolg n-innilte;
   an dream dhar comhfhaire Corc
   do mheall comhnoidhe Connachd.
2. 3655 Comhnoidhe chríche Meidhbhe
   gan dol éisde ar imirghe
   do chan Bricne gidh bé leis;
   ní hé gur thigthe thaireis.
3. Do Thadhg mhac Céin na dtreas dte3660 
   olc do-chuaidh ar chan Bricne,
   an buachoil do bhaoi ar Mhumhain
   fa Chruachoin Aoi ar n-anamhoin.
4. Do ansad fa chlannoibh Cuinn
   sliocht Céin mheic Oilill Óluim,3665 
   an duine a ndiaigh ar-oile,
   ó ghliaidh Mhuighe Muchroimhe.
5. Anoise bhus aithreach dháibh,
   na slóigh ó Chorcoigh cladhbháin,
   bha shíol gCuinn fhionnMhuighe hAoi3670 
   do dhruim fhionghuile énlaoi.
6. Beag dteasda gaoil dá ghoire
   tre shíol gCuinn Chláir Iughoine
   's mar tharrla do chaomhchoill Chéin
   na saorchroind abhla ó éinfhréimh.
 p.302
7. 3675 Moch do thairg airdrí Aine
   dol ós cionn gach combáidhe
   re fréimh ghléighealdha ghloin Chuinn
   doimh na réidhealbha ó Fréamhainn.
8. Rug Oilill an fhuilt sgathoigh3680 
   Sadhbh inghean Chuinn Chéadchathoigh
   nír fhéad {⬌} mis mór
   an céadadhbhur {⬌}
9. Rug Sadhbh shámh ó Mhuidh Mháidhe
   —maith an cédthús combáidhe—3685 
   ocht maca do hsaorchloinn hséimh,
   's ocht slata ó aonchroind iadséin
10. Ó hsoin allé 'n-a gcloinn Chuinn
    a-táid sliocht Oilill Óluim
    gég don fpailm ghobhlánaigh ghil3690 
    ó Shaidhbh hsoghrádhuigh hsoilbhir
11. Ar Art mhac Cuinn na gcorn bhfiar
    fógrais Mac Con mac Maicniadh,
    sgath na ríoghraidhi roimhe,
    cath míonmhuidhe Muchroimhe.
12. 3695 Ocht meic Saidhbhe—'s as sé a shuim—
    tiaghoid cland Oilill Óluim
    san ghleic acht gan dhainimh dol
    a n-aighidh mheic a máthar.
13. Do thuit timchiol Airt Aoinfhir3700 
    seacht meic Oilill fhorbhfaoilidh
    le Lughaidh a ló in chatha;
    nír phudhair dhó a dheacracha.
 p.304
14. Ní dheachadar 'n-a dhiaigh sin
    clanna Cuinn ná Airt Aoinfhir3705 
    fan gcrích dtoinnghil bhféaraigh bhfinn
    gan fhéaghain d'oighribh Oilill.
15. Ann sin do chosoin Cormac
    ar neimh arm dhá othorlot—
    sgél innreactha—a gcath Chrionna3710 
    sgath fhinnshleachta Oiliolla.
16. Tadhg mhac Céin an chrotha naoi
    tug seacht gcatha dh'fheidhm énlaoi,
    féinnidh Sionna leo ar n-a lot,
    a ngleo Chrionda fa Chormac.
17. 3715  {⬌} as nach raibhe
    cath Crionna cath Muchroimhe
    laoich na mbrudh slaitshleamhain slim
    nach an d'aicmeadhaibh Oilill.
18. Ar dteachta do mhuigh Mhumhan3720 
    do bhí an aicme ag átughadh,
    na curuidh as clann do Chian,
    in rann do Mhumhain Mhaicniadh.
19. Do-chuadar clanna Céin
    —móide as iontaobha iaidséin3725 
    torruchtain do thír a sean—
    Connachtaigh díbh ar ndéineamh.
20. Gidh nach ionand aicme Chuinn
    {⬌} Oilill Óluim
    ar ghaol ar chombáidh chogoidh3730 
    's gach taom forráin fuarodair.
 p.306
21. {⬌} uirrdheirc eile
    ag síol Oilill d'áiridhe,
    slógh Uisnigh an fhuind sgathoigh
    {⬌} Chuinn Chédchathoigh.
22. 3735  {⬌} éinfheacht ar foghoil
    re ordnadh chlann gConchobhuir
    na trí Luighne a moidh Mheadhbha
    buighne {⬌}
23. {⬌} re hucht a gcean3740 
    drong mhór do Ghalloibh Gaoidhiol
    an tóir ar tteagmháil orra,
    ní dóidh eadráin eatorra.
24. {⬌}
    gér lia an laochroidh allmharrdha3745 
    re síol gCuinn re clandoibh Céin
    ar Ghalloibh nar thuill toibhéim.
25. sé féin Ó hEadhra
    {⬌}
    do-rinde sé geall 'n-a ghoin3750 
    ní fearr an té le dtorchoir.
26. {⬌} laithibh comhloinn
    ag iomchur an anbhforloind;
    mór do bhuing dhíonn dar ndaoinibh
    síol gCuind ós dá chomhmaoidhibh.
27. 3755  {⬌} as doidhíola dháibh
    seacht meic Oiliolla dh'fhágbháil
    ar gclódh dhá n-eangnamh uile
    ar seanMhagh mór Muchroimhe.
 p.308
28. {⬌} riamh roimhe3760 
    foraois Droma Damhghoire
    nó an lá a Moigh chaillréidh Chrionda
    le fuil airmghéir Oiliolla.
29. {⬌}aidh siad ó so a-mach
    bás chodhnoigh chloinne Lughdhach3765 
    slat doishníomha acht ar díol dámh;
    ní gníomh soidhíola Sea-án.
30. Nachar {⬌} lleadar clann Chéin
    re síol gCuirc na gcolg soilléir
    do fholuigh ég Í Eadhra;3770 
    omhain tréad gan tighearna.
31. {⬌} ein dhúinn bhudh doilghe
    fuarudh ar sluagh seanLuighne
    ég uile dh'ég an aoinfhir
    oile dh'ég ní hionmhaoidhimh.
32. 3775 Doiligh leam ar n-ég éinfhir
    roighni sleachta seinÉimhir
    a seacht dtroighibh don talamh,
    beart doilidh re a deonaghadh.
33. Athtuirse bhan is bhrughadh3780 
    fáth eolchoire ollamhan
    bás Í ríghEadhra ó Ráth Breadh,
    budh fáth mímheanma Míleadh.
34. Lán do laochoibh lán do sgoil
    do bhí Luighni an lá torchoir3785 
    críoch tonnbhán {⬌}
    lomnán d'ól is d'aonoighibh.
 p.310
35. Gan ghníomh greadh gan ghorudh reann,
    gan cheol gan imeirt fhithcheall,
    beag do saoiliodh síol Sadhbha3790 
    gan díol d'aoinfhear ealadhna.
36. Tiad a ngníomhartha goili
    leis on uaidnibh iorghoile;
    téid leis Ó n-Eadhra d'oighidh
    a méid mheanma ó a macroidhibh.
37. 3795 An díobh féin a bhfacaidh sinn
    do hsochroide um shíol Oilill,
    nó an díbh na mná nó an mhacruidh
    do-chínn lá 'n-a longphortoibh!
38. Beag as aithnidh dh'fhearoibh Fáil3800 
    dá mbíodh a mbruighin tSea-áin
    acht cath saorLuighne síl gCéin
    gér líon aonbhruighne iadséin.
39. A Luighnibh na learg síthe
    do bhíodh cóir gach coigcríche;3805 
    do thaibhgheadar ar chách a gcor
    gnáth an t-airleagadh d'fhaomhadh.
40. Na breatha do-bheirdis sin
    gasraidh Luighne lá éigin
    orra a-rís as-dteagh tugadh;3810 
    ceadh acht fís a bhfacodar?
41. Tugsad cách cúl do threabhadh
    ó chnuas na bhfiodh bhfailtleabhar,
    tír na bhfinntreabh dtéiglidh dte,
    's ó éignibh linntiodh Luighne.
 p.312
42. 3815 Rug leis an lá do imthigh
    iasg an tráchta tirimghil
    bláth na gcleath ngoirthe {⬌}
    do mheath foithne 'n-a bhfarradh
43. Gan ioth ag teacht a talamh3820 
    gan theas gréine ag gabhlaghadh
    meabhsain sriobh d'aithle Í Eadhra
    gan tairthe a bhfiodh fíneamhna.

Anois

 p.314‍

31. XXX

Diarmoid Mac An Bhacoigh Í Chlumhain .cc. do Ruaidhrí Mhac Seaáin Bhuidhe Mheic Thaidhg Mheic Fearghoil Mhóir Mheic Domhnoill Cléirigh Mheic Airt Na Gcapull Mheic Diarmuda Riabhaigh Mheic Aodha Í Eadhra

1. Bráidhe ón éigsi a n-Eas Dara
   na héigsi ag meas ó Mhodha;3825 
   a-tá uainn a n-Eas Dara
   ragha in tsluaigh theas re a dtogha.
2. Fear féin ag togha a thighe,
   Eas Dara mo léim loighe;
   mo thriall do bhí ar mo bhaile3830 
   do bhí ar mh'aire riamh roimhe
3. Cána ó gCéin go fear bhForbhair
   as céim budh mheadh dá mheanmoin;
   ar seacht dtroighibh do thalmhoin
   reacht anmhoin d'oighir Fhearghoil.
4. 3835 Fuarus ón rígh seal sochair
   an feadh do bhí 'n-a bheathoigh;
   laoch a n-éag é gan fhachoin,
   rachoidh mé ar n-eg í Eachaidh.
5. Mo dhearc ní dhuin a comhla3840 
   re dteacht dúinn nocha dearna;
   ní tráth d'uaill é dom abhra
   tarrla mé ar uaigh Í Eadhra
 p.316
6. Leath a bhfuair mé dhá mheadhair
   ar uaigh í Chéin ní cumhain—3845 
   iongna a coimhge 's sé ar samhail—
   gabhuidh mé cairde ón chumhaidh.
7. Gnaoi dhá bhás biaidh ar bhuannoibh
   gan chás 'n-a dhiaigh a ndeoroibh;
   créad um nar chuir ar dhaoinibh,3850 
   caoinidh muir ég í Eoghain.
8. Do ló an fhearta ní hanta,
   ar marthoin gá mó fiorta,
   ón aird thuaigh le sín sneachta
   ealta an chuain a dtír tiocfa.
9. 3855 Críoch nuaidhmhín nach dubh droighean
   do Ruaidhrí tug a torudh;
   as fiodh réidh go mbior bhileadh
   cineadh Céin ó fhior Aghar.
10. Coill dá bhás biaidh gan bhlodhadh3860 
    gach bláth 'n-a dhiaigh ar ndubhadh
    gidh é tug an fiodh folamh
    rug a thorudh dh'fhior Uladh.
11. Rí Luighne na land dtana
    ní ham dhá chuimhni cheana;3865 
    gan ar súil re síol Modha
    dola in síodh dúinn fa-deara
12. 'S é Ruaidhrí rug do roghain,
    rug a bhuainlí do bhrudhoigh;
    do bhí a ndán, a Dhé, ar ndeaghoil3870 
    beanaidh sé clár dhom chumhoigh
 p.318
13. Leac Ruaidhrí an feadh nach bhfuarus
    ar fhuairlí ar ndearc do dhíolus;
    rug mé ar a uaigh eolus
    hseolus uaim, a Dhé, ar ndíomus.
14. 3875 An déar le fear ar bhfeithmhe
    ar lén ceadh ar nach cuirfe;
    folchoidh uir thríbh a tairthe
    aithne an tsíl fuinn ní fuighthe.
15. An ghean feasda ní fuighthe3880 
    ó theasda fear ar bhfeithmhe;
    folchthar ar uair ar n-aithne
    aighthe shluaigh onchon Eithne.
16. Biaidh ón thí theasda ar n-éinrí
    gach mí feasda 'n-a fuairmhí;3885 
    cland Chéin mar bhudh chlann d'énmhnaoi
    go ham énlaoi ag réir Ruaidhrí.
17. Bliaghain mharbhtha ua n- Eoghain
    a hamhghar go buan béruidh;
    tug sí gan chás a gcliaroibh3890 
    ní bliaghoin ghrás í ar fhéghoin.
18. Fáth neamháidh ar chách cuiridh
    mac Sea-áin tráth a thoruidh;
    cuan Innse tre fhear bhFeimhin
    deimhin teagh Innsi ó fhoghail.
19. 3895 Críoch Luighne ar n-ég Í Eadhra,
    a Choimdhe, créd a chomhdha?
    ar dteacht ón ádh dh'fhéin Andla
    tarrla clár Céin gan chomhla.
 p.320
20. {⬌}acht gan fhál iompa3900 
    ag dáimh gan toisg 'n-a dteandta;
    ní fhuair file riamh rompa
    brondta cliar Thighe an Theampla.
21. Is é ar n-áireamh as neamhnár
    gan mhé ag áiriomh a fheilghníomh;3905 
    flaith Luain is ind gan iomrádh
    iomlán lind uadha ar n-imshníomh.

 p.322‍

32. XXXI

Tomás Ó hUiginn .cc. d'Oilill Mhac Cormuic Óig Mheic Cormuic Mheic Céin.

1. Damh féin do choigleas Oilill,
   gá bhfios nach oirchill mhaoine?
   ní theagbhann cnuic ná sléibhte3910 
   dá chéile is teagmhuid daoine.
2. Giodh táid an t-ord dá bhfuilim,
   mar do-chluinim, dá chaitheamh,
   cia a-deir nach meisi as bhuaine?
   geal gach nuaidhe nach bhfaicthear.
3. 3915 Ní léire luas ná moille,
   fáth mo thoile gan choimhling;
   níor chuireas cúl re a chleachtadh
   ar son gur sheachnas Oilill.
4. Dá mbeind re críonnacht éda3920 
   damh féin ag déanamh ciste
   uaisle éirghe ná leagadh
   fo dheireadh sheasfas mise. Io xmb 1653
5. An seanfhocal ní fédthar
   do bheith brégach an tansa;3925 
   do-chí súil ní nach sillionn
   más fíor grinnioll na hannsa.
 p.324
6. Mac Cormuic aigneadh aireach
   —fear le taithmheach an fhíorrath—
   a beith agam ná ceileadh;3930 
   as gnáth deireadh ag díoghruis.
7. Ag saoithibh dealbhtha ar n-oige
   gé tá 'n-a choigle an tráthsa
   a leigean dóibh as ionmhall
   acht go ndiongnann sealbh sásadh.
8. 3935 Más oircheas an cion táirthear
   ar dhán nó ar áineas bhfáthrúin
   dúinn ní féidir gan dortadh
   éigin nochtadh don nádúir.
9. Oirill Ó hEaghra ar shaoidheacht3940 
   breo re sgaoileadh na bhfoichleas
   ar gus ar aipcheacht seanta;
   dual gach ealta mar oiltear.
10. A cceann gach oirbheirt iomláin
    tús m'iomráidh do-bhér dósan3945 
    mar aon is sgaith ar cceirde;
    feirrde gach maith a móradh.
11. Ar fhéile, ar iocht, ar eangnamh,
    ar rath dearbhtha gan bhaoghal,
    tuigidh Oirill an uairse3950 
    gur buaine bladh ná saoghal.
12. Ní beag nod do na heolchaibh;
    más deoraidh mé coimhling;
    giodh eadh mh'annsa ní haisling
    as damh féin chaiglim Oilill.

Damh féin.

 p.326‍

33. XXXII

Fhearghol Mhór Mhac Domhnoill Chléirigh Mheic Airt Na gCapoll

1. 3955 Comhla ratha run Fearghoil;
   rún ratha rún an Luighnigh,
   sreabha cróigh ó fheirg Fhearghoil
   re seamroibh sróill deirg druimnigh
2. Budh coimseoir ar bhuaidh Bhanbha3960 
   a doirseoir a n-uair fhoghla,
   comhla re rún ríogh Teamhra,
   síol Eadhra ar cúl na comhla.
3. Dún nach dúintear re comhloidh
   an múr fa múintear mearghroidh;3965 
   tomhus mhúir Fhinn a n-Almhoin
   a ngabhloibh dhúin fhind Fhearghoil.
4. Mac Domhnoill ó fhiadh Adhar
   mar Chian ar chomhroinn churadh;
   soillse soir go slógh Laighean3970 
   smól bhaileadh ar mhoidh Mhumhan.
5. Fuair a fhoireann fa inbhear,
   fuair a bhfuair Oilill d'eangnamh;
   cearchoill shuain a dtigh thalmhan
   fa dhigh mhallbhan fuair Fearghal.
6. 3975 A shlóigh throma ó Thráigh mBaile
   sluaidh orra ag dáil a ndighe;
   fear rabhaidh dhóibh gach duine
   Danair mhuidhe móir Mhidhe.
 p.328
7. Muir Ghréag do bhean ar bhiodhbhuigh3980 
   's gan fhear Grég ar an gormmuir;
   cách san Luan ní bhía ar bhearnoigh
   ó shluadh Fhearghoil dia Domhnoigh.
8. Lór dá bhrath a ghlún gléigheal
   gach cath 'n-a mhúr dá mhaoidheamh,3985 
   cuach óir fa dhigh ag dáileamh
   ag áireamh shlóigh ghil Ghaoidheal.
9. An rí aonar a n-iomghoin
   baoghal dá mbí ar an mbearnuigh;
   fosdoigh sin aga a fhoghloidh3990 
   idh shlabhruidh fhada Fhearghoil.
10. Flaith Breagh go mbí 'n-a leagbhrudh
    bean mhaitlh do-chí 'n-a codludh;
    d'aithle shlóigh Chua do chaidreamh
    aigniodh nua don bhróin bheagbhan.
11. 3995 Marcoch mór mhoidhe Cliodhna
    sróll roimhe ar glaclach gallgha;
    ar son Fhearghoil Í Eadhra
    crodh Eamhna a dTeamhroigh tarrla.
12. Ba seach bhíos rath is ríghe4000 
    cíos na gcath ag cath Bhuille;
    teisd a chion tar cheann dáimhe
    fa fháinne ó fhior sheang Shúire.
13. Mac Éadaoine ó hSúir hsiobhloigh
    ní cédaoidhe um Búill bhaillghill;4005 
    clocha a bais fhearta Fhearghoil
    bearnoidh ealta ar Ghlais Ghainmhigh.
 p.330
14. Doirr an fhir tug a thagha,
    do roinn sin is rug rogha;
    giolla séimh a sídh Dumha4010 
    Mumha hsíl gCéin a chomha.
15. Tug romhainn caithréim Conghoil,
    rug glainchéim Conaill Chearnoigh,
    tug a chreach ar cionn tsamhraidh
    faghlaidh a dteach fhiond Fhearghoil.
16. 4015 Gaoi ag mac deaghlámhach Domhnoill
    ar ghabhlánoibh ghlac mbairrshlim
    giolla geal donn a Duibhlinn,
    far thuirrling tonn mhear mhaillbhinn.
17. Teithmhi siar ó bharr Beirbhe,4020 
    feithmhe Gall um fhiadh n-Aidhne;
    téid Fearghal do lár Luighne
    lán bruighne um ghealmhagh nGaillmhe.
18. Ag só a rádh re rígh Mumhan:
    lámh re tír dhó fa dheireadh,4025 
    dol ód chion, a fhir Adhar,
    anadh dh'fhior a dtigh theineadh.
19. Fíon ón Mháidh aoibhinn easmhoill
    ad laoidhing láimh re Glaislinn;
    da bhrudh chorr ós linn luschoirr,4030 
    long n-a hursoinn fhinn fhairsing.
20. Goill libh at aighidh dh'iomghoin,
    Laighin libh agas Luighnigh;
    Goill thall at iath, a Fhearghoil,
    a leanmhain Ghall Chliach cuimhnigh.
 p.332
21. 4035 Ar lámhachadh lann gclochdhonn,
    ar sárachadh Ghall nguthmhall,
    a glún cuire tre a chathbharr
    fachlann úr bhuidhe bhuncham.
22. Sgiath go n-ór ndluigh a ndeabhaidh4040 
    ar thriath mhór mhuighe Fuinidh,
    gidh bé a-nocht do-ní dh'fhadhail
    lochd faluidh dhá mbí a mbruighin.
23. Biaidh a shíoth mar ghréin gheimhridh
    ót fhíoch ag béin re bearnaidh;4045 
    mar shruth gan tocht a dtalmhoin
    guth faghloidh ort, a Fhearghoil.
24. Slógh dathta fa chleith Chliodhna
    lón reimhe aca dh'ealbha
    fiadhach shléibhe buig Banbha4050 
    cuid fhaghla fhéine Í Eadhra.
25. Feadha croidhearga ós cheochuan,
    sreabha soineannda a síothúdh,
    braon trom dhá chor um Chruachán
    do nuathál adh gcorr gcíochúr
26. 4055 Nús dearg a cíghibh cédagh,
    drúcht do línibh learg ndíggeal,
    grian ar cul na gcoll ngéiggeal,
    éidiodh chlúmh ndonn dá ndídion.
27. Fál gég gan unacht iompa4060 
    le lubhghort séd fa sompla,
    fiodh claon um Theach an Teampla,
    deargcna cleath go caol gcolptha.
 p.334
28. Guais d'fhionnmhoine Ghall nglúnghlan
    barr fiodhbhaidhe go fíorbhun;4065 
    doinne ar cúl na gcoll mbáingheal
    ó shúdh áirneadh gcorr ccíorrdhubh.
29. Mionn ríogh go dáimh fa dhoinnmhiodh,
    fíon fionn dáibh ar n-a dhearbhadh;
    a chroinn mheala is Muaidh mhallghlan4070 
    adhbhur meadha fuair Fearghal.
30. Flaith Macha ag léim a loingidh
    ar léim an chatha cinnidh;
    sagh an laoich a loing ceandoigh
    dá sgaoith bheannduibh luim lingidh.
31. 4075 Rí gealMhacha a múr mhallbhan,
    súdh ceannbhracha 's dá choinnmheadh;
    ceannchaidh bean 'n-a fhonn d'Fhearghal
    treabhradh geal donn um dhoinnmhiodh.
32. A dtimchiol chuirn mheic Mhorna4080 
    cuirn Cheit fa chuirm Í Eadhra;
    Aifreann luath do bharr Banbha
    a n-am fhadhla a mbruach Bhearbha.
33. Ó Céin um Chruachoin gcloidhmhigh
    fa réim Thuathoil a dTeamhraigh;4085 
    sluadh an ríogh go lind Luimnigh
    Muimhnigh fa fhíon fionn Fearghoil.
34. An fear eile as é an t-aoinfhear
    's ní hé fear Éithne ó aomhadh
    troid ag rígh ir rí Taoighean4090 
    aoinfhear dhíbh do bhí a mbaoghal.
 p.336
35. Seol ós luing acht dia Domhnaigh
    ar tuinn ní bhia gá bhiodhbhoidh;
    uaigneas a dtoigh fhinn Fhearghoil
    ó leanmhoin doimh hsing hsiobhloigh.
36. 4095 Dá dheigheach bhreagh bhróiggeal
    cleath Eamhna is sé san éigean
    féachfaidh craobh Dhor a dhídean
    tor díggeal d'aol dá éideagh.
37. Ní fhuair tóir acht tóir chabhloigh,4100 
    ní luaidh cóir re cóir Luighnigh;
    ríoghna troma dh'fhios Fhearghoil
    leanmhoin orra ó lios Luimnigh.
38. Ó a chíos a mbliadhna ar Bhreadhoibh
    cíos Iarla bhíos go brughaidh;4105 
    rachoidh sí cró tar comhaidh
    ní fhoghoin dó an ní a-nuroidh.
39. Rag créachdthaobh a gceann coirrshleagh,
    éntaom as fhearr dhon eangnamh,
    leath dhó dho bhuaibh a bhiodhbhudh;4110 
    iongnudh nach mó fuair Fearghal.
40. Gasroidh mhór mhílidh Coruinn
    ag síneadh re slógh Cumhoill;
    léir sin ar síoth 's ar soininn
    fíoch ar fhoirind fhir Umhoill.
41. 4115 Le heachroidhibh fhuinn Fhorbhair
    go luing leanfoidhir faghloidh;
    eathar seang fada Fearghoil
    leanmhoin aga ar cheand gcabhloigh.
 p.338
42. Le Fearghal a n-uaimh fholaidh4120 
    do dearbhudh cruaidh a chloidhimh;
    fear slabhraidh truim tar teinidh
    beiridh faghluidh fhuinn Oiligh.
43. San earruch fhuair an samhradh,
    go hearruch fuair an fadhmhor;4125 
    ar dhruim cuain ghloin fan geamhradh
    fuair Fearghal soir an samhradh.
44. Fa dheireadh dhó a n-ucht fheorann
    mó sa mhó lucht a lámhonn;
    tosach eoil fa fhíon nuadhonn4130 
    ag buabhall ríogh mór Málonn.
45. Rí Luighne na lann mbadhbha
    mar Ó Dhuibhne a n-am fhoghla;
    bas bhán Fhearghoil Í Eadhra
    dearbhoidh gealgha ar clár comhla.

Comhla

 p.340‍

34. XXXIII

{⬌} do Chloinn Í Eadhra .i. Oilill Ó hEadhra Mhac Madhnois Mheic Ruaidhrí Meic Seaáin Buidhe Do-Rinniodh An Duanas .i. Domhnnll Ó hEadhra Agas Onóra Inghean Í Eadhra

1. 4135 Tuile rabharta rath deise
   dáil a gcruidh cuirid a gnás;
   is ál don fholachta féine
   lán robharta a bhféile ag fás.
2. Do-bheir súd ar son a theisde4140 
   tuile bleidhiogh is bhrat sróill
   {⬌} cíoghaibh
   a-niu ag ríoghoin icchiodh n-óir.
3. Tuile nach tráigheann teas béime
   bladh a-tá 'n-a thuile liag4145 
   {⬌}
   dá thuinn fhéile a haonshruth iad.
4. Tonna líonmhara as lia torchor
   dá thuinn d'fhíonfhuil Eoghain Mhóir
   sí dóidh {⬌} dáimhe4150 
   do-chóidh fa {⬌}
5. Táin deighfhear is díorma ríoghan
   go ráth Caisil {⬌}cruaidh
   {⬌}ríoghoin
   le ceol eachdra a gcíoghoibh cuain.
 p.342
6. 4155 A heineach mar eineach Guaire,
   do ghaos Aillbhe do bhean barr;
   tainig bean a gcléith {⬌}
   go fear sgéith is {⬌} re crann.
7. Bean táinig mar thorchor mara4160 
   go mac Oilill dar fheac dair;
   da-ní caor fhuinnse don in ghein
   soillsi re taobh inbheir air.
8. Tír bhiodhbhudh do bhí ar a hionchoibh
   Onóra do iarr a fíor;4165 
   rádh Domhnoill re hfiadh a fhaghladh
   nar fhoghlaim riamh snadhmadh síodh.
9. Ar bhuain ghréasa do-gheibh iomrádh
   iomdha fáth fa bhfaghann bladh
   {⬌} d'uaim fa énoibh4170 
   lá do-chuaidh ar bhéloibh ban.
10. Mac Onóra re hucht gcomhloinn
    a ceardcha ríogh 'n-a rug gó
    {⬌}
    más bean chobhra {⬌}
11. 4175 Beiridh bann tar bhladh a sinnsear
    ag so an bhean nach béra lón
    fáth {⬌}
    díol Onóra a n-éindigh dh'ól.
12. As feis chuil do Chruachoin Mheidhbhe,4180 
    do mhnaoi Luighnigh tarrla a thol,
    {⬌}d'fhear d'fhearaibh Luighne
    Teamhoir Bhreadh gan chuimhne ar chol.
 p.344
13. Mionn sleidhe dá sileid caora
    créd an baoghal breith a ghill4185 
    crann sean an mhoin
    darbh fhear ó thóir fhaghloidh Find.
14. Grés annamh ag inghin Oilill
    nír fhiu an gréassoin goin a méar:
    cuirthear eo {⬌} 4190 
    do fhuair gleo idir iongnuibh én.
15. Na duasa cruidh re a gcoisg tromdháimh
    do Thír fa Thuinn tárraidh sé
    {⬌} Oilill
    doilghe do chlár Oilill é.
16. 4195 Éigean d' Onóra ón fhuil Mhuimhnigh
    méd a deithfire ag díol sgol;
    do-chuaidh moille na mná a ndéine
    lá coinne na cléire um chrodh.
17. Ealbha churadh ó chrích Luighne4200 
    leo do buaidhreadh Tír Dá Thí
    {⬌}
    do chuir sein ó a hadhnadh í.
18. Tú, a Onóra, re hucht n-éigeas
    aimsear na dtráth go dtéid tort4205 
    do cheird {⬌} foghoil
    doghruing sgol na {⬌}
19. Do thréig tú na tíre re Caiseal
    ar crích Luighne na learg mín;
    sibh dá luadh a ndiamhair dhoire4210 
    fuar an iarraidh Thoighe an Trír.
 p.346
20. Sibh {⬌} Oilill
    a n-easbhoigh bhrat is bheartadh sróill;
    sibh ar-aon ó dheibheadh dáimhe
    daor re deireadh hfháinne óir.
21. 4215 Ar dteacht tar muir, a mhic Oilill,
    ésgaidh an triall {⬌} fad
    {⬌}
    {⬌}
22. {⬌}ríobhan rug an cáinte4220 
    creach bhleidheadh ar bheagán slóigh
    nír shaor sibh ar fhéaghoin bhfileadh
    sibh ar bélaibh igheadh n-óir.
23. Libh do-rinneadh aisling fhíri
    ag imtheacht ó phort go port4225 
    bró long tre amhra dhá n-iomramh
    go dtarrla fonn iongnadh ort.
24. Ag súd, a Onóra, ót fhéchoin
    an fhiodhbhaidh acht a éanbharr cnó;
    call claon ar a uille ót fhabhra4230 
    is braon uile as damhna dhó.
25. {⬌} thuill táthaoir
    a dtír bhiodhbhadh ag buain ghort;
    do-rinne hfian a n-uair fhodhmhair
    buain nachar iarr hfoghloidh ort.
26. 4235  {⬌} theasmhaidh
    truime a mbarr ag bloghadh cleath
    cuirthear a bhfiodh ceoil a chéile
    {⬌} heach
 p.348
27. {⬌} in fhodhmhair4240 
    aibhne tiorma tug an ghrian
    do shín a héill fa Eas Dara
    teas a gréin nach rabha riamh.
28. Gráinne an chnuais fa choilltibh Luighne
    a láibh ciuine ag claonadh chall;4245 
    do neartoigh cioth le claon doire
    gan rioth ag laodh oighe ann.
29. Ag cuartughadh críche Luighne
    an lá fada an feadh do mhair
    do an beach a-muigh fan mallMhuaidh4250 
    asd-teach ní fhuil anbhuain air
30. {⬌} dána
    ios dhídean dóibh dul ar theas
    do athroigh eo le gaoibh goile
    {⬌} taeibh oile an t-eas.
31. 4255  {⬌} breith na Banbha
    gidh bé hiad an fheaghan úd
    gidh bé heile nach fáidh fíre
    teine dhá ngáibh sídhe súd.
32. {⬌} Domhnall4260 
    ag dáil chaoilshleagh ar cheann slóigh
    d'éis chomhóla ar dáimh as dáileamh
    {⬌} fháinneadh n-óir.
33. Nocha raibhe ar {⬌} bhFódla
    fada ó chéile {⬌} líon4265 
    cruit cheoil a fhéarbhoithe ar eachtra
    geoin énlaithe ag teachta a dtír.
 p.350
34. {⬌} ealbha
    ag ingheanoibh earrudh n-óir
    mar theas sgáth a n-uaim na hoighe4270 
    fuar {⬌} sgáth na soidhe sróill.
35. {⬌} fheirge a n-aimsir thachair
    tonn rabharta gan réim sguir;
    ní théid trágh nach till meanma
    fa chlár {⬌} Teamhra do thuil.

Tuile

 p.352‍

35. XXXIV

Domhnall Óg Mhac Aodha Meic Domhnoill Chaim Í Uiginn .cc. do Thadhg Buidhe Mhac Cormuic Mheic Céin Mheic Oilill Mheic Mhadhnois Mheic Ruaidhrí Mheic Sheaáin Bhuidhe Í Eadhra

1. 4275 Ní baodhal feasda fian Luighne;
   luibh a gcabhra dá gcriaidh féin
   ar dearbhudh a bhfáth 's a bhfileadh
   fáth meanman do chiniodh Chéin.
2. Luibh chobhartha chloinne Féilim,4280 
   fáidh dhá ghealladh do ghuth ard
   creidthear le cách é as a airrghibh,
   gidh bé fáth dho thairrngir Tadhg.
3. Go díol a bhfiach le fuil Éimhir
   ní iarr cead a chríche féin:4285 
   do chuirfiodh rí a gcóir n-a gcoinne
   nach bí do chóir chloinne Céin.
4. Geall re comhthoibh chríche biodhbhadh
   blodhadh na sleadh, sníomh na gcolg;
   an chuid nach bí ar chách dá chomhoidh4290 
   as sí a ráth do thobhoigh Tadhg.
5. Caomhnoigh iath ar eighre Cormaic
   clann airdríogh a n-uair nar mhair;
   leigthear do rígh uaidh gan oighidh
   do bhrígh nach bhfuair oighir air.
 p.354
6. 4295 Áth troda 'n-a thíthibh corcra
   ó chuairt mhílidh Mhoighe Cró;
   teacht re sgéloibh uaidh ní fhaghar
   ar bhféghoin tsluaidh Dhanar dhó.
7. Do laghduigh Tadhg teisd a chinidh,4300 
   clú a mhaicne do mhédaigh sé;
   gé rug féin a gclú ar a gcomhair,
   ar chrú Céin do fholuigh é.
8. Ar fhuil Chéin nír chuirthe a ndiongnadh
   gan dáil cruidh do chor ós aird;4305 
   do-gheibh cliar gan fhios dar-oile
   a n-iarr ar slios toighe Taidhg.
9. Daoine 'n-a chúirt nar chleacht anóir
   don fhuil ríogh ní raibhe a mbarr;
   gairid uaidh san tigh a dtiaghair4310 
   fir nach bhfuair a n-iarroidh ann.
10. Gá brígh dhóibh gan dol a n-éigean?
    d'fhéin ar dTaidhgne tánoig súd,
    cáin ríogh a n-aghaidh gach éinfhir,
    raghaidh don tsíol Éimhir úd.
11. 4315 Go gcaithtear crodh chríche Danar
    ní dó as doilghe díol dá bhfuair;
    cliar agos í ag anmhoin aige
    faghloidh don tí as fhaide uaidh.
12. Fine Chéin go chor an fheadhma4320 
    aincidh iad ar fhaobhroibh colg;
    go sgur dháibh ní iarr na harma
    a ngrian áidh gé tharrla Tadhg.
 p.356
13. Feitheamh air nír fhada léise
    a láibh samhruidh, a sín fhuair;4325 
    ní bhí deibhiodh ar mhnaoi mhílidh
    a ndeireadh laoi a cíghibh cuain.
14. Do theisd tar chách a gclú mholta,
    a mheic Cormaic, cuiridh tú;
    do-bhéra barr dh'fhine Éimhir4330 
    file an t-am nar réidhigh rú.
15. Caithtear libhse laochruidh Chaisil,
    a gclocha buadha, a mbruit tsróill,
    ní airigh sgol ar fhuil Éimhir
    nach bhfuil crodh dá dhéinimh dóibh.
16. 4335 Buadha h'arm dob aithnidh dhósan,
    díoghrais eoil an uair do nocht,
    do neimh ghona a ndiaigh a dhéanta
    liaigh ag cora an échda ort.
17. Tug h'amharc, a oighre Máire,4340 
    malairt datha ar dheilbh a gruaidh,
    bann asd-teach at orchor aga,
    fear le bhfoghthor aga uaibh.
18. Dod lucht othair a n-am deabhtha
    daingean dóibh fa dhíon do chrann;4345 
    laoich ar dho sgáth re headh n-éigin
    táth a gcneadh gurb éidir and.
19. D'éis chumhdoighthe a chúirte bláithe
    bheith innte ní hé gur shaoil;
    ceandchor do hsíodh le fear bhfaghla4350 
    gur bhean a díon d'adhbha aoil.
 p.358
20. Gan ghuais ghliadh gan ghealladh chomhadh
    ceann cóigidh ad choinne thug
    leigthior le cách é dot araidh
    gidh bé a ráth dho raghain rug.
21. 4355 Slighthe cumhga ó chornoibh buadha
    ón bhais go chéile ag cloinn ríogh;
    cuid do chaoroibh bruaigh do bhleidhe
    ar craobhoibh chuaigh eile um fhíon.
22. Ní mór mhaireas, a mheic Cormaic,4360 
    don cholg bhaodhluch bhuaileas troid;
    tairnig deiriodh na sleadh sénta
    deibheadh cean gur dhénta dhoitt.
23. Fríth tre chraobhoibh do chuach n-órtha
    iul go síodhbhrugh na séd mbuaidh;4365 
    tig d'fhéaghoin ar bruach do bhleidhe
    déanaimh ar chuach eile a n-uaimh.
24. Do bhac anmhoin re hucht tuile
    tairthe ag éirghe dh'áitibh sriobh;
    do chuir roimhe a dtrágh do thoradh4370 
    lán mara nar omhan d'fhior.
25. D'éis chuartoighthe chríche Meidhbhe
    do mhadh Luighne leanoidh sí;
    nír shaoil adh a cor ó a céidghein
    gail an tan do éignigh í.
26. 4375 Ní léir eas ó h'éignibh corcra,
    'n-a gcnuas féin ní faicthear croinn;
    dob fhiu a foghail ó gháibh gréine,
    gonoidh táin a chéile a gcoill.
 p.360
27. A ndeoigh cliachdha cloinne Sadhbha4380 
    sleachta feadhma a bhfhaobhroibh colg;
    tig do ghleodh na seanlann sídhe
    mearbhall fa eol tíre ar Thadhg.
28. Ní mór gur mhothuigh mac Cormaic
    ar chuir dh'fheidhm ar fhaobhroibh bas;4385 
    nír leig braon tar bruach a bleidhi
    is fuath dhon taobh eile as.
29. Tug a arma ar iomlaoid datha,
    deargais cathbharr, corcrois gó,
    deargthor colg gan chora a gceardcha;4390 
    Tadhg as gobha deargtha dhó.
30. Go dtug a ainm go hiath bhFódla,
    fonn toirtheach na dtoluch n-ard,
    tearc le bhfaghar fios a anma
    slios caloidh a dtarrla Tadhg.
31. 4395 Meinig aincid eighre Máire
    mná sídhe re seodoibh buaidh;
    do-gheibhthear lá a dtoloidh throda
    cobhair mhná dob fhoda uaidh.
32. Ní guais áidh, ní heagla bhiodhbhadh,4400 
    do bheanfodh dhe dol ar ard;
    do-chíthear tolcha bheann mBanbha
    san ghleand dorcha a dtarrla Tadhg.
33. Mar sin chaithid cuid dá n-aimsir
    d'oighre Cormaic san chrú sleadh;4405 
    cuirid oidhche tar fhéin Luighne
    a ngéill fhoirfe ag cuimhne a gcean.
 p.362
34. Orrtha chodoil chríche faghladh
    fiadha í Chéin do chor ar aird;
    mall do réidhigh re rígh oile4410 
    tír ar ndéinimh thoile Taidhg.
35. A ghlés troda ar dteacht a n-iorghoil
    do ísligh síos a seol ard,
    saoilidh tóir dho iarr a harma
    do chóir ghliadh nach dtarrla Tadhg.
36. 4415 D'éis a loitfe fa leith Modha
    do mhac Cormaic creidfidh sí;
    urradh críche Céin do chabhoir
    tríthe féin do aghoin í. .N.B.F.F.L.
37. Go riar éigeas d'inghein Chathoil4420 
    ní char bleidhe ná brat sróill;
    ní bheir an chliar ar a chéile,
    's do-gheibh riar fa a ndéine dóibh.
38. Suil do-chí é—as cuid dá ceardoibh—
    Caiteilín gá aithne uaidh,4425 
    's an éara nach bhfuair an file,
    do bhuail séla a ngile an ghruaidh.
39. Beag a maoidhimh, mór a bronnta,
    a bláth tar chách cuiridh sí;
    ní chuir seadh 'n-a mair dá maoinibh,4430 
    bean ar toil gach aoinfhir í.
40. A Chaitilín, a chneas mínsheang,
    gidh mór taobh a dtigthear thort
    —acht do mhaorrdhacht re dáimh ndoilidh—
    ní dóidh aonlocht oinigh ort.

Ní baoghal.

 p.364‍

36. XXXV

An Domhnall Céadna .cc. Don Fhior Chéadna

1. 4435 A Thaidhg, cuimhnigh an comann
   gan cheilg, a chiabh fhochonndonn,
   go breith dhamhsa ar do ghruaidh ngil
   gach uair fat annsa as éidir.
2. Cuimhnigh a-rís, a rosg mall,4440 
   an cairdeas is an comand,
   a chraobh Éile na gcladh gcam
   ar dtol dá chéile condbham.
3. Ná tréigidh mheisi, a chiabh chlaon,
   a Thaidhg Bhuidhe, a bhas bharrchaol,4445 
   mar bhudh neach aonuaire ionn,
   a dhreach bhraonuaine bhoigfhionn.
4. Nír thréigeas, ní thréigeamh soin,
   madh fada bhead um beathaidh
   is ná féadtoir, a ghruaidh gheal,4450 
   mo chédtoil uaibh as t'aigneadh.
5. Ní thréigfe meisi an chiabh chas
   ná an troigheach seada solas,
   ná an rosg glan, ná an mbrághoid mháin,
   do ghabh re námhoid neamhbáidh.
6. 4455 Ní thréigiobh an thaobh mar ghréin
   ná in déd sneachtoighe soiléir
   ná in t-abhra réidh craobhnocht corr
   ar nach léir aonlocht agom.
 p.366
7. An comann do cheanglois linn,4460 
   a mheic Mháire, a ghlac géigshlim,
   a ghrádh mh'anma ar gcúl ná cuir
   ó tharrla dhúnn a dhénaimh.
8. Taisgthear dhamhsa, a fhleasg Luighne,
   do chogar, do chomhuirle,4465 
   go mbreith oroibh, a thaobh thais;
   ná foghoibh aon am fhégmhais.
9. Taisgthear libh, don leith oile,
   a rosg suaimhneach seabhcaidhe,
   h'ionnmhoine mar as dual damh,4470 
   a sduagh fhionnMhoighe hAghar.
10. Gach cairdeas dar cheanglas féin
    riot, a Thaidhg, a thaobh soiléir,
    cóir a choimhdhe dod chéibh chais,
    béim oirne muna fhuarais.
11. 4475 An grés nuasa dhealbhaim dhoit
    tuig uaim, a oighre Cormaic,
    nach dleaghar gan a dhíol damh,
    mar dhleaghar dhíom a dhénamh.
12. Ná roinnsi do-rinne mé4480 
    tabhair uaim dh'oighre Máire
    mar shéd suirghe dá dhreich nduinn
    gan chleith do chuimhne an chomoind.
13. Ní dolta dhoidsi iná damh
    tar a chéile, a chneas iodhan,4485 
    a shlat hsaor an chúil chorcra
    duinn ar-aon ní hionndolta.

A Thaidhg

 p.368‍

37. XXXVI

Iar Ttabhairt Cath Crionna A-Dubhradh An Duainsi

1. Sgítheach sin, a chlanna Cuinn,
   is a shíol Oilill Óluim;
   leigidh feasda ar ndoghra dhíbh;4490 
   córa dh'Ulltachoibh imshníomh.
2. Créd fa ndénmoisne doghra
   síol Mogha is síol gCuinn chalma
   choidhche ar-ís nach eagoil linn
   teacht 'n-ar n-aghaidh fa Éirintt.
3. 4495 Ó do chuirsiom cath Crionna
   ó dho gháirsiom ar ngriolla
   ní bhia ar ar n-aire ó só a-mach
   acht cluichthe is fian is fiadhach.
4. Ná háirmheamaoid ar gcréchta4500 
   is ná maoidhid ar n-ainnéachta
   an ní ro thionnsgnamar thrá
   ro chríochnoighsiomb é a n-aonlá.
5. Do marbhadh na trí Fearghois,
   do loiteadh laoich thighearnois;4505 
   do beanadh Éirind uile
   do shaorchloinn réidh Rudhroidhe.
6. Do marbhadh le Lúdh Lá
   na trí Fearghois—feidhm dána;
   ro mharbh Tadhg mhac Céin go ngus4510 
   sé meic dhég na dtrí bhFearghus.
 p.370
7. Do chuir Tadhg mhac Céin cródha
   seacht ruadhchatha romhóra
   ar chlannoibh Rúdhraidhe réil
   i ccath Crionna go hardchréid
8. 4515 Do ríoghsamar comhthrom cóir
   ós chionn Éireamhoin fholtmhóir
   do ghabhsam Fódla na bhflath
   ná bímid feasda sgíothach.

Sgítheach.

 p.372‍

38. XXVII

Uilliam Mhac Ruaidhrí Í Uiginn .cc. d'Oilill Mhac Cormuic Óig Mheic {⬌}

1. Cóir aitreabhadh ar iath Gaileang4520 
   geis go ttiltear an tír uadh
   beanaidh fian {⬌} 'n-a treabhaibh
   a bhfiadh Luighne treabhair tuar
2. Tionóilid {⬌} fiadh Muaighe
   {⬌} do thogha síodh4525 
   síodh an tsrotha {⬌}
3. Codlaidh {⬌} cumhga
   cuire moghmhar Muighe Marr
   {⬌}
   {⬌} a ccranghail chrann
4. 4530 Deargth {⬌} minleirg muighe
   mo char nuaidhe {⬌} fiadh
   d'aithle bhuadh ar fiach na healta
   {⬌}
5. A{⬌}teinidh4535 
   treoin len gnáth greamughadh sdoc
   {⬌} ar ionramh
   {⬌} cnoc
6. {⬌}
   {⬌}d'aindeoin Ghall4540 
   {⬌}
   {⬌} eachtronn
 p.373
7. {⬌}
   {⬌} re hucht gcáigh
   gríobh dhoinnmhear4545 
   {⬌}
8. {⬌}
   {⬌}
   do-bhér oirneadh oighre {⬌}
   {⬌}
9. 4550  {⬌} críche Gaileang
   grádh a ríogh ó ráinig sé
   gá dtám d'oirneadh an chroinn chumhra
   {⬌} umhla {⬌}
10. {⬌} Éirne4555 
    as aghnadh goimhe a ngliaidh the
    gidh sithcháin í d'fhéin ó n-Éimhir
    rí ó cCéin do dhéinimh dhe.
11. {⬌} fuair sleachta hEadhra
    d'ualach air—gá orchra as mhó?—4560 
    má tugadh gairm do ghéig Luighne
    as ainm téid ar duilghe dhó.
12. {⬌} Éimhir Chaisil
    cách dá mbuaidhreadh beanaidh sí
    gan dul a ndáil biodhbhagh mbearta4565 
    ionramh dáibh ar eachtra í.
13. {⬌} umhla
    aitighidh iath go hÁth Liag
    laochraidh chobhsuigh Muighe Maine
    {⬌} baile ar anbhuain iad
 p.374
14. 4570  {⬌} a fhearainn
    {⬌} ar ceol caismeart mbinn
    ní cuirthear é fa chlár Cnodhbhdha
    an lámh chlé ag comhdha cinn.
15. {⬌} do chrú n-Eadhra4575 
    ua an Raghallaigh nar riadh dáil
    d'oirneadh a-moigh Luighne
    {⬌} ar duilghe dháibh
16. aidh leo re linn a ríoghtha
    rángadar de déunadh síodh4580 
    's gan leigean fhoghladh fa a n-oirear
    's teugar adhbhagh roigheal ríogh.
17. {⬌} Muighe Tuireagh
    thogbhas longphort fa Loch Cé
    maighre finngheal do thráigh thoraigh4585 
    sirreamh dáibh ar fhoghoil é
18. {⬌}uaidh leo re linn a ríoghtha
    rángadar de dénadh síodh
    gan leigean fhoghladh fa a n-oirear
    's teugar adhbhagh roigheal ríogh.
19. 4590  {⬌} longphuirt fa Loch n-Oirbhsean
    fa Eas Dara sreathoidh saoir
    fleadhmhagh leagglas Luighne
    tearmon eaglas buighne Bhaoill
20. {⬌} Teagh Teampla4595 
    tionól d'éigsibh iatha {⬌}
    re hucht ealadhna dh'ú Éimhir
    's lucht leanamhna an fhéinnidh {⬌}
 p.375
21. {⬌} a ccrích Thailtigh
    go teagh {⬌} 4600 
    {⬌} curadh na seanlann sídhe
    {⬌} tearmonn {⬌}
22. {⬌} a aos grádha
    do ghleodh fátha feirge Finn
    {⬌} bhforfhuighle an fhinn mheardha4605 
    {⬌} comhairle Í Eadhra inn
23. {⬌} don nós reimhe
    ó rígh thoghtha {⬌}
    {⬌}
    {⬌}
24. 4610 Meinic tilis da taobh leachta
    a lucht eachtra uime a ccló
    deocha d'ó Chéin is cas a n-áireamh
    's a bhas féin 'n-a dháiliomh dhó.
25. Meinic {⬌}duassoin Donnchaidh4615 
    do dhíon shruithlearg Sléibhe Gaimh
    sleadha gairthe i bhfál bhfiodhraidh
    saighde lámh a n-iorghoil air.
26. Meinic {⬌} fa fod Gaileang
    gliocas ceardcha{⬌}

@book{G402560,
  title 	 = {The Book of O'Hara: Leabhar Í Eadhra},
  editor 	 = {Lambert McKenna},
  edition 	 = {1},
  note 	 = {xxxii + 458 pp.},
  publisher 	 = {Dublin Institute for Advanced Studies},
  address 	 = {Dublin},
  date 	 = {1951}
}
 G402560.bib