Unknown author

Leabhar Méig Shamhradháin

Edited by Lambert McKenna

The Book of Magauran

 p.2‍

1. Leabhar Méig Shamhradháin: Manuscript Text

I.

1. Teach noil gach bruighean na baile
   {⬌} tuiremh a taige
   thech a mbhi a lor ar bhend buidhi
   dor im gach ngem ngloine.
5 
2. Imdha bledhe dhor mar fheghaim
   dol fhledi sda luaghaill
   is a tigh teann dluta dighainn
   is cupa is beand buabaill.
3. Cuirn a taighi na mbroin bhendchuirr10 
   gloir oili ni findfaind
   druim na slogh na mbroinigh barrchaim
   dol ri froigid findchaill.
4. Eagraid i teg fa Bhrian mBhoinde
   dream fhial is geal ngruaidi15 
   imdha fan flaith ngregaich gribe
   go sgaith edaich uaine.
5. Imdha fer saer and go hursain
   sa barr caemh mar chasnaidh
   imda geg taebhsheang is taighsoin20 
   aebhell greg don gasraid.
6. Imdha sroll ri slis i dhuini
   ni lor da fhis uaindi
   isging trom ar cul a cheli
   is dond ur is uaine.
 p.4
7. 25 Imdha sgeth uaine is airm comlaind
   os baidhb Chluaine cairbseng
   imdha srian is gealga is goirmlind
   is sleaga neamna ar aighlind.
8. Imdha na thaig aird re oirigh30 
   iall ar saigh ngairg nglegil
   is gormat ro ladh os luirich
   dondbhrat lamh ri lenidh.
9. Bard go sroll uime san ursain
   or uirri na asnaid35 
   os troimerla find in fhirsin
   mind loinderrda ar lasraic.
10.  1r bDrong mholta don ghel chas chuilfind
    na sleagh nglas le ngebheand
    Mag Amhradan Brian na mbhuabhall40 
    dagbranan Fian nErenn.
11. Tuar molta do Brian tre braithreas
    dreach corcra ciabh glunchas
    geal a bhond is tana a traithchnes
    mala dond tre duthchus.
12. 45 Bel dearg ag Brian bas mar fhailind
    ciabh chas nar celg diraim
    derc uaine sa mong mar monaind
    gon guaire ndond nighaind.
13. Aighead fial nach uiri gelclar50 
    nuidhe sgiamh tri a sgothbraen
    geal i ded derg a da roithlenn
    breag ceard a chomhchaem.
14. Dath oir cherd ar cul i Eogain
    clum na learg mar laeghfhuil55 
    suairc do Brian i bruindi gleghil
    niamh tuindi ar a thaebhaibh.
 p.6
15. Brian Mag Amhran na ndaigcreach
    arm ar ghadh ga glancath
    dergthar a chleath imtrom ethreach60 
    i timcholl creach cathrach.
16. Mail Meada moid nach moid fhichdha
    dela {⬌} oig orchna
    geas mall a slis chollmhor Chruachna
    dondsroll ba cris crochdha65 
    ingean Gilli Iso iarrtha
    mo chisa as a cofra.

R.a.c.d.a.i.d.

‍

2. II

Tadg O hUigind .cc.

1.  1v aDuaislibh taiseach Banba Brian
   a labra ni labra shaebh
   gach gilla dar ghen go Niall70 
   do ber Brian Sina go saer.
2. Mac dEchaidh na nabra ndubh
   eochair na Banbhaia a glac geal
   Niall nachar nemghnathaigh midh
   derbrathair don fhir Brian Breagh.
3. 75 Moidi a chairdeas is cland Nell
   a airdmeas ar gach crand ciuil
   iarsna na righ diaidh i ndiaidh
   do shil Briain in Briansa o mBriuin.
4. Brian mac Donchaidh dergas crann80 
   re onchoin do derglas drong
   glan a luaidhim cind a cind
   tuailing sind a char go Cond.
 p.8
5. Go Cond Ceadchathach na cuan
   is na fonn sedcrothach saer85 
   ni faigeabh gan bre o Brian
   triar fo dech is cuigear caemh.
6. Tualaing sind a nairemh sin
   bidh grind gach a raidhiubh ribh
   ni he a ngairm do denum duibh90 
   aderum ruibh ainm gach fhir.
7. Dondchadh Cimi in cuaine righ
   mac Gilli nuaidhe na naemh
   meic Gilli Iso ucht ban
   slan o ulc gach cisu in craebh.
8. 95 Meic Gilli na naemh neart niath
   time i taem nir clecht ri chach
   meic Muireadhaigh gan mhodh maeth
   cor laech ar uidheadhaibh dath.
9. Meic Samradhan shubaigh saeir100 
   sa randghabhail cubhaidh cair
   meic Conchobair na con sroill 1v b
   do gon toir dorchoraibh aigh.
10. Meic Fergail meic laechdha Floind
    ba fraechdha i ngach glec a grem105 
    meic Aengais in earrla find
    rind fedma ar a shaerbhois sheng.
11. Meic Conchobhair meic Thaidg Tir
    do airg a glec na glec ger
    meic Ruairc mec Imhair in aigh110 
    cuairt Chet ga laim righshuir redh.
12. Meic Cosgraich meic Dungail duind
    go dtnudhgail na tnudghail tend
    mhec Oirechtaich nar airg chill
    in gairg bind soinercaigh seng.
 p.10
13. 115 Meic Ethach meic Maenaigh mhin
    meic Baithin nar chan acht coir
    meic Brenaind meic Ferghna fhel
    nach derna ri cler glec ngloir.
14. Meic Fergusa in ochta gil120 
    ba corcra a sengbosa o saigh
    meic Mhuiredhaigh moir don mhuigh
    nir chuir toir fhuinedhaigh air.
15. Meic Eogain meic Duach derg I
    a ferg nar luath mar bhadh le125 
    meic Briain meic Eachdhach fhuair ghnai
    druim sluaigh ba drai Eachach e.
16. Meic Cairbri meic Cormaic Cliach
    mac nachar tromloit ar tath
    meic Airt meic Cuind na con sgith130 
    o frith cuing do chor ar chach.
17. Mag amhradhan Brian na mbeann
    daghbranan nach cian o Chunn
    senchas fhir na nerrladh ndond
    do ceangladh go Cond sin sund.
18. 135 Rugus leam mar luing re sruth
    o Cuind ar nach beam ag brath
    in gheg nachar crom re cith
    im rith go Cond na ced cath.
19. Conn cedchathach cloinde Cuind140 
    cedfaidh a chloindi os gach cloind 2r a
    Teallach nEachthach is dua in Cuind
    coill nua ni crechach in coill.
20. Ceann Teallaich Echach fuair dan
    o hEchdhach da fhuair gach sgel145 
    gach baili a mbhi snach bi Brian
    fairi na cliar do ni a nell.
 p.12
21. Brian mac Dondchaidh din na duath
    sidh gon onchoin tar a fich
    breth De do chennaig dho chach150 
    in trath do chengail se in sith.
22. Sochraidi shuir baghach Briain
    ar nach fuil arach gon oir
    bog fini Brenaind im buaibh
    sluaigh a Fremaind Midhi mhoir
23. 155 Gilla og anas re lot
    amos Sinda na mbrog mbreac
    fer Muighe Slecht a seang glac
    nochor fherr mac Cecht no Ceat.
24. Fecheamh coitcheand ceandaich dhuan160 
    in boigtheall nach lengair lamh
    ni tuilleam buidhi re Brian
    riar gach dhuine risin dan.
25. Aes dana in talmhan na thaigh
    na dama ig adhradh na fail165 
    gach damh go Brian Bhealaich Broin
    a thoil diall don fedhain air.
26. Brian mar Theamraich mar teach mBriain
    re leanmhain gach leath as ail
    cosmhail e is Temhair in Trir170 
    do sin se tar fearaibh Fail.
27. Suairc inadh longphoirt laich doth
    ar gaith dua CondChuirc sar chith
    cul o nGuaire ni cul creach
    dun na mbreath bus buaini ar bith.
28. 175 Airgneach Daili na fleadh fuar
    in fear a sairi nan sroll
    cosmhail brigh ar cind na cliar 2r b
    do Brian sdon fhin fhind ga ol.
 p.14
29. Inbear Muighi Slecht na sreabh180 
    na huile echt agon fhir
    sruth Grainde ar a guth ni gabh
    sruth glan is aille tre fidh.
30. Ceand Cruaiche ag Brian do ber ni
    sgiam a tuaithi sen as e185 
    mor leas ro glemheall a gnai
    in treas drai na hErenn e.
31. Ceann na ndruadh ceand na slogh sin
    mor don shluagh do mheall nach mair
    Magh Slecht os in chairthe chuil190 
    fuil na necht gan aithbhi air
32. Ceand Cruaiche ata ar an muigh mor
    do chuir mna gach thuaithe i tam
    ar marbh se ag slechtain don slogh
    mor dechtaibh e seach gach nar.
33. 195 Ocht catha fo tri truagh soin
    nocho sluagh do bhi fa bhoil
    do chathaibh is marbh san muigh
    gan fhuil tachair o arm air.
34. Tedhm is uaisli i nInis Fail200 
    do indis in duainse duind
    fearta in teghma ar an muigh mhin
    im righ Teamhra uil fa uir.
35. Tighernmhas tigherna os chach
    a liberna ro bo luath205 
    flaith na rend rainig a chrich
    tainig a dhith ri Cheand Cruach.
36. Ainm o fertaibh Gaidhel nglan
    sa leachtmaigh nar sgaileadh sgur
    achadh ferta nach fand fer210 
    ferta ar sean ann bun a mbun.
 p.16
37. Do toghaibh ag Briain oi Briain
    a lagh fa na fodaib fuibh
    lebheann na leachtmagh na laim
    seachtmhagh plaigh Erenn fa uir.
38. 215 Beann mar Bhend Edair gon fir
    do shedaib agus do shubh
    Beann Coilctheach gach cliar fa crodh
    sgoilteach sgol ag Brian na bhun.
39. Gasda in feren seghaind saer 2v a220 
    is cenel mBrenaind im Brian
    flaith Callmhuighi na call nur
    clandbuidi a chul cam a ciabh.
40. Brenaind mac Fergna folt tais
    nach derrna olc bad olc dis225 
    a cor do Brian bid slan ses
    ni ges do cliar da radh ris.
41. Suirghi in fhir is i ar ar nuidh
    ag a digh ag nach bi biaidh
    bidh ar es a denmha daibh230 
    sbes ag mnaibh i mberla mBriain.
42. Bidhbhaidh fhir na nabra mall
    ni mil ar a labra ig lind
    do cuaidh O Ruairc na cend
    sdar leam ni fhuair cuairt da chind.
43. 235 Tearc ar domun uile a fiach
    moludh gach duine ar o nDuach
    mac Moiri ni men mar chach
    gnath lem na Boindi tar bruach
44. Beag an ingnadh enech mBriain240 
    gan dimblad gan debech sgeoil
    Tellach nEathach na nech min
    dibh teach na dethach fo dheoidh.
 p.18
45. Brian mac Dondchaid drech mar gris
    o Cobhthaigh do creach go Buais245 
    gan gradh ar sded ag sduaigh Nais
    ar ais do breg duain ar duais.d.
46. Tadg mac Aengusa fuair gnai
    rug buaidh du Aengusa i
    sgel ad clas re ted na tech250 
    nocho leg as gandhni
47. Magnus mac Dondchaidh drech redh
    do chomthuigh gach teach na tir
    riar les na nuile rob ail
    a baigh re gach nduini dibh.
48. 255 Dondchadh mac Dondchaidh Chind Chnuic
    crodh o Loch Gili do gluais
    tearc thoir nach luigheann fo laim 2v b
    nocho cuireand ar dail duais.du.ais.
49. O Duibgeandan duine naem260 
    duine mar gach nduini nog
    do ling a leabaidh na naemh
    do chind Mael Peadair ar Pol.
50. Mael Mheadha bruindi mar blath
    no mar ela os buinde ar bruach265 
    a henech ni chel ar chler
    sdo ghebh go ler ler a luach
51. Ingean I Ruairc Mor rob mo
    sa mo a sodh gurub sodh nua
    a naighidh ni headh ata270 
    fer na mna bas failidh ua. d.u.ais.
52. I ngach airmdeabhaidh re ais
    dU Gairmledhaich gimad guais
    Mael Seachlaind sin is e a nagh
    do ber se ar gach ndan a duais.
 p.20
53. 275 Eachmharcach O hAnluain aird
    do airg go Bir is go Buais
    gor traigh a rotuile righ
    sochaidhi rer dilad duais.
54. Mac Magnusa Mhuighe Find280 
    Mael Seachlaind as oirrdirc clu
    menic les bo do crudh creach
    do chur isin teach a du.d.u.a.i.s.
55. Tadhg mac Briain mo flaith rem la
    a maith go rob mo sa mo285 
    eneach Taidhg ni leg re lar
    nocho mairg ted re dan do duais.
56. Magnus Cruachan cheleas mna
    ni huathudh bereas a bu
    go mbheth se fa doludh do290 
    in domun is do ba dhu.
57. Muiri mathair Iso oigh
    ingean Iaicim aigheadh nua
    da mac go foghnann in fer
    do nach congband re headh ua.Dhuais
58. 295 A meic Muiri sa meic Dhe
    is ler det gach duini a cli
    tuigidh tu in tagra ar ata
    gen go nabra acht u a i.

d.u.a.i.s.l.i.b.t.a.i s.

‍

3. III

1.  3r aDenum sid mbhunaidh ai Briain300 
   bim mar as cubhaid go cain;
   togaibh in malaich nduind
   na falaigh in suil cuirr caim.
 p.22
2. Na falaich oraind tucht geal
   a lucht molaim as gach mhudh305 
   na falaigh in gruad nearg damh
   am learg do gabh snuadh na subh.
3. Mo bel red bhel tana teann
   mar ader a mhala mall
   tenntar in corp rabhan rim310 
   a fholt find na caban cam.
4. Tabhram comhluidhi a chorp saer
   a folt dondbhuidhi dar ndin
   dar cintaib a chind na mBrian
   dod riar ticfaidh sind ar sidh.
5. 315 Sidh duthrachta ga luadh lim
   rid gruadh nurcorcra as gach am
   na can frithcealg ach fir rim
   sid do chind rithlerga rand.
6. Sguirium dar noirr denum shidh320 
   in bhar coim do ghenum glor
   sidh anathluth ni dual dund
   a sduagh urmhalach dhubh mor.
7. Adhbhur thergi ad rigthaigh rind
   na limhthair ar cerdni ad cheann325 
   is eadh do loit ar naibh and
   gan rann doit ar gach laidh leam.
8. Bim mar do bhamar ai Briain
   mar nach gabhadh sidh ri saidh
   uaim comainn is dlesda duind330 
   festa rith shuil comaill caim.
9. Aig seo tegosg uaimsea ort
   agus na sluaighsea ar ar slicht
   do bhidhbhaidh da meadh ret ucht
   leag i lucht is ingair thicht.
 p.24
10. 335 Tu fear a leactha ar a leg
    sgach fer ag thechta do thoigh
    do chomarsoinn gan muirrn mir 3r b
    od sholosloind sin guirm gloin.
11. Ai Briain Meg amradhan oig340 
    gana mbalbgabail ni bhid
    bean tre tlaithe a gort do gheg
    leg a snaithe gan tocht trid.
12. Suirghi ri Brefne a barr Li
    na land ngerthe is guirmi gne345 
    leat toirrcius i tiri i tai
    mini ri mnai is oircheas e.
13. Toirtheach duid gac abhall fhind
    do druid gach aband re hall
    fochonnbhras on fhindbhraen thfhond350 
    cocholglas choll nindlaegh and.
14. Toirtheach diasg na haibhni uaibh
    agus na dairghi na ndiaidh
    a hith ga halttrom gon uir
    lachtrom duibh in bith a Briain.
15. 355 Toirthech gach magh uaine uaid
    a Guairi tre ar gach fhoid
    callrabhan du chuid dun Ghreg
    a Meg bhuig Amradhan oig.
16. Sgathchorcra gach faichthe is fech360 
    dathmolta tairthe bar tuath
    find gach oirear is gach ath
    do blath droighean ar cind chuach.
17. Righdha seol do bhaili ai Briain
    is a nairi ar gach ceol cain365 
    gearrthair mergeadha ga mnaib
    delbhthair clair dergeala daibh.
 p.26
18. Gabhaind ag denumh arm nard
    ramaind deghadh charbh is ceard
    crithri a taebh armslat is ord370 
    do mael colg bar naghbhrat ndearg.
19. Cranduigheadha bid id brudh
    ga mbid malluighedha od midh
    crann ga imsna ar gach nglun ngeal
    sleagh san dun findsa os gach fir.
20. 375 Cearda ann ag amladh oir
    agus slabrad tall re taibh
    do braitderg nuamaind do nem
    buabhaill sren re daicearrd daibh.
21. Macradha ag munudh a con380 
    im dunad slatglan na subh
    thech ag a ngles a Briain Breagh 3v a
    seal ar gach ngres biaidh id brugh
22. Imirt branaim is ler lind
    god chebh clandaich a i Chuind385 
    a Meg shair Samradhan sheng
    send re taibh daghbranan dhuind.
23. Fir ig daghsenm uma uair
    ig dula ar carfedm go ciuin
    ar nimadh a nam in oil390 
    ri himad oir na crand ciuil.
24. Imadh gach righraidhi rut
    mirbhuile imad bhar nat
    do legeadh cru bha chlar mbreac
    bar ladh leat gan bhu gan brat.
25. 395 Rugais o Sinaind crech cruaidh
    thech i ngach inaim go hem
    o crech do sguir bhlaith a Briain
    biaidh a ssaith cruidh go gach cler.
 p.28
26. Go hErni do chuaidh bar creach400 
    is na heghmhi laim re loch
    doiri sroill chorcra os gach cath
    ag tochta amach o bhroin bhoth.
27. Airge in magh o mhoir aniar
    soir go Cladh na Cairgi a chraebh405 
    tre Magh nEne suairc bar slogh
    tene mhor bar cuairt man Cael.
28. Creach Granaird do luaidhead lebh
    gir lanard a sluaigead sin
    a measg theach do gebhtha an groidh410 
    creach a Moig Teabtha do tigh.
29. As tu o Duibhne a dearc glas
    ar suirghi sar nert anos
    fer mar or nDuibhni is deas
    cneas geal as bhunghuili bos.
30. 415 Mar Choin Culaind do cneas ban
    is cleas in ubhaill ag Aed
    boill derga do ghon do ghruadh
    snuadh Chon na cearda bha caemh.
31. Dealbh Fhiamhain in fir nar fhind420 
    bhad riaghail a gil na glond
    dar lin fleadh breactruaille bend
    don geal sheng dhercuaine dond.
32. Mar maidm slebe ar cind na creach 3v b
    Find gach fhene tainm amach425 
    a Fhir Diadh is dergi cruth
    bruth tfhergi do chiam man cath.
33. A eolaig in daghbroit duind
    a leomhain do dagloit drem
    a nemh nathrach a guin Ghoill430 
    a thuir a coill chathrach Cuind.
 p.30
34. A cercall tentidhi tren
    a dergthene is dercmall gruadh
    a bas corr daghaibh gon or
    a thond mhor chalaidh ar chuan.
35. 435 A Mheg Amradhan tre fhond
    doiri crannrabhan mad cheann
    da mberi a Briain ghoin ar Ghall
    red crand bhiaidh do troigh i tend

D.e.n.u.m.

‍

4. IV

Tadg Mor O hUigeng da rinde so

1. A fir tainig ri tasg mBriain440 
   tugais mhisi fa moirchiaidh
   mhucht o sgeol in taisg is tend
   mo dheor do faisg om inchenn.
2. Aichne ar a thasg thug misi
   agud re na indisi445 
   faidh mo bhas tenn is e sin
   do sgend me as got aisgin.
3. A fir thug damh damhna der
   sgaileas tasg Briain ni baidhbhsgel
   freagair cach cred a oighidh450 
   ni gnath eg gan fhiarfoighi.
4. Mar dho fhiarfhoigh fheacht oile
   mac Liag tasg Briain Boruime
   cneadh nemhe niam in fhuighill
   Brian ele is eadh fhiarfuigim.
5. 455 Don glor aderi a dhuine
   foirptheachdaid na fasuighe
   biaid findesgir na feor bug
   don seol innistir agud.
 p.32
6. In sgel demnige damhsa460 
   olc a ulang agamsa
   imda der gon sgoil don sgeol
   as a sgel ni fhoil aiceod
7. Adbur sgeanma na sgela
   tugais lat lor daithmhela465 
   rom gabh mesgi don mheadhur 4r a
   mesdi dhamh anemneghud
8. Is dingantaibh indsi Fail
   Brian mar indisi daghail
   is truagh sas doiligh a dul470 
   gan shluagh doigidh na arrudh.
9. Muna frith ga chosnum chath
   cred tarraidh Tellach nEathach
   Brian mac Dondchaidh din na ceall
   ca lin torcair na thimcheall
10. 475 Cait an aghaigh sin an uilc
    a raibhi lucht an longphuirt
    in morslogh da rin gach neach
    da chind man sloghmhor soichleach.
11. Nir lecthi don muintir mhoir480 
    da dabhradh uaisle is onoir
    sebhac findMuighe Fabair
    gan inghuire enadhaigh.
12. Ni lemhadh bidhbha buain ris
    mar dho badar da medis485 
    cach do gach leith do flaith Breagh
    nir bheth nar maith a muinter.
13. Longfort i Eathach Uisnigh
    linmar eacht an adhuighsin
    rab amhdhaigh a lis ar laigh490 
    dhfhaghbail gan fis i nasgaidh
 p.34
14. Cac as eadh bha dera daibh
    an tolc fhuaradar dhaghail
    sa bhaili ri hucht in uilc
    ni raibhi lucht an lonfuirt.
15. 495 Ni chadladh gan ched na thigh
    no ni badh mho do muintir
    airgneach ruaigdheas Benn mBhoirchi
    gor mhell uaingeas aenoidhchi.
16. Ag biudh nag digh dar an dail500 
    nir cleacht do uaingius dfhaghail
    ag sduaigh Duibhi re na dhul
    nochon uair duini diultud.
17. A dhilsiughudh na dethfir
    nir comain da comechdibh505 
    nir dilsigh dail daimh deoradh
    gach dail daibh ro dilseoghad.
18. Brian a deoradha in domhain
    dainimh do bar neoroghaibh
    seoladh sluaigh do theacht fo theagh 4r b510 
    tear uaibh deorad do dhlighfed.
19. Tainig doineand na dheaghaidh
    do chuaidh iasg a hinberaib
    ler gach lai ar a samradh sin
    do bhai adhbhar gon aimsir.
20. 515 Fada gach la gemridh gear
    da mhuintir o nach maireand
    is faidi damsa na dhoibh
    nirb alsa aigi monoir.
21. Anaibhind damh fo deachta520 
    a negmhais in fhir aenleaptha
    gairid lim lamh ri ho Cuind
    sa lamh fam chind na cearchuill.
 p.36
22. Robadh gairid limsa is les
    aenuir taram as taires525 
    truagh a Dhe os ga dul uaim
    gan mo chur is e a naenuaigh.
23. Dursann gan mo losgad lais
    an oighidh fuair go faghmais
    truagh nach raba tall as taig530 
    sa cara and na egin
24. An adhaighsin na farradh
    ma rir nocho rabhamar
    do loisg soin me thiar gom thig
    Brian toir agus se a negin.
25. 535 An tolc fhuair re na aghail
    ni thug air a imgabail
    do edfadh Brian gan breith air
    do leith na diadh ni dheachaidh.
26. Usu les ger docra do540 
    na techeadh snir tech rompo
    a fuair do sbairn ele and
    an tene sna hairm dulang.
27. Nir marbhadh darm Ghaideal ngeal
    go bas Briain is nir baidhead545 
    nir loisg tene riam roimi
    Brian oile badh easpoighe.
28. Dil Briain no oighidh nar fhearr
    fuair a lan duaislibh Erenn
    fis gliadh na saerigh gar slogh550 
    Brian ar aendhil sa nurmhor.
29. Do marbhadh Chobhthach Cael Breagh
    do loisgead i digh teneadh
    marbad Cobhtaigh ro bo creach
    torchair re Labruidh Loingseach.
 p.38
30. 555 Eochaidh Oireamh uair na thaigh
    ba sl {⬌} Mormael meic Mongaig
    blosg {⬌} as a thruaill go tuind 4v a
    man losgud uair a Fremuind
31. Conuiri a mBhruidhin da Berag560 
    do thoit re hAingcel nairmderg
    do briseadh geas bhuidhean mBreag
    in bruidean les do loisgedh.
32. Airc bruidhni ar brisiudh a geas
    do fhuair Cormac Conloingeas565 
    in bhruidhean nir ban a dath
    far cuiread ar na nUlltach.
33. Da gabh Elim gan fhalaid
    teach ar Fiacho Findalaidh
    da adbhar gon ghaith fa ghul570 
    marbadh i llaich sa losgudh.
34. Mac Erca an errla leabhair
    Muirchertach mac Muireadhaigh
    in tene mas fir do fhuair
    sna dha dhil ele a naenuair.
35. 575 Diarmaid mac Cearbaill na cath
    do thoit la hAedh ndub nimsach
    do marbadh tuir thighe Breagh
    ar Muigh Line sdo loisgead.
36. Brian mac Moiri mor an gim580 
    do fuair oighidh na nairdrig
    tene na gharrgha da ghabh
    eri anma na neasbhadh.
37. Do laisg a lucht do loisg teach
    air a teangnum sa teneach585 
    tuir Bhanbha mar do bhai is digh
    damna guil is cai a chluinsin.
 p.40
38. Is beag oraind na farradh
    na uilc ele fuaramar
    gach esbaidh dar bean riamh rind590 
    go Brian nochneadh airmhim.
39. Acht muna buil ag Dia damh
    erghi na diaidh do dhenam
    ni er me do eadar as
    leagadh mar e ni fuaras.
40. 595 Tar gach tuisleadh tugadh damh
    gus aniugh do nind reabradh
    dil Briain os a lanolc leam
    abocht na dhiaidh ni dingneam.
41. Ni rac diarraidh nech anois600 
    a choimdhi cred ma rachmois
    seoid na sluaghsa ga dam daib
    a slan uamsa da nedail.
42. Ni bend gan edail dagail 4v b
    da maireadh Mag Amradhain605 
    ceandsa Dhe go fagha in fear
    cara mar e ni fuigheabh.
43. Ar es dila mo dhana
    is orrdaige medala
    inmain cach do chanadh ruind610 
    ag sgaradh ca trath ticfuind.
44. Nir er duini re na dhul
    dochaidi a dhul don shaegul
    damad eadh ro badh bhuan Brian
    in fer ma nuar nirbh ainfhial.
45. 615 Teach Brian do bris mo craidhi
    teach mar theach mBhriain Boraimhe
    teach nar gairid samla sin
    nach mairid ramhna is rafhir.

A.f.i.r.t.a.i.n.i.g.ri.tasg

 p.42‍

5. V

Lucas Mac Namin .cc.

1. Ramhuch tainig tasg Ferghail620 
   sgel do dubh drech mindealbaich
   in craebh fa blath ro bo bed
   saebh do chach gan a choimed.
2. Fearghal mhac Briain bruindi seang
   do leth Chuind cuich nach caineand625 
   bha marthain doibh des in fir
   sbes nochor choir na cairdibh.
3. In learg do rath ba ralan
   go bas meic Meg Amradhan
   ata ar ndith a cruid do cach630 
   an crich do chuir a conach.
4. Ag sgailead duind na diaidh sain
   gan arbur daithli in eolmaich
   ar ndul uaind do craibh Coradh
   laidh ar mbuair gar meathogadh.
5. 635 Ro bo minci crodh na ceall
   ar comairci a craibh Railenn
   tainte sluaigh Glindi Gaibli
   tre buaibh cilli ar comairghi.
6. Ger linmhar a lucht toighi640 
   dhes mharbhtha fhir Aelmhuighi
   laim re theach thugadh ar crodh
   rugadh ar creach gan cosnomh.
7. Mairg beanas cell don cruindi
   bha bhuil danshodh oruindi645 
   ni raibhi re tocht i Thail 5r a
   ar nairi re holc daghail
 p.44
8. Des marcaich Muighi na Fert
   bud oilithrigh ar noirecht
   biaidh aicnini na sligheadh sair650 
   ga chineadh daithli Ferghail.
9. Mac Briain meic Dondchaidh derc mall
   meic Findgualand flaith Cualand
   do chuaid a cain do na cnaibh
   in uair do chaid o Cobthaigh.
10. 655 Da chuaidh ar cara or cairdib
    mor eagla gach athairgnich
    ni bhi do teagar bham teach
    ni banbhadh egal aithcreach.
11. Re med na toirbheart tug daibh660 
    ni tuailing cach a congbhail
    mairg nar chara du Briain Breagh
    da fhagha na dhiaidh didean.
12. Re lind airgnich Acaidh mhoir
    do thaibgind agra egcoir665 
    daithli Ferghail ni hail lind
    leanmain ar dail da ndligim.
13. Im tacar mbo beag mo shnim
    des meic ingini in airdrigh
    ar crodh ma do chaidh is teagh670 
    re ndol i Tail ni thoillfeadh.
14. Adera me na marbhnaidh
    re flesg in fuilt fhindghablaich
    agod chainead do braith bean
    a flaith Taidhean ar techeadh.
15. 675 A Teallach nEthach gan fell
    a din egeas is airdcheall
    rian bar namhad a nduraidh
    a fhian Fhanad fhuarubhair.
 p.46
16. A theaghlach fhir na neach seang680 
    da sgail sibhsi ar fud Erenn
    a lucht toighi baidbhi Breagh
    thairni im croidh bar coindmead
17. A mbhliadhna is mesdi misi
    mor bund uaim ga indisi685 
    ar chan me anduraidh re neach
    madh cumain e budh aithreach.
18. Easgairdeach mhe thuaig is teas
    is mairg neach do ni aimhleas 5r b
    ar nuabhur ri cois i Chen690 
    andois is uamhun e sen.
19. Bas meic righna Ratha Cuind
    da rad me a ngarrda gobuing
    ni thabram fen angne air
    mo rem a aithle Ferghail.
20. 695 Fearghal mac Briain bruindi geal
    ni ceand mo buair do bheread
    fairi mu chruidh ro bo chair
    ni fhuil mhaire ri hedail.
21. Gabha ic athchuma arm corr700 
    ar marbadh churadh Cualond
    a shleagh re remi roimi
    fear eli ga ga hathsnoidhi
22. Aithris Maghnusa is Briain Breagh
    tairbhirt chruidh crodh dho chaitheam705 
    gon fhir nach mar ni mheradh
    ni cradh cidh ma caigelad.
23. Ar mbhreth ar nairgeadh sar nech
    cach cugaind diarraidh aithcreach
    aris rainig ar ceand chruidh710 
    in drem tainig ar tosaich.
 p.48
24. Marbhadh miled Muighi Slecht
    dFeraibh Manach bha morecht
    doirbh sith ris na tuathaibh thoir
    ar ndith i Thuathail Teachtmair.
25. 715 Gilla Isu is Fergal fial
    ge chomaidhid cath Oirghiall
    traisgeoraid guin cleath Coradh
    ar neach fuil ga haltoghadh.
26. Sgaili gach tuaighi na taebh720 
    dar thesg a fholt fiar findclaen
    cneas i Chen Ghailli ga ghuin
    ler a sgaili sna sgeanaibh.
27. Do chansad os chind a chuirp
    sluagh Tellaich Eachtach urrduirc725 
    ghuil gon fhoir in adhradh land
    rob amladh oir ar iarann.
28. Test gach aenduine ar flaith Fail
    des a anma da agbhail
    ma da bi in druim gonta od ghuin 5v a730 
    is tre luing thochta a Fearguil.
29. Adearar ar uaig i find
    gon fobul des in aifrind
    leagar a cleath Cairnd Lini
    neach it ainm gan oirbhiri.
30. 735 Gid imdha i timcheall ri treall
    gair gol agus gair gemand
    ba menci a learg braenach bhog
    sealg agus aenach umod.
31. Tug Gleand nGaibli gan ghabhail740 
    marbhadh meic Meg Amradain
    fagus tra in gabhal don glinn
    in ladhar ge ta ar toitim.
 p.50
32. Ni clos o da chuaidh Ferghal
    en sa coill a celeabradh745 
    crain da lo ni adair dal
    ni labair bo re baethan.
33. Dairghi togbhaidh i tuili
    ar marbhadh laich Liathmuini
    congbhaid tonda Lacha Lo750 
    clacha orro ri handro.
34. Ni thig blath re barraib crand
    ni asann fear na fochand
    ar a talamh da chuir cheas
    nach fagar luibh go legheas.
35. 755 Teach onchon Lacha Lesi
    rob e mo teach tairesie
    ni foil neach ris badh ail sind
    do chaidh in teach da teghind.
36. Nir an bo na heach aigi760 
    mac Briain nar bheag sochraidi
    ma thug sbes a bean am bhoin
    maseadh is ar es Fergoil.
37. Des na sleagh do choidh na chneas
    fuath don iarand rob oircheas765 
    a haithli in croinn do choidh inn
    coill nochor choir do chaigill.
38. Fearghal mac Briain badhb Chualand
    mac flaitheamail Findghualand
    ba dith bo ar fin fear Banda770 
    ni bidh seadh dho i ndeagharra. R
39. Gilla Iso in abra duibh
    cealg do dechus da dighuil
    do breth ar neach eli ind 5v b
    cleath Eni nochon airmim.
 p.52
40. 775 A ndul ni heasbaidh enir
    meic da mhac in tuirenich
    bas na desi rem dhul fen
    mesi ga cur fa choimhrem.
41. Da marbhadh mesdi mo sheag780 
    Gafraid is Gilla Choimdheadh
    Gilla in Coimdeadh is cor dhi
    blogh do thoirneam ar tiri.
42. Mathgamhain Mag Raghnaill redh
    ar cara firi in fearsen785 
    do bera me a dharand
    no go me talamh taram.
    .R.amhuch tainig tasg Fergail

‍

6. VI

Gilla Padraig Mac Naimin .CC.

1. Olc beatha na coisigheadh
   a choimdi is mor i seachran
   mor in mian don choimideacht790 
   do niad gilli na leathbrag
   ba mbeth acu in oifisdeacht
   a Muiri is mor mo gearan.
2. Ad chondairc me aislingi
   tiar ar bord Glinni Gaibhli795 
   iarrfoidhmid na haichinti
   go findum in bha taibsi
   dar Dia smaith mo tairisi
   bam breth uaithibh i nairdi.
3. Rachaidh me dar mbailini800 
   mar a bhuil ceand ar mairi
   berthoir and breath maislingi
   agus fearfaider mailti
   anfaidh me sa athailte ann o sin
   go ceatra ceand raithi
 p.54
4. 805 Inneosaid go nemhfhallsa
   maisling go crinda crithir
   in teach beag fhuil agamsa
   Mag amradhan da imirt
   do bera craebh Ceanandsa810 
   each bas da fhearr da filid.
5. Each beag mall fhuil againdi
   ru bad earr lind each amail
   in uair bim bar ndeaghaidhsi
   mar dha measgtha me ar lathaich815 
   o chosaibh bar neachraidhi
   cuirthear otrach fam aghaidh
   is e glor fhuil aguindi 6r a
   Brian isa coimdhi ar cabhair
6. Dena rim go degfegthach820 
   a Briain Brefni a rosg rochorr
   is oirrdirc do cheneltacht
   in Eoghan isa Conoll
   cuir misi ar an sersenach
   sna cuir sersenach orom.
7. 825 Ai Briain builidh bindglaraich
   a rightaisich go redhi
   ech uaid do na timpanchaibh
   ar sgelaidhacht na feni
   coru ni ar imraidhmid830 
   maith do rada rit feni.
8. Bimsea duid am reaslaighi
   mo shaethar is rit caitbher
   mor imreas tu seachaindi
   deachaibh cuandha ar na caisgles835 
   fiarfaighidh fhuil againdi did
   a Choimdhi in maith in mainer.
 p.56
9. A Mheg shochraidh Samradhan
   is me do bard sdo Bricni
   ca fear duidsiu O h Allmaran840 
   agod mholud na mhisi
   duidsiu is ainm O hArgadan
   O hIarrataich ort indi.
10. A flaith Brefne biadbhuigi
    ort nocho duintear doruis845 
    teneach mar laech Liathmhuini
    thengnum mar engnum Osguir
    da nindisi thiachmaidni
    go fada ar fud an domain.
11. Imdha cliar gach cineadhaich850 
    du dubrugh righdha ramhor
    dar Dia nochon inearraich
    a cuidich ar na fasdodh
    is aibind do thileadhaibh
    a meth agud fa athol.

Olc.

‍

7. VII

1. 855 Ni maith eadrum is mo mac
   fiarfaighidh damh cred mo chin
   in tadhbhur bha fuil is bais
   indeosaid daibh gusa bhig.
2. Each do fhuarus ar mo chuairt860 
   o Brian O Ruairc na rosg ngorm
   mar do radsun in teach dam
   digh mo mhac ga iarraidh orm.
3. Adubartsa ri mo mhac
   bi atast ata dais gan chell865 
   don baili a bhuair misi sen
   erichsiu ar ceand ech dhuid fen.
 p.58
4. Erichsiu ar ceand ech duid fen
   gabh umud rad chler ar cuairt
   acht gu meara tu laidh leat 6r b870 
   do ghebha tu each na duais.
5. Acht gidisreod cailleach dall
   eadrud agus barr na mBhrian
   is beacht go fhuighea tu each
   muni leasg leat dul sa sliab.
6. 875 In teach do ghebha tu thuas
   tairr fen anuas ar a mhuin
   fuath dam cliar shadhal na tost
   i casaibh con bis a cuid.
7. Mag amradhan eneach fial880 
   dilaidh se gach cliar i cli
   tearc Gaidheal is fhearr fa each
   nochon erann neach am ni.
   Ni maith edrum

‍

8. VIII

1. Aithni charad clairseach Briain
   ga hesdeacht atu a tromgliaidh885 
   a faisgin is ro do rad
   re taisgid is cro carad.
2. Menic do senntea ma seach
   a mbrugh Briain Bhendi Coilctheach
   nocho ghlor i cill do chleacht890 
   ba bind ig ol a hesdeacht.
3. Re linn ar taisich Eanaich
   ni biadh si go suitheamhail
   maith a seol fa mbidh na brugh
   ba ceol ag fin a fosgudh.
 p.60
4. 895 Da bhidh as gach laimh do laim
   a ndunud gegi Gabhrain
   bha bind le slogh ga senm sin
   bha mor a fedhm ag flaithibh.
5. Ba terc aenfer a feadma900 
   no gor thuit a thighearna
   ri gach nduain bha fial an flaith
   nochon uair cliar a chomaith.

A.i.th.n.i.

‍

9. IX

1. Folt Emhiri ar ingin mBriain 6v a
   ga dheghfidhi dinghin uir905 
   a barr mar findalaich oir
   indamail coir cland a chuil.
2. Do diall re hEmhir dun fholt
   gach degidh fhiar os a hucht
   slighi slimchorach cam cheart910 
   barr cleacht findchlodhach na fult.
3. Oighrecht Emhire an fhuilt chlain
   ar dheghfhidhi in fuilt ro fhuair
   ni don oighrecht do chas chebh
   do glas nemh ngoirmdhearc os gruaidh.
4. 915 Niamh a hearrla mar or cuirn
   bha lor ndealbha ar ar dhiall in fhedhm
   slat Li na gebheadh a ghairm
   Emear is ainm di ar a delbh.
5. SaerGormlaidh mar Emhir nuir920 
   daengobhlaibh enigh in aibh
   do bhoing ar gormabhraibh gren
   le cebh truim corramlaich clain.
 p.62
6. Snuadh Emhiri nochon fhearr
   gach deghfili ga luad lim925 
   niamclodhach is buidhi in barr
   muini chlann fiarchorach find.
7. Inghean Mheg Shamradhain shemh
   gan breg na daghrabhaigh dhuind
   na srollchraebhaibh da cuilt chaimh930 
   ri taebh fhuilt orchaelaich uir.
8. Clechtach bachallbhuidhi an barr
   sgathandmhuini searcach slim
   folt ur clandleacthach bha ceand
   cul na ngleand faindlepthach find.
9. 935 Folt buidhi mar fhalaich noir
   na mhuini os a malaich cail
   na dondbhallaibh a dreach redh
   leath ri cebh conglandaich clain.
10. Nuabharr buidhi thar bhrat ndonn940 
    ag tuighi ghualand glac slim
    duail bhoga bhuidhi sa bharr
    ag tuighi chlann foda find.
11.  6v bAs crochdha a lear crodha a chuil
    gen gor bean ri cofbhra in chroigh945 
    niamh sgaili chladhaic na cebh
    samail re nem aindi oir.
12. Drong fhuighlim da hearrla thrum
    a deaghbha cuinngim da chind
    clumh leapthach ag loighi id bharr950 
    ar doiri chland fhecthach fhind.
13. Ai bainceann bhanchloindi Briain
    re caithbheam glanchoindi gloir
    soillsi cland id crochbharr chuil
    bidh lochcrand duind i nam oil.
 p.64
14. 955 Suairc mar sgaili in barr dod bois
    ar chaimi na cland na ces
    na fachlandaibh dod chebh chais
    man mais redh ndathbhallaich ndes.
15. Folt Gormlaidhi na nglac saer960 
    tar bhrat na ollmhuini fhiar
    clanda na leapthaibh go lar
    lamh ri clechtaibh cama ciab.
16. Gor meala an ges taibhglan trom
    ai sbes a claenradh a chland965 
    earrla na claenchlecht fiar fhind
    i na mind chiabh craibhchert cain.
17. Gor mheala bhos in barr ur
    tre nos a chland is a craebh
    in mallabhrach fhindgeal fhial970 
    inghean chiabh clandamlach claen.
18. Gor meala feasda in folt trom
    o tesda gach locht dar lim
    ri clandchaelach na ciabh cam
    diall gon bharr fhandcraebhach fhind.
19. 975 Gor mheala an righan a radh
    madna ciradh na craebh
    gor meala in mind feacthach fiar
    os chind na ciabh clechtach claen.
20. Don bharr chlaen sa chaimi os ucht980 
    cam gach craebh ri claini a chlecht
    daghshnuadhach do chiam a corp
    man folt fhiar camdhualach ceart.
21. A bhult Gormlaidhi is ghorm sul
    dan mongbhuidhi gach corn caem985 
    casaidh fannmhuini find fiar
    os chind chiabh clandbhuidhi claen.
 p.66
22. Earrla cam as chaimi os ucht
    barr chraibhi Leamna gan locht
    a folt mas fhir ailli a clecht990 
    recht cir i faindi da folt.F.
23.  7r aDelbh Deirdrindi ar Gormlaidh nGail
    ar dherfhindi ar chorndaibh cuil
    ar drech nalaind ngil mar ghren
    ar chebh tigh go haraind uir.
24. 995 Ar or dfhaghail dadhbhar bhaird
    ar malaich as camdhubh guilg
    arosg ndercmhall ar dhrech nderg
    nach clechtand ferg ri breth mbuirb.
25. Ar dhed ngel ar chlaini i cebh1000 
    gan breg naibhi ri headh sgeoil
    ciabh dacruinn na cuachlerg clain
    os fartluing chail bhruachderg bheoil.
26. Ar fholt mar chaenda ma ceand
    is ar chorp mar chraebha tond1005 
    ar barr craebhchlechtach dhfolt fhind
    ar chorp slim taebhcearclach trom.
27. Ni cruaidhsi ma caith im mi
    ar uaisli ar maith os gach mnai
    formad gach fhir ri cleth Ce1010 
    ar drech go ngne ngil ar ghnai.
28. Inghean Meg Samhradhain seng
    da daghralaim do ed ind
    na coig cedfadha fa chuing
    gun truim oig bheltana bhind.
29. 1015 Drong dom glor ar Ghormlaith nGail
    a hor bar cornaibh do chuaidh
    celidh do dreach dergi in sroill
    doibh a cleath Ghergi os do gruaid.
 p.68
30. Ri dechain tearrladh fiar fhinn1020 
    neamdhubh a niamh niam a gland
    an snath chuiri ar aghaidh eang
    mar samhail ngleann mbhuidhi id bharr.
31. Innis uaimsea dinghin Bhriain
    sa duainsea don fhindghil el1025 
    ciradh a clecht cam do chir
    ni shin a barr ceart id chebh.
32. Inghean Mheg Shamhradhain sheang
    da randgabhail go leg lim
    gach leaba a chraebh Brefni id bharr 7r b1030 
    fethle cland caem os a chind.
33. Cumthair le da cor don chler
    agus ni he a crodh on chraibh
    eoin mhine go nearraibh oir
    ar eangaibh sroill gribhi Gail.
34. 1035 Bean ar naisgeadh sar cuach corr
    a haisdear ni luath dar lim
    ni hanathlumh ig riar rand
    in mall malachdhub fhial fhind.
35. Errla Gormlaidhi is geal ucht1040 
    na chorrnmuini nach lean locht
    suairc in clannmuini cam cert
    is barr clecht bandbhuidhi in folt. Folt
36. Dealb Midhir ar fir fen
    ar gach nidh didhibh a chuil1045 
    cerdi i Dhuibhni do fhuair
    dergi i ngruaidh sirghuirmi i suil.
37. Maisi ar Mhatha bha fholt ind
    fa locht catha mar do crom
    O Raighillich gar do ghad1050 
    ramhillidh Mhagh Fhail go foll. F.o.l.t.em.
 p.70
38. Sitriug mac Briain go mbharr claen
    ni fand isin gliaidh a glor
    go ro dar neagor mas fhir
    bidh din do Pedar is Pol. Fo.l.t.e.mh.

‍

10. X

Gilla Nan Naemh O hUigind .cc.

1. 1055 Rogha na tuath Tellach nEathach
   oirrdheirc a teist go teach nDuind
   as e in deadond sona sithi
   roga fearand crichi Cuind.
2. Indti ata in tibra as digh Sinand1060 
   sruth as uaisli a nInis Fail
   da gondphurt findreabh na fherchrann
   inbher longphort trencland Tail.
3. Tellach nEathach as e a comarc
   Ceann Cruaichi cairthi na necht1065 
   cloch gar iar gach duine deghuair
   air fiad Muighi srebuair Slecht.
4. Sith Edaini as innti tarla
   Tulach Cosgair na con ngarg
   fal nochtchleath fraechrend bha fianbruach1070 
   gaethbenn Choilceach iadhluath ard.
5. Dun cath gar thoit Conall Cearnach
   cosgar Oilella ann uair rug
   a goin fa baethreim don beithir
   ag soin aenceim teichidh tug.
6. 1075 Na urdail fein dfherann Erenn
   as e magh magh as mo nos
   as e glenn sona as fhearr ogbha
   rogha glend na Fodla fos.
 p.72
7. Airgidh cach oirecht fa timcheall 7v a1080 
   Tellach nEathach fhuilnghes dorr
   tre Magh bhail tegar da togha
   legar daibh rogha agus roind.
8. As fiu righ no rogha thaisich
   cach taisech acu as i ar mbreath1085 
   run a cridhe in fheile dfhoghlaim
   fine is reidhi a comraind chreach.
9. Fiu taiseach i ngach thuaith eile
   gach oglach oiltear na tir
   cen go bhadh edh fos as fear saidhbhir1090 
   ar nos cach fear daighbir dibh.
10. Brian Breaghach fa breaghdha longphort
    budh lor daenfhear dhinghein Duilbh
    ni fhuair toir da dargaidh comha
    ac gargain loigh brogha Buidhbh.
11. 1095 Da bhi saith cach airdrigh doighri
    aigi do mhac moidi a ghnai
    mac as buaigh ngliadh ar a ghormghaibh
    fuair Brian do chongbhail a chrai.
12. Tomas mhac Briain na mbhreath ndireach1100 
    dreagan Gabhraidh gan gradh set
    nir saileadh gan arm da oighidh
    da maighedh badhb Oiligh dheg.
13. Teist a bidbadh ar bhaidhbh Cruachan
    creidim fein guru fir dhaibh1105 
    ge fuair bas on eg na aenur
    nir fhas cet re ngebhadh a ghrain.
14. Nir chruthaich Crist do chloind Adhaimh
    endhuini ar nar indill sas
    ni he cleath Annla na aenur1110 
    neach tarla a mbhaeghul gan bhas.
 p.74
15. In foghlaidh ra ghon gheigh bhanat
    fir Bhreifni as beag nachar marbh
    dursann nach toit a teg dhaenghuin
    do loit cet daebhraidh gan arm.
16. 1115 In tenech a oidi muinti
    da mharbh cumha craibhi Greg
    biaidh go brath ar ndul in deighfhir
    ar chach cumha in enich dheg.
17. Tucadh cuireadh go cath mBhreifni1120 
    da breith suas tar sluagh na pian
    breith i Erci is teach o tucadh
    breath is cheirti rucadh riamh.
18. Dul le is gan anadh na hegmhais
    a aes dana aderim ribh1125 
    in eigsi a comhair a caithim.
    conair theitsi a haitli in fhir.
19. Nos saeghulta sasadh neamdha
    do ni in teneach donchoin Liag
    duasa rand Tomas ar talmhain1130 
    solas thall da anmain iat.
20. Din chorcra dha cheolaibh bindi
    tre bhaidhbh Temhrach thucadh fuath
    mo grain in gairi no in ghola
    ga mhnaibh taighi ar nola i Dhuach.
1135 
21. Rob o Duach Galaidh geg Raighlend
    rob o Ruairc nach roichim dfhis
    cuibrenn dum re ruc o DuachRuairc
    mar thuc me luathchuairt fha lis.
22. Os chind gach bhaili sa Bhreifni1140 
    do bhaidhbh Chliach bhudh chumtha leacht
    nir fhurail lem i tann torchair
    ceall fa cach mball donchoin Feart.
 p.76
23. Inn onoirsea ar neg na flatha
    fada bhias gan a buain de1145 
    ata in la do chuaidh o Craidhi
    uam mar la sairi gu se.
24. Mairidh fos fuigheall da bheodhacht
    ac baidhbh Ghean da dhingbhadh chet
    ni lamh dael re grain a ghaiscidh1150 
    taebh i Thail daicsin ar neg.
25. Da niat altoir dait gach leptha 7v b
    ar loigh o cCais na colg mbhreacht
    fa gach teampall i tann tegar
    teancar and leagar da leacht.
26. 1155 I ngach crich dhar thaistill Tomas
    talam naem do ni don chriaidh
    acht sleachta brog gribhe Gabhra
    gan fhot fire a mBhanbha Briain.
27. Mas fhir nochon aghann peacthach1160 
    pian mor amuigh agus tall
    dul a cli ar nula dho Dhairi
    as i cumna is ailli ann.
28. Cis agus cain chenel mBhrenaind
    do bhidh chuigi gach re guairt1165 
    leomhain Breag da thruaill na tiri
    suaill nar bhean righi dibh Ruairc.
29. Fear rightha is athrightha airdrigh
    ua Samraghan slis mar thuind.
    mor crechta feirgi na flatha1170 
    meirgi senta catha Cuind.
30. Ce dearait cach eg re hadhart
    donchoin Raighleand ruc gach buaidh
    ni fhuair sind cas mar o greidhi
    bas do rind na feili fuair.
 p.78
31. 1175 Olldhamhain agus aes dana
    fa dhregan gruachna in cnis gil
    da bhi ac triall a curp du Chathail
    lucht gliadh no hathchair na thigh.
    mar ta geg Eni na aenur1180 
    cret eile in saeghul acht sin.
32. Teit mar dho chuaidh as na craebhaibh
    cumha i Bhloid a mbharraibh dias
    gu la in bhrath cen tubha im Thomas
    cumha chaich ar bronas bhias.
33. 1185 Mag hamhraghain mac Briain Bhreghaich
    in Bhreifni o bhas bunscind
    ni fhuair sgol ac techta thrithi
    acht leaptha brogh bhithi find.
34. Budh oilichrigh ar eis Tomais1190 
    a theghlach ac triall do Roimh
    da dhith rucadh crodh cach croisi
    thucadh cor coisi don choir.
35. Faelchoin ar faichedhaibh teampal
    tuile feoir ac falach rot1195 
    ar aighthibh dealbh da as aindeadh
    feadhbh o bhas gach aindear og. Rogha na tuath
36. Rogha na nAedh Aed O Domhnaill
    ac dith chnicht fha crodha a lamh
    o ghleo arm ni dheachaidh Danar1200 
    nir sheachain badhbh Aghar agh. Roga
37. Aenghus mac Aenguis Ua Domhnaill
    da dlighfindnd eg ar neg dho
    mo la bratha a beith fan aenuir
    co cleith Ratha craebhuir cro. Roga
38. 1205 Tomaltach na tachar menic
    Mac Diarmada dorrdha in mac
    da aisc as a bun frais fala
    a bhas a cur fhagha acht at. Rogha.
 p.80
39. Rogha ar litreach leathainm Muiri1210 
    mathair Christ fan cuing as mo
    leath a hanma o ghairm na gloiri
    tarla dhainm na hoigi ar o. Rogha
40. Ni bean rug ragha na toirrches
    ni toirches fir flath na rot1215 
    ar gein uaibhsi ar cum go clarneamh
    uaisli o bunn bhaingheal a bhrog.
    Rogha na tuath Tell—

‍

11. XI

Raghnall O hUiging .cc.

 8r a

1. Brian andois do nim do Maghnus
   maith gach ni do ni go se
   leagadh gach gliadh oile a echta1220 
   Brian is oiri is denta dhe
2. Brian ar eangnumh is ar enech
   onchu Brefn i in bruindi sheng
   ni tabhair ol char da canand
   ni chan glor nach gabhand grem.
3. 1225 Moidi is Brian e a ea bhas toirrgeas
   Teallach nEathach na narm ndeas
   ni nochtand se arm gan fhalaidh
   ni garb e go tabhair tres.
4. Atag Maghnus Muighi Fabhair1230 
   foghlaim ele fuair o Brian
   nir smuain sa gabhudh na goiri
   aludh da fuair remi riam.
5. Sleag ar camadh cloigheam ainmeach
   aigi on tachur tug go garb1235 
   do fhiarfaich flaith Greg do ghaibnibh
   cred badh maith dainmhib a arm.
 p.82
6. Ted i dand as tresi a bidhbha
   do buain creach dhe dal ar leth
   od chluin ar neg a fear cagaib1240 
   geg Breagh ni chagair a crech
7. Feoil imuinti uisge a brogaibh
   bis ga muintir maith i chuid
   cadlaid Maghnus ar cul crechi
   ar barrdhos ur bethi buig.
8. 1245 Teach coille ag Maghnus mhac Dondchaid
   duilli buidhi bis na ult
   leagar ar brat corcra clumhcruind
   bogcna shlat nurchuill na ucht.
9. Mag Samhradhan do sin marcsluag1250 
   is maidhm remi na ruaig thenn 8r b
   faichi ig fodmhaidm ba cleth Codhail
   ar ogbhaidbh ech sholaim sheng.
10. O oireacht ar es i tachair
    is test firi fuair i fear1255 
    lasair derg a nellaibh nimi
    beraidh thearg a bhili Breag.
11. Glor caich ad chuala na egmhais
    ag imrath fhir na narm nderg
    do fhaisg tu sin gruaidh nglegil1260 
    a cru in uair do erich thearg.
12. Do chualaidh misi sme comrath
    le cerd maith a mholudh coir
    gen go coisg tola a geg Gailli
    rogha na sed taindi oir
13. 1265 Na fharrudh ar ud na sligheadh
    ig senmoir do adubairt me
    tugais a slat Macha ag macra
    mac flatha na dalta De.
 p.84
14. Aichnidh daibsi dala Maghnais1270 
    mesdi go mor mini a gloir
    robad e sin am na heagla
    in dann da bhir freagra foill.
15. A bhurba ni bhi ar a theangaidh
    risi te da tabhair fuath1275 
    gaidhealg mor gan brigh do bhera
    an glor mhin adera o Duach.
16. Ni dearnadh riamh o re Logha
    ludh foda nach fuil na urrd
    ni corrach sgoth Eanaigh uirri1280 
    cloch sleamhain i mbuinni bhurb.
17. Do shnamh lebur a lo anfaidh
    ri hucht chuain do caidh do luing
    do thomhais findmuir cais coptha
    do bhais fidraidh corcra cruind.
18. 1285 Maghnus nocho mhenic aidmheas
    airm bhidhbadh do bhen re ucht
    ni feas go huair sguir na sgaindri
    in buair tuir Aidni da hulc.
19. Do Ghallaibh a gnuis i Eachthach1290 
    ri hucht tuindi tugais ruaig
    do ling sa sal ngeal don gallchath
    fear gan snamh gan arrtrach uaid.
20.  8v aComradh chanaid i ngach longfort
    a lucht sbairni ni sblead daib1295 
    da meath med in Daghda i nduini
    ni tarba a gheg Duibhi a dail.
21. Rind aigh iga radh go menic
    ri mac nDonnchaidh dergas gho
    do chupa derg a thuir Tlachtgha1300 
    ni fhuil ceard nach dalta dho.
 p.86
22. As deoraidh uasal thear chaemthaich
    a chneas Maghnusa as mhin folt
    comhad do thaib daltain iaruind
    i carcair chail iallduinn ort.
23. 1305 Ca faischeall nach fagaibh tearmunn
    on taisiuch nach tug a ferg
    ferg naim go tren nochor thogaib
    en ar craibh tobair nir thelg.
24. I coindi cheandaighi in fhina1310 
    anba an tinol ted O Ruairc
    is mor tainig as a tunda
    rainig ar slogh Cunga an cuairt.
25. Locht oircheas uarus don brogoid
    banaidh na dhun dath in troill1315 
    sdim do chuirm dubhdhuinn in dregain
    ri hurrlaind cruind egair oir.
26. Suil nach deachadh in dan cheanghas
    o ua Chormaic corcras braich
    cuirid tuir Duibhi nar ndeaghaidh1320 
    duini ga cluin meabair maith.
27. A saith dana as docair daghail
    dir Theamra gus tig gach bard
    ar dhuain ngirr do ches o Credhi
    rubad bind les Eri ard.
28. 1325 Gan cruit no gan timpan tedbind
    ni thed na cholludh craebh Liag
    da dha gormshuil mar blath mbhugha
    do mongdhuin snath uma iad.
29. Do tuaigh ar tocht tresin clogas1330 
    go cris sgeni do sgailt fer 8v b
    at iaraind do nar tegh tairni
    do iarroind bem baidhbhi Breag.
 p.88
30. A mhuintear ni maith da legeas
    ar na lot ag lubad crand1335 
    a lucht cneadh ag tocht a tachroib
    fear gonta ga athguin and.
31. A aigheadh o Eachthach Fedlich
    gus nach faghar fer a choisg
    in tand is gabhud dod ghruaidibh1340 
    sadhul barr ruaindich do roisg.
32. Is fir dam a ndubairt misi
    ri mac Moiri is maith im buaibh
    meraidh do maith re med chaithi
    a fhlaith Greg go laithe in Luain.
33. 1345 Ader cach od chiad do derres
    ig drud in aighidh arm nocht
    beth agutubha a fhir Abhaich
    do bir dhula ar taghaidh ort.
34. Do chleath leabur a lam Maghnais1350 
    menic do ni nem is mho
    crinaidh sa choill crand do chesi
    barr i chroind is desi do.
35. Croind reamra rachas na armaibh
    don uindsind is faidi i coill1355 
    nocho chesdi ar ces i Chraidhi
    gidh mesdi les caili a croind.
36. Smacht airdrigh ar ud na Breifni
    bhis aigi sgurub eadh raibh
    aincid cleath Eni na ingnuis1360 
    neach sa eri indmhuis air.
37. Ni lamhair labra na aighidh
    in toireacht toir tug go min
    mar dha ghuidh mathair i Meadbha
    da thathaic tuir Teamhra in tir.
38. 1365 Bidh gon bandtrocht bis ga imradh
    ed mor gon mnai do nach tairg
    do dibhraig bean maith a malaigh 9r a
    im flaith Breagh i naigaidh naird
 p.90
39. Liaidh duini i ndeaghaidh a uthrais1370 
    aichnidh do a ndenand gach guin
    ar meth chnead ar o Ruairc remi
    cuairt ba er cnedhi do chuir.
40. Ata aigi is aigneadh concar
    cles nach frith ag fir don fen1375 
    o Duach ar ndol da hiarraidh
    fuath a chon bha fiadhain fen.
41. Suan corrach a cuasaibh talmhan
    tug ar cethirnn cagaidh gairg
    leabaidh mhaith do bean ar bidhbaidh1380 
    is flaith Breagh i nimdaidh aird.
42. Ni edum imarbhaigh longphuirt
    leg do mar ader in rand
    gan dul do do maith tar Maghnus
    gach flaith is mo fhaghlus and.
43. 1385 Magnus Mag Samhradhan Sinda
    do shir chis do cuindich ghiall
    les gach drem ar sgath ar sgethni
    nir fherr tath na Brefni ag Brian.
44. Tadhg mac Aengusa in airm nemi1390 
    nert bidhbhadh ni bhia ar a thir
    fan caith Tadhg rindi do richnamh
    is lindi in garg michar min
    a crodh nocho buan re buga
    gach sgol uadh is chuga adchim.
45. 1395 Dondcadh mac Donnchaidh ded solus
    slighi a fhagla go hAth Rois
    ri seabhac Tlachtgha is glan gruaidhniamh
    canta damh nuaidBrian andois. Brian andois do nim
 p.92
46. Tomas mac Briain ga mbhe misi1400 
    mac meic Dond dergas crand
    sirfid se dha thigh gach tirghiall 9r b
    is e sin is fhirBrian and. Brian andois do nim Magnus
47. Ingean mec Muireadhaich Maigi
    min Gaidhilgi gan guth ndian1405 
    ni fhaghaimni ar Arlaith oilbem
    lanmaith i i coimrer na cliar
    uathudh bean aga mbhi a huga
    do lean si buga na mBrian.

Brian

‍

12. XII

1. ugad easgar dInis Fail1410 
   is measgadh don inis uir
   do cuadar raigni a rig uaind
   sda cuaid gnim fa dainmi duind
2. Fuair leagad a ndund na ndol
   do feadar as ur i cnead
   Rest of column defaced and illegible.

‍

13. XIII

{⬌} Mac Taidhg Mac Raith .cc.

1. 1415 Bean anois chabhras chrich Meadhbha 9v a
   maith da furta.cht feidm na mna
   din o Cuind cabhair o Meadhbha
   ar chanaidh fhuind Theamra ta.
2. Inghean I Chonchabhair cabhras1420 
   coigeadh Meadbha is maith da thath
   in tin bhalbh ag brath na Sadhbha
   Sadbh dha rath go cabhra chach.
 p.94
3. Ni bean ele acht inghean Chathail
   chabhras da feidhm fod a sean1425 
   ed le cach im ghnai dha ghebha
   ar mnai Raith ni bera bean.
4. Ni bhia triath gan teacht da bruidhin
   ni bhia bean gan bheith na raith
   ni bhi teadh na mna gan muirear1430 
   ge ta in bhean a cuireadh chaich.
5. Ata a nos is ni dha diadhacht
   ag din bhan is ag badhudh locht
   ata bladh is brigh a guidhi
   ag din na mbhan uili ar olc.
6. 1435 Da gheibh chlu gi chuich nach faghaibh
   nach bean sa beith os chach
   fuair dhin ar choiribh na colla
   an dil doiribh troma tra.
7. Nos a feili is fada rainig1440 
   righan maerdha Mhaighi hAi
   fada soir ro feas a feabhas
   im muir theas gebhas ri gnai.
8. Clu na righ ni ragha dhisi
   dul da teist ma ta air gach righ1445 
   geall as gach mhodh ag maith Shaidhbhe
   re ndol do sgaith Dhairbri dhibh.
9. Inghean Chathail chrichi Teamrach
   do fuair chlu le cosain gheall
   bheith os gach laith is lor dhisi1450 
   mor is mhaith gidh issi is fhearr.
10. Beraidh mhna is as minic bheireas
    tar bhladh caich ge chuich nach rug
    rath don mnai mar da ga thuilliumh
    air gnai gach mna is tuilleadh tug.
 p.96
11. 1455 Ingean i Chonchubhair chaitheas
    ri clu in rath nach rangas dreim
    roind da crudh ar chradh nach raibhi
    do cur bhan a baili o bheim.
12. Neach ar chlu nir cuireadh tairsi1460 
    in teist fuair da fhaghbhadh neach
    geall ar ghnai gibe dhar beanadh
    le mnai ge berar a bhreath.
13. Da ni run bhae riarfa in Duileamh
    le ningne a din diadha in reim 9v b1465 
    da ni gach naemh ni ar a guidhi
    mar ra ni craebh Ruighi a reir.
14. Ni fhuil chleir gan chuit da hindmas
    ni fhuil daimh nach denand toil
    ar faghail raith do gheig Ghabhra1470 
    ni theit tar maith Sadhbha soin.
15. Ar ghnuis corcra chraibhi Boindi
    da bher theist ga teist is fearr
    ed ar mnaibh ma breith mar bheiri
    tre breith gair da gheibhi in geall.
16. 1475 Tugais ar nos ni as da thossaich
    tugais druim re denamh locht
    ni fhindfa bean da mbhi at aghidh
    na in mheadh bhas ainibh ort.
17. Taithneamh cumhdaigh da chiabh ndhighaind1480 
    dath in fhuilt is amhlaidh bhis
    ni bhean tfholt cam as chloidhibh
    tocht da bharr fa troighidh tis.
18. Tu gu cian o chintaibh Eabha
    amhghar sibh ar son bar nghail1485 
    ni bhiad dot chli coiri Eabha
    ni is ghoiri na deala dhaibh.
 p.98
19. Maith do chlu o chur rit mhaitheas
    maith dae din gan denamh nuilc
    muna din cathmithi in chroidhi1490 
    taitridhi ag dil choiri in chuirp.
20. Tussu os mnaibh le meat da theasta
    mar dai eir chlu os chind gach shluaigh
    ni he da chradh ni hi hanair
    da rabh ni gan fhaghail uaibh.
21. 1495 Ar ndail chruidh do chanaidh Mhuaidhi
    tar mna Chondacht ni cuirthear dhi
    ar ndhail nghreadh seang leis a Saidhbh sin
    bean is fearr na haimsir hi.
22. Da ni mhaith ar mhuindtir nimi1500 
    da ni ri Dia dil a chrecht
    a dula gan choiri o cheanaibh
    oiri is lughu a neaghaidh derc.
23. Da mhbheath gan fhear ibheall Chunga
    do chath Breifni o mbearntar sluaigh1505 
    ni fuighthi dhi a dil da cheili
    acht ri dharir Eiri dhfhuaim.
24. Geall einich ga haigneadh bhandta
    buaidh ndhealbha ga dreich mar bhlath
    geall ag Saidhbh ar a son feine1510 
    is do naidhm dhol da cheli os chach.
25. Dealbhaidh i leomhan laimh re dreagan
    dealbhaidh eochu a neangaib sroill
    geis Leamna ga car a corrchail
    ealbha dhamh re nonchoin oir.
26. 1515 Morthair cliara le crodh Saidhbhi
    seachnaidh chinta on cheirrd da ni
    daibhfear chean ge chraet da geabhtha 10r a
    ni fhet bean a seachna ach si
 p.100
27. Ludh go cill do ceandach loghaidh1520 
    ludh gu daimh ga doirbhi ceim
    ludh na coindi da me air bhochtaib
    loindi le rochtain da reir.
28. Suil bheanaid gega a glac ndhighaind
    ri dlaithib fuilt fleisgi Liag1525 
    clanda boga na ceibh chaistigh
    foda gan bhein aistibh iat.
29. Feacaidh thili a tosach cairbhi
    cuiridh each ag imtheacht raen
    beanaidh a beirt breig a cuma1530 
    nir mheit neirt ach truma a thaebh
30. Glor gach daenfir aein rith hinghin Cathail
    do chath Bhanbha o bhit na purt
    neach dhan leir gach ainibh fholaigh
    ni airich beim oraibh dhulc.
31. 1535 Teist gach fhileadh ar fholt feacdha
    fiu na teasta ticfa dhit
    gi bladh bha deara gi derca
    ceana ban da fhetfa a nic.
32. Teighe air rath tar righnaibh Connacht1540 
    air chlu dhit ni dheachaidh sluagh
    teit tar shlogh thar nar dhu dhula
    mor dho chlu is ni ludhu a luadh.
33. A Shadhbh ni hingar dhot anmain
    ar oir tu da teit a curp1545 
    mna o pheinn tre peacthaibh marbha
    beantair ag bein tanma o ulc.
34. A ingean Aillbhi fhuind Bhoindi
    bean bha theist ni thicfa a diaeidh
    dar lat is duit ata tharbha1550 
    cuit gach mna da Bhanbha Briain.
 p.102
35. Da gheibh rath da reir gach dhuini
    Dia dhae riar mar ranig le
    tar a mbhia naghaidh a hanmun
    raghaid le Dia nadhbhrugh nDhe.
36. 1555 Mar da rath os righraigh Bhanbha
    biaidh ar chlu os chind gach mna
    in rath nar thuil do mnai mhuili
    mar mhuir ar lai thuili ata.
37. 1560 Ge rabh uirri uamhan cintadh
    cin na leath ni leicfi naemh
    da maitheadh Dia is di na mhaithfeadh
    ni fa ria aithfear gach aen.
38. Inghean meic Dhomhnaill dhuin Tuathail
    ar thuar chlu dhae cheandaigh neamh1565 
    dinidh hi dhanair is dfheili
    nach bi ag faghail bhemhi in bhean.
    Bean annois chabhras
39. Lor dhae chabhair choigidh Meadhbha
    Mag amhraghan righa a re
    ceandchait na sloigh sidh ar Neillni 10r b1570 
    no gur din dfhoir Eirni e.
40. Mag Shamhraghan shireas cheandus
    ar chath mBreifni da mbalbh sreabh
    {⬌} ndail rand do rath a aghla
    geall dae cath Bhanbha dae bhean.
    Bean anois cabhras chrich Meadba

‍

14. XIV

William O hUigind da rindi in laidhsea

1. 1575 Fearthain aeini eineach Neill
   naidhi a dheidheach ar gach nduain
   mar ta Niall sa os nos gach Neill
   a iarsma fein fos fa bhuaid.
 p.104
2. Moch fa buaini in fond a bhuil1580 
   is gach tond uaini na ail
   ar gnas na in gnai da gheibh
   nar cheil drai re na fas air.
3. Meraid a gnai go la in Luain
   ata ghnai os ghnai gach aein1585 
   siltar gan cheilg nosbladh Neill
   do mhorsun chleir ar cheirrd gain.
4. Mac Nualaidhi do ber bhu
   a dhuan air sin ma thig ata
   gilla bog a Baill na neo1590 
   nach ob ghleo na laid re la.
5. Teallach nEathach gun min mhor
   deathach dhaentir dae gach thaebh
   saertheallach neamhthlaith mae Niall
   ciabh mhaethghleandach sreathblaith saer.
6. 1595 Ar teallach ni a treas gan tlas
   teas gacha gleandfhaichi a gris
   teallach sin os tenid thuas
   geinid chnuas a cnaibh fa ciaes.
7. Leaghaidh caer Dhanar an dun1600 
   on gharadh ni chaer a chaer
   sa teallach od do thogh Niall
   na sgor ndia n searrog saer.
8. Ro brosnaghadh arm go thadh
   ro dosnaghadh badhbh um buar1605 
   do chomlas in teallach tren
   nell corrghlas reandach dho ruadh.
9. Ibheall os a teallach thuas
   ni saileam a eallach dfhas
   tiaghadh ciabh ngleandach a ghris1610 
   teallach bis um Niall o Nas.
 p.106
10. Mac thamraghain da shir gnai
    glanbhranan da thil gach ti
    a minlabra da mheall mhe 10v a
    fearr e {⬌} righ.
11. 1615 Sed sa cruindi ni char Niall
    glan a bruindi sglan a ghlor
    olc fa choin ge dheach dhun
    ur um boin sum each sum or.
12. Ar fhlathbhili is flaith gan locht1620 
    a math is arighi dhulc
    ni creach roNiall neach gan neart
    tearc neach a choimhfhial a curp.
13. Flaith Breagh ar bhuga os i Briuin
    gan fhear braith chuga re cleir1625 
    ar shnoidhi dheadhrand dae dhaim
    do thail croidhi neamghand Neill.
14. In tairgfea tachar no treas
    no in nairgfear gach athchadh glas
    no in thraefa goimh Neill anos1630 
    go buil bos gach geill na ghlas.
15. No in sguirfea in gilla da gruaimh
    no in laidhfea a finda sna mnaibh
    no in fir cach do neamthoil Neill
    no in gna dreim ri fearchoin Fail.
16. 1635 No in fir Niall a cagar cnicht
    no ag bagur ghliadh um gach gort
    no in bhuil ga dhreich reigh na reacht
    gan teacht fa breith Neill anocht.
17. Glas a dhearc gealchorcra a gruadh1640 
    fearchonta a neart cas a chiabh
    flaith Sinda is ghaeidgealta glor
    gilla mor naigeanta Niall.
 p.108
18. Suairc a bhel is bind a ghuth
    nir er ind mar nar er neach1645 
    geg bhosghlan is bhlasta deoch
    ar each ghasta ag cosnamh chreach.
19. Caimi a gruaga na gach gruadh
    sairi a thaebh na gach taebh
    da chuir me Niall tar gach Niall1650 
    Brian na mBrian e is Aedh na nAedh
20. Rightaiseach is leabar lamh
    minchraiseach reamar dhruadh
    fear racalma neamcas Niall
    leanas triar catharrdha ar cuan.
21. 1655 O tilaic slat corcra Chua
    re bo molta mac gach mna
    morfhas do Niall Niall gan bhu
    Brian fa chlu is Tomas mar ta.
22. Calmach um nach faghar fuacht1660 
    a bhalbhruth gan bladhadh mbharc
    deargaidh a chain seanMuighi Slecht
    sgeamgairi checht re taibh tracht.
23. Geall gach moighi gun mhoigh min
    geall gach groighi ga ghroidh uir1665 
    geall bo na Banbha ga buaib 10v b
    buaidh cro is arbha ar a uir.
24. Magh isirbindi en trom
    mag is minshlimi fer fand
    magh as a fhaidi an adhradh find1670 
    lind sa tamradh aigi and.
25. Locht a mhoighi ar nach bhuil fraech
    gan mhoir na ghoiri dha gnath
    ni fuair fear enlocht dhaen iadh
    neamh a fhiach braenghort fa bhlath.
 p.110
26. 1675 Gach torudh ar a mhuir mhoir
    da gabhar sa mhaigh mhain ni fuair fear en
    is port righ magh mar mhagh Neill
    fin is ceir is cradh a chain.
27. Gilla in mhoighi finderg find1680 
    i ngach dhoiri ar dibheirg truim
    tug toirrsi Dia ris an droing
    se fa choill on cloindsa Chuind.
28. Fuair ar eachtra airum righ
    nir cainidh o thearca ag ol1685 
    athaith teasta mar ta ar Niall
    la na ngliadh ni cneasta a chlodh.
29. Na thir fein gan fuil se fear
    tar gach ceim da chuir a ghnai
    fearr ar fogra Niall um ni1690 
    na righ fial is Fotlla fui.
30. Ata oirecht sin ar sodh
    ar toidhecht noir le Niall
    feghain ag toraidhecht re taebh
    moraireacht saer fearrdha fial.
31. 1695 Gilla minderg chathas chrodh
    gach diberg mhathas fa mhidh
    gilla saer gemhealtrom geal
    da mhbhean mhaer enecland dfhir.
32. Gilla blath eachamhail ur1700 
    ag creachfhaghail caich nir clodh
    fear conchar neamchrandta Niall
    tromchra a fhian leathghallta a lon.
33. Mag thamragan cian o chol
    gallbanfhaidh thre Niall gan neamh1705 
    airm na cleith ar comhlaibh tor
    sgeith mun crodh ar formnaibh fear. Fearthain
 p.112
34. Eineach Saidhbhi na sul ngorm
    nir gradhaich bean ga mbhi a righ
    geis Bhainlindi da guidh ghnai 11r a1710 
    ni fuil mnai is crafici i gli.
35. O Brian Luighneach na land nger
    nir ghein coimfhial chraibhi Sainbh
    gearr leindi gach la fa cuirm
    fa mhuirrn ata sindi ag Saidb.
36. 1715 Ingean I Choncubhair Chliach
    chreides Dia rer dealbadh neam
    gur fhai Niall fa gealla glan
    leandan na man fial a fear. Fearth
37. Fearaidh fuil ar faichi naidh1720 
    re tharm Dondchaidh is derg bel
    fian cnicht re thochur ag tnuth
    ur fa nirt fochun is fer. Fearthain aini
38. Manum ar eineach a sgeith
    sgiath Michel bhu moidi neam1725 
    rug thar gach naemh ceim o chin
    cidh um nach saer fein gach fear.
    Fearthain aeini eineach Neill

‍

15. XV

Gilla Aenguis O Cluman cecinit

1. Lair da ghabus do ghraidh Neill
   ar mo breith fein do bhi in ghraidh
   do thabhairt mo ragan dam1730 
   cuirthear duini mach rim chois.
2. Ag sin is fech i go dath
   in groidh maith do thimsaich Niall
   beir henragha lara dhibh
   nech bia ris ag aimhfeas phian.
 p.114
3. 1735 Be maith agi da cind sin
   adubhartsa ris da eis
   bermhaid lucht a haichni leind
   minbha deaghaichneach sind fein.
4. Fear ga bhuil aichni ar a ghroidh1740 
   fechach soin ma ta ar a ghlind
   gebhas beagan do luach braith
   is a dna fos maith da chind.
5. Adubairt fear do ghuth bhig
   na cluintear mhe rit ga radh1745 
   na tobhair domsa ach luach brog
   is ghen da nos gu brath
   da ber ragha lara dheit
   na cluintear leat sin fa chach
   gean go dilta roimi in duan1750 
   ri ba in duas iar dhan.
6. Glaisis romhaind is laim rind
   o gar stiur se sind sa ngland
   sinis laim glollaidh a suil
   muinid duind in lair da gheall.
7. 1755 Do mhuin in lair cheanand dond
   beag nach rainig a mong lar
   da bhi a boirbhis i na fhult 11r b
   da bhi na huchd feadh dha lam
   nir lugha na beand do sliab1760 
   sgeanma hi na fiadh gach thre trath
   mini hi re glacadh dar leat
   na in teach bha cuibhdhi ag cach.
8. Gamhaid and sin a llair dhond
   ar mbuigin gan cond gan cheill1765 
   in fearud dar cuireadh lind
   tarrlla ar enaichni lind fein.
 p.116
9. Gluaismaid romaind seachad siar
   ceartlaim dheas ri Sliabh da En
   laimh chle ri Raith nGraindi dhund1770 
   is ar cul ri Loch da Gher
   suntach and sin a llar dhond
   tre san aenach fa gorm fer
   gu rangamar Abhand Mhor
   tearc slogh ag nach buil a sgel.
10. 1775 Mar da chuaidh ar Abhaind Moir
    tig builli da toin ri lar
    saithis a gob is a griaidh
    aichnid na fiaich hi ri bas
    sinidh a cos ligidh sriadh1780 
    teid a nell ri ba nell gnath
    sa challadh da rindi andsoin
    ata ndois is biaidh gu brath.
11. Tigmaid ar tamh as a cind
    na fhacamar bidhg mar sin1785 
    is mithich duind dul dar taigh
    ar na fir da bhi rim chois
    faninsitear fuind do thuaid
    is beag nach toisg nair ar toig
    os a taibh thoir ata Niall1790 
    nar bhearr leam dol siar na soir.
12. Glaisaim romhum do thigh Neill
    Mag thamhraghan is reigh gnuis
    fearais failti rind a flaith
    comairlli mhaith tarlla duind1795 
    o da chualadar fis ar sgeoil
    nir hiadhadh beoil i nar cuis
    a Choimdhi fa beag a brigh
    andsa ndi a roibhi ar suil.
13. Ag soin a groigh ceadna amhaigh1800 
    fechaidh annois hi go daith
    beridh aris raghain libh
    ma beag sin anaidh air na hanaidh air.
 p.118
14. Ag sin taem da thaemaibh Neill
    Mag amhraghan on reigh cliar1805 
    ca Gaigheal is uaisli fuil
    gilla na bhuil fuil na mBrian
    nochon aicim thiar na thsoir
    neach da ghenadh soi ach Niall
    Mag tSamraghan is mor teisd1810 
    gar mind lim a bheith mar ta 11v a
    maith {⬌}
15. Cluinmis a mbheol gach fhir is gach mna
    cuich dara hiluidi na dho
    nocho car sibh ni is mo a trast1815 
    da gheallsun nach treigfead mhe
    nocho treigiubh he gach la. Lair do ghabus
16. Ingean I Concubhuir Chuilt
    ni threigfim a cuid don dail
    Sadhbh ingean Cathail na cliar1820 
    da ber a mian da gach dhaim
    a crich Bhreifni ba imdha sluaigh
    ni cluinim a luach do mhnaibh
    urusa a bhuain do gheig Breagh
    damadh fhearr leind each no lair. Lair ddeag
17. 1825 O Deaghaidh ar cara fein
    maith da idir me nach mair
    da chuaidh mar ar saileadh sin
    inaidh nir chind Gaigheal air.
18. Cathal Og gan imdha geill1830 
    tug a mbreath fein do gach dhaimh
    as leis airgthear a tir thuaidh
    co mhedradh ar Inis Fail
    mac I Conchubhuir na creach
    gilla nach leig meath da dhail1835 
    agus da airg gu thAth Luain
    is da bera cuairt ma claind dail
    da an fos indhear {⬌} da Saindt
    da airg se gu Baili in Clair.
    Lair do ghabus do ghraidh Nell

 p.120‍

16. XVI

Niall O hUigind cecinit

1. Eiri trom trillsi Saibhi1840 
   earrlla a fhuilead findailghi
   barr mar fhinddhruini is ur dath
   in cul findbhuidhi fleasgach.
2. Ni hedrum in teiri cind
   in phundund fhuilt blaithbhoig find1845 
   na sreith glantruim ar geig Mis
   ni hacmhaing breit a baithis.
3. Sreath bhan bhis ar a ghluinibh
   fhailcis don ghil ghormshuilich
   os beirt duind da fult fuilcear1850 
   sa druim re hucht ninailteadh.
4. Folt Saidhbhi mar a snath oir
   gur mheala moidi a honoir
   trilis druimneach ciabh clandach
   in tuidhneach fiar fiarandach.
5. 1855 {⬌} aidh re fighi a fuilt cais 11v b
   biseach conaich craebh Dhurlais
   agnai haibh ag breith bhisich
   le dreich sair na Saidhbhisin.
6. Bidh gach uair fhailcear dhisi1860 
   ar taisbenadh a trillsisi
   re folt camlag cladh copdha
   farmad bhan a bhandtrochta.
7. Inghean I Concubhuir Chliath
   bean airgnich Atha findChliath1865 
   cead blathchraebh and re fhighi
   barr snathcael ar Saidhbhini.
 p.122
8. Ni leir tairis a taebh geal
   a folt trom in trath sgailter
   o barr reigh ur na idhibh1870 
   a glun fein ni faicfidhir.
9. Falchaid a trillsi troma
   bun fuilt lachan Liathdroma
   ni leir tar a barr a bun
   gach cland na ceibh ar casach.
10. 1875 Da mnaibh is mor in ceandach
    an barr fhada fheithleandach
    doilghi a drumdluighi is locht lim
    da folt bhunbhuidhi bharrfhind.
111. Casmhail re hublaibh aibchi1880 
     folt righna righ Conmhaicni
     folt fiar da chi ma ceand
     da iad fa tri na thimcheall.
12. Falcad a hearrlla in tan tair
    dinailtibh gribhi Gabhrain1885 
    ingean righ ag fighi a fuilt
    fin ga ibhi ga hinailt.
13. Ni thoilleand ar cholcaidh guirr
    folt righna Ratha Brenaind
    cuilt ni saidhbhir mun Saidhbh sin1890 
    airbhir fuilt ni hanaibhsich.
14. Casmhail folt mna Muighe Samh
    ri maethbarr Saidhbi Cruacan
    a gnai ar fleisg an earrlla fhind
    teist a dealbha mar Dhoirind.
15. 1895 An findciabhach Lacha Lein
    casmhail a folt re fholtsein 12r a
    duail leabhra ar mallchraibh Midhi
    earrlla barrchain baillghili.
 p.124
16. Baramhail a barr sgathaich1900 
    folt mhathar Chuind cedchathaich
    Graindi no Una isi
    acht ailli cluma a ceibhisi.
17. Casmhail folt Saidbhi sairi
    is trillsi Muirrnni Munchaimhi1905 
    mathair Fhind gan chruini um chord
    ar nar chind duini ar domon.
18. Sadhbh og an earrlla bhachlaich
    mar Shaidbh meiring mallachdhuibh
    dial ri hinghin Chuind Choghail1910 
    gun findghil truim thaslaghaich.
19. Fada uathi bhis a barr
    ag bandtracht craibhi Cualand
    locht ar a fult ni faicear
    sa folt and ucht inailteadh.
20. 1915 Ri geis Lacha guirm Gili
    canait maithi a muindtiri
    tainig tainig tuillead dealbha dhuid
    ri bruindidh tearrla fhindbuig.
21. Ingean Cathail Cairrn Bhricni1920 
    trillsi crocha a ceindlitri
    imdha mindshlighi na mall cir
    a mbharr inghini inn airdrigh.
22. Pudurl findbhuidhi ribearr
    ina cul righna righleand1925 
    alaind reimi gach drong de
    gidh eiri trom a trillsi.
    Eire trom trillsi Saidhbi
23. Da Saidhbh fein is neasu anois
    canfat maith ri mnai nDurrlais
    ri ba breath olc gan duan di1930 
    fuair a folt leath na laidhi.
 p.126
24. Ni hesgaidh eirgheas a fearg
    in gheis gealbhraighdeach gruadearg
    malu mar dhael dearc mar ghloin
    craebh Dhala is ceart ro congaibh.
25. 1935 Linaid beangla a bairr thruim
    a hucht oireadha alaind
    inghean Aillbhi an ochta gil
    failghi copdha re cichibh.
26. Cris cumhdaich ceathra ceandrach1940 
    cubhaidh ri cneas min ndealbhach
    ni hail le fa slis solus
    cris agus se ar aendhorus.
27. Ni frith locht o cind gu cois
    do righain dedbhain Durrlais1945 
    moladh mna Beirri dha ber
    ata feili fa faisgin.
28. Da laimh leabair lor dheiri
    folt mna soillsi Sligidhi
    togbhaidh thuidhnich cais copdha 12r b1950 
    do bhais bhuinghil barrchorcra
29. Ingean Cathail clair Midhi
    Crucdhg tiri tairrngiri
    grian bhan Erenn an inghean
    in glan mheirsheang mhinfhingeal.
30. 1955 Bean I Ruairc Ratha Guaire
    rigan i ruisg gormuaini
    fear ni hindraidh gumadh fearr
    is a bhean os fhindmnaibh Ereand.
31. Ranig fa Erinn uili1960 
    nos mna mharcaich Aelmhaighi
    is lor don mnai do moludh
    a gnai mhor ag medudhudh.
 p.128
32. Sgarloid chorcra cumthar dhi
    leinti breacshroil bhis uimpi1965 
    roba na righna o Boind Breagh
    is irna oir a inddreamh
33. Casmhail ri sneachta ar snighi
    dath a glaici gleghili
    mar thaebh Sadhbha trath sa troidh1970 
    mar blath abhla da haghaidh.
34. A lan bhis is na bruighnibh
    do mnaibh fleighi findLuimnich
    da bandtrocht is lan gach lind
    ag snam fa hardphort nibhind.
35. 1975 Bes do mnai dhuini Dealgan
    gan mnai gan fhear dhimdeargadh
    cach ga rogairm ceand a ceand
    forainm gu gnath ni ghoireand.
36. Ingean airdrigh Atha Blair1980 
    is bhancoghnach don bhandail
    docair tagra ri cleith Cuilt
    fa bhreith dagra ar a hinailt.
37. Mor a duais da dhlidhfeadh sind
    daghail on cneisghil chuilfhind1985 
    luadh a laighi is dola di
    moludh gruadh chraibhi Ceisi.
38. Ar feabhas a fhuilt gleandaich
    ar a gnuis nderg ndrithleandaich
    ar ailli ar truimi a taibh ghil1990 
    in laidh uirri ro imich.
39. Na hairm a neinleth tighi
    ni biad is gribh Gairidhi
    ni bhia Sadhbh istigh re thaibh 12v a
    is arm a fir na fachraibh.
 p.130
40. 1995 Meastar ri mathair Ludghaidh
    bainceand cloindi Conchubhuir
    ingean Aillbhi is fhearr fa ghroidh
    geall dar Saidhbhi o na Sadbhaidh.
41. Sadhbh ingean Cathail chosgraigh2000 
    righna ag roind a tuarastail
    in trath is truimi a heiri
    gan chach uirri ag oirbhiri.

Eiri

‍

17. XVII

Caech Ceisi O Clumhan cecinit

1. Bean fa eineach fuair Niall
   buaidh ar an eieach araen2005 
   da gebhad uili ni ag Niall
   tuili cliar ge thi re taebh.
2. Fear fa heineach fuair Sadhb
   a deidheach ar a duain dha dearb
   duthaich di car ar a carnd2010 
   Sadhb fa bhladh ar nach bi bearnn
3. Ni cruaidh in ghnai sin da ghabh
   da fuair in mnaisin fa mhodh
   fa heinighibh da fuair fhear
   ni cruaidh bean deidhinich Dhor.
4. 2015 Fear ochor smain sisi ach se
   sissi fa bhuaidh ge dha bhai
   ni fhuigheadh fear oile hi
   bean Li ar a goiri don ghnai.
5. Ceili fa teist ata ag Saidhb2020 
   teist cheili na mna ni meirbh
   in dias tuc dhil na namh ndoirbh
   snim soirbh a ndan ga dheilbh.
 p.132
6. Sadhb sa damha ag dil na namh
   na damha gha ndin ag Niall2025 
   mar ra niad ni coimhshnim cael
   siad ar aen a coimhdhil cliar.
7. Lanamhain gan mathas min
   lanamhain chaitheas a cradh 12v b
   sgath gach cleiri ag triall na deadh2030 
   Niall is bean Bheirri fa bhladh.
8. Fearta feili a rath araen
   ca rath is reighi re radh
   maith da din a fear gu fial
   Niall sa bhean ag dil na namh.
9. 2035 Indmhas Neill chaitheas re clu
   is leir ar mhaitheas na mna
   da righni mar chongol cno
   brondo bo in tiri an ata.
10. Ce theit on daghmnai gan dil2040 
    in bhanghnai ni leig ar lar
    cia nach fuidhbheadh ni o Niall
    da ni riar dhuini gan dan.
11. Tug Niall fa bhuaidh is a bhean
    gach a fuair gach cliar da crudh2045 
    ni ling ri in gnaisin da ghabh
    gan bladh taisich dhi dhul.
12. Niall fein ocho fear gan gnai
    ach gi fial bean Neill fa ni
    luach ar a goiri in ghnai2050 
    fuath le gach mnai oili hi.
13. Sidh is na creachtaibh o cleith Chal
    da mbeth a neintigh ar aen
    mu maith ag Dia gach fear fial
    da sia Niall ar neamh na naemh.
 p.134
14. 2055 Ingean Chathail on glan gres
    ar gach fachain fa bladh bhos
    nir chuir si na ceand do chas
    ach a fas teand do ni a nos.
15. Slat mhorfhais ag snim na sluagh2060 
    mac Tomais ag dil na ndamh
    biaidh fa bladh mar ra bhai Brian
    da ghabh Niall in ghnai ar a ghradh.
16. Imdha damh re taibh as toigh
    ga radh ris a da chraibh chuir2065 
    bhar nos gnath ag gabhail leibh
    cach mar sin ag robhaidh ruibh.
17. Tfhear a nag corcradh crand
    no ar a tradh ag locradh long
    go huccun da cromadh ceand 13r a2070 
    ag tolladh heang lucth {⬌} lom.
18. Da sgiath reigh comla na crich
    a Neill gud chomdha ar chach
    ge hi ga sgoltudh dod sgiath
    as i in cliath ghontar do ghnath.
19. 2075 Eang geal ga greanadh at ucht
    do bhar trealamh a bhean Bert
    blathoigi gach ball id mhicht
    slicht da shnahaidi is cam ceart.
20. Ar son taidhchi nudhi a Neill2080 
    crod na Builli a haithli haigh
    bha seach ot cathaibh da chuaidh
    creach na buaibh machaidh le mnaibh.
21. En balbh ar na dhenaibh dhoit
    a Sadhbh re fhedhain is ait2085 
    imda alt ot ahim ghlic
    im blatheing bricc greanta id ghlaicc.
 p.136
22. Rabhud od mnai a Neill do neach
    agat fhein ma dha bhai brath
    dar leat is gonta hi dreach2090 
    mar rathi theach corcra on chath.
23. Righan Breagh ag denamh dhealbh
    a fear ag feghain a cholbh
    Niall ar moir a coindleadh charbh
    Sadhbh as toigh a coindmeadh chorrn.
24. 2095 Sadhal in bean fholtglan fhind
    isa fear a corcradh chrand reand
    do namh chuain chlaisti nir crom
    tond bhaisti o chuaidh ma ceand.
25. Sadhbh is eang greanta ar a glun2100 
    no gor gearr leapdha na lar
    reanda na sleagh ar gurt ghliadh
    re Niall sa ucht geal re gadh.
26. Nir dhligh oigi ar a mhbiadh bearn
    Niall mar as oidi don arm2105 
    direoch cruimi a gailearr ngorm
    as buimi chorrnn saereang Sadhbh.
27. Ca thinadh nach robha a run
    sibhul mara is da mhian
    ceim roimi is gan cheim ar cul 13r b2110 
    is do run Neill a nhgoiri ghliadh.
28. {⬌} tigh ata ga dheilbh
    na fir fa mhicht na mna ag muirn
    da fhuair saireing ag Saidbh
    ainm agus se a caileirr chuirn.
29. 2115 Bas a taisich nocho tim
    da chas chraisich as a heirr
    do chas chleith nolamhaich nduind
    do druim eich shoghanaich sheing.
 p.138
30. Ni ro don mnaisin a mogh2120 
    mo sa mo in gnai sin da ghabh
    sadhal ar mnai mhBeirri i mhbrudh
    sa gnai ag dul don bheindi bhan.
31. Ni dhighnim ceilt ar neart Neill
    ni imrind beirt ach bert aigh2125 
    Mag amraghan o fhill foir
    glanbranan oir a Cill Clair.
32. Snaim ga naghmadh gun min meirbh
    nachar snadhmadh a sidh Duilbh
    a chur ocho snim le Saidhbh2130 
    gach snaim da mbidh a mbrudh Bhuilb.
33. An ghna sin da chuaid fa crodh
    geall gach taisich fhuair a fear
    giabhaidh in giall nachar ghabh
    beraidh a bhladh Niall ar neamh.
34. 2135 Bean Marr da chomcabhair cleir
    dil Concubair in mall min
    o dug geg Dhuibhi do dhaimh
    sed i laim gach dhuini dibh.
35. Tuili cliar fa blath na brudh2140 
    fath as a fhuighea Niall neamh
    nocho cruaidh do chaith a chrod
    flath Dor fa buaid is a bean. Bean
36. O Dubhda ni duini min
    re Cunga da fuidbhea in fear2145 
    ic a geanaib craibhi Dor
    crodh dhfearaibh Bailli da bhean
    Bean fa eineach fuair Niall

 p.140‍

18. XVIII

Ragnall O hUigind .cc.

 14r a

1. Uaisle cach cenel mBrenaind
   in gloir builidh bindshegaind
   comhdhana faghla na fir2150 
   gabhla chongbala in choigidh
2. Cland Brenoind mhoir meic Fherghna
   curaidh uallcha oireghdha
   re carrdarcne thoir na thiar
   ni oil clandmaicne a coimhfhial.
3. 2155 Tri meic Fhearghais nar er neach
   Eochaidh Duach Ferghna fuileach
   sreang re tromshluagh nir thriall fear
   triar dar chomdhual in coigeadh.
4. Fearghna mac Ferghusa in flaith2160 
   duaislibh Connacht ba ceandbhraich
   oigfher dighoind nachar docht
   do triroind choigeadh Connocht.
5. Rug do raghain ar na roind
   trian oirrthearach in fhearoind2165 
   nir trian cruind ar a chomus
   o Druim Chliabh go Ceanondus.
6. Rainig dFerghna in ochta gil
   daingean is coillte in choigidh
   beag feadma in tar san aimsir2170 
   ar ghabh Fearghna in feraindsin.
7. Cruithnecht is mil na Midhe
   ig teacht go gribh nGairighe
   fleadha fuirt Eamna Uladh
   go Fearghna is tuirc Thuadhmuman.
 p.142
8. 2175 Ni tharrla dhferaibh Erenn
   don ghormrosgach ghlaicmhereang
   neach frith do chlodh a chosgair
   gidh mor crich do chosnosdair.
9. Nir legeadh do righ Ruidhi2180 
   mac na hingean dIardruidhi
   ger thuar don choill brigh a bhreath 14r b
   ar a chloind ni bhidh biseach.
10. Ochtor cloinde ba creach trom
    rugad o Fhergna armchorr2185 
    do marbh cma da cead ban
    im dhula dheag don ochtar.
11. Imsnim re huaislibh fher Fhail
    ar ndith chloinni chind Ghabhrain
    eg don shlogh mallbhan milla2190 
    mor in tadbhar imshnima.
12. Caega ar ced go Cluain Ferta
    tre fngoll a oirechta
    toisg nar leg ar cel a chloind
    ted is a bhean go Brenoind.
13. 2195 Do rala taebhtrom torrach
    in ges doidgheal dercmhongach
    rosg mall nach gebheadh fa groidh
    fa dereadh ann da hinbhaidh.
14. Troisgid re Breanaind mbhethchert2200 
    in dias chaidh nar choindimtearc
    caoga findban ced curadh
    tred bidhbhadh do baeghlughad.
15. Musglais bean onchon Uisnigh
    meadon oidche in adhuichsin2205 
    gor thus lai don lachain gloin
    do bai athaigh ren idnaib.
 p.144
16. Beris mac ba maith in trath
    ar teacht na maidne mochrath
    rath De ar a naidhin do nim2210 
    le bha failidh a faisgin.
17. Baisdeas in mac suairc sona
    Brenaind mor mac Findlogha
    tug a ainm fen ar a fhear
    sa thairm os gleiri Ghaideal.
18. 2215 Dunaidhin chruthaigh chorpglain
    tug Brenaind a bendochtain
    tennobthor cath ar a chloind
    tre rath bennochton Brenoind.
19. In ced laech sa leched ban2220 
    tugsad ofrail don erlamh
    failte ag ainglib De mon dail
    ba saidhbhir e on ofrail.
20. Subhach tangadar da tigh 14v a
    ar mbhaisdedh a meic muirrnigh2225 
    ceann sluaigh ba dedla a ndebhaidh
    gegdha fhuair a oilemhain.
21. Mac eli dhFherghna echtach
    Aedh Find in flaith roderchach
    do chloind i righ shuairc shoindim2230 
    sil Ruairc is Ragoilligh.
22. Na Tri Tuatha ta fan coirr
    ataid sin ar slicht Brenoind
    in ri du dil gach duini
    da shil na tri telluighi.
23. 2235 Athair Baitin nar beg rath
    Brenoind mac Ferghna fledach
    gan deoraidh do thogra o thir
    in leomhain brodla Baithin.
 p.146
24. Mac Baithin i beoil tana2240 
    Maenach athair Echadha
    maicne dan ferr a faigsin
    ceand na haicme in tEchaidhsin.
25. Tellach nEthach nar er sgoil
    clann Eachadha meic Maenaig2245 
    a mbhuar ag righ ni rointir
    an tir is uadh easlointir.
26. Tomas mac Briain i bairr thais
    oighri Echadha armglais
    a cro dinghoiri is do is dlecht2250 
    is do sinbhaighe in toirecht.
27. Tigerna Thellaich Eathach
    in tuir crodha chertbrethach
    tir do thath ni do is docru
    as mo cach a cumhochtu.
28. 2255 Glor in aingil re athair
    ar mbreth i Chuind cedcathaigh
    madh ail lat a fhaghail dfhas
    ar dho mhac tabhair Tomas.
29. Do chedaich Dia ar flaith Fhabhair2260 
    ainm apsdail da abhsdalaibh
    buaid gach raith re na raghairm
    in flaith fuair man absdalainm.
30. Art is Brian is Aed Eanghach 14v b
    Ruaidri is Tadg is Toirrdelbhach2265 
    ainm ga ghairm uaibhsi ni fhuil
    nach uaisle ainm in abhsail.
31. Ag mac Bhriain i bhruinde sheng
    gen go be acht aentuath dErinn
    o Credhe ni ches ar crodh2270 
    marbadh les Eri a enor.
 p.148
32. Adubhartus ris im rund
    radh nach aiferthor orum
    nech fad chlu ni bera bas
    mera acht ge dech tu a Tomas.
33. 2275 Tomas mac Briain is baigh leam
    a test ag egsibh Erenn
    Brian damadh olc a eneach
    ni biadh ort na impedheach.
34. Mac meic Dondchaidh ded rageal2280 
    nir haeradh sni haerfaighear
    mar ta go laemdha im ceand cruidh
    caemna is fhearr ar na haeraibh.
35. Tomas Mag Samradhan shair
    nach ob deghlaidh na drochlaidh2285 
    dleghmaid gradh don coirpsheng cas
    ar ndan go coitcheann chendghas.
36. Teagh nach duntar re nduini
    bruighean churadh Callmuighi
    do biadh seal gach neach ar nim2290 
    da mbeath mar teagh i taisigh.
37. Sochaidhi ag dul na dhaightheach
    nach bi ainteach urrnaichtheach
    neamh nochon aghar ar ais
    mar do gabhar teagh Tomais.
38. 2295 Smuainiudh fhir na nabradh ndubh
    go rachadh deg aenur
    fir thalmhan ga mbreth don bas
    adhbhar im nach tech Tomas.
39. Ata ag marcach Mhuighe in Sgail2300 
    fulong anbhfhorrloind daghbhail
    a nert i cabhair i Chuind 15r a
    o nach faghaibh cert comhlaind.
 p.150
40. Tuile samraidh in saegal
    techt air nochan enbaegal2305 
    anaid in tuile na traigh
    sam {⬌} in domnan.
    domnach Casc
41. Tedhm gan urchasg da fhaghlaidh
    fich i dedghil dondabraig2310 
    fala ri cach du Chrede
    ath abha ni haigbele.
42. A fhedm ni legeand ba lar
    mac righna Cruachna o Cubran
    gan blaghadh feadma ar a fer2315 
    go nderna in talamh techead.
43. Mag Shamradhan is garbh ngliadh
    crechairi iarthoir Oirgiall
    cleath Lemhna nochor leanudh
    sni dearna a creach cruindeaghadh.
44. 2320 Cogadh in echtaich airgnich
    tug imsnim ar eschairdibh
    re lind i Cholman ni chluin
    comhradh is bind da bhidhbaidh.
45. Tomas Mag Samhradhan sair2325 
    mac meic igine Amhlaim
    cnead nach iadand a falu
    fer ris iarrand mheladhu. u.a.i.s.l.e.
46. Uaisle Banbha man nges ngil
    ingean midchar Meg Uidhir2330 
    is banua righ is righna
    in grib ranua rogribhdha.
47. Sbes im dhan da drech naidhi
    Nualaidh ingean Edaini
    foghnaidh gach ni derum dhi2335 
    do ghebhum i ba huaisli.u.a.i.sle
 p.152
48. Uaisle is fele na gach fer
    Aedh O Domnaill din Gaideal
    clu ar Aedh is dleacht bar nduaisne
    is terc aen nach anuaisle.Uaisle
49. 2340 Uasal lend Muiri mathar
    mathair meic Dhe ar ndeghbrathar
    beith seal ga guide i ngach nguais
    do geabh o Muiri morduais.u.
50.  15r aUaisle in Duilimh is a delbh2345 
    dom imnadhudh ar Ifearn
    imdha ann gairthe is glecach
    in tall clairthe cuaisleacach.u.

u.a.i.s.l.e.c.a.c.h.

‍

19. XIX

Adum O Fialan .cc.

1. Gebh do mhunudh a meic baith
   senfhocul glan ghloir bhindghaith2350 
   sdiuraidh fer laim re lochtaibh
   cair seagh is na seanfhoclaib.
2. Seanfocul so suairc a lagh
   gidh cred an chuis bar canadh
   da ti leand mar as du do2355 
   nir bhearr a chlu on ceadlo.
3. Ag seo tres muinte as maith duid
   a meic bhaith as bhorb comhraig
   na treg maith ar olc gan agh
   na caith go docht an domnan.
4. 2360 Na bi luathaigeantach lond
   ri daim re ningnea chomond
   do grad o triath na trill chor
   na ling fhal sgiach gan sgothod.
 p.154
5. Na saltair ar a slegh nger2365 
   go brath na tabhair thaibhem
   tocht ba egean rend go rod
   na teann sgan edeadh umod.
6. Imgaib imghuin na naithrach
   seachain leomhain ledarthach2370 
   ri taebh na bethreach na boing
   ina mercreach aen gan ochaind.
7. Comrag losgunn lasrach mear
   na sir e is e do dhaingean
   suail a seagh a narmaibh aigh2375 
   marbhaidh fer uaidh da anail.
8. Dena orum adhair dhi
   na trod risin tuind mbhaiti
   ni fhoghain duid airm re hucht 15v a
   tuig tuig is garbh in guasucht.
9. 2380 Tusu in mac baethsa a bel dearg
   a meic Bhriain nach baeth Gaidhealg
   tre thocht a fhir Che bham cradh
   olc do dligh me do mhunod.
10. Maith dlighim ge dubhart sin2385 
    do munudhsa a laich Luimnigh
    me do theand do chlu a chleath Chlair
    tu leath rob err dom edail.
11. Tri mairg deg do dhailis damh
    re taebh tedaich is tarradh2390 
    a ningnais bho is each is oir
    mo nan breath indmais monoir.
12. Inbhaigh dhuid a dhearc mhallsa
    teacht ar ceand cruidh chugamsa
    gnath leam gan rian sguir bam sgoil2395 
    triall ar ceand cruidh dod chathroigh.
 p.156
13. Duid rob urusa a aichni
    mo crodhsa a chleath gormAichli
    ba terc bo and acht teallach
    a barr cro ar an coimceandach.
14. 2400 Ni hor ni hindmus oili
    fhuarais a fhir Challmoighi
    acht dan a cendach do cruidh
    ni nar in teallach amhluidh.
15. Mas aithimlaid as ail leat2405 
    a barr Cliach mar adhchondac
    do ber slan coidhchi do chrudh
    is toirchi rim dan da dhiultudh.
16. Rit am thost ge tu go se
    trid an aithimlaid negne2410 
    ge taisiu slan a chleath Chuilt
    is agh da neach gan dighuilt.
17. O chianaibh do chan me sin
    misi in tonn baite bunaid
    dirghidh se seoladh mo rann 15v b2415 
    is me in leomhan sa losgand.
18. Is me in bheithir buaidhreas cath
    me in dregon go nemh nathrach
    me an fal remur do raghaibh
    dleaghor in tagh dimgabhail.
19. 2420 Me in deoch nemi is nuidhi brigh
    seachain bhiana na nairdrigh
    na clo da hibhi is agh dhuibh
    ar gradh bho a bili Beandchuir.
20. Is me in gris dearg a daighir2425 
    me in fal sgiach nach sguchfaidhir
    is bais ro lai ar lar na sas
    mara tai atam a Tomas.
 p.158
21. Gid bais duid a ndernais ruind
    a Thomais meic Briain bhratuind2430 
    rim robhais nocho ro cur
    is mo in toghais do thregun.
22. Toghais mhor duid is damsa
    ar gradh bo a bharr Ceanannsa
    tregun a chele a chraebh Mis2435 
    sar fele ar aen ga haithris.
23. Gen gom coimfial mhe a meic Briain
    re drech ndirg dhondas ghormcriaid
    maithfead mo bhu ar bhuaibh bus fhearr
    ni du an da cruaid go coimteand.
24. 2440 An gradh mor is melladh dam
    tugus duid a fhir Almhan
    do drech amlaich rob fhallsa
    gan bheth amlaidh umamsa.
25. Mat allsacht aisig dhfhaghail2445 
    rom treg mhe a Mheg Amhradhain
    suil tregind tu a gruad mar glain
    truagh nach gan bhu do bamair.
26. Cred acht leg agud uili
    mo crodhsa a cind Maenmuighi2450 
    ni bhiu ig ruidi red cebh coim 16r a
    tuigi go ler a labroim.
27. Aenghuth rod ma cheann ma chruid
    ni dubhart ri drech namlaigh
    as mor an gradh a ghribh Orc2455 
    gan a radh dfhir no dhabhocht
28. Ni he an gradh ro anaic orm
    do gnuis corcra a cleth Mughdhorn
    gid inmain tfholt craebnocht cam
    acht gan aenlocht ort agam.
 p.160
29. 2460 Ba nemhfhallsa a nathair Chuilt
    mo gradh duid dichra a iarmuirt
    ger imdha neac ga radh ruind
    gor mheath dom dan a ndenuind.
30. Da chuis bhar dhechusa dhuid2465 
    gan taeradh tra is tu id charuid
    dfhis do freagra atam ig triall
    do gradh is teagla ar enrian.
31. Ca hiath nach badh eagail leam
    toirbheart fhada ar ud Erenn2470 
    ge tai ar sith ri neart inois
    is tearc crich nachar creachois.
32. Do creachais ba calma in rath
    crich nArtraighi a dreach amlach
    sluagh dartruighe nir dhin cruidh2475 
    a gri fhaltbuidhe on arguin.
33. Do airgis anba in cathagh
    muicni portglan Peodachan
    creach sin mar chis a cleth Mhis
    do creach sibh sis go Soilchis.
34. 2480 Do creachais ba creach foindim
    shluagh crodha clann Raghoillich
    do airg bhar creach cland Ferghail
    a bharr cleath go claenTemhraigh.
35. Do airgis dar Sinaind siar2485 
    la eli a airgnigh Gailian
    red lind nir loigh rath gon lucht
    go hOilfhind tar chath Connucht.
36. Do airgis da aithlisin
    Tir nOilealla is Tir Tuathail2490 
    is crich Cairbri dagh oile
    go fairrgi is clar Callroighe.
 p.162
37. Brefne fen o bun go barr
    do airgis a fhir Chualann 16r b
    a agra ort ni du dhaibh2495 
    is tu ar gach nolc gan eadrain.
38. As tu creachaire a crich Te
    is tu is buachaill don Brefne
    beanai don lucht bhu go beacht
    ca dulc is tu gatoirrecht.
39. 2500 Ni aireom thagh seacha soin
    i nic mo bho a bharr Bennchoir
    dighailt cruaidh grod ro ghenom
    buaidh do trod ni thuiremom.
40. Gidh beag do airmhius dot agh2505 
    dermhad tug orm a imradh
    a chul find na fhaithchleath cas
    is aithreach lim ar labhras.
41. Is uimi do airmhius ort
    in beagansa dod bheodhacht2510 
    fad du shluaghaidh a geg Gamh
    is med muamhain mut aeradh.
42. Eagail leam a haird oile
    thaeradhsu a fir Bhoroime
    clu ar dho ghairgnim do lin libh2515 
    isil airdrigh thu a thaisigh
43. Clann Briain umud druim ar druim
    cland Meadhbha is maicne Chonaill
    do lem anall doiligh dhaibh
    clann Nell Oilich cland Cholmain.
44. 2520 Sil da Eochadh fat fholt cas
    cland Ruairc fen ca fearr duchas
    scland Murchadha nar traigh teand
    drumchladha aigh na hErenn.
 p.164
45. Da mend a Mumain meic Con2525 
    ni lemhaind .r. taerodh
    med do ghail ar broind o mBriain
    ri gach cloind sair go senCliaid.
46. Ni cuirfind Conachta am cheann
    taerad acu ni fhuilgheand2530 
    i Laighnibh ni lemhaind dul
    saidbhir feghaim dot uamhun.
47. Conall i sil Eoghain fhel
    mor a ngael dod ghnuis minredh
    ni leg thair ngrind do ghabhail2535 
    a Mheg bind shair Shamradhain.
48.  16v aAenrand da cuirind fa chach
    dot air a fholt mar orshnath
    robad cian o sibhul sind
    ni bhiadh minudh a nErind.
49. 2540 Crois Crist taraind leath ar leath
    do chosg mergi a fholt faindeach
    ferg edaigh a drecht damhsa
    slecht a chedair chugomsa.
50. Slecht chugum o chind go cois2545 
    sir loghudh a laich Bhernois
    slecht in malaich drumchail nduibh
    san aghaidh subhcaim socruidh.
51. Slecht i tabra craebhach corr
    sin in bel corcra chugom2550 
    tabhair phoig go dichra dam
    dar moid fhichdha bhidh achar.
52. Achrom ar nesith uaind as
    ghom tregon o tai denas
    fa ghnai nochon edubh as2555 
    gom tregun atai a Tomas
 p.166
53. A Tomas mac Briain Berbha
    Mheg Shamradhan shairfearrdha
    cuid talaich ni du damh dhe
    tabhair bhu gan chradh celge. g.e.b.dh.o.m.un.
54. 2560 A inghean Meg Uidhir fhel
    do mhuin Dia do dhrech minredh
    na {⬌} id a Nualaid re neach
    acht buanaigh taibh is teneach.
55. A bean Meg Samradhan shair2565 
    a inghean ursa ag Edain
    a craebh glan gan chlu celge
    saer tu ar ghal mo Ghaedhelge.g.e.b.
56. A Lasar fina a folt bog
    tri datha airmid orod2570 
    cach uimi got ibhi de
    gili agus duinde is derge.g.e.b.
57. A Athracht nar obair ges
    rod muin Crist ge ra chelmes
    do ghael dAdhumh ni du dhe2575 
    saer tu on crabhudh chelge.
    g.e.b.d.o. 16v b

‍

20. XX

Mael Padraig Mac Naimin .cc.

1. Buaid cagaid ar cath mBrefni
   rath a tagaid is tuairthe
   fraechdha an glor man fad ferthe
   slogh Brefne tad far tuaithne.
2. 2580 Slog o mBriuin fir na foghl
   fa sdiuir fhir is mor meanma
   slighe go uaim ni himda
   bidbha sluaigh thighe Teamhra.
 p.168
3. Tomas mac Briain badbh Codhail2585 
   do bhac a ngliadh arm dhilidh
   badh na righ do na dheghaidh
   gebaidh tir le cro a chinidh.
4. Mag Shamradhain geal ngruadhi
   dar bean armgabhail fhaindi2590 
   nir fhas fear uann gan fheli
   acht redhi sduagh geal Gailli.
5. Taiseach ar nach tren bidbha
   gach craiseach ger fa ghelga
   Boind Breagh ag bili Chnodhbha2595 
   comla gheal tighi Temra.
6. Fear le nairgthear magh Midhi
   gailltreabh ni ghabh na ghoiri
   ni fhoil fath a mbrath mbaili
   ma raibhi sgath rath roimhi.
7. 2600 Lamh as a treas nach toghta
   nocho slan cneas o cathgha
   mairg dibh Tail nar tech dheabhtha
   seachna ar cleth Fail da faghtha.
8. Dil choig ceathrar sa churaidh2605 
   roid a eachradh ni fhalaigh
   gach mer geal do gribh Eanaigh
   geabhaidh dibh fhear na aghaid.
9. Tug im Boind cach fa cheli
   ar tath o Roigh do roindi2610 
   telcthear tuath craibhi Chlairi
   sgaile daini im bruach mBoindi.
10. Mag Shamradhan sair subhaigh
    do sgail armraghadh dhfhoghaibh
    cin ar a fhaidh ag feadhain 17r a2615 
    fa dheabaidh dfhir Clair Codhail.

 p.170‍

21. XXI

1. Beag nach lor a luaidhim dhe
   a tigfadh dulc ad esie
   gidh cuich ga mbiadh breath in ill
   a leath no trian ni thuirmhim.
2. 2620 Do fhoir Dia Bhrefni mbhraenaigh
   fhairsing fheraigh fhindraenaich
   gach uir ri hidhnaib taraidh
   san ibhraigh uir erlamhaigh.
3. Latsa a meic Briain i bhairr thais2625 
   do fhoir Dia Bhrefni mbhraenglais
   tu a slat Chuilt ar do chagar
   bac in uilc nir fhobradar.
4. Gor fhoillsigh Dia bha dheni
   fis duid a chind Coirrslebhi2630 
   a flaith Gabrain gan grain dreas
   rob ail tadhbhail a nuaingneas.
5. Ni hamhlaidh sin tarrla in toisg
   be maith gon ti ro thegoisg
   do chuadhais on lucht rod ling2635 
   an fuarais dulc ni airmim.
6. A meic Bhriain nocho breg damh
   indLogha fhuarais rabhadh
   ba gaeth manuar thear robhaidh
   a sduagh Breagh od bhidhbhadhaib.
7. 2640 Nos amhlaidh fhuarais a fhis
   sluaigh ar ti theacht mad rolis
   o balbhthuind ag ben ri tir
   go redh a bharrthruim baismin.
 p.172
8. No no rob e thfer rabhaidh2645 
   ge dho berium baramhail
   fod glan mar bha gnath ri Lugh
   bagar do chach god chogur.
9. Bid ort i nam na troda
   buadha Logha Lamhfhoda2650 
   terc a gheg Chlair nach cualaidh
   med taigh o na hilbhuadhaibh.
10. IndLogha thu a dhregoin Druing
    i nagh no sinChonculaind
    coir do shechna a badhbh Berrnais2655 
    debhtha tharm is inFerghais.
11. A meic Bhriain na tachor te
    Tommas gidh e thainm baisde 17r b
    duid a laich Annla is ainm Lugh
    rigairm thanma ni hantur.
12. 2660 Lugh mac Ethne in errla fhind
    braithreas nir faemh fa Erind
    bha fraechdha rindaigh in fhir
    do mhill a bhaigh re braithribh.
13. Fuath do Lugh fa iadh nUisnich2665 
    dob aithreach don feadhoinsin
    ba lan gaidh gach tir o treas
    nir mhin a mbaigh na mbhraithreas.
14. As casmhail tusa a thuir Dhor
    is Lugh ri maicni a mhathor2670 
    glor faidheadh ag dul san drem
    gan Lugh daireamh fa Erind.
15. Aisi sin ainbreath rob ail
    do breth ortsa a fhir Gabhrain
    mad chuid don chindsa Chlair Bhreagh2675 
    dar limsa nirbh ail thairemh.
 p.174
16. Biaidh aireamh as uaisli ort
    ana fuil a chleath Cianocht
    gan rimh ni fhagmaid dot agh
    mar do sgribh Padraig peandbhan.
17. 2680 Ader dhuid a fhir Eni
    uirsgel ar a fhaisdeni
    tocht imslan o dha ed soin
    breg dimradh nochor fhoboir.
18. Ag findChill Fhearta in fheoir bhuig2685 
    aenna la dhar loigh Padruig
    an amra da fhoir indi
    tarrla ar a oigh aislingi.
19. Tarfas do bili buadha
    sa moighsea a fhir fhindChluana2690 
    medh i taraoidh do thoill air
    nir samail coill re craebhaibh.
20. Ingnadh re habhsdal fhear Fhail
    do ghluais gach coill na comhdail
    nochtaid ochta geala gleand2695 
    fedha ag tochta na thimcheall
21. Lucht cnuasaich ar cnuas a chraebh
    do condairc Padraig peandchaemh
    nir thearcthana a dhuilli dhe
    ealtadha on chruindi chuige.
22. 2700 Musglais Padraig na peand noir
    nachar mhaidh mheadhar egoir
    rem i chroind ga labhra leis
    poind a amhra da indes.
23. Do chan Phadraig phuirt Chimi2705 
    ar nindisi a aislingi
    ros ber fen go beacht a breath
    fa rem ceart airsen clereach.
 p.176
24. Cuingidh gebhas in gortsa 17v a
    brigha in croind do chondarcsa2710 
    Dia nir char chogur nar thuig
    do chan re phobul Padruig.
25. Is iad coillti a chrand soichleach
    do iadh man crand craebhthoirtheach
    is fa cheart is doigh gach dream2715 
    na sloigh ig teacht na timcheall.
26. Innmhus i cniuas do fhear as
    egis na healta iarrfas
    tromdhamha ga naithni air
    orrlamha caithmhi in cnuasaich.
27. 2720 Barr rug orraim o eadhaibh
    barr in croind gil gegleabhair
    is i rachlann chaemh i chroind
    gach craebh da dhathbharr dhighoind.
28. Crand buadha nar thearc toradh2725 
    tathairsiu a geg gormCharadh
    a dreagun Ce in cridhi gloin
    in bili rob e thathoir.
29. Tusu craebh bairr i bhili
    a leomhain glan Gairighe2730 
    a fhlaith Caillmidhi is clu linn
    is tu tairngiri in Tailgind.
30. As tu a Mheg Shamhradhan shair
    leandan Brefni in bhuird sgothchaimh
    a chraebh phuirt braenamlaich Bhreagh2735 
    do shaerabhlaibh ghuirt Ghaidheal.
31. Togbhail cridhi dod chliaraibh
    tagh a chonchair chailiallaich
    saer o ferg uaibhrigh thfhaghlaidh
    a ghruaidhghil derg dondabhraigh.
 p.178
32. 2740 An rosg da ndech do drech noig
    inghean ur edaich sgarloid
    ai bhili Gergi do ghebh
    dergi agus gili id ghruaidhebh.
33. Mailghi donda is dubh guairi2745 
    agus rosg gorm geguaini
    folt mar umha na fhailghibh
    ort ag dula ar dondmhailghibh.
34. Fuarais o Dia is demin sin
    a Mheg Samradhain shuirghigh2750 
    buaidh ndealbha is nenigh ar aen
    a dheghir Emna daentaebh.
35. Buaidh naigh ort a fhir Chodhail
    buaidh mbuga ar do bhrughodhaibh 17v b
    cuis fhormaid ri gach sluagh soin2755 
    buad comraig ar bar cathoibh.
36. Buaidh sed oirbh ni coir a chelt
    buaidh molta oirbh ban imert
    denumh indluis bhar sluaigh sin
    buaidh nindmhuis ar bhar negsibh.
37. 2760 A meic Briain na mbriathar mbind
    leath tenigh nochon airmhim
    ri tabhairt shed mbuadha id bhais
    a gheg Cluana nir charais.
38. A Thomais Chruachna in cnis ghil2765 
    a Mheg Shamhradhan shuilbhir
    lat gach giall da ndleaghair dhe
    du deabhaidh fa iadh nEle. le leath.Cuind.d.o.
39. Mac De go ndearna a Nualaith
    an errla choim craebhdhualaich2770 
    congnm dan loind treabh dho thath
    let ear led chloind led chonach.
 p.180
40. Anocht nach dearg do drech gil
    a inghean mhall Mheg Uidhir
    a shlat Bhreagh ni dolta dhe2775 
    ad geal nochta ad geal ngaire. re
41. Sgailedh Dia goirmidh dho ghlais
    ai Shitriug mac Briain bharrchais
    bidh maith din ar ndomhain de
    ar fhoghail a ghribh Ghaille. l.ea.th.

‍

22. XXII

Mael Padraig Mac Naimhin Fos

1. 2780 Ni beag an lensa ar Leath Cuind
   a dhith dairiumh ni fhedfuind
   len ig fobra chuir dhibh Cen
   do chuir in Fhodla i naimredh.
2. Len do loigh ar lacht a chruidh2785 
   len nach leg cnuas tre chraebhuibh
   len da tarrla cor do chach
   nach tarbha crodh na conach.
3. Len ar brondudh bho agus each
   len dar heasgradh in teneach 18r a2790 
   len ba sgel ar fianaibh Fail
   len ar chliaraibh dho chongbhail.
4. Len do fhas a cimsaibh crich
   len do leg fhas don esidh
   len mor ar techt i toraidh2795 
   le cleacht gach slogh sirfhoghail
5. Gabhail meic Bhriain ga mbi sinn
   cuis a leoinse as len dErind
   gor gabhadh gribh fhuind Uladh
   gan shil Cuind do chumhsgughadh.
 p.182
6. 2800 Gid mor noilbhem uair Eri
   re ngabhail chind Choirrslebhi
   ith Banbha ni bed ri bhaidh
   acht geg Gabhra do ghabhail.
7. Traigh gach lacha is lan tuili2805 
   do gabhail chind Callmhuighi
   do thart ma nuair ni fhaghar
   acht lacht buair do bheagadhadh.
8. Tomas Mag Shamhradhan Shaigh
   nirbh ingnadh Goill da ghabhail2810 
   mor damnas an mbreth do ber
   ai bheth a ngallghlas Ghaidhel.
9. Gabhail i Chraidhi is crad leam
   creach is mho degsibh Erenn
   creach gach cleri id chim i laim2815 
   tre gribh nGrene do gabhail.
10. An fhoil ar cleth nUiri dhairc
    suaichnidh lind Dia ga dighailt
    imdha geall ri geg nEanaich
    nach ted dar ceand coigeadhaigh.
11. 2820 Gan bhuain dhfhaisgin is gan ar
    gan la greni o ra gabhadh
    cred nar aisdigh sgemh man sgel
    gan gren dfhaisgin i naer.
12. Gan luadh sidhcaimhi ag sil Chuind2825 
    gan trebhadh gan tuar fearainn
    gan bhuing arbha gach achaidh
    i mBhanbha Chuind Chedchathaich.
13. Gan din ag duini ar dheabhaidh
    gan bac cruidh ri caidhbheanaibh 18r b2830 
    gan clodh fingaili na fill
    ni sodh inghairi dErinn.
 p.184
14. Aig sin na gill dechta dhaibh
    ata ag Dia a ngill re ghabhail
    o chach ni thoill an torudh2835 
    coill na bhlath do bhennoghudh.
15. Gabhail Meg Shamhradhan sheng
    do lin durchradhaibh Erenn
    bheith i llaimh do bharr Bhealaigh
    tall a ngrain do Ghaidhealaibh.
16. 2840 Tnudh ri maithius mhileadh Fail
    is e in tnudh thug a ghabhail
    is ar flaith Almhan i nidh
    nach maith adradh in enigh.
17. Tug gabhail fhir in fhuilt truim2845 
    in fhele a nenidh iaruind
    go fhoil deghear Andla a nidh
    nir ghemheal adhbha in enigh.
18. Odchiad a nidh fhear nGaillmhi
    do ni gach cliar comairrle2850 
    tocht ar cuan mar nar ludh lind
    is cul manuar ri Erind.
19. Do big egsibh Indsi Fail
    des dreagoin Gail do ghabhail
    ag triall dar searbhshaili soir2855 
    mhian dermhaili ar na damoibh.
20. Damha Fodla laimh do laimh
    do niad chomhairrle a chedair
    druim re braentaradh chlair Chuind
    rob ail daenthaghudh aguind.
21. 2860 Gluaistear le fileadhaibh Fail
    imirci aibhseach anbhail
    gan rian coindmhi sgeanmadha ar sgoil
    go nderna in Coimdhi a cabhoir.
 p.186
22. Gach neach uaind sa cheand ma choim2865 
    ag faisgin i chuain chugoinn
    do fhuair a moludh in moir
    uaind ri homhun in anfoidh.
23. Mar dobh ail lind tocht ar tuind
    tainig glaedh chudhnoidh chugaind2870 
    snaidm do thath na tuath a teacht
    gairm cuach ri cach a cloisdecht
24. Esdmid and sin suairc in glor
    neach ga radha rind impodh
    bindi in ghloir do labhradh les2875 
    ba choir adradh da aithris.
25. Tugsum beannacht ar a bhel
    o dha indis mar uirsgel
    teacht a laim do laithGaidheal 18v a
    maith bhad chair a chomaidheamh
26. 2880 Buain a gemhli do gheg Dhruing
    tug sluaigheadh impoidh aguind
    techt deghir Teamhra dia thoigh
    meanma in enigh da ardoigh.
27. Tug broghudh ar blath mBanbha2885 
    buain a glais dir fhinGhabhra
    sgaileadh gebhind do gheg Clair
    do leg dhErind a hanail.
28. Cidh nach bhadh fhailteach Eri
    ri teacht chraibhi Coirrslebhi2890 
    lind taith o Colmain do cach
    do chongbhail caich a conach.
29. Taiseach Theallaich uir Eathach
    beodha coitceand certbhreathach
    ni traetar le neach ganeart2895 
    breath agus se ga hesdecht.
 p.188
30. Tomas Mag Shamhradhan sheng
    gan giall do is doirbh a aicell
    gell du Chondla ar cheand na crich
    comla is fearr risin esith.
31. 2900 Ri mac mec Mhoiri as mhin troigh
    cia is coimhfhial do chloind Adhoim
    ni himdha acht cleath fhial Eni
    neach nar iarr a oirberi.
32. Ai ghilli gabhas do laim2905 
    nos enich gach fhir dadmhail
    da nabra as ferr a ni neach
    ina ceand Li bhudh lethbreath.
33. Ni fhoil ar dheghear nDala
    locht enich na heangnama2910 
    ni thug sed maith do mholudh
    as flaith nGreg a gradhoghudh.
34. Cairdi im ni sgan ni na laim
    ni chuindghend cuingidh Gabhrain
    ni ches ar crodh cleath Ghailli2915 
    ar ndol i teach tromdaimhi.
35. Tomas Mhag Shamhradhain Shaidh
    as imdha cliar na chomhdhail
    techt gan riar nocho doigh dhi
    gach cliar do choidh na choindi. N.i.
36. 2920 Ni beag anosa ar Nualaidh
    an fhuilt clechtaich camdualaich
    ar mhnai Cal nocho ler locht 18v b
    as lan do chell sdo chundlocht
37. Ingean Mheg Uidhir fuair bladh2925 
    gnai na mna is maith re moladh
    ni thadhaill geg ur Fhindi
    tnudh na hed na hainindi. n.i.bea.g.an.len.
 p.190
38. Sitriug mac Briain bruindi slim
    geall gach fhir do do dhlighfinn2930 
    neach ni ches ar a caith di
    ca maith as les nach lendi.N.i.b.e.g.
39. Ai tigh nimi is naemhdha clar
    cuireadh Padraig phuirt Ghabhran
    techta chugum re ndol di2935 
    go tugum chor don chruindi.
    N.i.b.ea.g.an.l.en.s.a.

‍

23. XXIII

Aengus O hEoghusa .cc.

1. Millte Eri dimthnud Ghaidheal
   ni gael sidha an seol do niad
   ai fhich ga cursun a caemhduch
   dursun nach frith daenghuth iad.
2. 2940 Med an imthnuidh fa iad mBhanbha
   beanas dibh Fhodla an fheoir chuirr
   an trath badh leo lem fo Gallaibh
   gleo ar chach fen i clandaib Cuind.
3. A milltear dhFhodla is e mhilleas2945 
   gan mian sidha ar sean nar og
   do mhill ar noileni Eri
   soilemi lind feni in fod.
4. Nis fiadhnaighi dimthnudh Gaidheal
   gabhail meic Bhriain i bhairr tlaith2950 
   idh ar cheand Tuama do theandadh
   ni huadha is fearr ceangal caic.
5. Maith cuimneghas cuis a mhoidi
   mac meic Dondcaidh deargas gho
   mairg as a dhal as ghanacas2955 
   a nglas lamh no dacas do.
 p.192
6. Gabhail Tomas tug a cheadoir 19r a
   crich nErenn ar inchaibh Gall
   do bhi ar fairi sa glas Gaidhil
   sni raibhi acht cas ainfhir and.
7. 2960 Mag Samradhan do shidh Gaidheal
   do gabh Dia ga dhrech mar ghris
   tainig an fear a hidh eli
   dha thigh mo chin remi iris
8. Do fhuaslaig grem a ghlas lamha2965 
   ni legfe an mBrefne ar breth Ghall
   do bhean an glaic as gerbh aimhdeoin
   ait in bhas gan ainbheoil and.
9. Tainig da thigh mac meic Dhondchaidh
   na denad Gaidhil glor tlaith2970 
   musglud fhir Erni as a idhibh
   do bhir erghi ar cridhibh caich.
10. Nir choimsi imsnim fher mBrefni
    a bhas Tomas is tu i llaimh
    ba ndearnadh ort nochorbh ingnadh2975 
    socht areabhra bhindbhan bhail.
11. Cred fa ticfaidhea i teach nGaidhil
    a ghnuis fhir na nearladh cas
    do ed tu gan tocht dod gabhail
    nir dhu gan olc daghail as.
12. 2980 Maidhm do gebhind a glac Thomas
    Teallach nEachtach rob e a tath
    tithe o idh in glais id ghealbhois
    don bhais ghil do chendghois cach.
13. Saeth lim mar leanaid dan imthnudh2985 
    oirecht Brefne bregaid ciuil
    gach geg geal re cheli i coimeas
    Eri is ead boinge as dibriuin.
 p.194
14. Ceangul sidha ar sluaghaibh Banbha
    beag bhadh iarrtha dairgneach Gall2990 
    cosnadh cach a orraind dFhodla
    in trath comaind dobra ann.
15. Sloigheadh combhaga i ceand Tomas
    tir do bhera ar bheagan caith 19r b
    o Taidhg ma tharla ar ti in fhorrain2995 
    ni bhi tarbha i combhaidh chaich.
16. Beag do findtar fraech a ghaisgidh
    re ghnuis nderg go ndentar cin
    go roich do mac Bhriain go bunad
    dar lat bhiaidh go humal dfhir.
17. 3000 Mag Samradhan sirfead comund
    in cneas min ni mairg re tug
    ni do thendi creasa in chloidhim
    sengi in shleasa roighil rug.
18. Mna aentumha ag imrad Thomais3005 
    na tigh uaingniusa is air bhid
    ni coir gach lai luadh ai Brefnigh
    a gruadh do mnai teghthir trid.
19. Dingrem Brefnech beag bha denta
    man donn casa mar crand siuil3010 
    dal ar leth da cindeadh cagadh
    millead nech bagar o mBriuin.
20. Maith tig don drem deaftha daghbhail
    uathudh lucht dan lughu an dith
    madh goiri an deabhaidh ni denta3015 
    dferaibh Moighi Slechta in sith.
21. Fraechdha a nerghi doirchill bhidhbhadh
    beag a fis ma fregraid ghliaidh
    sgiath geal ri gach nais mar eghthir
    sleagh ar bais gach Bhrefnigh biaidh.
 p.196
22. 3020 Leasg dho dleasda dul da fobra
    fir Brefne oi bhid slis re slis
    leagar os ceandaibh druadh dethach
    ag luadh Teallaich Ethach dhfhis.
23. Gan ediudh leo acht lente tana3025 
    da treas deabhtha deargaid niuill
    gnai ar na lentibh la na troda 19v a
    ata am slebtibh boga o mBriuin.
24. Crodha an indeall dfhis i tachair
    teaghlach i laich lengeas dig3030 
    cloidheamh foda ar cliu gach curadh
    troda is riu dho bunadh bhid.
25. Groidhi sleamna sriana breaca
    berthair cucu ar cluinsin sgel
    sgor seang o graifnibh na ngilla3035 
    do bhearr dhfhaichthibh finda a fher.
26. Mairg nach aghrand dhferaibh Brefni
    beti fan din doibh as lia
    dleaghar theacht a teand re caimthi
    neart a dream da ndailfe Dia.
27. 3040 Ni gael crechi cimsa a tiri
    Teallach nEachthach anba an toir
    beth ag on fhir im Gleand nGaibhli
    fidh ma ceand ni daingni doibh.
28. Lan Eri duaman bar cogaidh3045 
    a chathmeic Briain a mbim lis
    do rudadh dhi dilsi sluaghaidh
    bhar tirsi is i uamain dfhis.
29. Esgaidh troda Teallach nEathach
    rob e mo ghlor re ghruadh mbreac3050 
    gebha da ti sibh ar sluaigheadh
    da tigh ni nar luaigheadh leat.
 p.198
30. Suighfea chugud coigeadh nGeanaind
    a Glind Gaibhli in greadha luaith
    ni cuma chael is fearr uirru3055 
    do thaebh a heang tuilli in tuaith.
31. Durchur aith athchuiri in craisigh
    le colg tana thogbhai in laim
    dergfa a chais duind is debhaidh
    im bais cuirr re fhearaibh Fail.
32. 3060 Aichnidh damsa denum tearrla
    imdha cuas ann imdha dig
    imdha cladh is a chebh ghluinigh
    do ghabh rer i Duilim dhid.
33.  19v bAr cath mBrefni a bhas in onchon3065 
    do fhegh Dia godelbh a cli
    is ann rib ail cach do choimdhi
    daibh in trath dhod roighni in ri.
34. Mag Shamradhan ma selbh nduthaigh
    Dia chungnas ri cul na sgath3070 
    tugadh do ar na doiribh slebi
    nach mo ar moighibh redhi in rath.
35. Sithchain Chormaic na crich dhuthaich
    ga derc chuirr nar chomaidh echt
    gan chomlaidh do char re dorus3075 
    foghnaidh fa mhagh solus Slecht.
36. Da rabh ga thigh da ti ar sluaighead
    is e aenur ainceas cach
    mac Briain do bheath i na righe
    biaidh i lleath tiri do thath.
37. 3080 Do measg Erinn anba in mhesneach
    mac meic Mhoiri in mheadhair ghairg
    formad re neach grain i ghilli
    gidh baidh do beath imi os aird.
 p.200
38. Da fagha Bhoind bruithin ngrene3085 
    glor fear Teamra ata na chluais
    da suighea grian srotha Sinna
    thiar bidh fotha ghilla a nghuais.
39. Tomas mac Briain bruinde solus
    ri sil Craidhe caithfidh rind3090 
    ma ta i fich dlighidh a nderna
    sith cinidh Mheadhbha do mhill.
    M.i.ll.t.e.e.ri.d.i.m.
40. Maith do thogbhail Teallaich eachthach
    inghean righ Erni is fhind barr
    gabhail acach do ni Nualaidh3095 
    gach trath da mbi uamhain and.
41. Ingean Edaine ur colla
    corcra naichthe o ibheas digh
    dath a chroigh ar cain a trillsi
    aibh a gloir ni millsi in mhil.m.i.ll.t.e.Er.i.dim.th.

‍

24.  20r a XXIV

Adhumh O Fialan .cc.nid

1. 3100 Da oir Dia dobron oi mBriuin
   ata ar cudhnodh cliar nainiuil
   ni foill ro ghlac se in sloghsin
   gor fhoir mac De in dobronsin.
2. Rob inund dobron doibsin3105 
   cliara Banba agus Brefnigh
   gor sgail toil De da ndecraibh
   nirbh e soin ailechtain.
3. Do sailsead cliara chlair Breag
   fa feall dfhobra ar fhear Maisdean3110 
   nach biadh im chlar find Fodla
   dam on fhill gan furfhogra.
 p.202
4. Mar soin do saileadh uile
   ag sluagh Brefni braenuighi
   cath na leircreach nar lamhad3115 
   rath Breneach do begaghadh
5. In da droingsin leath ar leath
   damha caich sa cath Brefneach
   rob e a luad sgailead gan sgur
   sduagh Taidhean min thisudh.
6. 3120 Ni leg Iso is oirdirc seo
   uadha a muintir amudo
   frith caboir Dhe fon deacraibh
   da falaigh se a saileachtain.
7. Tainig mac Briain bronnas cradh3125 
   o finghuil maicne a mhathar
   ar taithleach ge thi in gasraidh
   bidh aitreach i in ingalsin.
8. Ger utroc on fhinghuil moir
   mac Briain Cliach nach cred leabroir3130 
   teacht do gheg Taidhen da taigh
   nir leg sgaileadh dar sgolaib.
9. In cedla ro feallsad air
   slogh mathar meic meic Donncaid
   nos do sduaigh Inbhir an fheall3135 
   do chuaidh ar imlibh Erenn.
10. Cidh nach sinfead se ar gach leath
    nos meic Briain go mbarr ndruimneach
    ni bi cliar i tand nach toir
    acht ag triall go barr mBeandchoir.
11. 3140 Tusu in mac Briainsea in bairr truim
    a Meg Samhradhan shulchuirr 20r b
    nach lor dogra an domain duind
    tobra tre fholuidh nimtnuidh.
 p.204
12. Tnudh rit a Thomas tug soin3145 
    feall ort dod braithribh bunoidh
    tuig a ri Cal agus Cuilt
    da bhinan duid a dhighuilt.
13. Sloindfidh me dod malaigh duind
    blagh sgeoil do sgribhadh romaid3150 
    sgel leghthar mar as dual dund
    do gebthar uam man imtnudh.
14. Digh imthnudh mor ri mac Con
    ag Oilill Ulom uasal
    go rodhing cach ceand a ceand3155 
    ba gnath Oilill ga imdeall.
15. Fellas maicne a mhathar fen
    ar mac Con ba cleas aigbel
    a sduagh barrlag nir baidh sin
    tre fharmad aigh is enigh.
16. 3160 Mac Con mar dho cinnedh do
    ba heagal leo a thocht tarrsto
    cuis na Muimneach fa eall air
    teand Luighdheach ar a luchtsain.
17. Imthnudh fhear nErenn uile3165 
    da bai ri barr Almuine
    flaith Aine gan uabhur mbreath
    ri huamun laime Luigdech.
18. Erais Oilill anba an fheall
    Mac Con cosnumaigh Erenn3170 
    go ndenra soin sibul neart
    fa bloigh don ibhur oirrderc.
19. Tig enta ag Oilill na neach
    ri hArt dindarba Luighdheach
    gor sgail se an ficfobul fill3175 
    do dichrodar e a hErinn.
 p.206
20. Ere dOillill is dArt fhial
    fagbas Mac Con mac Mhaicniadh
    nir gluais geg Thaidhean o thigh
    acht aenfear deg go demin.
21. 3180 Re naireamh ni anfa sind
    tuirrthechta Luighdheach luaidhim
    no go tainig fear Li a le
    don feadh da bhi ni beamne.
22. Gluaisis roimhi flaith Fodla3185 
    anoir daithle a urfhogra
    do chleth Lacha Ti nir thearc 20v a
    dech catha fo tri ag toidheacht.
23. Aenfer deg nir buidean beag
    is deich ndecatha ficead3190 
    ni tainig slog Luighdeach luind
    gona lor cuidhleach cugainn.
24. Nuadhu go hOillill sgo hArt
    laidh Mac Con criche Condacht
    do roind Fhodla na ngart nglan3195 
    fa fhogra dArt nirbh ingnad
25. Mac Con ba chuid dFodla fhind
    erais Art agus Oillill
    mo riamh a rath do Lughaidh
    triall sa cath da chualubhair.
26. 3200 Tarrla bas Eogain is Airt
    le Mac Con sa cath urrdairc
    gor chosain gart Emhir find
    bar erich dArt is dOillill.
27. In dream nachar dithaigh dibh3205 
    Mac Con na comhrag nainmin
    flaith Gail don aicmi nir an
    no gor sgail maicne a mathar.
 p.208
28. Mar sin do gena a gruad bog
    dul fon lucht ro feall orod3210 
    gach a fhoil dibh fa eall ort
    atchim nach geall rid ghuasocht.
29. Aig sin sgel beag dod bais gil
    a Meg Samhradhan shuilbhir
    a gheg barrlag Banbha is beacht3215 
    tre fharmad tarrla a thoidhecht.
30. Formad rit fo dera daibh
    feall ortsu a fendidh Gabrain
    a shlat Che gan chor dfhaghail
    Mac Con rob e tindamhail.
31. 3220 Nemhingnadh tnuth a thuir Breagh
    do beth rit righdha toindeamh
    ar dith sluaigh a chleath Chomuir
    ar buaidh creach ar chomhlonduibh.
32. Ar imghuin mbeodha a bhadhbh Dor3225 
    ar cagad ar bord mbidhbhodh
    ar loindeart cruaid i gach cath
    ar toirreact sluaigh go seabhrach.
33. Ar med a marcsluaig meanmnaich
    ar crodacht ar cethearnaibh3230 
    da ghnai as foda suas mar soin 20v b
    ar cruas do throda a tocraib
34. Ar imad do gealgha nger
    dimad do cholg sdo choiler
    a shlat nachar dimol dream3235 
    ar imad glac is ghaithlenn.
35. Ar uaisle do theaglaich tren
    dimad mac righ god rorer
    ar meanmnaichi sar med sguir
    sar greadnaighi a geg Gabhruidh
 p.210
36. 3240 Aruagaibh leabhra a lo creach
    ar chosnumh na mbord mBrefneach
    ar lem go dian a ndeabaid
    arer cliar gach cineadhaich.
37. Ni lughu ba denta daibh3245 
    tnudh rid redhi a righ Gabhrain
    is tu as redhi ag riar na sgol
    o Shliabh Berri go Beandchor.
38. Maith an chuis fhormaid oile
    rit a meic Briain Boraime3250 
    toillfid ar nduaisni a drech bog
    neach fatuaisli ni agbhod.
39. Senchas tathar oirdirc sin
    do sloind Mac Fhir bhind Bisigh
    a barr Ce ro mor misi3255 
    nach lor e da indisi
40. Sloindfidh misi diaidh a ndiaidh
    tuaisli o Moir a meic sairBriain
    do thoguibh rind delbha duid
    a chind Teamhra ar a teagmuid.
41. 3260 Nai righa fichead fuair rath
    umud a Tomas Theamhrach
    moidi ar daghlaidh do duas cruidh
    suas o Amlaim go hEochuidh.
42. Amlaim is Art Domnall Dean3265 
    Fergal is Domnall dedgeal
    da Thighearnan mataebh slim
    a chraebh chineadnar Cuilinn.
43. Domnall Niall Congalach cas
    da Fergal suairc a seanchas3270 
    Art Breag is Ruarc druim ar dhruim
    da fer da ruacht gart gealCuinn.
 p.212
44. Tighernan tren an cathal
    Seallachan caem Ceanrach
    Dubh Dothra is Duncadh na cath 21r a3275 
    Baithin is Blathmac buadhach
    cul na findcladh mbarrglan mbog
    is Crimthan Almhan umod.
45. Sgandlan umud a folt cas
    Aedh Find Feargna agus Fearghas3280 
    dias fuineadhach ba garg gal
    Muireadhach ard is Eoghan.
46. Duach Galach is Brian Banbha
    umud a fhir findGhabra
    ceand slogh ro sheachain mearol3285 
    is Eachaidh mor Muighmeadon.
47. Aig sin do gheanadhlach grind
    don lethsin a laich thuirmhim
    is am tnuidh seanchas mar sin
    a barr gelchas muir Midhir.
48. 3290 Gidh be do bheath re fhaghail
    a Mheg shulghuirm Samhradhain
    imdha cuis gan damnad duinn
    dud ghnuis budh adhbar imtnuidh.
49. Du thoillis tnudh bhan mBanbha3295 
    rit a fenidh Eachlabhra
    ar bharr ndroblanach dleachtach
    ngoblanach fann findleapthach.
50. Ar bel nderg is ar dhed mban
    a meic Briain bregas bandal3300 
    suairc tainig a fhir Eanaich
    sar braigh ngil ngeseamhail.
 p.214
51. Ar glaic mbarrduind ar barr cas
    ar taebh semhidhi solas
    a i Dhuach nach crandta creach3305 
    is ar chalpa luath ledmheach.
52. Aig seo a Mheg Samhradhain Saigh
    dolaid uthrais ar edail
    cuis laidhi gairbhghlec do gha
    a daighmeic Maili Meadha. da foir Dia dobroin
53. 3310 Menic fhoiri thaighidh ngil
    a inghean mhall Meg Uidhir
    a Nualaidh go cebh cladhaich
    ar chem nuabair thollamhain.
54. Usaidi amladh laidhi3315 
    duid a inghean Edaini
    do gnuis mar gren nderg ndealbdha
    da thegh na lerg loidha. Da.fo.ir.Dia.dobron.
55. As tu a Athracht fhoireas daim
    mo crod mindmhus is medail3320 
    is tu an ogh atu thaga
    is tu mor is mhasgadha. D.a.

‍

25. XXV

Niall O hUiging .cc.

 21r b

1. Nir bhaidh tene Teallaich Eachtach
   is ur gleandal
   ard a lasar dhond nach dimbuan3325 
   trom a tenal.
2. Teallach nEachthach imdha a croinn chiuil
   is choir shendtear.
   in tuath fo hellach ni hairgthear
   teallach tenteadh.
 p.216
3. 3330 Tene bithbeo bias ar fodod
   frith na ngleandaib
   da lasair dergthe mar dondfhuil
   tente in teallaich.
4. Tene bheo beandachtan Phadraig3335 
   gan plaigh dhfhaghbail
   tene beo na crich do chongbail
   ar fich nanbail.
5. Loisi tinoil Teallaich Eachthach
   deagla a frasguin3340 
   ni seachbaidh dfhoir caemna a cleasruid
   laemda an lasair.
6. Crithri thentead Teallaich Eachthach
   mar or nasnach
   ri cois righ Erenn go hUisneach3345 
   lebhend lasrach.
7. Gealbaind a tented ga togbhail
   or tech tromsluagh
   imdha os Teallach Eachthach airmger
   deathach dondruadh.
8. 3350 Nir fhaem oirecht
   re taebh ig toigheacht go rendaib
   sluagh Ene an aigh
   tene nar baid tene in tellaigh.
9. Fodogh ar grisaich is gnath ri3355 
   gasraidh Uladh
   menic do thegh teas a teneadh
   cneas gach curadh.
10. Tene beo bithbheo na Brefni is
    brodla sgribhaim3360 
    go flaith Mhuighi gormLuirg granduinn
    dondbruidhg dighuind.
 p.218
11. Losgudh caicrich
    crithri na cairi cosg deger
    lasar na laaem dhond gan dubadh3365 
    caer trom tened.
12. Tene bithbeo
    nach baidh uisge agus si ag deargad
    tene beo ar a fhuil uidh ubhdar
    tuir Duin Dealgan.
13. 3370 Laech Muighe Slecht na sul mongach
    min re ceallaib
    ni bhi dfhir Eli na urraidh 21v a
    teni in tellaich.
14. Tene beo ar eneach sar engnum3375 
    es ar uaisli
    tegh righ ni rech
    fear do dil fo dech ar nduaisni.mh
15. Tomas Mag Shamradan Sinda
    nar sir doimhiadh3380 
    mar do bhi Brian agus gach ri
    riam ga roriar.
16. Ar mbreth ar buaibh
    ma gach crech nocon uair urchur
    laech nach garb ngloir3385 
    ar mharbh don toir ro bo thurchur.
17. Taiseach beanas orraim dairdri
    is e ar sodhas.
    gach ri ar a tug maidhm fa minos
    o thairm Tomas.
18. 3390 A cach cantair
    ni gnath antair ri ho nEachaidh
    da treas tacair
    do dathaigh gach cneas da cleataib.
 p.220
19. Maith ma dhuais iarcomairc degsibh3395 
    ard an ghnaisin
    maith ma tug o Duach do duaisibh
    thuath in taisigh.
20. Teallach nDunchadha do dichuir
    as an duthaigh3400 
    crodha in dream do chaidh go Cruachain
    ceand Fail futhaib.
21. Imad luireach ngeal is gormat
    ri barr mBochna
    rob imda ar an ath land limta ar3405 
    sgath crand crochta.
22. Imad bratach meic Briain Breaghaich
    nach bras mbaethgloir
    imdha go clagh relgi rigtoir
    mergi maethsroill.
23. 3410 Fear rigtha is aithrightha airdrigh
    ise ar sloghas
    ni bhi buachuil
    go na tri tuathaibh acht Tomas.
24. Mag Shamhradhan3415 
    na rind is echtairgnech Taidhean
    da arm go nor
    ar marbh ro bo mhor re mhaidheamh
25. Mac meic Dondchaidh deargas catbarr
    cuich nac molfa3420 
    a ndlus debhtha
    a shechna ar tus ro bo togtha.
26. Nir tech tachor
    man crech a crathud gach cascroinn
    ar broind berna 21v b3425 
    do roind gac gealgha dha glasloind.
 p.222
27. Mac Briain Meg Samradan Seagsa
    seachnas fhinghuil
    in te trebhas
    ni he beanas ig a bidhbaidh.
28. 3430 A haithli an air
    ainm gach mona o marcach Umaill
    moin i madhma
    dhon thoir ru ba gharrdha gubaing.
29. Fal suaichnidh sleagh3435 
    fuaighfidh in clar geal re ghoirmsliabh
    da chosnum ni thriallfad tromsluagh
    iarthar Oirghiall
30. O Inis Taidhg go Traigh clainInnsi
    a craibh Oidbhi3440 
    les Loch mac nEn ri Gleann nGaibli
    agus Beann Boinri.
31. Gach fer dar airg dFeraibh Manach
    moidi is urra
    do chuir o Cuind ar aibh Colla in3445 
    chuing mun Cunga.
32. Cach riflaith Fail
    firfaidhear faisdine ar ndruaidhni
    biaidh gach fear is fhearr go hErni
    ri ceand Cuailgni.
33. 3450 Crich na Brefni
    biaid aigi sa claind a chloindi
    sgoth Chlair Chimi
    ag Loch Dindi is chair in choindi.
34. Smacht anbhail ar airdrighaib Banba3455 
    ag baidhb Luaraidh
    gor chu {⬌}
    Brian os na Brianaibh {⬌}
 p.224
35. DEochaidh Fedhleach
    dEochaidh Muighmeadhoin ro moladh3460 
    righraidh Indsi Fail na fileadh
    daibh fa doladh.
36. In treas Eochaidh ata am Tomas
    na taebh seangbhog
    Eochaidh da fhuair clu i ngach comhrag3465 
    ni du a dermod.
37. Cland Ruairc Meg Thighearnan Teamrach
    am thuir Mhaighi
    Mac Diarmada Bearba is Builli
    is damna ailli3470 
    na tri hEochaidh Breagh is Boindi
    fa fer nAini.
38. Re reacht roimher
    re nert a cloidheamh sa craiseach
    bidh lom gach tir a foil fasach 22r a3475 
    toird taiseach.
39. Dergi nan fhuil aigeadh marcaich
    Muighi Femhin
    gnuis gairthi a gnuis
    a faichthi gan tuis gan tenidh.
40. 3480 Mac Maile Meadha agus mac Brin
    os gach flaithremh
    rug buaidh o mBriuin
    na sluaigh thug go ciuin da caitrem.
41. Mac Samhradhan sidi buadaigh3485 
    gach buaidh leanas
    tonn gleo gerthe
    a ceo trom do Brefni beanas.
 p.226
42. Ar cosnum creach
    cinnidh ar taiseach gach tuaithi3490 
    cruaid airm ro fill
    fa na buaibh ar ngairm cind Cruaichi.
43. Ri freasdal fhear
    ri teasgadh a sleag a srollfhas
    telthear do loind cruaid a caildias3495 
    a tuaigh Tomas
44. Tomas mac Brian
    baramail do dreagun Berri
    Dolb ar cind chelg
    Find agus Bodhbh Derg ar deni.Ni baid
45. 3500 Ingean Edaine earrla blaith
    bis na sduadhaib
    a dreach mar ros os gach righain
    nos do Nualaid.
46. Ingean Meg Uidhir aigheadh derg3505 
    dilas laidhi
    bean rug as a hoigi ar feli
    moidi ar maini. Ni baidh
47. Diall re hathair
    ag inin Domnaill Duin Maighi3510 
    a moludh is deaghdual duindi
    gealghruadh Graindi. Ni baidh
48. Caillin Fidhnacha dar furtacht
    ar gach faghail
    do foir se ar gach ndoigh na dedaidh3515 
    me ar goim ngalair.
49. Brian mac Ruaidri ratha Guairi 22r b
    grisaid fhaidhi
    airgfid ar teachtad gach tiri
    breacMagh mBhaini. Ni baidh.t.
 p.228
50. 3520 Toirrdelbhach mac Aedha Uisnich
    aithcheodh sbleghi
    re gleo ngarg da ghabh Magh Midhi
    sMag nard nEni.

Ni baidh teni Tellaich Eachtach

‍

26. XXVI

Niall O hUiging Fos

1. Dith cruidh coiri Tomas3525 
   taiseach Tellaich Eathach
   in fial coitcheand cruthac
   mar Brian coitcheann creachac.
2. Tri choiri ag cleth Cruachan
   gon craaibh belderg boindghil3530 
   coiri thoighi a theaghlaich
   is choiri ga choindmhibh.
3. Coiri bis ga bhandtrocht
   bean churadh chuain Bhanda
   sa doiri i traigh tunda3535 
   coiri ga mnaib malla.
4. A chuid lai is lan coirid
   chuingidh gruaidghil Ghabhrain
   ni druid chaidhchi o chonghair
   a chuid aidhchi is anbail.
5. 3540 Ar mhuc ar bo mBhrefneach
   do ber go mbi an cargas
   ni hail les lon lachtcruidh
   mor do martaibh marbhas.
6. Do biathadh fer nAlban3545 
   is eachtrann iath nUlad
   bidh gon craibh shuairc shuilbir
   na bruighnib do bunadh.
 p.230
7. Coindmi Lini is Laigen
   agus Midhi is Muman3550 
   tug dith ar gach ndoiri
   ni sgith coiri in curadh.
8. Ar cur ais na nairgeadh
   dfenidh Boindi buigi
   dith tug ar na tredaibh3555 
   rug na cedaib chuigi.
9. Tomas mac Briain Breghaich
   badb Daili na ndondbrat
   is freasdal cliar Connacht
   mar CondArt mar Cormac.
10. 3560 Mag Samrad sireas
    gach tir Brian Bearbha
    dith cruidh creach a coiri
    tuirchleath Moigi Meadhbha. 22v a
11. Lan a chnuic do choindmibh3565 
    da chatraich lain luchtmair
    lan toighi do theachtaibh
    le choiri sa chuchtair.
12. Leasg lind ar lamh folumh
    go foghlaidh cland Craidhi3570 
    dfhir tadhaill gach thiri
    ni lamhaim gan laidhi.
13. Go Loch naibind nUachtair
    ag airgnech Cairnn Currnan
    coindi ag na tri tuathaibh3575 
    a Cruachain o Cubran.
14. Lan gach tir do thoirthib
    ag tuir echtaigh Adar
    lan do bhuaibh na mbhrughadh
    gach clar da fuair falam.
15. 3580 Mor glesdair do ghormghaib
    ag degsain an dondsroill
    do chan foir ga fetheam
    coir techead an tromsloigh.
 p.232
16. Ni lamhthar a leanmhain3585 
    ca lercreach nach lemhad
    sith no osudh daemhadh
    dith dosun a denam.
17. Conmhaicne i Bhriuin Brefne
    ig baidbh Cliach ga choimriar3590 
    clann Roig Echtach airmruad
    crechtach o fhoir Oirghiall.
18. Teallach nEachtach nechtach
    aigbel dferaibh gaisgidh
    re fechain nir fuirgheadh3595 
    nir fuilngeadh a faisgin.
19. Tren ar feraib Fodla
    flaith Fail fedhm os raineart
    do ingair gach oireacht
    gan inghail gan ainecht.
20. 3600 Ri creachaibh a chrechtshloigh
    ca ca trentoir nar tubadh
    nos do nerna ar dereadh
    degear Emna Uladh.
21. Sluagh Breagh on gleo gaibhteach3605 
    ceo ar sroll ngeal a ngerchleath 22v b
    a cosdud ar criathrach
    ig brosdud na mBrefneach.
22. Secht cead sleagh ar sluaigheadh
    seabhac cosgrach Codhail3610 
    seacht cead glac do a ndeabaidh
    slat Greg bro do bhoghaibh.
 p.234
23. Laech seacht cead do cloidhmhibh
    mar Cermaid mor mirbhel
    seacht cead each fan uathfas3615 
    is cleath ruadhchas rindgher.
24. Rosg mall is dreach dergmhin
    docland each ar airdlem
    taiseach ifiu airdrigh
    gan liu craiseach cailgred.
25. 3620 Righ na taiseach Tomas
    tuir Mhis mheallas righain
    Mag Shamhradhan Shoghuin
    na roghuin os righaibh.
26. Mac meic Dondchaidh Durrlais3625 
    dregun sulghorm sochraidh
    ni hail druid re deabthaibh
    air thug is na tocraibh.
27. Re muintir Mael Morda
    mor ferg flatha Doire3630 
    mo a fich do Muigh Midhi
    gidh dith cruidh a choiri. D.i.t.c.r.uid.
28. Ingean mall Meg Uidhir
    ucht geal gruadh mar chorcair
    drud ri haibh sgol sgagthair3635 
    tug chrod ar laid lochtaich.
29. Ingean righ is righna
    a rem cuich nach cualaidh
    dal gan cleth a cliaraibh
    gan gradh nech ag Nualaidh.
30. 3640 Os baindrighnaibh Banba
    bis bean churadh Cairbri
    is i a lamh as luighthi
    damh ni chuirfi ar cairdi. Dith cruidh coiri Tomas
 p.236
31. Moidi andois nos Graindi 23r a3645 
    gnai uirri as a hoigi
    a mhed da chrudh caitheas
    a maitheas is moidi.D.i.t.
32. Caillin ceand na nardnaem
    erlum rob err aisdi3650 
    lucht crabhaid cruaidh caras
    sluaigh gabhas na ghaisdi. Dith.
33. Toirrdelbhach triath Fodla
    fear caithmhi gach cisdi
    mar Dathi mar Thuathal3655 
    ri Cruacan as clisdi. D.i.t.cruidh.coiri Tomas

‍

27. XXVII

Gilla Na Naem O hUiging .cc.

1. Tanag danaid an enic
   Magh Ai lorg landhemhin
   glor mn dlighim re gach ndreim
   sirim gach tir fo tuarim.
2. 3660 Ceilligh gach aen bhis a mbroid
   gid {⬌} deachfear ag Fanaid
   mor broid gach deidhfhir re dan
   goid an enic don abhran.
3. Is e in tabhran ro alaich3665 
   an edail an ealadhain
   do sgar in daghdan re dhath
   abhran ban agus bachlach.
4. Le righaib chagillte in cruid
   nach tabhair treas ar mianaib3670 
   bindi in cliar abhran foltach
   sa camdhan fiar firlochtach
 p.238
5. Is iad duasa a nduthaich daib
   (bia dna olarndha) d'aghbhail
   mor a ceadach ar a cuid3675 
   or na theallach ni iarraid.
6. Sgarloid ur is eich is ba
   duasa deaghaesa dana
   a nedail mhor ni muirrnd beag
   cuirn is or is airgead.
7. 3680 Cliar ag cach rindi ga rad
   cliar re (thathraisg) an abhran
   gach fili bind da bagud
   tind laim chridi is comthlamadh. 23r b
8. Da rindeadh creach nac coir di3685 
   ni thed rinn anadh (eirbhi)
   da trian bho is each is arradh
   ni mo creach dha gualabhair.
9. Da trian indmhais Inse Fail
   fheacht eile rob i ar nedail3690 
   bha farbrig ba boing re baeis
   boill na nairdrigh ro iarrmais
10. Mael seaclaind Gabran da ghuid
    aensuil Eochadha d'iarraidh
    gor shir sin saeghul Mo Bhi3695 
    nir daeradh ind fa eni
11. Sa Bhreifni ni beg a rath
    a cloind Bhriain mhoir meic Eathach
    re la gan debheach re daimh
    ata in teneach ar admhail.
12. 3700 Oireacht meanmnach Maighi Slecht
    Teallach nEathach na nardecht
    sith mhagh ar ar shill gach neach
    da dichradh ind in teneach.
 p.240
13. Da creachadh Inis Fail3705 
    re fis an enich daghbhail
    in eli mar dha fuair cor
    da cuaid Eriu as a thinod
14. Teallach nEathach na narm nglas
    na neneach nan indmhas3710 
    deigfir gan eallach gan or
    teallach an enic dhadogh.
15. Tomas mac Briain briseas cath
    ise triath Teallaich Eathach
    fear gradha ind na oireact3715 
    dana lind a lorgaireacht.
16. Ni fuil mas fhir don fhir sgeoil
    nocho triall a tir naineoil
    o bord maigi na in Ai
    uaindi ach madh uighi aenlai.
17. 3720 Dadola ar fud na Fodla
    ar cis chaich da chomhfhuagra 23v a
    sgeal truadh mar tharlla in teneach
    ag sluadh Banbha is bigeanach.
18. Na chin fein fuair a ghabhail3725 
    ig Mag soiclech Shamhradhan
    on te gar choir a chagar
    nocho doigh e dhuaslugud.
19. Easbhaidh bho is indmhais is each
    ar a thir thug in teneach3730 
    tegheadh fa crodh mara cleacht
    is nir ghon enfear dand oireacht.
20. Is righdha rugadh i breath
    ag mac Briain Benni Coilceach
    ar ar chrodh ge dha cuir sin3735 
    is gan dol fa fhuil inn enich.
 p.242
21. Fir mo ghut re geg Findi
    maith fuigeall na firindi
    do ghebh loghadh ar bru bhais
    acht go molar thu a Thomhais.
22. 3740 Teallach nEathach na neach nhgeal
    teni beo nachar baideadh
    bristear ar chach gach cath leo
    a rrath gu brath bidh bithbheo.
23. Mac meic Dhondchaidh dhuin Uisnich3745 
    fhados teni in teallaichsin
    a brondadh mar gual ngairthi
    condadh buan a beathaiti.
24. Athair Tomais tug gach maighm
    Brian Breagach rob e a orainm3750 
    ba Brian Breagach im cheand greach
    in seaghach fial seang suirgheach.
25. Righraidh Teamhrach tuaithi Breadh
    as iad sgaith gleiri Gaegheal
    ar ud Bhanbhan cian re clas3755 
    a darrla im Brian da mbregas.
26. Breaghdha ar gach neach fo nimh
    is on righraigsin raithteir
    a radh ri neach im ni olc
    ni thi ar mbhreath ar a mbredhocht.
27. 3760 As i in breagacht ge be i mbheath
    gaisgeadh is uaill is eneach
    ag sin triar nar tri lochta 23v b
    da bhi a mBrian na breadhachta.
28. Ceirdi a athar o fhas3765 
    meabrach ataid ag Tomas
    in triur ro bhi im Brian on brudh
    dlai ar a triar ni tugsun.
 p.244
29. Gaisgeadh is eneach is uaill
    sa fhearchoin echtaich armruaidh3770 
    na dhiaid lenas is ni da locht
    breogos Briain is a beogocht.
30. In fod fireonach i bhuil
    is da cinel cleach Ludhbhaidh
    suithneart san uir as ar as3775 
    da cruithneacht a tuir Tomas.
31. Rigan chonghaireach caithmeach
    a thir duasbhog dheaghaichneach
    a fidh na talamh ni thug
    a tarad ach dfir fialbug.
32. 3780 A tuath ni theid ar a muin
    marcach ainfhial nach easguir
    tir na ngeleac is na greadh seang
    fear gan eneach ni fuilnghnend.
33. Da thir is fearta feili3785 
    freasdal churadh Chorrshlebhi
    idna i tuath nar cnai bha crodh
    is gnai i Dhuach fan domhan
34. Liadi uisgi a ol gu beacht
    dala in uaran ga oireacht3790 
    brondadh cruidh gan cruas du cach
    as uas da tuir a chonach.
35. Eneach orro ga urail
    is bind le sil Samhradan
    neach do miadaich miadh na nam3795 
    ga riar a gegaibh Gabhran.
36. Ni uil is ni bia is da mbeath
    fear dan aicmi gan eneach
    comhartha a sil is e riam
    ni dibh e damad ainfial.
 p.246
37. 3800 Gach cluain taebtrom torrach
    dun gealal dedbhan dearclondach 24r a
    a tir inn inbhaidh a toir
    bidh re tignaib ga iarraid.
38. Mor saith tanaisdi a thiri3805 
    beag nar baid clu a choimdhini
    docair do domna fai fas
    is a gnai tarrla ar Tomas.
39. Mairg do ni fraechacht na fearg
    ris an gruadh chorcra ngelearg3810 
    magnenar neach do ni tlas
    da mbeath ar a thi Tomas.
40. Mac Briain mheic Samradhan shaeir
    a lucht deabtha ro dhiansgail
    gach greas da gresaibh re gha3815 
    ga mheas re treasaib Tana. Tanag
41. Nualaith Breadh bumi na gliar
    bainmheirrleach enich Oirghiall
    ar muin mhna Eni na eoch
    ata a theiri don neneoch.
42. 3820 In teneach na fhir ghradha
    gun geanmnaidh reigh rosgmhalla
    a crodh mar ra chleacht ro chaith
    no gor ghabh neart ag Nualaith.
43. Ingean Mheg Ughir ucht ban3825 
    glac mheirgeal amlas uchtan
    gach eang greata o gheis Chabha
    mar neachta ar eis fhearthana. Tanag
44. Tanag dathchur Fhodla air
    Aedh O Domhnaill Duin Bhalair3830 
    gealltair do ri Fail i fhad
    cain as gach thir as a tanag. Tanag

 p.248‍

28.  24r bXXVIII

1. Fada atai am aighi Aed
   ca dtai a deighfhir gan mo dil
   ni deabhaigh ach rege ar aen3835 
   re ceile a Aed dleaghar din.
2. Dia le mac hathar a Aed
   guma leat in tachadh uad
   rath bref {⬌} sean oraibh a Aedh
   a craeb Toraigh is glan gru{⬌}
3. 3840 Gumu leat a iatsa onn
   noco mo leat iat Erenn
   fearr don lo nach bhfuil

‍

29. XXIX

1. A thsaith doigre a ninad Briain 24v a
   comhdme san inadh a fuair3845 
   do ni a lleas is a leas fein
   ni dha gach cleir teas is tuaidh.
2. Aithris maith ar Brian da beir
   gach flaith ga riar no go raib
   is le cliaraibh cain in fir3850 
   gerb ail libh a hiaraidh air.
3. Mac Shamhradain re fill foir
   rind gac armaghaidh ra baig
   ca tarba breith eir na buaibh
   buain re cleith nAndla o nac ail.
4. 3855 Tomas mac Briain brondas scor
   biaidh ar a comas a crod
   ni scithach fagla barr Breagh
   ca tarbha sead and a nar.
 p.250
5. Craiseach croind leabir na laimh3860 
   da boing tre cnedaibh a criaidh
   druim innane sa crand cruaidh
   da cuaidh a barr Gaille a ngliaidh.
6. Leoman concar o Creit Rabh
   gleic re confadh ro badh cin3865 
   ar ndol tre cairthe o barr Breag
   da bean land da aithle dir.
7. Gabh inn randso do dom dan
   gan cradh damsa ni do is dual
   airmid gach maith da bi ar Brian3870 
   gach cliar a lait Li god luad.
8. A slogh fir na nabhra ndubh
   ge tarrla ibh ag ol lead
   as romaib budh coir a cur
   ar nul oraibh go Boind mBreagh.
9. 3875 A cat marcaigh Mughe Rein
   cana cairre sloighe sluaigh
   crecht nocho dabair in toir
   na roigh echt na haghaidh uaibh.
10. Bind in comrad da can me3880 
    re ho golmain da gabh gnai
    ar glor do suirge a laith Li
    da bi cuimhne maith ag mnai.
11. Ca oiracht nar loisc go leir
    da coisged e dodeacht dad toir3885 
    ac teacht do geig Teamra a tir
    bid a meanma sa meid moir
12. Creach o faghlaid ac an fir
    dar falmaigh teach agus tor
    da din da esi da an3890 
    mar da gabh gribh Chesi crod.
 p.252
13. Doirbh a leanmain ar mbreith buair 24v b
    ar mbeith a teaghlaigh re taibh
    ma ghaibh cleath Eine doir
    nach doig creach ele ar a aidh.
14. 3895 Lucht foladh nach roig da dul
    ar a oman da coidh car
    mar tucsat aichne ar barr mBreag
    fear sa aitle and nir an.
15. Leatar leis gac breath ma mbhia3900 
    ca neac ar nac ceis a clu
    gidh mor maith do cleith cro
    ro bo mo a dith beith gan bu.
16. A troigh i Colmain a Cliaidh
    do rograin a toigh in trir3905 
    beg nach creach slighe bur sluaigh
    ni fuair a leath tige a dir.
17. Fatha a gagair da cluin se
    gach a nabair a fuil fai
    budh iad da sgela a laith Li3910 
    gach ni maith adera in drai.
18. Glor sloigh re ho guind a Cult
    da oruim as doigh a clod cnicht
    ainci in duine da feall ort
    ar dochda ceand uire ar ticht.
19. 3915 Glor a bidhbhadh re ho mBriain
    ar na glodh gidh diblad daib
    ni ar in arm da bi buaidh
    ach buain a badbh Li red laim.
20. Mac meic Dondcaidh dreach mar tuibh3920 
    ni toghtair ach breat da mbeir
    gach fer fial tarla a na tigh
    o rian fir Banba da bheir.
 p.254
21. Nocho lamair dul na dail
    ni tabair crodh acht a cein3925 
    ni impa cleath Ene on foir
    go roidh a creach reme ni reigh.
22. Arm trom da buille da blagh
    don crond rob uille sann idh
    is iad ro fill ag baidbh Breag3930 
    na hairm da bean ind o fir.
23. Mairg duine na dearrna rith
    re ho Meadba Mughe Rath
    ni thuc da uidh san uair each
    nir smuin leath a cuil re cath.
24. 3935 Mac Samhradain ra saer scoil
    ren tre badbhragadh da bir
    bidh neim ar fadbhaib o fuil
    fa guinsin darmaib in fir.
25. Mac Maile Meada as maith lind3940 
    dan deala gaine a raith rind
    gach conair da creach o Cuind
    ni buing cleath Codhail re cill.
26.  25r aNi gradaigh o Cuind i cradh
    gan buing a crabaidh no gin3945 
    nocho tabhair a sed seagh
    geg Breagh ach da fagail dir.
27. Tomas mac Briain barr na lub
    ni mall acht a ngliaidh in geg
    flaith Taidean ge da foir iad3950 
    sloigh Liag mon muidhar a ed
28. Craeb druimneach os a dreic mhin
    a bruindleat ga chleith da cluim
    taise no gar claen in geibh
    ni leir re taebh caise i chuil.
 p.256
29. 3955 Lon gach clere i ngraigheach geal
    eineach i Credi is mor min
    rati gor adhair geg gam
    set da raib adaigh gon fir.
30. Aircfid gach nech na fuil fai3960 
    na teach ac mona thoir se
    ac feichim gach neich ra ni
    ni bi ac teichead re cleith ge.
31. Mairg as bidhbha da barr tiugh
    noch ba imda a cland on cin3965 
    ni mairg dan cara ceand Breagh
    teand dalta a fala dfir.
32. Go inmaid ra gabh a greim
    a cradh da bidbaidh gur buing
    o nach he bus urra id3970 
    ar mill se is cuma du Cuind.
33. Ni meineic bis a adh air
    a talam fa cis ra cuir
    moltar aisdir each an fir
    ba sir cleath Maisdin o a muin.
34. 3975 Tomas mac Briain barr mar cnu
    biaid a cland os mac gach mna
    leim a foghla o righ ni ria
    go gongba Dia a tir mar ta. Atsaith oigre
35. A saith da mnai ag oighri in fir3980 
    a gnai nocho coimge cruidh
    in craeb ni gebha fa groig
    era astoigh araen ni fuil.
36. Nualaith riam ni docht ri duain
    gach cliar ac tocht tar a treoir3985 
    ni roich a dimdha ar a daim
    gidh imdha daibh go cleith geoil.
 p.258
37. Ingen Meg Uighir ucht nua 25r b
    na bruidin a lucht re la
    gidh imdha flaith am craibh gro3990 
    is mo da ail maith na mna. Atsaith
38. An randso do ar a duain fein
    fearrdi cach Tomas mar ta
    imda giall na taigh on treas
    riar in fir a leas re la.

Atsaith doighre a niadh Briain

‍

30. XXX

1. 3995 Fadog ar grisaigh gnai Nell
   fuair nos nach tuillfea toibem
   is i isead crai da chineadh
   da gnai cread nar cuimnigheadh.
2. Fedm duchusa dhaicmi in fhir4000 
   gan sgur dfhadogh in enigh
   tug na nemeasbhaidh nos mor
   fos i tenechsain dfadogh.
3. Tene beo nach baidh tuile
   gnai athar fhir Challmhuighe4005 
   an ghnai leatansa dlesg Nais
   leathursa du thest Tomais.
4. Fada is ler a loisi mhor
   nir sguireadh fos ga fadogh
   biaidh mar da bai re tremhsi4010 
   gnai Briain nocho baidhendsi.
5. Urusa a congbhail gan cheo
   an gnai is tene bheo bithbheo
   si gan cheo bhis du bhunadh
   is gris beo da bheathugadh.
 p.260
6. 4015 Eneach Tomas is tesd Briain
   gnai Nell daibh ina derbhshiair
   flaith Ce ni celeabsa a nos
   in teneacsa is e fhados.
7. Condudh nach legend i as4020 
   a ba sa ech sa indmas
   a chrodh uadh agach ollamh
   ar son duan i deacondadh
8. Nir heradh roimhe am ni neach
   le mac Briain Bhenni Coilcthech4025 
   ni mo da er Niall annos
   gach en ag diall re duchos.
9. Rug toirbeart na tened ail
   ar ghnai a chinidh flaith Findgail
   nir sguir se ag sircur na ceand4030 
   le gur dichrad in doichill.
10. Mag Shamhradhan nar er fear
    geall enig fuair o cined
    clu duana mar clu a shindsear
    sni cuala tu a tuirimsean
11. 4035 Ni oband Niall ni do daim
    urusa le gual gabhail
    o bis tene and re head
    ni mar crand ele Ereann
12. Ni mar cach ag dil daine 25v a4040 
    bis riam gach fear firuaire
    {⬌} se ceartas ri cler
    in te clecht a coimrer
13. Bind le neach gach ni clechtas
    fairseang thed a thoirbeartas4045 
    mian le lachnaibh snam le sreab
    riar dam charthair re chineadh.
 p.262
14. Da charsad cliara Banbha
    in failteach og osgarda
    tre bile cruithgheal Caisil4050 
    cuirthear file a fiadhnaisibh.
15. Ni comhdhuthaich du gach cler
    in sduag belchorcra bhoindredh
    o bis ath ar tuile tonn
    du cach uile ni hinond.
16. 4055 Ni hinann duchas duinde
    sdu daimh Ri flesg fhindBhuilli
    seach dhan gach daime eile
    lan dar ndaine a duanoire.
17. A gnai silfad o so amach4060 
    uidh Thaidhg oile ar Bhrian mBreaghach
    biaidh bam chin Niall annosa
    Brian ba chin dfhir manmosa.
18. Lim maidhim a nois annois
    misi is Tadhg du thuir Durlois4065 
    ar Niall da chuaidh mo crandsa
    Niall bhus Bhrian uaibh agamsa.
19. Orlach ar Bhrian ted a thesd
    flaith Erne in abhra bhairrlesg
    du bhi Brian ba bhladh roime4070 
    ge rabh Niall ni is nosmhoire.
20. Mac Tomais i taibh leabhair
    rug geall o ghnai i chinedaig
    ni fuighea magh mar magh mBreag
    duine ni gar da ghnaisen.
21. 4075 Da sin tarrsa tuir Ceara
    mar bhile os bharr craibhfeda
    cuirid an narm fai gach flaith
    a ghnai ni carn gan ceadbraith.
 p.264
22. Geall ar uaisle is ar einech4080 
    fuair (imidh) car mor {⬌}
    fremh na ngealfidhbhadh on gin
    nemhingnadh a threan tairrsebh.
23. Teallach nEathach go hEchaidh
    fan flesg ngel gnuisleathain4085 
    tuath riu soin nochor sin 25v b
    a fiu ni fhoil fa airdrig.
24. Direch leanfad a lorgsoin
    o Eachaidh mormhac Maenoigh
    go ndeach go Fearghna fleadhach4090 
    in cleath mhaerda muirearach.
25. Geg cubra dar mac Maenach
    Baithin na narm norchraebhach
    prap da techtbhadha gach tir
    le mac mbeltana mBaithin.
26. 4095 Mac Brenaind ba bind meadhar
    Baithin na mbas ngegleabhair
    cland Brenaind on test tarraidh
    gon lesg tseghoind tsogradhoigh.
27. Mac dFerghna na neach sotal4100 
    Brenaind ba bog tidlocadh
    in Fearghnusoin ni ted troigh
    dun gheg neamhruisil neartmoir
28. Men Ferghna agus Aeda find
    fa mac Tomais ro thimchill4105 
    cland morRuairc in fine fial
    fa bhile nglorshuairc nGailian.
29. Eocho Doimlen fa dherc nglais
    Colla Uais fa fhear nDurlais
    frith da ghnuis corcra coimredh4110 
    cuis molta as a mathoirmen.
 p.266
30. Da iadhadar uair no do
    ba dhrech mbuig mar bhlath ndondchno
    cland gealCholla taibh re taibh
    ba craibh nEachdroma o Edain.
31. 4115 Dimad righ ba rosg nuaine
    dhuaislib catha craebruaide
    da chomnaidhigh cain a bhall
    du craibh fhorbhailidh Arand.
32. Aigheadh is alaind oirniamh4120 
    aige duaislibh saerOirgiall
    casmail aibh aigte in deighfhir
    ri cair ngairthe a guailtenidh.
33. Ded glegheal ar gne na sgath
    fuair o Cholla clair Theamrach4125 
    ruisg corra fan cebh caisin
    men i Cholla cednasin.
34. Da abhra donda o Aedh Finn
    da dherc gorma a geg Railind
    da glaic leabra ag lem cagaidh 26r a4130 
    du men Fergna abhraduib.
35. Glun corr nar cuiread ar ais
    aigi os cind calptha solais
    mintraig og u Erca
    le lintair brog blaithgreanta.
36. 4135 Caraid sliasad redh rogheal
    bruinde mar blath caeldroighean
    ucht dealbhchaemh dar dirgeadh rand
    seangthaebh mingeal mar meamram.
37. O fuair geall a ghnuis amlach4140 
    ar ghurm a dhearc ndondabrach
    ar chleth Claire nir cindead
    ar aille deich ndoinningean.
 p.268
38. Bel corcra nach cred bhanfhaigh
    rosg mall ag Mag Shamradhain4145 
    ni hinghill dream re dhelbh sin
    fearr a fhedm ina aigsin.
39. Fechfaidher fulang a land
    la in tachair re tuir Cualand
    daithle Nell fhuair a haitdelbh4150 
    o bhem cruaidh du chlogadfhelm.
40. Rug a seagh a slait corcra
    tarraing eolach arrochta
    ag dail crand dibhraibh in fhir
    ach barr fidhraid ni faicthir.
41. 4155 Cuiridh bas oigfhir Ene
    snim a crand a craisaighe
    du chomchasfadh mar a crand
    le orcharsan a hiarand.
42. Snamhaighe is fhearr na aimsir4160 
    in sduagh dedgeal dearcmallsin
    is uidhi ar tir du mhnai mhoill
    ar nai o thir dhan abhoind.
43. Mac Tomais meic Briain Breghaigh
    meic Dhondchaidh moir mherlebair4165 
    ag a riar ni chela a cradh
    cliar dhera nochon fhetfadh Fad.og.ar.gris.g.
44. Dath grischa ar a gnuis namlaigh
    inghean Cathail crecharnaidh
    slis geal mas a geal snechta 26r b4170 
    far fear dfis a haigenta.
45. Geall gach righna {⬌}
    inghean chorcra I Conchubhair
    inghean Ailbhe ar ai a feli
    gnai Saidhbhi ni sodhreme4175 
    a tidhlaichthi gach lai ar lon
    du ghnai a findmaicni is fadogh.

F.a.d.o.g.a.r.

 p.270‍

31. XXXI

Maelseachlaind O hEogasa .cc.

1. Ni beag easbhaid indsi Fail
   ni theadh nach easbhaidh anbhail
   tugudh a coimdhi dho chach cor4180 
   o {⬌} nir dhoilghi dosan.
2. Ar neasbhaidh ina theasbhaidh truim
   ni theasbhaidh i gan ochaind
   da ber soin chach gan cuimni
   in fath bhoil gar neabhaidhni.
3. 4185 Ri luadh na neasbhadh uili
   mo deasbhaidh in taennduini
   trom i bed rer samladh soin
   a eg is adhbhal deasbhaidh.
4. Mag Amraghan in bheoil bhind4190 
   ni beg in esbhaidh dhErind
   me o craidhi guma cnesghuin
   se uili ar naenesbhaidh.
5. Doirbh aenfhear mar e dhadhail
   deis mhuinti Meg Amraghain4195 
   gan a bheith a Dhe gar nin
   nocho cleith e dhar nimnim
6. Bas meic Briain rub ur nochta
   tug fuind fuath an abhachta
   dul do sgaith Choraind a curp4200 
   da aith oraind ar nabhocht.
7. Tomas mac Briain bruindi geal
   rob e comhed crich nGaigheal
   in trath ro mhar flaith Febhail
   maith do ghabh a Gaighealaibh.
 p.272
8. 4205 Da thoit eneach indsi Fail
   ar ndula meic Briain bhondbhain
   nuair da chuaidh ceand Femin 26v a
   da chuaidh gach dream dheighenich.
9. Tomas Mag Amraghan taeir4210 
   ba mhinici ind na achraibh
   truadh mar ra chuaidh fear Findi
   uaind ri thead na thaislingi.
10. Nir lamh aenfher thiar na thair
    teacht dhargain meic Briain Breaghaich4215 
    da bhi ar breith do gu neachaidh
    breith a mbho o Bhreifneacaibh.
11. Goill is Gaighil aguidhi
    ar anmain fhir Aelmaighi
    maith fian Bhanbha ri gach mbhocht4220 
    ri mian anma durtocht.
12. Maith da thuar thaighi nimi
    almsa saththrighi
    in dug flaith Monaidh an amaidh
    maith ri fhoghain da anmain
13. 4225 Gach neach rerbh ail a adhail
    fuair maithis Mheg Amhraghain
    bha mian le sgaith fheil Fhebail
    a mhaith fein ag fileadhaibh.
14. Der ris ga thuair is fhearr4230 
    dheigsibh Alban is Ereand
    ta lin catha dha chur
    a ghribh Macha gud mholudh.
15. Tanig rind ar treisi atigh
    a meic Briain a bhairr leabhair4235 
    ar treisi a fir Fhindi ort
    da bir indi gan urtocht.
 p.274
16. Da crich Breifni leath ar leath
    da chaithbheadh uili a eneach
    ni caitheadh se ac reighi rind4240 
    se rib fheili i nErinn
17. Ni frith orraim dhfhir uaindi
    a glind Ghaibhli gheguaini
    re ndhul dha gribh Cunga o chach
    da righ nirbh urra a oglach.
18. 4245 A mac fein tanig na theach
    mar ra orrdaigh Dia duileach
    da sduaidh Bhoirni nochor bhas
    in toighri da thuair Tomas.
19. Tomas mac Briain barr naidhi4250 
    s sluadh Erenn ga egaini 26v b
    tug a chumha do chach cor
    go brath ar ndola dhoson.
20. Imdha tir ata go se
    a leon uili dha eisi4255 
    da thraeth med bhorrfhaidh Banbha
    ar neg donchoin Eachlabhra.
21. Gidh imdha anbhuain ele
    da dhith curadh Caenrighi
    gi doirb gach ni ar ndolo dho4260 
    in chumha ni hi is osso.
22. Da thoirrsich daini in domhain
    cumha ghegi gormhChoghail
    dubhach slogh Banbha dha bhas
    ba mor a tarbha o Thomas
23. 4265 Ar chan cach nir ceilti dhuind
    ri mac mBriain a bairr chladhuir
    toirrseach bean ar maigh Mhumhan
    a thuir Breadh od budludhudh.
 p.276
24. Ba rir ni bhair sind gu se4270 
    ar theis aenchara firi
    ta sind ar ndola dhuid
    a cind Chobha gan charaid.
25. Ach rob imdha ag techt dod taig
    damha a thErind sa thAlbain4275 
    beith ar thuaidh a fhir Oilidh
    da bir uaind gan tindsaidhi.
26. Da cumasa a fhir arta
    tug oirrndi easbhaidh imtheachta
    mor dhom neart do chuaidh ar gul4280 
    od leacht gu tuaidh ag timpudh.
27. Mairg ata mar tu dha eis
    in tug dhuind ind ga aisneis
    fuarus gach ni ar dan a dhuan
    ge dha bhi i ndal go dimbhuan.
28. 4285 Dimbhuan bo nir bhuaini each
    ac mac Briain ga mind buidheach
    uair ba thoil ar caith don chrudh
    maith do chaith soin in saeghul.
29. Seasg gach bo crin ina cuill4290 
    deis Mheg Amragan thsuilchuirr
    uathad gort ar a bhuil fas
    od bhuin ar docht do Thomas.
30. Tomas mac Briain barr corcra
    leandan bar bandtrochta4295 
    maith a chuing da craibh Duibi
    nir thuill air na thesguini.
    Ni beag esbaidh indsi Fail 27r a

 p.278‍

32. XXXII

Mathghamhain O hUgind .cc.

1. Ar ghuth enfhir anaid Breifnich
   baidh lem craidi in tlias raniad
   neart is na ogaibh gor eirich4300 
   da thogaibh ceart enfhir iad.
2. Righraidh Breifni na mbrat corcra
   curaid uallcha nar ob ghleo
   foireand gach clair ermhaith
   re grain enlaich leagar leo.
3. 4305 Niall mac Tomais na treas naghmar
   (isd) tainfear om fill ced
   ni gabann fear dib Ruairc righi
   gan chuairt i teadh gribhi Greg.
4. Mag Amragan tisda Midir4310 
   mongan cruachna chorcras rind
   gebhaidh gribh Gaela gu gealBhoind
   da shil Aedha fleadhmhoir find.
5. Fa Conmacnib re cath mBreifni
   beraid sighi le sleig ngeir4315 
   fuath Breifnich imh airer nEithne
   teicfit glaideam neimtheith Neill.
6. Da shleigh leathna leomhain Teamrach
   tus na ngatleang ghebhas siad
   tosach troda dhaibh o dheoraidh4320 
   dha laim boga leomain Liag.
7. Ga fis duindi nach do treabhthair
   Teallac nEatac in fhuind gloin
   ni thobair Niall doib a dilsi
   da oir Brian in dirsi toir.
 p.280
8. 4325 Tus imreasna o fearaibh Breifni
   ag baidbh Cruachna in comrath tsuairc
   flaith Beandchair ag boing ri tachraibh
   teanchair do cloind rathmair Ruairc.
9. Teall nEathach na narm limtha4330 
   ag leim bearrna bhid re chois
   ge rob ar sodh iad no ar anshodh
   ni bron da niad rashlogh Rois.
10. Craeidhi fiadh ag faisgin chuanart
    ac cath bidhbha bidh re Niall4335 
    bidh ag bili Dhor go deadfaibh
    cridhi chon fealcaid go fiadh.
11. A pheall taibh ar deacht on chliathaich
    cotun uaini {⬌} 27r b
    {⬌} nuair chagaidh a chearcaill 4340 
    a truaill sgabuil bea {⬌} blaith
12. Deargthair leis ar lathair chliatha
    croid faebhraedi a fal sgiach
    do niad ar bearna luing lubair
    buind a fheadna am curaidh gliach.
13. 4345 Ag so in drongsa a dreagon Uisnich
    uathadh tir nach teid a nos
    da craeidi fial a bair Breifni
    crand im nar iadh feitli fos.
14. A meic tSamragan o Sinaind4350 
    nar seol baigni do braith ceall
    (damsi) brugaidh da bhuadha
    Ulaidh a fhir Cluana id chind.
15. Deirgi agus gili ad gnuis tibhrraich
    a thuir Breifni re mim cois4355 
    in da dhath ba dual ar foirind
    ad gruad a sgath roibid Rois.
 p.282
16. Rugais geall o ghne na torcraobh
    a chruth mindarg mac meic Briain
    geall a sgath Bhanba bha breite4360 
    re dath tabhra o eite in iaidh
17. Fuarais dealbh nar dhorchaich mirun
    a meic Tomais na taebh seang
    leir ar dhath da gruaidhi gairthi
    nach smuaini a sgath Aicli fheall.
18. 4365 Tuar ratha da righraidh Breifhni
    beith gu min dod malaich shuairc
    fobra dhod leim a laith Ili
    maith da ben righi dibh Ruairc.
19. Cinel mBrenaind na mbrudh naineach4370 
    dreamh is eili dha fuair sind
    ar triall od fhein a fhir Bhuilli
    gar taigh fein bhadh aididh ind.
20. Nir sgibh craidhi churadh Saingil
    re sond gorcra chraiseach reigh4375 
    troigh in fhir agus abhra
    ni sgibh riguin ghallgha gheir.
21. Ruathar feirgi flatha Manand
    a meic Tomais ro chuirfeadh sgath
    glor ro beradh ed ar Oilill4380 
    aderadh gec robind Rath.
22. Ball einich nar urmais Guairi 27v a
    da gaib ar bronad bo laedh
    togbhaidh barr Cearna ar a goghnam
    ball nach derna Congal Claen.
23. 4385 Nir gradhaidh riam naigm a claideam
    na cuach mbreac na bhrad no laed
    sairgidh rig Duibi ri daibhris
    duini ga mi saibhrius saeb.
 p.284
24. Mag Amragan tsidha i broga4390 
    brisis cliathach re cro sleadh
    is leor do thoirmisg a theichimh
    slogh coimleasg ri beithir mBreadh.
25. Tearc im Boind baili nar thaistil
    tearc im Cruachain crich nar airg4395 
    inmhuin le Niall adhaigh fhada
    faghail chian aga ar gach naird.
26. Fuil Emhir fa aighidh failtigh
    fuil na Colla tre cru Neill
    siad na nenghlais im thuir Teamra4400 
    fuil Feargais fuil Fhearghna fheil.
27. Mac Nuatlaidhi da ni a shluaigheadh
    sidh da cheangul creach da dheilbh
    tath na sluagh ar bili manbha
    tuar nimi tuar faghla in feidhm.
28. 4405 Ind gliadh beodha ag brisiudh cliatha
    ag cleith Eirni in earlla buig
    ar los na dechathuadh tarsodh
    ni bhuail neach ach tarsno a troid.
29. Dereadh feadhna ag fagail tacair4410 
    tosach ind ga abhra dhubh
    tus da iar ar a fhear cumtha
    is Niall a deagh norcha nus ag dul.
30. Ni he uamhun a arm senta
    sloigh Danar da druid re Niall4415 
    meid gairgi con i Cholla
    airdi da cur orro os fiadh.
31. Faisgidh searach slat i debhaidh
    drucht mar mhonand a meor bug4420 
    cuilen lond ag leim go damraidh
    bond Neill co talmain ni thug.
 p.286
32. Borb ri comarsaind cleath Mhaland 27v b
    min ri heigsibh a ucht geal
    {⬌} fa glaislind gailbe
    craidhi fairsing baidhbhi Breadh
33. 4425 Teallach nEathach nar ob cliathach
    crodha in tinol teid fa breith
    ag flath Rath ni raich a fulun
    docht a nath Cual gar creich.
34. Cotun uaini im airgneach Cruachna4430 
    coilen buailteach briseas gliaidh
    buarach trom ma onchoin Uladh
    folchaidh bond curadh a griaidh
35. Ni treigfea me ar mhathaibh Condacht
    cinel mBrenaind brisis maidhm4435 
    mairi ar nol na dighi dearmaid
    ar slogh bhili sheangbhuig Shainb
36. Deargaidh sneachta snuadh a leacan
    no in la bruithneach bis re grein
    fleachadh agaradh a ghealbhall4440 
    aghadh leathan neamhghand Neill
37. As aiream reltand a ro gheimridh
    guth ar onchoin Atha Cliath
    as obair duini ar mbreith breithi
    beith ag tuibhi cleithi Cliach
38. 4445 Obair samraidh shebhaic Breifni
    buadhreadh Uladh in fhuind reig
    adhbar eagla i nobair gheimridh
    fregra chogaidh neimnich Neill.
39. Niall mac Tomais na treas minic4450 
    mac meic Briain na mbratach ndearg
    is bladh dha rath dreagain Dealbhna
    egail cath nEamhna a fhearg.
 p.288
40. Ar guth Athracht anfas Muiri
    ag mo radh chaich cumha dhom4455 
    gebhaidh leind Luan na nanmand
    sind da gruadh glanbhall gu gar.

Ar guth enfir anaid Breifnigh

‍

33. XXXIII

Tadhg O Domnallan .cc.

1. Legadh don galltacht gnai Neill
   Goill Fodla fuair dha comhleim
   cosmail ar dath le neart Neill4460 
   ni tearc

‍

34. The Book of Magauran: Standardised Text

 p.3

I.

1. Teach n-óil gach bruighean n-a bhaile4461 
   glóir tuireamh a thoighe,
   teach i mbí a lór ar bheinn bhuidhe
   d'ór im gach ngeim ngloine.
2. 5 Iomdha bleidhe d'ór mar fhéaghaim
   d'ól fhleidhe 's dá luaghaill
   is an tigh theann dlúthta dhíoghainn
   is cúpa is beann bhuabhaill.
3. Cuirn an toighe n-a mbróin bheannchuirr10 
   glóir oile ní fhionnfuinn;
   druim na slógh n-a mbroinigh bharrchaim
   d'ól re froighidh fionnchuill.
4. Eagraid an teagh fa Bhrian mBóinne
   dream fhial as gheal ngruaidhe,15 
   iomdha fan bhflaith nGréagaigh ngríbhe
   go sgaith éadaigh uaine.
5. Iomdha fear saor ann go hursain
   's a barr caomh mar chasnaidh,
   iomdha géag thaoibhsheang is-taighsin,20 
   aoibheall Gréag don ghasraidh.
6. Iomdha sróll re slios an dúine
   —ní lór dá fhios uainne—
   is sging throm ar cúl a chéile
   as donn úr is uaine.
 p.5
7. 25 Iomdha sgéith uaine is airm chomhlainn
   ós bhaidhbh Chluaine chairbhsheing;
   iomdha srian is gealgha is goirmrinn
   is sgian eamhdha ar aighlinn.
8. Iomdha n-a thaigh aird re hóiridh30 
   iall ar saidh ngairg ngléighil,
   is gormat ro ládh ós lúirigh,
   donnbhrat lámh re léinidh.
9. Bard go sróll uime san ursain
   ór uirre n-a asnaidh,35 
   ós throimearla fhionn an fhirsin
   mionn loinneardha ar lasraigh.
10. Drong mholta don gheal chas chúilfhionn
    na sleagh nglas le ngéibheann,
    Mág Amhradhán Brian na mbuabhall40 
    daghbhranán fhian n-Éireann.
11. Tuar molta do Bhrian tre bhráithreas
    dreach corcra ciabh ghlúnchas;
    geal a bhonn is tana a tháithchneas
    mala dhonn tre dhúthchus.
12. 45 Béal dearg ag Brian, bas mar fhaoilinn,
    ciabh chas nar chealg díoraim,
    dearc uaine 's an mhong mar mhónainn
    gan ghuaire ndonn ndíoghainn.
13. Aigheadh fial nach úire gealchlár,50 
    núidhe sgiamh tre a sgothbhraon;
    geal a dhéad, dearg a dhá roithléan;
    is bréag ceard a chomhchaomh.
14. Dath óir cheard ar cúl í Eoghain,
    clúmh na learg mar laoghfhuil;55 
    suairc do Bhrian an bhruinne ghléighil
    niamh thuinne ar a thaobhaibh.
 p.7
15. Brian Mág Amhr-a-dhán na ndaighcreach
    arm ar ghádh gá ghlanchath;
    deargthar a chleath iomthrom eithreach60 
    i dtiomcholl chreach gcathrach.
16. Maoil-mheadha móid nach móid fhíochdha
    deala don óig órchna;
    géis mhall a slios chollmhór Chruachna
    donnshróll fa crios chróchdha;65 
    inghean Ghiolla Íosa iarrtha
    mo chíossa as a cófra.

Rachdaid.

‍

2. II

Tadhg Ó hUiginn .cc.

1. D'uaislibh taoiseach Banbha Brian
   —a labhra ní labhra shaobh—
   gach giolla dar ghein go Niall70 
   do-bheir Brian Sionna go saor.
2. Mac d'Eochaidh na n-abhra ndubh
   eochair na Banbha a ghlac geal;
   Niall nachar neamhghnáthaigh miodh
   dearbhráthair don fhior Brian Breagh.
3. 75 Móide a chairdeas is clann Néill
   a airdmheas ar gach crann ciuil
   iarsma na ríogh diaidh i ndiaidh
   do shíol Bhriain an Briansa ó Briuin.
4. Brian mhac Donnchaidh deargas crann80 
   re honchoin dá ndearglas drong
   glan a luadhaim cionn i gcionn;
   tualaing sionn a char go Conn.
 p.9
5. Go Conn Céadchathach na gcuan
   is na bhfonn séadchrathach saor85 
   ní fhúigeabh gan bhreith ó Bhrian
   triar fo dheich is cúigear caomh.
6. Tualaing sinn a n-áireamh sin
   bidh grinn gach a ráidheabh ribh;
   ní hé a ngairm do-ghéanum duibh90 
   a-déarum ruibh ainm gach fhir.
7. Donnchadh Cime an chuaine ríogh
   mhac Gille nuaidhe na Naomh,
   mheic Gille Íosa ucht bán,
   slán ó ulc gach cíosa an chraobh.
8. 95 Mheic Gille na Naomh neart niath,
   time i dtaom nír chleacht re cách,
   mheic Mhuireadhaigh gan mhodh maoth
   cor laoch ar uidheadhaibh d'áth.
9. Mheic Shamhradháin shubhaigh shaoir100 
   sa rannghabháil chubhaidh cháir
   mheic Conchobhair na gcon sróill
   do ghon tóir d'orchoraibh áigh.
10. Mheic Fhearghail mheic laochdha Fhloinn,
    ba fraochdha i ngach gleic a ghreim,105 
    mheic Aonghais an earrla fhinn
    rinn feadhma ar a shaorbhois sheing.
11. Mheic Conchobhair mheic Thaidhg Thír
    do airg a ghleic n-a gleic géir,
    mheic Ruairc mheic Íomhaoir an áigh110 
    cuairt Cheit gá láimh ríoghshaoir réidh.
12. Mheic Cosgraigh mheic Dhúnghail duinn
    go dtnúdhghail n-a tnúdhghail teinn,
    mheic Oireachtaigh nar airg cill
    an ghairg bhinn shoineartaigh sheing.
 p.11
13. 115 Mheic Eachach mheic Mhaonaigh mhín
    mheic Bhaoithín nar chan acht cóir,
    mheic Bhréanainn mheic Fhearghna fhéil
    nach dearna re cléir ghleic nglóir.
14. Mheic Fhearghusa an ochta gil120 
    ba corcra a sheangbhosa ó shaigh,
    mheic Mhuireadhaigh mhóir don mhuigh,
    nír chuir tóir fhuineadhaigh air.
15. Mheic Eoghain mheic Dhuach deirg Í
    i bhfeirg nar luath mar bhadh lé,125 
    mheic Bhriuin mheic Eachach fhuair ghnaoi
    sdiuir shluaigh ba draoi Eachach é.
16. Mheic Cairbre mheic Cormaic Cliach
    mheic nachar thromloit ar dtáth,
    mheic Airt mheic Cuinn na gcon sgíoth130 
    ó bhfríoth cuing do chor ar chách.
17. Mág Amhradhán, Brian na mbeann
    daghbhranán nach cian ó Chunn,
    seanchas fhir na n-earrladh ndonn
    do ceangladh go Conn sin sunn.
18. 135 Rugas leam mar luing re sruth
    ó Cuinn ar nach beam ag brath,
    an ghéag nachar chrom re cioth
    im rioth go Conn na gcéad gcath.
19. 140 Conn Céadchathach is clann Chuinn
    céadfaidh a chlann ós gach gcloinn
    Teallach n-Eachach is d'ua Chuinn,
    cuill nua ní creachach an choill.
20. Ceann Teallaigh Eachach fhuair dán,
    ó hEachach do fhuair gach sgéal;145 
    gach baile i mbí 's nach bí Brian
    faire na gcliar do-ní a néall.
 p.13
21. Brian mhac Donnchaidh díon na dtuath
    síodh gon onchoin tar a fhíoch150 
    breith Dé do cheannaigh do chách
    an tráth do cheangail sé an síoth.
22. Sochraide shoir bhághach Bhriain
    ar nach foil árach gan fhóir;
    bog fine Bréanainn im buaibh
    sluaigh a Fréamhainn Mhidhe mhóir.
23. 155 Giolla óg anas re lot,
    amhas Sionna na mbróg mbreac,
    fear Muighe Sléacht as seang glac,
    nochor fhearr Mac Céacht nó Ceat.
24. Féicheamh coitcheann ceannaigh dhuan160 
    i mboigthreall nach leangair lámh
    ní tuilleamh buidhe re Brian,
    riar gach dhuine ris an dán.
25. Aos dána an talmhan n-a thaigh
    na dámha ag adhradh n-a fhail;165 
    gach dámh go Brian Bhealaigh Bhroin,
    a thoil diall don fheadhain air.
26. Brian mar Theamhraigh mar theach mBriain
    re leanmhain gach leath as áil;
    cosmhail é is Teamhair an Trír170 
    do shín sé tar fearaibh Fáil.
27. Suairc ionadh longphoirt laoich Bhoth
    ar ghaoith d'ua ChonnChuirc 's ar chioth
    Cúl ó nGuaire ní cúl creach,
    dún na mbreath bhus bhuaine ar bioth.
28. 175 Airgneach Daoile na bhfleadh bhfuar
    an fear as saoire ná an sróll
    cosmhail bríogh ar cionn na gcliar
    do Bhrian 's don fhíon fhionn gá ól.
 p.15
29. Inbhear Muighe Sléacht na sreabh180 
    na huile éacht ag an fhior;
    Sruth Gráinne ar a ghuth ní ghabh
    sruth glan as áille tre fhiodh.
30. Ceann Cruaiche ag Brian do-bheir ní,
    sgiamh a thuaithe sein as sé;185 
    mór leas ro ghléimheall a ghnaoi
    ní treas draoi na hÉireann é.
31. Ceann na ndruadh ceann na slógh soin,
    mór don tsluagh do mheall nach mair
    Magh Sléacht ós an chairthe chuil,190 
    fuil na n-éacht gan aithbhe air.
32. Ceann Cruaiche a-tá ar an mhuigh mhór
    do chuir mná gach tuaithe i dtámh
    ar mharbh sé ag sléachtain don tslógh,
    mór d'éachtaibh é seach gach n-ár.
33. 195 Ocht gcatha fo thrí, truagh soin,
    nocho sluagh do bhí fa bhail
    do chathaibh as mharbh san mhuigh
    gan fhuil dtachair ó arm air.
34. Teidhm as uaisle i n-Inis Fháil200 
    do innis an duainse dhúinn;
    fearta an teadhma ar an mhuigh mhín
    im rígh Teamhra fhuil fa úir.
35. Tighearnmhas tighearna ós chách
    —a libhearna ro bo luath—205 
    flaith na reann ráinig a chríoch,
    táinig a dhíoth re Ceann Cruach.
36. Ainm ó fheartaibh Gaoidheal nglan
    sa leachtmhaigh nar sgaoileadh sgur
    Achadh Fearta nach fann fear210 
    fearta ar sean ann bun i mbun.
 p.17
37. Do thógaibh ádh Briain i Bhriain
    a lágh fa na fódaibh fúibh,
    léibheann na leachtmhagh n-a láimh
    seachtmhadh pláigh Éireann fa úir.
38. 215 Beann mar Bheinn Éadair gon fhior
    do shéadaibh agus do shubh
    Beann Choilctheach gach cliar fa crodh,
    sgoilteach sgol ag Brian n-a bun.
39. Gasda an feiréan séaghainn saor220 
    is ceinéal mBréanainn im Brian;
    flaith Callmhuighe na gcall n-úr
    clannbhuidhe a chúl cam a chiabh.
40. Bréanainn mhac Fearghna folt tais
    nach dearna olc badh olc d'fheis,225 
    a chor do Bhrian bidh slán seis
    ní geis a chliar dá rádh ris.
41. Suirghe an fhir is í ar ar n-úidh
    ag a thigh ag nach bí biaidh;
    bídh ar éis a déanmha dháibh230 
    sbéis ag mnáibh i mbéarla mBriain.
42. Biodhbhaidh fhir na n-abhra mall
    ní mil tá ar a labhra acht lionn;
    do-chuaidh Ó Ruairc n-a cheann
    's dar leam ní fhuair cuairt dá chionn.
43. 235 Tearc ar domhun uile a fhiach
    moludh gach dhuine ar ó nDuach;
    mac Móire ní méin mar chách;
    gnáth léim na Bóinne tar bruach.
44. Beag an iongnadh eineach Briain240 
    gan diombladh gan deibheach sgeoil;
    Teallach n-Eachach na n-each mín
    díbh teach n-a dheathach fo dheoidh.
 p.19
45. Brian Mhac Donnchaidh dreach mar ghrís
    ó Cobhthaigh do chreach go Buais245 
    gan ghrádh ar sdéad ag sduaigh Náis
    ar áis do bhréag duain ar duais. D.
46. Tadhg Mág Aonghusa fhuair gnaoi,
    rug buaidh d'ú Aonghusa í;
    's geal ad-clas re dtéid n-a theach,250 
    nocho léig as neach gan ní.
47. Maghnus Mhac Donnchaidh dreach réidh
    do chomthuigh gach teach n-a thír,
    riar leas na n-uile rob áil,
    a bháidh re gach nduine dhíbh.
48. 255 Donnchadh Mhac Donnchaidh Chinn Chnuic
    crodh ó Loch Gile do ghluais;
    tearc tóir nach luigheann fo láimh
    nocho chuireann ar dáil duais. Duais
49. Ó Duibhgheannán duine naomh,260 
    duine mar gach nduine n-ógh,
    do ling i leabaidh na naomh,
    do chinn Maol Peadair ar Pól.
50. Maol-mheadha, bruinne mar bhláth
    nó mar eala ós bhuinne ar bruach,265 
    a heineach ní cheil ar chléir,
    is do-gheibh go léir a luach.
51. Inghean Í Ruairc Mór rob mó,
    suairc a sódh gurub sódh nua;
    i n-áighibh ní headh a-tá270 
    fear na mná bhus fháilidh ua.Duais
52. I ngach airmdheabhaidh re áis
    d'Ú Ghairmleadhaigh gémadh guais
    Maol Seachlainn sin is é i n-ádh,
    do-bhir sé ar gach ndán a dhuais.
 p.21
53. 275 Eachmharcach Ó hAnluain ard
    do airg go Bior is go Buais
    gor thráigh a rothuile ríogh
    sochaidhe rer dhíol a duais. D.
54. Mac Maghnusa Mhuighe Finn280 
    Maol Eachlainn as oirrdheirc clú,
    meinic leis bó do chrudh chreach
    do chur is an teach i dtú. D
55. Tadhg mhac Briain mo fhlaith rem lá
    a mhaith gorob mó sa mhó;285 
    eineach Taidhg ní léig re lár,
    nocho mairg téid re dán dó. D
56. Maghnus Cruachan cheileas mná
    ní huathudh bheireas a bhú;
    go mbeith sé fa dholudh dó290 
    an domhun is dó ba dhú. D
57. Muire mháthair Íoso óigh
    inghean Iaichim aigheadh nua
    dá mac go bhfoghnann an fear
    dá nach congbhann re headh ua. D
58. 295 A mheic Mhuire 's a mheic Dhé
    is leir dheit gach duine i gclí;
    tuigidh tú an tagra ar a dtá
    gen go n-abra achd ú á í. Duais

‍

3. III

1. Déanum shíodh mbunaidh, a Bhriain,300 
   bíom mar as chubhaidh go caoin,
   togaibh an malaigh nduinn dúinn
   ná falaigh an súil gcuirr gcaoimh.
 p.23
2. Ná falaigh orainn t'ucht geal;
   a lucht molaim ós gach mhudh;305 
   ná falaigh an gruadh ndearg damh,
   a learg do ghabh snuadh na subh.
3. Mo bhéal red bhéal tana teann
   mar a-déar, a mhala mhall;
   teanntar an corp rabhán riom,310 
   a fholt fionn na gcabhán gcam.
4. Tabhram comhluighe, a chorp saor,
   a fholt donnbhuidhe, dar ndíon,
   dar gciontaibh, a chinn na mBrian;
   dod riar tiocfaidh sinn ar síodh.
5. 315 Síodh dúthrachta gá luadh liom
   red ghruadh n-úrchorcra is gach am
   ná can frithchealga acht fíor riom
   síodh do chionn rithlearga rann.
6. Sguirium dar ndoirr, déanum shíodh,320 
   i nbhar gcoim do-ghéanum glór:
   síodh anathlamh ní dual dúnn,
   a sduagh úr mhalachdhubh mhór.
7. Adhbhur t'fheirge id ríoghthaigh riom
   ná líomhthair ar gceirdne id cheann;325 
   is eadh do loit ar n-aoibh ann
   gan rann doit ar gach laoidh leam.
8. Bíom mar do bhámar, a Bhriain,
   mar nach gábhadh síodh re saoidh;
   uaim comainn is dleasda dhúinn330 
   feasda ret shúil gcomhmaill gcaoimh.
9. Ag so teasgosg uaimse ort
   agus na sluaighse ar ar sliocht;
   do bhiodhbhaidh dá mbead ret ucht
   leag an lucht is ionghair th'iocht.
 p.25
10. 335 Tú fear a leagtha ar an fhleidh
    gach fear ag teachta dod thoigh;
    do chomharsoinn gan mhuirn mir
    ód sholosloinn shin ghuirm ghloin.
11. A Bhriain Mhéig Amhradháin óig,340 
    gan a mballghabháil ní bhíd
    bean tre tláithe a gort do ghéig,
    léig a snáithe gan tocht thríd.
12. Suirghe re Bréifne, a bharr Lí,
    na lann ngéirthe as ghuirme gné345 
    leat toirrcheas an tíre i dtaoi;
    míne re mnaoi is oircheas é.
13. Toirtheach duid gach abhall fhionn,
    do dhruid gach abhann re hall;
    fochonnbhras ón fhionnbhraon th'fhonn350 
    cochollghlas gcoll n-ionnlaogh ann.
14. Toirtheach d'iasg na haibhne uaibh,
    agus na dairghe n-a ndiaidh;
    a hioth gá haltrom gon úir,
    lachttrom dúibh an bioth, a Bhriain.
15. 355 Toirtheach gach magh uaine uaid,
    a Ghuaire, tre ar gach fhóid;
    callrabhán do chuid don Ghréig,
    a Mhéig bhuig Amhradhán óig.
16. Sgathchorcra gach faithche, is féach;360 
    dathmholta tairthe bhar dtuath;
    fionn gach oirear is gach áth
    do bhláth droighean ar cionn chuach.
17. Ríoghdha seol do bhaile, a Bhriain,
    is a n-aire ar gach ceol caoin,365 
    gearrthair meirgeadha gá mnáibh,
    dealbhthair cláir dheirggeala dhaoibh.
 p.27
18. Gabhainn ag déanumh arm n-ard,
    rabhainn d'fhéaghadh charbh is cheard;
    crithre a taobh armshlat is ord370 
    do mhaol colg bhar ndaghbhrat ndearg.
19. Crannuigheadha bíd id bhrugh
    gá mbíd malluidheadha ód mhiodh;
    crann go n-ionnsma ar gach nglún ngeal,
    sleagh san dún fhionnsa ós gach fhior.
20. 375 Cearda ann ag amladh óir
    agus slabhradh tall re thaoibh;
    do bhreicdhearg nuamhoing do néimh
    buabhaill shréin re deighceard daoibh.
21. Macradh ag múnudh a gcon380 
    im dhúnadh slatghlan na subh;
    th'eich ag a ngléas, a Bhriain Bhreagh,
    seal ar gach ngréas biaidh id bhrugh.
22. Imirt bhrannaimh is léir linn
    god chéibh chlannaigh, a í Chuinn,385 
    a Mhéig shaoir Shamhradhán sheing
    seinm re haoibh ndaghbhranán duinn.
23. Fir ag daighsheinm umha uair
    ag dula ar cairfheidhm go ciuin,
    ar n-iomadh i n-am an óil390 
    re hiomadh óir na gcrann gciuil.
24. Iomadh gach ríoghraidhe rut,
    míorbhuile iomadh bhar n-at,
    do leigeadh crú bha chlár mbreac
    bhar ládh leat gan bhú gan bhrat.
25. 395 Rugais ó Shionainn chreich gcruaidh,
    th'eich i ngach ionaim go héimh;
    ó chreich do sguir bhláith, a Bhriain,
    biaidh a sáith chruidh go gach gcléir.
 p.29
26. Go hÉirne do-cháidh bhar gcreach400 
    is na héighmhe láimh re loch;
    doire sróill chorcra ós gach cath
    ag tochta a-mach ó bhróin bhoth.
27. Airge an magh ó mhoir a-niar
    soir go Cladh na Cairge, a chraobh,405 
    tre Mhagh n-Eine suairc bhar slógh,
    teine mhór bhar gcuairt man gCaol.
28. Creach Gránard do luaidheadh libh,
    gér lánard an sluaigheadh sin;
    i measg th'each do-gheabhtha an groidh410 
    creach a Moigh Theabhtha dod thigh.
29. Is tú Ó Duibhne, a dhearc glas,
    ar suirghe 's ar neart a-nos,
    fear mar {⬌} as deas
    cneas geal as {⬌} bos.
30. 415 Mar Choin Culainn do chneas bán,
    is cleas an ubhaill ag Aodh,
    boill dearga do ghon do ghruadh,
    snuadh Chon na cearda bha caomh.
31. Dealbh Fhiamhain an fhir nar fhionn420 
    bhad riaghail, a ghil na nglonn,
    dar líon fleadh bhreacthruaille beann
    don gheal sheang dhearcuaine dhonn.
32. Mar mhaidhm sléibhe ar cionn na gcreach
    Fionn gach féine t'ainm a-mach,425 
    a Fhir Dhiadh as deirge cruth,
    bruth t'fheirge do-chiam man gcath.
33. A eolaigh an daghbhroit duinn,
    a leomhain do dhaghloit druing,
    a neimh nathrach, a ghuin Ghoill,430 
    a thuir a coill chathrach Cuinn.
 p.31
34. A chearcall teintidhe tréan,
    a Dheirgtheine as dearcmhall gruadh,
    a bhas chorr d'fhaghaibh go n-ór,
    a thonn mhór chalaidh ar chuan.
35. 435 A Mhéig Amhradhán tre fhonn
    doire crannrabhán mad cheann;
    dá mbeire, a Bhriain, ghoin ar Ghall
    red chrann biaidh do throigh i dteann.
    Déanam

‍

4. IV

Tadhg Mór Ó hUiginn .cc.

1. A fhir táinig re tásg mBriain,440 
   tugais mhise fa mhóirchiaigh;
   mh'ucht ó sgeol an táisg is teinn
   mo dheor do fháisg óm incheinn.
2. Aithne ar a thásg tug mise
   agud re n-a innise,445 
   fáth mo bhas dteinn is sé sin,
   do sgeinn mé as got fhaisgin.
3. A fhir tug damh damhna déar
   sgaoileas tásg Briain ní baidhbhsgéal,
   freagair cách créad a oighidh,450 
   ní gnáth éag gan fhiarfoighidh.
4. Mar do fhiarfoigh fheacht oile
   Mac Liag tásg Briain Bhóruimhe,
   cneadh neimhe niamh an fhuighill,
   Brian eile is eadh fhiarfuighim.
5. 455 Don ghlór a-deire, a dhuine,
   foirbthéachtaid na fásuighe;
   biaidh finneisgir n-a feor bhug
   don sgeol innisdir agud.
 p.33
6. An sgéal deimhnighe dhamhsa460 
   olc a fhulang agamsa;
   iomdha déar gon sgoil don sgeol,
   ar an sgéal ní fhoil áithcheodh.
7. Adhbhur sgeanma na sgéala
   tugais lat—lór d'aithmhéala;465 
   rom ghabh meisge don mheadhur,
   meisde dhamh a ndeimhneaghudh.
8. Is d'iongantaibh Innse Fáil
   Brian mar innise d'agháil;
   is truagh 's is doiligh a dhul470 
   gan shluagh d'oighidh n-a fharrudh.
9. Muna fríoth gá chosnumh cath
   créad tárraidh Teallach n-Eachach ?
   Brian mhac Donnchaidh díon na gceall,
   cá líon torchair n-a thimcheall ?
10. 475 Cáit an adhaighsin an uilc
    i raibhe lucht an longphuirt?
    an mórshlógh do-ním gach neach
    do-chínn man slóghmhór soichleach.
11. Nír leigthe don mhuintir mhóir480 
    dá dtabhradh uaisle is onóir
    seabhac fionnMhuighe Fabhair
    gan ionghuire éanadhaigh.
12. Ní léamhadh biodhbha buain ris
    mar do bhádar dá mbeidis485 
    cách dá gach leith do fhlaith Bhreagh;
    nír bhreith nar mhaith a mhuintear.
13. Longphort í Eachach Uisnigh
    —líonmhar éacht an adhuighsin—
    rob amhdháigh an lios ar luigh490 
    dh'fhaghbháil gan fhios i n-asguidh.
 p.35
14. Cách is eadh fa-deara dháibh
    an t-olc fhuaradar dh'agháil
    sa bhaile re hucht an uilc
    ní raibhe lucht an longphuirt.
15. 495 Ní chadladh gan chéad n-a thigh
    nó ní badh mhó do mhuintir
    airgneach ruaigdheas Beann mBoirche
    gor mheall uaigneas aonoidhche.
16. Ag biudh ná ag digh tar an dáil500 
    nír chleacht dó uaingheas d'fhagháil;
    ag sduaigh Dhuibhe re n-a dhul
    nochon uair duine diultudh.
17. A dhílsiughudh ná a dheithbhir
    nír chomhain re choimhighthibh;505 
    nír dhílsigh dáil dámh ndeoradh
    gach dál dáibh ro dhílseoghadh.
18. Brian, a dheoradha an domhain,
    dainimh dá bhar ndeorodhaibh
    seoladh sluaigh do theacht fo theagh;510 
    tearc uaibh deoradh do dhlighfeadh.
19. Táinig doineann n-a dheaghaidh
    do-chuaidh iasg a hinbhearaibh;
    léir gach laoi ar an samhradh sin,
    do bhaoi adhbhar gon aimsir.
20. 515 Fada gach lá geimhridh gear
    dá mhuintir ó nach maireann;
    is faide dhamhsa ná dhóibh
    nírbh fhallsa aige m'onóir.
21. Anaoibhinn damh fo-dheachta520 
    i n-éagmhais m'fhir aoinleabtha;
    gairid liom lámh re hó Cuinn
    's a lámh fam chionn n-a cearchuill.
 p.37
22. Ro badh gairid liomsa is leis
    aonúir taram is tareis;525 
    truagh, a Dhé, 's gan a dhul uaim
    gan mo chur is é i n-aonuaigh.
23. Dursan gan mo losgudh lais
    an oighidh fuair go bhfaghmais;
    truagh nach rabha tall as-tigh530 
    's a chara ann n-a éigin.
24. An adhaighsin n-a fharradh
    fa-ríor nocho rabhamar;
    do loisg soin mhé thiar gom thigh
    Brian thoir agus é i n-éigin.
25. 535 An t-olc fhuair re n-a agháil
    ní thug air a iomghabháil;
    do fhéadfadh Brian gan bhreith air,
    do leith na diagh ní dheachaidh.
26. Usu leis, gér dhocra dhó540 
    ná a dteicheadh— 's nir theich rompo—
    a bhfuair do sbairn eile ann,
    an teine is na hairm d'fhulang.
27. Nír marbhadh d'arm Ghaoidheal ngeal
    go bás Briain is nir báidheadh,545 
    nír loisg teine riamh roimhe
    Brian eile badh easbhoighe.
28. Díol Briain nó oighidh nar fhearr
    fuair a lán d'uaislibh Éireann;
    fios gliadh na saoirríogh gar slógh550 
    Brian ar aoindíol 's a n-urmhór.
29. Do marbhadh Chobhthach Caol Breagh
    do loisgeadh i dtigh theineadh,
    marbhadh Cobhthaigh ro bo creach
    torchair re Labhradh Loingseach.
 p.39
30. 555 Eochaidh Oireamh uair n-a thaigh
    ba shlogh Mhórmhaoil mheic Mhongaigh
    {⬌} a thruaill go tuinn
    man losgadh fuair i bhFréamhuinn.
31. Conuire i mbruidhin Dá Bhearg560 
    do thoit re hAingceal n-airmdhearg;
    do briseadh geis bhruidhean mBreagh,
    an bhruidhean leis do loisgeadh.
32. Airc bhruidhne ar mbrisiudh a geas
    do fhuair Cormac Con-loingeas;565 
    an bhruidhean nír bhán a dath
    far cuireadh ár na n-Ultach.
33. Do ghabh Éilim gan fhalaidh
    teach ar Fiacha Fionnalaidh;
    dá adhbhar gon ghaoith fa ghul570 
    marbhadh an laoich 's a losgudh.
34. Mac Earca an earrla leabhair
    Muircheartach mhac Muireadhaigh
    an teine más fhíor do fhuair
    'n-a dhá dhíol eile i n-éanuair.
35. 575 Diarmaid mhac Cearbhaill na gcath
    do thoit le hAodh nDubh ndíomsach;
    do marbhadh tuir thighe Breagh
    ar Muigh Line, 's do loisgeadh.
36. Brian mhac Móire mór an gníomh580 
    do fhuair oighidh na n-airdríogh;
    teine n-a gharrdha do ghabh,
    eire anma na n-easbhadh.
37. Do laisg an lucht do loisg teach
    air an t-eangnamh 's an t-eineach;585 
    tuir Bhanbha mar do bhaoi is-tigh
    damhna guil is chaoi a chluinsin.
 p.41
38. Is beag orainn n-a fharradh
    na huilc eile fhuaramar;
    gach easbhaidh dar bhean riamh rinn590 
    go Brian nochan eadh áirmhim.
39. Acht muna fhuil ag Dia dhamh
    éirghe n-a dhiaidh do dhéanamh
    ní éir mé do eadar as,
    leagadh mar é ní fhuaras.
40. 595 Tar gach tuisleadh tugadh damh
    gus a-niugh do-nínn reabhradh;
    díol Briain ósa lánolc leam
    ábhocht n-a dhiaidh ní dhingneam.
41. Ní rach d'iarraidh neich a-nois600 
    a Choimdhe—créad ma rachmois?
    seoid na sluaghsa gá dám dáibh
    a slán uamsa dá n-éadáil.
42. Ní bheinn gan éadáil d'agháil
    dá maireadh Mág Amhradháin;605 
    ceannsa Dhé go bhfagha an fear,
    cara mar é ní fhuigheabh.
43. Ar éis díola mo dhána
    is orduighthe m'éadála
    ionmhain cách do chanadh ruinn610 
    ag sgaradh cá tráth tiocfuinn.
44. Nír éar duine re n-a dhul,
    docraide a dhul don tsaoghul;
    dámadh eadh ro badh buan Brian
    an fear man-uar nírbh ainfhial.
45. 615 Teach Briain do bhris mo chroidhe,
    teach mar theach mBriain Bhóraimhe,
    teach n-ar ghairid samhlá sin
    nach mairid ramhná is raifhir.

A fhir.

 p.43‍

5. V

Lúcas Mac Naimhin .cc.

1. Ramhuch táinig tásg Fearghail620 
   sgéal do dhubh dhreich míndealbhaigh;
   an chraobh fa bhláth—ro bo béad—
   saobh do chách gan a choimhéad.
2. Fearghal mhac Briain bruinne seang
   do Leith Chuinn cúich nach caoineann?625 
   bha mharthain dóibh d'éis an fhir
   sbéis nochor chóir n-a chairdibh.
3. An learg do rath ba ralán
   go bás meic Mhéig Amhradhán;
   a-tá ar ndíoth a cruidh do chách630 
   an chríoch do chuir i gconách.
4. Ag sgaoileadh dúinn n-a dhiaidh sain
   gan arbhur d'aithle an fheolmhaigh;
   ar ndul uainn do chraoibh Choradh
   laoigh ar mbuair gar mbeathoghadh.
5. 635 Ro bo mince crodh na gceall
   ar comairce ag craoibh Raoileann;
   táinte sluaigh Glinne Gaibhle
   tre bhuaibh cille ar comairghe.
6. Gér líonmhar a lucht toighe640 
   dh'éis mharbhtha fhir Aolmhuighe,
   láimh re theach tugadh ar gcrodh,
   rugadh ar gcreach gan chosnomh.
7. Mairg bheanas chéill don chruinne
   bha bhfuil d'anshógh oruinne,645 
   ni raibhe re dtocht í Tháil
   ar n-aire re holc d'agháil.
 p.45
8. D'éis mharcaigh Mhuighe na bhFeart
   budh oilithrigh ar n-oireacht;
   biaidh aithne na sligheadh sair650 
   gá chineadh d'aithle Fhearghail.
9. Mac Briain mheic Dhonnchaidh, dearc mhall,
   mhac Fionnghualann, flaith Cualann,
   do-chuaidh a gcáin do na cnaibh
   an uair do-cháidh ó Cobhthaigh.
655 
10. Do-chuaidh ar gcara ór gcairdibh,
    mór eagla gach athairgnigh;
    ní bhí do theagar bham theach
    ní ba mbadh eagal aithchreach.
11. Re méad na dtoirbheart tug dáibh660 
    ní tualaing cách a gcongbháil;
    mairg nar chara d'ú Bhriain Bhreagh
    dá bhfagha n-a dhiaidh dídean.
12. Re linn airgnigh Achaidh Mhóir
    do thaibhghinn agra éagcóir665 
    d'aithle Fhearghail ní háil linn
    leanmhain ar dáil dá ndlighim.
13. Im thacar mbó beag mo shníomh
    d'éis mheic inghine an airdríogh;
    ar gcrodh má do-cháidh is-teagh670 
    re ndol í Tháil ní thoillfeadh.
14. A-déara mé n-a marbhnaidh
    re fleisg an fhuilt fhionnghabhlaigh:
    'Agod chaoineadh do bhraith bean,
    a fhlaith Taoidhean, ar dteicheadh'.
15. 675 A Theallach n-Eachach gan fheall,
    a dhíon éigeas is airdcheall,
    rian bhar námhad a-nuraidh,
    a fhian Fhánad, fhuarubhair.
 p.47
16. A theaghlach fhir na n-each seang680 
    do sgaoil sibhse ar fhud Éireann;
    a lucht toighe baidhbhe Breagh
    tairnge im chroidhe bhar gcoinnmheadh.
17. A mbliadhna is meisde mise
    mórbhann uaim gá innise;685 
    ar chan mé a-nuraidh re neach
    —madh cumhain é budh aithreach.
18. Easgairdeach mhé thuaidh is teas
    —is mairg neach do-ní aimhleas;
    ar n-uabhur re cois í Chéin690 
    a-nois is uamhun eiséin.
19. Bás meic ríoghna rátha Cuinn
    do rad mhé i ngarrdha gobhuing;
    ní thabhram féin aithne air
    mo réim a haithle Fhearghail.
20. 695 Fearghal mhac Briain, bruinne geal,
    ní ceann mo bhuair do-bheireadh;
    faire mo chruidh ro bo cháir
    ní fhuil mh'aire re héadáil.
21. Gabha ag athchuma arm gcorr700 
    ar marbhadh churadh Cualonn;
    a shleagh re a roibhe roimhe
    fear oile gá hathshnoighe.
22. Aithris Mhaghnusa is Bhriain Bhreagh
    tairbhirt chruidh crodh do chaitheamh;705 
    gon fhior nach mar ní mhéaradh,
    an cradh ciodh má gcaigéaladh?
23. Ar mbreith ar n-áirgheadh 's ar n-each
    cách cugainn d'iarraidh aithchreach;
    a-rís ráinig ar ceann chruidh710 
    an dream táinig ar tosaigh.
 p.49
24. Marbhadh míleadh Muighe Sléacht
    d'Fhearaibh Manach ba móiréacht;
    doirbh síoth ris na tuathaibh thoir
    ar ndíoth í Thuathail Teachtmhair.
25. 715 Giolla Íosu is Fearghal fial
    gidh comhaidhigh cath Oirghiall,
    traisgeoraidh guin chleath gCoradh
    ar neach fhuil gá haltoghadh.
26. Sgáile gach tuaighe n-a thaobh720 
    dar theasg a fholt fiar fionnchlaon;
    cneas í Chéin Gháille gá ghuin
    léir a sgáile sna sgeanaibh.
27. Do chansad ós chionn a chuirp
    sluagh Teallaigh Eachach urrdhuirc;725 
    'Fuil gon fhóir ór hadhradh lann
    rob amladh óir ar iarann.'
28. Teisd gach aonduine ar flaith Fáil
    d'éis a anma dá ágbháil:
    'Má do bhí an druim gonta ód ghuin730 
    is tre luing th'ochta, a Fhearghuil '.
29. A-dearar ar uaigh an fhinn
    gon phobul d'éis an Aifrinn:
    'Leagar, a chleath Chairn Line,
    neach it ainm gan oirbhire '.
30. 735 Gidh iomdha id thimcheall re treall
    gáir ghol agus gáir ghéimeann,
    ba meince, a learg bhraonach bhog,
    sealg agus aonach umod.
31. Tug Gleann nGaibhle gan ghabháil740 
    marbhadh meic Mhéig Amhradháin;
    fagus trá an ghabhal don ghlinn
    an ladhar gé tá ar toitim.
 p.51
32. Ní clos ó do-chuaidh Fearghal
    éan sa choill ag ceileabhradh,745 
    cráin dá ló ní adhair d'ál,
    ní labhair bó re baothán.
33. Dairghe tógbhaidh an tuile
    ar marbhadh laoich Liathmhuine;
    cognaid tonna Lacha Ló750 
    clacha orra re hannró.
34. Ní thig bláth re barraibh crann,
    ní ásann féar ná fochann,
    ar an dtalamh do chuir cheas
    nach faghar luibh gá leigheas.
35. 755 Teach onchon Lacha Leise
    rob é mo theach taireise;
    ní fhoil neach ris badh áil inn
    do-cháidh an teach dá dtéighinn.
36. Nír an bó ná heach aige760 
    mac Briain nar bheag sochraide;
    má thug sbéis a bhean i mboin
    más eadh is ar éis Fhearghail.
37. D'éis na sleagh do-chóidh n-a chneas
    fuath don iarann rob oircheas;765 
    a haithle an chroinn do-chóidh inn
    coill nochor chóir do chaigill.
38. Fearghal mhac Briain badhbh Chualann,
    mac flaitheamhail Fionnghualann,
    ba díoth bó ar fíon bhfear Banna,770 
    ní bhíodh seadh dó i ndeagharra. R.
39. Giolla Íoso an abhra dhuibh
    cealg do dhéachus dá dhíoghuil
    do bhraith ar neach eile inn,
    cleath Eine nochon áirmhim.
 p.53
40. 775 A ndul ní heasbhaidh éinfhir
    meic do mhac an tuirfhéinnidh;
    bás na deise rem dhul féin
    meise gá gcur fa choimhréim.
41. Dá marbhadh meisde mo sheadh,780 
    Gafraidh is Giolla an Choimdheadh;
    Giolla an Choimdheadh is cor dhi
    blogh do thoirneamh ar dtíre.
42. Mathghamhain Mág Raghnaill réidh,
    ar gcara fíre an feirséin,785 
    do-bhéara mhé odhar ann
    nó go mbé tolamh taram.
    Ramhuch

‍

6. VI

Giolla Pádraig Mac Naimhin .cc.

1. Olc beatha na gcoisidheadh,
   a Choimdhe, is mór a seachrán;
   mór an mian don choimhideacht790 
   do-niad gille na leathbhrág
   ba a mbeath aca i n-oifisdeacht;
   a Mhuire, is mór mo ghearán.
2. Ad-chonnairc mé aislinge
   tiar ar bord Ghlinne Gaibhle;795 
   iarrfaimid na haithinte
   go bhfionnum an mba taidhbhse;
   dar Dia is maith mo thairise
   bam breith uaithibh i n-airde.
3. Rachaidh mé dar mbaileine800 
   mar a bhfuil ceann ar mbáire;
   béarthoir ann breath m'aislinge,
   agus fearfaidhear m'fháilte
   anfaidh mé fa athfháilte
   go ceathra ceanna ráithe.
 p.55
4. 805 Inneosad go neamhfhallsa
   m'aisling go críonna crithir;
   an t-each beag fhuil agamsa
   Mág Amhradhán dá himirt,
   do-bhéara craobh Cheanannsa810 
   each bhus dá fhearr dá fhilidh.
5. Each beag mall fhuil againne
   ro badh earr linn each amhail
   an uair bhim 'n bhar ndeaghaidhse
   mar do measgtha mé ar lathaigh815 
   ó chosaibh bhar n-eachraidhe,
   cuirthear otrach fam aghaidh;
   is é glór fhuil aguinne:
   'Brian is an Coimdhe ar gcabhair '.
6. Déana riom go deighfhéaghthach,820 
   a Bhriain Bhréifne, a rosg rochorr;
   is oirrdhirc do cheinéaltacht
   ó Eoghan is ó Chonoll;
   cuir mhise ar an seirséanach,
   's ná cuir seirséanach orom.
7. 825 A Bhriain bhuilidh bhionnghláraigh
   a ríoghthaoisigh go réidhe
   each uaid do na tiompánchaibh
   ar sgéalaidheacht na féine;
   córa ní ar a n-iomráidhmid830 
   maith dá rádha riot féine.
8. Bímse dhuid im fhreaslaighe,
   mo shaothar is riot caithfear;
   mór imreas tú seachainne
   d'eachaibh cuanna ar n-a gcaischleas;835 
   fiarfaighidh fhuil againne:
   'A Choimdhe, an maith an mainnear ? '.
 p.57
9. A Mhéig shochraidh Shamhradhán,
   is mé do bhard 's do Bhricne;
   cá fearr dhuidse Ó hAllmhurán840 
   agod mholadh ná mhise?
   duidse is ainm Ó hArgadán,
   Ó hIarrataigh ort inne.
10. A fhlaith Bréifne biadhbhuige,
    ort nocho dúintear doruis;845 
    t'eineach mar laoch Liathmhuine,
    th'eangnumh mar eangnumh Osguir;
    dá n-innise tiachmaidne
    go fada ar fud an domhain.
11. Iomdha cliar gach cineadhaigh850 
    dod dhubrugh ríoghdha ramhór,
    dar Dia nochon indearaidh
    a gcuidigh ar n-a fasdódh;
    is aoibhinn dot fhileadhaibh
    a mbeath agud fa athól.

Olc.

‍

7. VII

Giolla Pádraig Mac Naimhin .cc.

1. 855 Ní maith eadrum is mo mhac
   fiarfaighidh damh créad mo chion;
   an t-adhbhur bha bhfuil is baois,
   inneosad daoibh gus a bhiog.
2. Each do fhuaras ar mo chuairt860 
   ó Bhrian ó Ruairc na rosg ngorm;
   mar do radsun an t-each damh
   tig mo mhac gá hiarraidh orm.
3. A-dubhartsa ris: 'A mhac,
   bí id thosd, a-taoi d'aois gan chéill,865 
   don bhaile a bhfuair mise soin
   éirighse ar ceann eich dhuid féin.
 p.59
4. 'Eirighse ar ceann eich duid féin,
   gabh umud red chléir ar cuairt,
   acht go mbeara tú laoidh leat870 
   do-gheabha tú each n-a duais.
5. 'Acht gé a-dréiseadh Cailleach Dhall
   eadrad agus barr na mBrian,
   is beacht go bhfuighe tú each
   muna leasg leat dul sa sliabh.
6. 875 'An t-each do-ghéabha tú thuas
   tairr féin a-nuas ar a muin;
   fuath damh cliar shádhal n-a tosd,
   'i gcosaibh con bhíos a cuid ' '
7. Mág Amhradhán—eineach fial—880 
   díolaidh sé gach cliar i gclí;
   tearc Gaoidheal as fhearr fa each,
   nochon éarann neach um ní.
   Ní maith

‍

8. VIII

Maol Pádraig Mac Naimhin .cc.

1. Aithne charad cláirseach Bhriain
   gá heisdeacht a-tú i dtroimghliaidh;885 
   a faisgin is ró do rad
   re taisgidh is cró carad.
2. Meinic do seinnte ma-seach
   i mbrugh Bhriain Bheinne Coilctheach;
   nocho glór i gcill do chleacht,890 
   ba binn ag ól a héisdeacht.
3. Re linn an laoichsin Eanaigh
   ní bhiodh sí go suidheamhail;
   maith a seol fa mbíodh n-a bhrugh
   ba ceol ag fíon a fosgudh.
 p.61
4. 895 Do bhíodh as gach láimh do láimh
   i ndúnudh ghéige Gabhráin;.
   ba binn le slógh gá seinm sin
   ba mór a feidhm ag flaithibh.
5. Ba tearc aoinfhear a fheadhma900 
   nó gor thuit a tighearna;
   re gach nduain ba fial an flaith,
   nochon uair cliar a chomhmaith.

Aithne

‍

9. IX

Maol Pádraig Mac Naimhin .cc.

1. Folt Eimhire ar inghin mBriain
   gá dheighfhighe d'inghin úir,905 
   a barr mar fhionnfhalaigh n-óir
   ionnamhail cóir clann a chúil.
2. Ag diall re hEimhir don fholt
   gach deighidh fhiar ós a hucht,
   slighe shliomchorach cam cheart910 
   barr cleacht bhfionnchlodach n-a fult.
3. Oighreacht Eimhire an fhuilt chlaoin
   ar dheighfhighe an fhuilt ro fhuair;
   ní don oighreacht do chas chéibh,
   do ghlas néimh ngoirmdhearc ós ghruaidh.
4. 915 Niamh a hearrla mar ór cuirn
   lór ndealbha ar ar dhiall an feidhm;
   slat Lí n-a ngeibheadh a gairm
   Eimhear as ainm dí ar a deilbh.
5. SaorGhormlaidh mar Eimhir n-úir920 
   d'aonghobhlaibh einigh a n-aoibh;
   do bhoing ar gormabhraibh gréin
   le céibh dtruim gcorramlaigh gclaoin.
 p.63
6. Snuadh Eimhire nochon fhearr
   — gach deighfhile gá luadh liom;925 
   niamhchlodhach is buidhe an barr
   muine chlann bhfiarchorach bhfionn.
7. Inghean Mhéig Shamhradháin shéimh,
   gan bhréig ná daghrabháidh dúinn
   n-a sróllchraobhaibh dá cuilt chaoimh930 
   re taoibh fhuilt órchaolaigh úir.
8. Cleachtach bachallbhuidhe an barr
   sgathfhannmhuine searcach sliom;
   folt úr clainndleachtach bha ceann
   cúl na ngleann bhfainnleabthach bhfionn.
9. 935 Folt buidhe mar fhalaigh n-óir
   n-a mhuine ós a malaigh gcaoil;
   n-a donnbhallaibh a dreach réidh
   leath re céibh gconghlannaigh gclaoin.
10. Nuabharr buidhe tar bhrat ndonn940 
    ag tuighe ghualann glac shliom;
    duail bhoga bhuidhe sa bharr
    ag tuighe chlann bhfoda bhfionn.
11. Is cróchdha lear cróchdha a cúil
    gen gor bhean re cófra an chróigh;945 
    niamh sgáile chladhaigh n-a céibh
    samhail re néimh fháinne óir.
12. Drong fhuighlim dá hearrla thrum,
    a deaghbha cuinghim dá cionn;
    'Clúmh leabthach ag loighe id bharr950 
    ar doire chlann fheacthach fhionn '
13. A bhaincheann bhanchloinne Briain
    re gcaithfeam glanchoinne ghlóir;
    soillse chlann id chróchbharr chúil
    bidh lóchrann dúinn i n-am óil.
 p.65
14. 955 Suairc mar sgaoile an barr dod bhois
    —ar chlaoine na gclann ná ceis—
    n-a bhfachlannaibh dod chéibh chais
    man mbais réidh ndathbhallaigh ndeis.
15. Folt Gormlaidhe na nglac saor960 
    tar bhrat n-a ollmhuine fhiar,
    clanna n-a leabthaibh go lár
    lámh re cleachtaibh cama ciabh.
16. Gor mheala an ghéis taobhghlan trom
    a sbéis i gclaonradh a clann,965 
    earrla na gclaoinchleacht bhfiar bhfionn
    i n-a mionn chiabh gcraoibhcheart gcam.
17. Gor mheala bhós an barr úr
    tre nós a chlann is a chraobh,
    an mhallabhrach fhinngheal fhial,970 
    inghean chiabh gclannamlach gclaon.
18. Gor mheala feasda an folt trom
    ó dteasda gach locht dar liom,
    re clannchaolach na gciabh gcam
    diall gon bharr fhannchraobhach fhionn.
19. 975 Gor mheala an ríoghan a rádh
    {⬌} cíoradh na gcraobh,
    gor mheala an mionn feacthach fiar
    ós chionn na gciabh gcleachtach gclaon.
20. Don bharr chlaon as chaoimhe ós ucht980 
    cam gach craobh re claoine a chleacht;
    daghshnuadhach do-chiam a corp
    man fholt fhiar chamdhualach ceart.
21. I bhfult Ghormlaidhe as ghorm súl
    dan mongbhuidhe gach corn caomh985 
    casaidh fannmhuine fionn fiar
    ós chionn chiabh gclannbhuidhe gclaon.
 p.67
22. Earrla cam as chaoimhe ós ucht
    barr chraoibhe Leamhna gan locht;
    a folt, más fhíor, áille a cleacht;990 
    reacht cíor i bhfáinne dá folt. Folt
23. Dealbh Dheirdhrinne ar Gormlaidh nGáil
    ar dheirbhfhinne, ar chornaibh cúil
    ar dhreich n-áluinn ngil mar ghréin
    ar chéibh dtigh go hárainn n-úir.
24. 995 Ar ór d'fhaghail d'adhbhar bhaird
    ar mhalaigh as chamdhubh gcuilg,
    ar rosg ndearcmhall, ar dhreich ndeirg
    nach cleachtann fheirg re breith mbuirb.
25. Ar dhéad ngeal, ar chlaoine i gceibh,1000 
    gan bhréig n-aoibhe re headh sgeoil;
    ciabh dhaghcruinn n-a cuaichleirg claoin
    ós phartuing caoil bhruaichdheirg bheoil.
26. Ar fholt mar chaonna ma ceann
    is ar chorp mar chraobha tonn,1005 
    ar bharr craoibhchleachtach d'fholt fhionn,
    ar chorp sliom taoibhchearclach trom.
27. Ní chruaidhse ma gcaith im ní;
    ar uaisle ar mhaith ós gach mhnaoi
    formad gach fhir re cleith gCé1010 
    ar dhreich go ngné ngil, ar ghnaoi.
28. Inghean Méig Shamhradháin sheing
    dá daghraláimh do-éid inn;
    na cóig céadfadha fa chuing
    gun truim óig bhéaltana bhinn.
29. 1015 Drong dom ghlór ar Ghormlaidh nGaoil;
    'A hór bar gcornaibh do-chuaidh,
    ceilidh do dhreach deirge an tsróill
    dóibh, a chleath Gheirge, ós do ghruaidh.'
 p.69
30. Re déachain t'earrladh bhfiar bhfionn1020 
    neamhdhubh a niamh, niamh a gclann;
    an snáth chuire ar aghaidh eang
    mar shamhail ngleann mbuidhe id bharr.
31. Inis uaimse d'inghin Bhriain,
    sa duainse don fhinnghil fhéil:1025 
    'Cíoradh a cleacht gcam do chír
    ní shín a barr ceart id chéibh.'
32. Inghean Mhéig Shamhradháin sheang
    a rannghabháil do léig liom:—
    'Gach leaba, a chraobh Bhréifne, id bharr1030 
    féithle clann gcaomh ós a cionn '.
33. Cumthair lé dá gcor don chléir
    — agus ní hé a gcrodh ón chraoibh—
    eoin mhíne go n-earraibh óir
    ar eangaibh sróill ghríbhe Gaoil.
34. 1035 Bean ar n-aisgeadh 's ar gcuach gcorr
    a haisdear ní luath dar liom,
    ní hanathlumh ag riar rann
    an mhall mhalachdhubh fhial fhionn.
35. Earrla Gormlaidhe as gheal ucht1040 
    n-a chorrmhuine nach lean locht;
    suairc an clannmhuine cam ceart,
    is bar r cleacht bhfannbhuidhe an folt. Folt
36. Dealbh Mhidhir ar a fior féin
    ar gach n-iodh d'idhibh a chúil;1045 
    ceirde Í fhíorDhuibhne do fhuair
    deirge i ngruaidh síorghuirme i súil.
37. Maise ar Mhatha bha fhult fhionn
    fa lucht chatha mar do chrom;
    Ó Raighilligh gar do gháibh1050 
    raimhillidh Magh Fáil gá pholl. Folt.
 p.71
38. Sitriug mhac Briain go mbarr gclaon
    ní fann is in ghliaidh a ghlór;
    go ró dar n-eagor, más fhíor;
    bidh díon dó Peadar is Pól.

Folt

‍

10. X

Giolla Na Naomh Ó hUiginn .cc.

1. 1055 Rogha na dtuath Teallach n-Eachach
   oirrdheirc a theisd go Teach nDuinn;
   is é an deaghfhonn sona síthe
   rogha fearann gcríche Cuinn.
2. Innte a-tá an tiobra as dtig Sionann1060 
   sruth as uaisle i n-Inis Fháil;
   dá donnphurt finnshreabh na bhféarchrann
   inbhear longphort dtréanchlann dTáil.
3. Teallach n-Eachach is é a chomharc
   Ceann Cruaiche, cairthe na n-éacht,1065 
   cloch gar iarr gach duine deaghuair
   ar fiadh Muighe sreabhuair Sléacht.
4. Síoth Éadaoine is innte tarla
   Tulach Cosgair na gcon ngarg,
   fál noichtchleath bhfraoichreann bha fianbhruach1070 
   gaoithBheann Choilceach fhiadhluath ard.
5. Don chath gar thoit Conall Cearnach
   cosgar Oilealla an uair rug
   a ghoin fa baoithréim don bheithir;
   ag soin aoinchéim teichidh tug.
6. 1075 N-a urdail féin d'fhearann Éireann
   is é magh magh as mhó nós
   is é gleann sona as fhearr ógbha,
   rogha gleann na Fódla fós.
 p.73
7. Airgidh gach oireacht fa thimcheall1080 
   Teallach n-Eachach fhuilngeas doirr;
   tre Mhagh bhFáil teagar dá thogha
   leagar dháibh rogha agus roinn.
8. Is fiu rígh nó rogha thaoisigh
   gach taoiseach aca—is í ar mbreath;1085 
   rún a chridhe an fhéile d'fhoghlaim
   fine as réidhe ag comhrainn chreach.
9. Fiu taoiseach i ngach thuaith eile
   gach óglách oiltear n-a tír;
   gin gurbh eadh fós is fear saidhbhir1090 
   ar nós gach fear daidhbhir dhíbh.
10. Brian Breaghach fa breaghdha longphort
    budh lór d'aoinfhear dh'inghin Duilbh;
    ní fhuair tóir dá dtargaidh comha
    ag argain shlóigh bhrogha Buidhbh.
11. 1095 Do bhí sáith gach airdríogh d'oighre
    aige do mhac—móide a ghnaoi;
    mac is buaidh ngliadh ar a ghormgháibh
    fuair Brian do chongbháil a chraoi.
12. Tomás mhac Briain na mbreath ndíreach1100 
    dreagan Gabhraidh gan ghrádh séad
    ní shaoileadh gan arm dá oighidh
    dá maoidheadh badhbh Oiligh dh'éag.
13. Teist a biodhbhadh ar bhaidhbh gCruachan
    —creidim féin guru fíor dháibh—1105 
    gé fhuair bás ón éag n-a éanar
    nír fhás céad re ngéabhadh ghráin.
14. Nír chruthaigh Críosd do chloinn Ádhaimh
    éanduine ar nar innill sás;
    ní hé cleath Annla n-a aonur1110 
    neach tarla i mbaoghul gan bhás.
 p.75
15. An foghlaidh ro ghon ghéig bhFánad
    fir Bhréifne is beag nachar mharbh;
    dursan nar thoit it éag dh'aonghuin
    do loit céad d'fhaobhraibh gan arm.
16. 1115 An t-eineach, a oide múinte,
    do mharbh cumha chraoibhe Gréag;
    biaidh go bráth ar ndula an deighfhir
    ar chách cumha an einigh d'éag.
17. Tugadh cuireadh go cath mBréifne1120 
    dá bhreith suas tar sluagh na bpian
    breith í Eirce is-teach ó tugadh,
    breath as cheirte rugadh riamh.
18. Dul lé is gan anadh n-a héagmhais,
    a aos dána, a-deirim ribh,1125 
    an éigse i gcomhair a caithmhe
    conair téidse a haithle an fhir.
19. Nós saoghalta, sásadh neamhdha,
    do-ní an t-eineach d'onchoin Liag;
    duasa rann Tómás ar talmhain1130 
    sólás thall dá anmain iad.
20. D'fhíon chorcra, do cheolaibh binne,
    tre bhaidhbh dTeamhrach tugadh fuath;
    mó gráin im gháire ná im ghola
    gá mhnáibh táidhe ar ndola í Dhuach.
21. 1135 Rob ó Duach Galaigh géag Raighleann
    rob ó Ruairc nach roichim d'fhios;
    cuibhreann dom ré rug ó DuachRuairc
    mar thug mé luathchuairt fa lios.
22. Ós chionn gach bhaile sa Bhréifne1140 
    do bhaidhbh Chliach budh chumtha leacht;
    nír fhuráil leam an tann torchair
    ceall fa gach mball d'onchoin Fheart.
 p.77
23. An onóirse ar n-éag na flatha
    fada bhias gan a buain dé;1145 
    a-tá an lá do-chuaidh ó Craoidhe
    uaim mar lá saoire go sé.
24. Mairidh fós fuigheall dá bheodhacht
    ag baidhbh Dhean do dhiongbhadh chéad;
    ní lamh daol re gráin a ghaisgidh1150 
    taobh í Tháil d'aicsin ar n-éag.
25. Do-niad altóir d'áit gach leabtha
    ar loigh ó Cais na gcolg mbreacht;
    fa gach teampall an tann teagar
    teanchar ann leagar dá leacht.
26. 1155 I ngach crích dar thaisdil Tomás
    talamh naomh do-ní don chriaidh,
    acht sleachta bróg gríbhe Gabhra
    gan fhód fíre i mBanbha Bhriain.
27. Más fhíor nochon aghann peacthach1160 
    pian mhór a-muigh agus tall;
    dul a clí ar ndula d'ó Dháire
    is í cumha as áille ann.
28. Cíos agus cáin cheinéal mBréanainn
    do bhíodh chuige gach re gcuairt;1165 
    leomhan Breagh do thruaill na tíre
    suaill nar bhean ríghe d'íbh Ruairc.
29. Fear ríoghtha is aithríoghtha airdríogh
    ua Samhradháin slios mar thuinn
    —mór créachta feirge na flatha—1170 
    meirge séanta catha Cuinn.
30. Cé dearaid cách éag re hadhart
    d'onchoin Raighleann rug gach buaidh,
    ní fhuair sinn cás mar ó gCréidhe,
    bás do rinn na féile fuair.
 p.79
31. 1175 Ollamhain agus aos dána
    fa dhreagan gCruachna an chnis ghil
    do bhí ag triall a curp d'ú Chathail
    lucht gliadh nó tachair n-a thigh;
    mar tá géag Eine n-a aonur1180 
    créad eile an saoghul acht sin?
32. Téid mar do-chuaidh is na craobhaibh
    cumha í Bhloid i mbarraibh dias,
    go lá an bhráith gan tubha im Thómás
    cumha cháich ar brónfhás bhias.
33. 1185 Mág Shamhradháin mhac Briain Bhreaghaigh
    an Bhréifne ó bhás bun ós chionn;
    ní fhuair sgol ag teachta thríthe
    acht leabtha brogh bhfithe bhfionn.
34. Budh oilithrigh ar éis Thomáis1190 
    a theaghlach ag triall don Róimh;
    dá dhíoth rugadh crodh gach croise
    tugadh cor coise don chóir.
35. Faolchoin ar faithcheadhaibh teampal,
    tuile feoir ag falach ród,1195 
    ar aighthibh sealbh do ás ainneamh,
    feadhbh ó bhás gach ainnear óg. Rogha.
36. Rogha na n-Aodh Aodh Ó Domhnaill
    ag díoth chniocht fa cródha a lámh;
    ó ghleo arm ní dheachaidh Danar,1200 
    nír sheachain badhbh Aghar ágh .R.
37. Aonghus mhac Aonghuis Ua Domhnaill
    do dhlighfinn éag ar n-éag dó;
    mo lá brátha a bheith fan aonúir
    go gcleith Rátha craobhúir Chró. Rogha.
38. 1205 Tomultach na dtachar meinic
    Mac Diarmuda dorrdha an mac;
    do fháisg as a bhun fras fola
    a bhas ag cur fhogha i n-at. Rogha
 p.81
39. Rogha ar litreach leathainm Muire1210 
    máthair Chríosd fan chuing as mhó;
    leath a hanma ó ghairm na glóire
    tarla dh'ainm na hóighe ar ó. Rogha
40. Ní bean rug ragha na dtoircheas,
    ní toircheas fir flaith na ród;1215 
    ar ghein uaibhse ar chum gach cláirneamh
    uaisle ó bhunn bháingheal a bhróg.

Rogha.

‍

11. XI

Raghnall Ó hUiginn .cc.

1. Brian a-nois do-ním do Mhaghnus
   maith gach ní do-ní go sé;
   leagadh gach gliadh uile a éachta,1220 
   Brian is uime as déanta dhé.
2. Brian ar eangnumh is ar eineach
   onchú Bréifne an bhruinne sheing,
   ní thabhair ól char dá chanann,
   ní chan glór nach gabhann greim.
3. 1225 Móide as Bhrian é a fheabhas toirrgheas
   Teallach n-Eachach na n-arm ndeas,
   ní nochtann sé arm gan fhalaidh,
   ní garbh é go dtabhair treas.
4. A-tá ag Maghnus Mhuighe Fabhair1230 
   foghlaim eile fhuair ó Bhrian,
   nír smuain 's an gábhudh n-a ghoire
   áludh dá bhfuair roimhe riamh.
5. Sleagh ar gcamadh cloidheamh ainmheach
   aige ón tachur tug go garbh;1235 
   do fhiarfaigh flaith Gréag do ghaibhnibh
   créad badh mhaith d'ainmhibh a arm.
 p.83
6. Téid an tann as treise a bhiodhbha
   do bhuain chreach dhe dál ar leith;
   ó 'd-chluin ar n-éag a fhear gcagaidh1240 
   géag Bhreagh ní chagair a gcreich.
7. Feoil ionfhuinte uisge a brógaibh
   bhíos gá mhuintir maith an chuid;
   cadlaidh Maghnus ar cúl chreiche
   ar barrdhos úr beithe bhuig.
8. 1245 Teach coille ag Maghnus mhac Donnchaidh,
   duille buidhe bhíos n-a fhult,
   leagar ar brat corcra clúmhchruinn,
   bogcna shlat n-úrchuill n-a ucht.
9. Mág Shamhradháin do shín marcshluagh1250 
   is maidhm reimhe n-a ruaig theinn;
   faithche ag fódmhaidhm ba chleith Chodhail
   ar ógbhaidhbh eich sholaimh sheing.
10. Ó oireacht ar éis an tachair
    —is teisd fhíre fhuair an fear—1255 
    'lasair dhearg i néallaibh nimhe
    béaraidh th'fhearg, a bhile Breagh.'
11. Glór cáich ad-chuala n-a éagmhais
    ag iomráth fhir na n-arm ndearg;
    'do fháisg tú san ngruaidh ngléighil1260 
    an crú an uair do éirigh th'fhearg.'
12. Do-chualaidh mise 's mé ag comhráth
    le ceard maith a mholudh cóir,
    gen go gcoisg t'fhola, a ghéag Gáille,
    rogha na séad t'fháinne óir.
13. 1265 N-a fharrudh ar fhud na sligheadh
    ag seanmóir dó a-dubhairt mé:
    'Tugais, a shlat Mhacha, a macra
    mac flatha n-a dhalta Dhé '.
 p.85
14. Aithnidh daoibhse dála Maghnais1270 
    meisde go mór míne a ghlóir,
    ro badh é sin am na heagla
    an dann do-bhir freagra fóill.
15. An bhurba ní bhí ar a theangaidh
    ris an té dá dtabhair fuath;1275 
    Gaoidhealg mhór gan bhrígh do-bhéara
    i nglór mhín a-déara ó Duach.
16. Ní dearnadh riamh ó ré Logha
    lúdh foda nach fuil n-a urd;
    ní corrach sgoth Eanaigh uirre1280 
    cloch shleamhain i mbuinne bhurb.
17. Do shnámh leabhur i ló anfaidh
    re hucht gcuain do-cháidh do luing,
    do thomhais fhionnmhuir gcais gcoptha
    do bhais fhiodhraidh chorcra chruinn.
18. 1285 Maghnus nocho meinic admhas
    airm bhiodhbhadh do bhéin re ucht;
    ní feas go huair sguir na sgainnre
    a bhfuair tuir Aidhne dá hulc.
19. Do Ghallaibh, a ghnúis í Eachach,1290 
    re hucht dtuinne tugais ruaig;
    do ling sa sál ngeal don Ghallchath
    fear gan shnámh gan arthrach uaid.
20. Comhrádh chanad i ngach longphort
    a lucht sbairne—ní sbleadh dáibh—1295 
    'dá mbeath méad an Daghdha i nduine
    ní tarbha, a ghéag Dhuibhe, a dháil '.
21. Rinn áigh ag a rádh go meinic
    re mac nDonnchaidh deargas ghó;
    do chupa dearg, a thuir Thlachtgha,1300 
    ní fhuil cheard nach dalta dhó.
 p.87
22. Is deoradh uasal th'fhear caomhthaigh,
    a chneas Maghnusa as mhín folt,
    comhfhad do thaoibh d'altain iaruinn
    i gcarcair chaoil iallduinn ort.
23. 1305 Cá fáischeall nach faghaibh tearmunn
    ón taoisiuch nach tug a fheirg?
    fearg naoimh go tréan nochor thogaibh
    éan ar craoibh thobair nír theilg.
24. I gcoinne cheannaighe an fhíona1310 
    anba an tionól téid ó Ruairc
    is mór táinig as an tunna
    ráinig ar slógh Cunga an chuairt.
25. Locht oircheas fhuarus don bhreagoid
    bánaidh n-a dhún dath an tsróill;1315 
    sdíom do chuirn dhubhdhuinn an dreagain
    re hurlainn gcruinn n-eagair óir.
26. Súil nach déachadh an dán cheannghas
    ó ua Chormaic corcras braich;
    cuiridh tuir Dhuibhe n-ar ndeaghaidh1320 
    duine gá gcluin mheabhair maith.
27. A sháith dána is docair d'agháil
    d'fhior Theamhra gus tig gach bard;
    ar dhuain ngirr do cheis ó Créidhe,
    ru badh binn leis Éire Ard.
28. 1325 Gan chruit nó gan tiompán téidbhinn
    ní théid n-a cholludh craobh Liag;
    a dá ghormshúil mar bhláth mbugha
    do mhongdhúin snáth umha iad.
29. Do thuagh ar dtocht tresin gclogas1330 
    go crios sgeine do sgailt fear;
    at iarainn dá nar théigh tairnge
    do fhiarroinn béim baidhbhe Breagh.
 p.89
30. A mhuintear ní maith do leigheas
    ar n-a lot ag lúbadh chrann,1335 
    a lucht cneadh ag tocht i dtachroibh,
    fear gonta gá athghuin ann.
31. A aigheadh í Eachach Feidhligh
    gus nach faghar fear a choisg,1340 
    an tann as ghábhudh dod ghruaidhibh
    sádhul barr ruainnigh do roisg.
32. Is fíor dhamh a ndubhairt mise
    re mac Móire as mhaith im buaibh:
    'Méaraidh do mhaith re méad chaithe,
    a fhlaith Gréag, go laithe an Luain '.
33. 1345 A-deir cách ó 'd-chiad do dhíoghrais
    ag drud i n-aighidh arm nocht:
    'Beith agud thubha, a fhir Abhaigh,
    do-bhir dhula ar t-aghaidh ort.
34. Do chleath lobhur, a lámh Maghnuis,1350 
    meinic do-ní neimh as mhó;
    críonaidh sa choill crann do cheise
    barr an chroinn as deise dhó.
35. Croinn reamhra rachas n-a n-armaibh
    don uinnsionn as fhaide i gcoill;1355 
    nocho ceisde ar ceis í Chraoidhe
    gidh meisde leis caoile a chroinn.
36. Smacht airdríogh ar fhud na Bréifne
    bhíos aige 's gurub eadh raibh;
    aincidh cleath Eine n-a iongnuis1360 
    neach 's a eire ionnmhuis air
37. Ní lamhair labhra n-a aighidh,
    an t-oireacht toir tug go mín,
    mar do ghuidh máthair í Mheadhbha
    do tháthaigh tuir Theamhra an tír.
 p.91
38. 1365 Bídh fan bhantrocht bhíos gá iomrádh
    éad mór gon mhnaoi dá nach tairg,
    do dhíobhraig bean mhaith a mhalaigh
    im fhlaith Breagh i n-aghaidh n-aird.
39. Liaigh duine i ndeaghaidh a uthrais1370 
    aithnidh dó a ndéanann gach guin;
    ar mbeith chneadh ar ó Ruairc reimhe
    cuairt ba fhear cneidhe do chuir.
40. A-tá aige is aigneadh conchar
    cleas nach fríoth ag fior don fhéin,1375 
    ó Duach ar ndol dá hiarraidh
    fuath a chon bha fiadhain féin.
41. Suan corrach i gcuasaibh talmhan
    tug ar ceithirn gcagaidh ghairg;
    leabaidh mhaith do bhean ar biodhbhaidh1380 
    is flaith Breagh i n-iomdhaidh aird.
42. Ni fhéadam iomarbháigh longphuirt
    'leig dó ' mar a-deir im rann
    'gan dul dó do mhaith tar Maghnus
    gach flaith as mhó fhaghlus ann.'
43. 1385 Maghnus Mág Shamhradhán Shionna>
    do shir chíos, do chuinghidh ghiall;
    leis gach dream ar sgáth ar sgéithne,
    nír fhearr táth na Bréifne ag Brian. Brian
44. Tadhg Mág Aonghusa an airm neimhe1390 
    neart biodhbhadh ní bhia ar a thír;
    fa gcaith Tadhg rinne do fhriochnamh
    is linne an garg miodhchar mín,
    a chrodh nocho buan re buga,
    gach sgol uadh is chuga ad-chím.
45. 1395 Donnchadh Mac Donnchaidh déad solus
    slighe a fhaghla go hÁth Rois;
    re seabhac Tlachtgha as ghlan gruaidhniamh
    canta dhamh nuaidhBhrian a-nois. Brian
 p.93
46. Tomás mhac Briain gá mbí mise,1400 
    mac meic Dhonnchaidh deargas crann,
    sirfidh sé dá thigh gach tírghiall,
    is é sin as fhírBhrian ann. Brian
47. Inghean meic Mhuireadhaigh Máighe
    min nGaoidhilge gan ghuth ndian;1405 
    ní fhaghaimne ar Árlaith oilbhéim,
    lánmhaith í i gcoimhréir na gcliar,
    uathudh bean aga mbí a huga,
    do lean sí buga na mBrian.

Brian

‍

12. XII

1. Tugadh easgar d'Inis Fháil1410 
   is measgadh don inis úir
   do-chuadar raighne a ríogh uainn
   's do-chuaidh gníomh fa dainmhe dhúinn.
2. Fuair leagadh i ndún na ndol
   do-fheadar is úr an chneadh

‍

13. XIII

{⬌}Mac Taidhg Mac Raith cct

1. 1415 Bean a-nois chabhras chrích Meadhbha,
   maith dá furtacht feidhm na mná;
   díon ó gCuinn cabhair ó Meadhbha
   ar chanaidh fhuinn Teamhra tá.
2. Inghean Í Chonchubhair chabhras1420 
   cóigeadh Meadhbha—is maith dá tháth;
   an tsíon bhalbh ag brath na Sadhbha,
   Sadhbh dá rath go gcabhra chách.
 p.95
3. Ní bean eile acht inghean Chathail
   chabhras dá feidhm fód a sean;1425 
   éad le cách im ghnaoi do-ghéabha,
   ar mnaoi Ráth ní bhéara bean.
4. Ní bhia triath gan teacht dá biuidhin,
   ní bhia bean gan bheith n-a ráith,
   ní bhí teagh na mná gan mhuirear1430 
   gé tá an bhean ag cuireadh cháich.
5. A-tá a nós—is ní dá diadhacht—
   ag díon bhan 's ag bádhudh locht;
   a-tá bladh is bríogh a guidhe
   ag díon na mban uile ar olc.
6. 1435 Do-gheibh chlú, gi cúich nach faghaibh
   nach fearr bean 's a beith ós chách;
   fuair dhíon ar choiribh na colla,
   a ndíol d'oiribh troma a tráth.
7. Nós a féile is fada ráinig1440 
   ríoghan mhaordha Mhaighe hAoi;
   fada soir ro feas a feabhas,
   im muir theas gheabhas re gnaoi.
8. Clú na ríogh ní ragha dhise,
   dul dá teisd má tá ar gach rígh;1445 
   geall is gach mhodh ar maith Shaidhbhe
   re dol do sgaith Dairbhre dhíbh.
9. Inghean Chathail Chríche Teamhrach
   do thuair chlú le gcosain gheall;
   beith ós gach fhlaith is lór dhise,1450 
   mór is maith gidh ise as fhearr.
10. Béaraidh mhná is is meinic bheireas
    tar bladh cáich gidh cúich nach rug;
    rath don mhnaoi mar tá gá thuilliumh
    ar gnaoi gach mná is tuilleadh tug.
 p.97
11. 1455 Inghean Í Chonchubhair chaitheas
    re clú an rath nach rángas dréim
    roinn dá crudh ar chradh nach raibhe
    do chur bhan a baile ó bhéim.
12. Neach ar chlú nír cuireadh tairse1460 
    an teisd fuair dá bhfaghbhadh neach;
    geall ar ghnaoi gibé dhar beanadh
    le mnaoi gCé bearar a bhreath.
13. Do-ní rún bha riarfa an Dúileamh,
    le ndingne a díon diadha an réim;1465 
    do-ní gach naomh ní ar a guidhe
    mar ro-ní craobh Ruighe a réir.
14. Ní fhuil chléir gan chuid dá hionnmhas,
    ní fhuil dáimh nach déan a dtoil,
    ar bhfagháil raith do ghéig Gabhra1470 
    ní théid tar maith Sadhbha soin.
15. Ar ghnúis gcorcra chraoibhe Bóinne
    do-bhéar theisd—gá teisd as fhéarr?
    'Éad ar mnáibh ma bhreith mar bheire
    tre bhreith gcáir do-gheibhe an geall.'
16. 1475 Tugais ar nós ní ós do thosaigh,
    tugais druim re déanamh locht;
    ní fhionnfa bean dá mbí it aighidh
    ní ná meadh bhus ainimh ort.
17. Taitneamh cumhdaigh do chiabh ndíoghainn1480 
    dath an fhuilt is amhlaidh bhíos;
    ní bhean t'fholt cam as a chloidhibh
    tocht dá bharr fad throighidh tíos.
18. Tú go cian ó chiontaibh Éabha,
    amhghar sibh ar son bhar ngaoil;1485 
    ní bhiad dod chlí coire Eabha
    ní as ghoire ná a deala dhaoibh.
 p.99
19. Maith do chlú ó chur red mhaitheas,
    maith dá díon gan déanamh n-uilc;
    muna díon caithmhighe an chroidhe1490 
    t'aithrighe ag díol choire an chuirp.
20. Tusa ós mhnáibh le méad do theasda
    mar taoi ar chlú ós chionn gach shluaigh;
    ní hé do chradh ní hí th'anáir
    dá rabh ní gan fhagháil uaibh.
21. 1495 Ar ndáil chruidh do chanaidh Mhuaidhe
    tar mná Connacht cuirthear í;
    ar ndáil ghreadh seang leis an Saidhbhsin
    bean as fhearr n-a haimsir hí.
22. Do-ní maith ar mhuinntir nimhe,1500 
    do-ní re Dia díol a chréacht;
    a dula gan choire ó cheanaibh
    oire is lugha i ndeaghaidh déarc.
23. Dá mbeath gan fhear Aoibheall Chunga
    do chath Bhréifne ó mbearntar sluaigh1505 
    ní fuighthe dhí a díol do chéile
    acht rí dar fhíor Éire d'fhuaim.
24. Geall einigh gá haigneadh bhanda,
    buaidh ndealbha gá dreich mar bhláth,
    geall ag Saidhbh ar a son féine,1510 
    is dá naidhm dol dá céile ós chách.
26. Dealbhaidh leomhan láimh re dreagan,
    dealbhaidh eocha i n-eangaibh sróill,
    géis Leamhna gá gcar i gcorrthair,
    ealbha dhamh re n-onchoin óir.
26. 1515 Mórthair cliara le crodh Saidhbhe,
    seachnaidh cionta ón cheird do-ní;
    d'aithbhear chean gidh créad do-gheabhtha
    ní fhéad bean a seachna acht sí.
 p.101
27. Lúdh go cill do cheannach loghaidh,1520 
    lúdh go dáimh—gá doirbhe céim?
    lúdh n-a coinne dá mbé ar bhochtaibh
    loinne lé rochtain dá réir.
28. Suil bheanaid géaga a glac ndíoghainn
    re dlaoithibh fuilt fhleisge Liag1525 
    clanna boga n-a céibh chaistigh
    foda gan bhéin aistibh iad.
29. Feacaidh thile i dtosach cairbhe,
    cuiridh each ag imdheacht raon,
    leanaidh a beirt bréig a cuma,1530 
    nír mhéid neirt acht truma a taobh.
30. Glór gach aoin re hinghin gCathail
    do chath Bhanbha ó bhíd n-a purt:
    'Neach dan léir gach ainimh fholaigh
    ní airigh béim oraibh dh'ulc.'
31. 1535 Teisd gach fhileadh ar th'fholt feactha
    fiu na teasda tiocfa dhíot;
    'gidh bladh fa-deara gidh déarca
    ceana ban do fhéadfa a n-íoc.'
32. Téighe ar rath tar ríoghnaibh Connacht,1540 
    ar chlú dhíot ní dheachaidh sluagh;
    téid tar shlógh thar nar dhú dula,
    mór do chlú is ní lugha a luadh.
33. A Shadhbh ní hionghar dot anmain
    ar fhóir tú dá dtéid a curp;1545 
    mná ó phéin tre pheacthaibh marbhtha
    beantair ag béin t'anma ó ulc.
34. A inghean Ailbhe fhuinn Bhóinne,
    bean bhad theisd ní thiocfa id dhiaidh;
    dar lat is duid a-tá a tarbha1550 
    cuid gach mná do Bhanbha Bhriain.
 p.103
35. Do-gheibh rath do réir gach dhuine
    Dia dá riar mar ráinig lé;
    tar a mbia i n-aghaidh a hanmun
    raghaidh le Dia i ndaghbhrugh nDé.
36. 1555 Mór do rath ós ríoghraidh Bhanbha
    biaidh ar chlú ós chionn gach mná;
    an rath nar thuil do mhnaoi mhuile
    mar mhuir an laoi thuile a-tá.
37. Gé rabh uirre uamhan ciontadh1560 
    cion n-a leath ní leigfe naomh;
    dá maitheadh Dia is dí ná maithfeadh
    ní fa ria aithbhear gach aon.
38. Inghean mheic Dhomhnaill Dúin Tuathail
    ar thuar chlú do cheannaigh neamh;1565 
    dínidh hí d'anáir is d'fhéile
    nach bí ag fagháil bhéime an bhean. Bean
39. Lór do chabhair Chóigidh Mheadhbha
    Mág Amhraghán—ríodha a ré;
    ceannchaid na slóigh síodh ar Néillne1570 
    nó gur díon d'fhóir Éirne é.
40. Mág Shamhraghán shireas cheannas
    ar chath mBréifne dá mbalbh sreabh
    i ndáil reann do rath a fhaghla
    geall do chath Bhanbha do bhean.

Bean

‍

14. XIV

Uilliam Ó hUiginn .cc.

1. 1575 Fearthain Aoine eineach Néill,
   naoidhe a dheigheach ar gach nduain,
   mar tá an Niallsa ós nós gach Néill
   a iarsma féin fós fa bhuaidh.
 p.105
2. Moch fa buaine an fonn i bhfuil1580 
   is gach tonn uaine n-a fhail;
   tearc an grás ná an ghnaoi do-gheibh
   nar cheil draoi re n-a fhás air.
3. Méaraidh a ghnaoi go lá an Luain,
   a-tá a ghnaoi ós ghnaoi gach aoin,1585 
   síoltar gan cheilg nósbhladh Néill,
   do mhórsun chléir ar cheird gcaoin.
4. Mac Nualaidhe do-bhir bhú,
   duanaire i n-a thigh a-tá,
   giolla bog a Baoill na n-eo1590 
   nach ob ghleo ná laoidh re lá.
5. Teallach n-Eachach gun mhín mhór,
   deathach don tír dá gach thaobh;
   saoirtheallach neamhthláith na Niall
   ciabh maoithghleannach sreathbhláith saor.
6. 1595 Ar dteallaichne i dtreas gan tlás,
   teas gacha gleannfhaithghe a ghríos,
   teallach sain ós teinidh thuas;
   geinidh chnuas i gcnaibh fa chíos.
7. Leaghaidh caor Dhanar an dún1600 
   ón gharadh ní caor an chaor
   sa teallach ó do thogh Niall
   na sgor ndian searrach saor.
8. Ró brosnaghaidh arm go hágh,
   ró osnadhaidh bhadhbh um buar,1605 
   do chomhlas an teallach tréan,
   néall corrghlas reannach do ruadh.
9. Aoibheall ós an teallach thuas
   ní shaoileam a eallach d'fhás,
   tioghadh ciabh ngleannach a ghríos,1610 
   teallach bhíos um Niall ó Nás.
 p.107
10. Mág Shamhradhán do shir gnaoi
    glanbhranán do thil gach tí;
    a mhíonlabhra do mheall mhé,
    fearr é n-a ríoghdhamhna an rí.
11. 1615 Séad sa chruinne ní char Niall,
    glan a bhruinne 's glan a ghlór;
    olc fa choin gé dheach dúnn
    úr um boin 's um each 's um ór.
12. Ar bhflaithbhile is flaith gan locht1620 
    ó mhaith 's ó aithrighe d'ulc;
    ní chreach roiNiall neach gan neart,
    tearc neach a choimhfhial i gcurp.
13. Flaith Breagh ar bhuga ós íbh Briuin
    gan fhear braith chuga re cléir;1625 
    ar shnoidhe dheaghrann dá dháimh
    do tháil croidhe neamhghann Néill.
14. An dtairgfe tachar nó treas,
    nó an n-airgfear gach achadh glas,
    nó an dtraothfa goimh Néill a-nos1630 
    go bhfoil bos gach géill n-a ghlas?
15. Nó an sguirfe a ghialla dá ngruaim,
    nó an luighfe a mhiana sna mnáibh,
    nó an fíor cách do neamhthoil Néill,
    nó an gnáth dréim re fearchoin Fáil?
16. 1635 Nó an fíor Niall ag cagar chniocht,
    nó ag bagar ghliadh um gach gort,
    nó an bhfuil gá dhreich réidh n-a reacht
    gan teacht fa bhreith Néill a-nocht ?
17. Glas a dhearc, gealchorcra a ghruadh,1640 
    fearchonta a neart, cas a chiabh,
    flaith Sionna as Ghaoidhealda glór
    giolla mór naoidheanda Niall.
 p.109
18. Suairc a bhéal is binn a ghuth,
    nír éar inn mar nar éar neach,1645 
    géag bhosghlan as bhlasda deoch
    ar eoch gasda ag cosnamh chreach.
19. Caomha a ghruadha ná gach gruadh,
    's cuanna a thaobha ná gach taobh,
    do chuir mé Niall tar gach Niall,1650 
    Brian na mBrian é is Aodh na n-Aodh.
20. Ríoghthaoiseach as leabhar lámh,
    míonchraoiseach as reamhar ruadh,
    fear rachalma neamhchas Niall,
    leanfas Triar Cathardha ar cuan.
21. 1655 A dtionnlaic slat chorcra Chua
    re bo molta mac gach mná;
    mórfhás do Niall Niall gan bhú,
    Brian fa chlú is Tómás mar tá.
22. Calmach um nach faghar fuacht1660 
    ó bhallbhruth go mblaghar bárc;
    deargaidh chaoin seanMhuighe Sléacht,
    sgeamhghaire chéacht re taoibh dtrácht.
23. Geall gach moighe gun mhoigh mhín,
    geall gach groighe gá ghroigh úir,1665 
    geall bó na Banbha gá bhuaibh
    buaidh chró is arbha ar a úir.
24. Magh as fhírbhinne éan trom,
    magh as mhínshlime féar fann,
    magh as fhaide an aghradh fhionn1670 
    lionn sa tsamhradh aige ann.
25. Locht a mhoighe ar nach foil fraoch
    gan mhoir n-a ghoire do ghnáth;
    ní fhuair fear aonlocht don iath
    neamh a fhiach braonghort fa bhláth.
 p.111
26. 1675 Gach tarudh ar a mhuir mhóir,
    do-ghabhar sa mhuigh a mhaoin,
    is port ríogh magh mar mhagh Néill,
    fíon is céir is cradh a chaoin.
27. Giolla an Mhoighe fíndeirg Finn1680 
    i ngach dhoire ar díbheirg dtruim
    tug doirrse Dia ris an droing
    's sia fa choill an chloinnse Chuinn.
28. Fuair ar eachtra áireamh ríogh,
    nír cáineadh ó Earca ag ól,1685 
    athaidh teasda mar tá ar Niall
    lá na ngliadh ní cneasda a chlódh.
29. N-a thír féin agá bhfuil sé
    tar gach céim do chuir a ghnaoi;
    fearr ar bhfógra Niall um ní1690 
    ná rí fial is Fódla faoi.
30. A-tá a oireacht soin ar sódh
    ar dtoigheacht a-noir le Niall,
    feadhna ag tóraidheacht re thaobh,
    móraireacht saor feardha fial.
31. 1695 Giolla míndearg chaitheas chrodh
    gach díbhearg mhaitheas fa mhiodh;
    giolla saor geimhealtrom geal
    dá mbean mh'aor eineaclann d'fhior.
32. Giolla bláith eachamhail úr1700 
    ag creachfhaghail cháich nír clódh;
    fear conchar neamhchrannda Niall
    tromchar a fhian, leathGhallda a lón.
33. Mág Shamhradháin cian ó chol
    gallbhanfháidh tre Niall gan neamh;1705 
    airm n-a gcléith ar comhlaibh tor,
    sgéith mun gcrodh ar formnaibh fear. Fear
 p.113
34. Eineach Saidhbhe na súl ngorm
    nír ghrádhaigh bean gá mbí a rí;
    géis Bháinlinne do ghuidh ghnaoi,1710 
    ni fhuil mhnaoi as chráibhdhighe i gclí.
35. Ó Bhrian Luighneach na lann ngéar
    nír ghein coimhfhial chraoibhe Sainbh;
    gearr linne gach lá fa cuirm
    fa mhuirn a-tá sinne ag Saidhbh.
36. 1715 Inghean Í Chonchubhair Chliach
    chreideas Dia rer dealbhadh neamh
    'gar fhaoi Niall na ngeallámh nglan;
    leannán na mban bhfial an fear. Fear
37. Fearaidh fuil ar faithche n-áigh1720 
    re harm Donnchaidh as dearg béal
    fian chniocht re tochur ag tnúdh;
    úr fa niort fochun is féar. Fear
38. M'anum ar eineach a sgéith,
    sgiath Míchéal bhu mhóide neamh;1725 
    rug thar gach naomh céim ó chion;
    ciodh um nach saor féin gach fear?

Fear.

‍

15. XV

Giolla Aoghuis Ó Clúmhán .cc.

1. Láir do ghabhas do ghroigh Néill,
   ar mo bhreith féin do bhí an ghroigh;
   do thabhairt mo raghan damh1730 
   cuirthear duine a-mach rem chois.
2. 'Ag sin i 's féach í go daith
   an groigh maith do thiomsaigh Niall;
   beir th'éanragha lára dhíbh
   nach bia a-rís i gcaomhthach phian'.
 p.115
3. 1735 'Ba maith againn dá chionn sin '
   —a-dubhartsa ris dá éis—
   'béarmaid lucht a haithne leinn
   munbha deaghaithneach sinn féin.
4. 'Fear gá bhfuil aithne ar an ghroigh1740 
   féachadh soin má tá ar an ghlionn,
   ghéabhas beagán do luach bhraith
   is an dán bhus mhaith dá chionn.'
5. A-dubhairt fear do ghuth bhiog:
   'Ná cluintear mhé riot gá rádh,1745 
   ná tabhair dhamhsa acht luach bróg
   is do-ghéan do nós go bráth,
   do-bhéar ragha lára dheit
   —ná cluintear leat sin fa chách—
   gen go ndíolta roimhe an duan1750 
   ro b'fhearr leam duas iná dán.'
6. Gluaisis romhainn is láimh rinn
   is do sdiuir sé sinn sa ngleann;
   sínis láimh, gealaidh a shúil,
   múinidh dúinn an láir do gheall.
7. 1755 Do mhúin an láir cheanndonn donn;
   beag nach ráinig a mong lár,
   do bhí an boirbeas i n-a fult,
   do bhí n-a hucht feadh dá lámh,
   nír lugha ná beann do shliabh1760 
   sgeanma re fiadh gach ré dtráth,
   míne hí red ghlaic dar leat
   iná an t-each bha chuibhdhe ag cách.
8. Gabhmaid ann sin an láir dhonn
   ar mbuighean gan chonn gan chéill,1765 
   an fearúd do cuireadh linn
   tarrla ar éanaithne linn féin.
 p.117
9. Gluaismid romhainn seachad siar,
   ceartlámh dheas re Sliabh Dá Éan,
   láimh chlé re Ráith nGráinne dhúnn1770 
   is ar gcúl re Loch Dá Ghéar;
   sanntach ann sin an láir dhonn
   tresan Aonach fa gorm féar
   go rángamar Abhann Mhór;
   tearc slógh ag nach fuil a sgéal.
10. 1775 Mar do-chuaidh ar Abhainn Mhóir
    tig buille dá tóin re lár,
    sáithis a gob isan gcriaidh,
    aithnid na fiaigh hí re bás;
    sínidh a cos, ligidh sriadh,1780 
    téid i néall ro ba néall gnáth;
    sa challadh do-rinne ann soin
    a-tá a-nois is biaidh go bráth.
11. Tiaghmaid ar támh ós a cionn,
    ní fhacamar biodhg mar soin;1785 
    'Is mithid dúinn dul dar dtaigh '
    ar na fir do bhí rem chois
    'is a n-innistear fúinn thuaidh
    is beag nach toisg náir ar dtoisg;
    ós san taoibh thoir a-tá Niall,1790 
    narbh fhearr leam dol siar ná soir ? '
12. Gluasaim romhum do thigh Néill
    Mág Shamhradháin as réidh gnúis;
    fearais fáilte rinn an flaith,
    comhairle mhaith tarrla dhúinn,1795 
    ó 'd-chualadar fios ar sgeoil,
    nír hiadhadh beoil im ar gcúis,
    'a Choimdhe, fa beag an bhrígh
    insa ní i raibhe ar súil.
13. 'Ag soin an groigh céadna a-maigh1800 
    féachaidh a-nois í go daith,
    beiridh a-rís raghain libh;
    madh beag sin ná hanaidh air '.
 p.119
14. Ag sin taom do thaomaibh Néill
    Mág Shamhraghán ón réidh cliar1805 
    —cá Gaoidheal as uaisle fuil?—
    giolla n-a bhfuil fuil na mBrian;
    nochon aicim thiar ná thoir
    neach do-ghéanadh soin acht Niall
    Mág Amhraghán as mhór teisd1810 
    gur mionn liom a bheith mar {⬌}
    {⬌}
15. Cluinmis i mbeol gach fhir 's mhná
    —cúich dara {⬌} ná dhó?—
    'Nocho char sibh ní—is mó a theisd—1815 
    do gheallsan nach tréigfeadh mhé,
    nocho thréigiubh hé gach lá '. Láir do ghabhas
16. Inghean Í Chonchubhuir Chuilt,
    ní thréigfiom a cuid don dáil;
    Sadhbh inghean Chathail na gcliar1820 
    do-bheir a mian dá gach dháimh;
    i gcrích Bhréifne as iomdha sluagh
    ní chluinim a luach do mhnáibh;
    urusa a bhuain do ghéig Bhreagh
    damadh fhearr leinn each nó láir.
17. 1825 O Deaghaidh ar gcara féin
    maith do-fhidir mé nach mair;
    do-chuaidh mar ar saoileadh sin
    i n-aoibh nír chinn Gaoidheal air.
18. Cathal Óg dan iomdha géill1830 
    tug a mbreath féin dá gach dháimh;
    is leis airgthear an tír thuaidh
    go mbearadh ar Inis Fháil,
    mac Í Chonchubhuir na gcreach
    giolla nach leig meath dá dháil1835 
    agus do airg go hÁth Luain,
    's do-bheir a chuairt ma chlainn Táil
    do an fós i Muigh Dá Shainnt
    do airg sé go Baile an Chláir.

Láir

 p.121‍

16. XVI

Niall Ó hUiginn cc

1. Eire trom trillse Saidhbhe,1840 
   earla i bhfuilead fionnfhailghe;
   barr mar fhionndruine as úr dath,
   an cúl fionnbhuidhe fleasgach.
2. Ní héadtrom an t-eire cinn,
   an phununn fhuilt bhláith bhoigfhinn1845 
   n-a sreith ghlantruim ar géig Mis;
   ní hacmhaing breith a baithis.
3. Sreath bhan bhíos ar a nglúinibh
   fhailceas don ghil ghormshúiligh;
   ós bheirt duinn dá fult fuilcear1850 
   's a druim re hucht n-ionailteadh.
4. Folt Saidhbhe mar a snáth óir
   gur mheala—móide a honóir—
   trilis druimneach ciabh chlannach,
   an tuighneach fhiar fhiarrannach.
5. 1855 Gabhaidh re fighe a fuilt chais
   biseach conáigh craobh Dhurlais;
   adhnaidh aoibh ag breith bhisigh
   le dreich saoir na Saidhbheisin.
6. Bídh gach uair fhailcear dhise,1860 
   ar dtaisbéanadh a trillseise,
   re folt camlag cladh gcopdha
   farmad bhan a bantrochta
7. Inghean Í Chonchubhuir Chliach,
   bean airgnigh Átha finnChliath,1865 
   céad bláthchraobh ann re fhighe
   barr snáthchaol ar Saidhbhine.
 p.123
8. Ní léir tairis a taobh geal
   a folt trom an tráth sgaoiltear
   ó bharr réidh úr n-a idhibh,1870 
   a glún féin ní faicfidhir.
9. Falchaid a trillse troma
   bun fuilt lachan Liathdroma,
   ní léir tar a barr a bun
   gach clann n-a céibh ar gcasadh.
10. 1875 Dá mnáibh is mór an ceannach
    n-a barr fhada fhéithleannach;
    doilghe a dhrumdhluighe is locht liom
    dá folt bhunbhuidhe bhairrfhionn.
11. Casmhail re hubhlaibh aipche1880 
    folt ríoghna ríogh Conmhaicne;
    folt fiar do-chí 'ma ceann
    do iadh fa thrí n-a thimcheall.
12. Falcadh a hearla an tan táir
    d'ionailtibh gríbhe Gabhráin,1885 
    inghean ríogh ag fighe a fuilt
    fíon gá ibhe gá hionailt.
13. Ní thoilleann ar cholcaigh gcuirr
    folt ríoghna Rátha Bréanainn;
    cuilt ní saidhbhir 'mun Saidhbhsin,1890 
    airbhir fhuilt ní anaidhbhsigh.
14. Casmhail folt mná Muighe Samh
    re saorbharr Sadhbha Cruachan;
    a gnaoi ar fleisg an earrla fhinn,
    teisd a dealbha mar Dhoirinn.
15. 1895 An finnchiabhach Lacha Léin
    casmhail a fholt re a fhoiltséin,
    duail leabhra ar mallchraoibh Midhe
    earrla barrchaoin baillghile.
 p.125
16. Baramhail a bairr sgathaigh1900 
    folt mháthar Cuinn Chéadchathaigh;
    Gráinne nó Úna ise
    acht áille clúmha a céibheise.
17. Casmhail folt Saidhbhe saoire
    's trillse Muirrne Munchaoimhe,1905 
    máthair Fhinn gan chruinne um chrodh
    ar nar chinn duine ar domhon.
18. Sadhbh óg an earrla bhachlaigh
    mar Shaidhbh méirsheing malachdhuibh;
    diall re hinghin Chuinn Chodhail1910 
    gun fhinnghil truim {⬌}
19. Fada uaithe bhíos a bharr
    ag bantrocht chraoibhe Cualann;
    locht ar a fult ní faicthear
    's a folt i n-ucht ionailteadh.
20. 1915 Re géis Lacha guirm Ghile
    canaid maithe a muinntire:
    'Táinig tuilleadh dealbha dhuid
    re bruinneadh t'earrla fhionnbhuig '.
21. Inghean Cathail Chairn Bhricne1920 
    trillse crocha a ceinnlitre,
    iomdha minshlighe mhall chíor
    i mbarr inghine an airdríogh.
22. Púdrall fionn buidhe ro bhearr
    i n-a cul ríoghna righleann;1925 
    álainn reimhe gach drong de
    gidh eire trom a trillse. Eire
23. Do Shaidhbh féin is neasa a-nois,
    canfad maith re mnaoi nDurlais;
    ro ba breath olc gan duain di1930 
    fuair a folt leath na laoidhe.
 p.127
24. Ní héasgaidh éirgheas a fearg
    an ghéis ghealbhráighdeach gruaidhdearg,
    mala mar dhaol, dearc mar ghloin,
    craobh Dhala is ceart ro chongaibh.
25. 1935 Líonaid beangláin a bairr thruim
    a hucht oireaghdha áluinn;
    inghean Ailbhe an ochta gil
    failghe copdha re cíchibh.
26. Crios cumhdaigh ceathra gceannrach1940 
    cubhaidh re cneas míndealbhach;
    ní háil lé fa slios solus
    crios agus é ar aondorus.
27. Ní fríoth locht ó chionn go cois
    do ríoghain déadbháin Durlais;1945 
    moladh mná Béirre do-bhir,
    a-tá a féile fa faisgin.
28. Dá láimh leabhair lór d'eire
    folt mná soillse Sligighe;
    togbhaidh tuighnigh gcais gcopdha1950 
    do bhais bhuinghil bharrchorcra.
29. Inghean Cathail Chláir Mhidhe
    Cróichdhearg thíre tairngire,
    grian bhan Éireann an inghean,
    an ghlan mhéirsheang mhínfhinngheal.
30. 1955 Bean Í Ruairc Rátha Guaire,
    ríoghan an ruisg gormuaine,
    fear ni hionráidh gumadh fhearr
    's a bhean ós fhionnmhnáibh Éireann.
31. Ráinig fa Éirinn uile1960 
    nós mná mharcaigh Aolmhuighe;
    is lór don mhnaoi do mholudh
    a gnaoi mhór ag méadoghudh.
 p.129
32. Sgárlóid chorcra cumthar dhi,
    léinte breacshróill bhíos uimpe,1965 
    róba na ríoghna ó Bhóinn Bhreagh
    is íorna óir a innreamh.
33. Casmhail re sneachta ar snighe
    dath a glaice gléighile
    mar thaobh Sadhbha tráth a-troigh,1970 
    mar bhláth abhla dá haghaidh.
34. A lán bhíos i n-a bruighnibh
    do mhnáibh fleisge fionnLuimnigh;
    dá bantrocht is lán gach linn
    ag snámh fa hardphort n-aoibhinn.
35. 1975 Béas do mhnaoi Dhúine Dealgan
    gan mhnaoi gan fhear d'imdheargadh;
    cách gá roghairm ceann i gceann
    forainm go gnáth ní ghoireann.
36. Inghean airdríogh Átha Bláir1980 
    as bhanchodhnach don bhandáil;
    docair tagra re cleith gCuilt
    fa bhreith d'agra ar a hionailt.
37. Mór an duais do dhlighfeadh sinn
    d'agháil ón chneisghil chúilfhinn;1985 
    luadh a laoidhe is doladh dí
    moludh gruadh chraoibhe Céise.
38. Ar feabhas a fuilt ghleannaigh,
    ar a gnúis ndeirg ndrithleannaigh,
    ar áille ar truime a taoibh ghil,1990 
    an laoidh uirre ro imthigh.
39. Na hairm i n-éinleith tighe
    ní bhiad is gríobh Gháiridhe;
    ní bhia Sadhbh is-tigh re thaoibh
    is arm a fir n-a fochraoibh.
 p.131
40. 1995 Meastar re máthair Lughaidh
    baincheann cloinne Conchubhuir;
    inghean Ailbhe as fhearr fa ghroidh
    geall dar Saidhbhne ó na Sadhbhaibh.
41. Sadhbh inghean Chathail chosgraigh,2000 
    ríoghna ag roinn a tuarasdail;
    an tráth as truime a heire
    gan chách uirre ag oirbheire.

Eire

‍

17. XVII

Caoch Ceise Ó Clúmhán cc

1. Bean fa eineach do fhuair Niall,
   buaidh ar a n-eineach ar-aon;2005 
   do-ghéabhad uile ní ag Niall
   tuile cliar gé thí re thaobh.
2. Fear fa heineach do fhuair Sadhbh
   deigheach ar a duain dá dhearbh;
   dúthaigh dí car ar a charn2010 
   Sadhbh fa bhladh ar nach bí bearn.
3. Ní cruaidh an ghnaoisin do ghabh,
   do fhuair an mnaoisin fa mhodh;
   fa heinighidh do fhuair fhear
   ní cruaidh bean deigheinigh Dhor.
4. 2015 Fear nochor smuain sise acht sé
   sise fa bhuaidh gé do bhaoi;
   ní fhuigheadh fear oile hí
   bean Lí ar a goire don ghnaoi.
5. Céile fa teist a-tá ag Saidhbh2020 
   teist chéile na mná ní meirbh,
   an dias tre dhíol na ndámh ndoirbh
   sníomh soirbh a ndán ag a dheilbh.
 p.133
6. Sadhbh 's a dámha ag díol na ndámh,
   na dámha gá ndíon ag Niall,2025 
   mar ra-niad ní coimhshníomh caol,
   siad ar-aon ag coimhdhíol chliar.
7. Lánamhain gan mhaitheas mion,
   lánamhain chaitheas a cradh,
   sgath gach cléire ag triall n-a dteagh,2030 
   Niall is bean Bhéirre fa bhladh.
8. Fearta féile a rath a-raon
   —cá rath as réidhe re rádh?
   maith dá díon a fear go fial,
   Niall 's a bhean ag díol na ndámh.
9. 2035 Ionnmhas Néill chaitheas re clú
   is léir ar mhaitheas na mná;
   do-ríne mar chongol cnó
   bronnadh bó an tíre i n-a dtá.
10. Cé théid ón daghmhnaoi gan díol?2040 
    an bhanghnaoi ní léig ar lár;
    cia nach fuighe ní ó Niall?
    do-ní riar duine gan dán.
11. Tug Niall fa bhuaidh is a bhean
    gach a bhfuair gach cliar dá gcrudh;2045 
    ní ling rí an ghnaoisin do-ghabh
    gan bhladh taoisigh dhí do dhul.
12. Niall féin nocho fear gan ghnaoi
    acht gidh fial bean Néill fa ní;2050 
    's é luach ar a goire i ngnaoi
    fuath le gach mnaoi oile hí.
13. Siodh 's na créachtaibh ó chleith Chál
    dá mbeith i n-éantaigh ar-aon,
    madh maith ag Dia gach fear fial,
    do-sia Niall ar neamh na naomh.
 p.135
14. 2055 Inghean Chathail ón glan gréas
    ar gach bhfachain fa bhladh bhós;
    nír chuir sí n-a cheann do chás,
    acht a fhás teann do-ní a nós.
15. Slat mhórfháis ag sníomh na sluagh2060 
    mac Tómáis ag díol na ndámh,
    biaidh fa bhladh mar ra bhaoi Brian;
    do-ghabh Niall an ghnaoi ar a ghrádh.
16. Iomdha dámh re dtaoibh as-toigh
    gá rádh ris an dá chraoibh chuir:2065 
    'Bhar nós gnáth ag gabháil libh
    cách mar sin ag rabháidh ruibh.'
17. T'fhear i n-ágh ag corcradh chrann
    nó ar an trágh ag locradh long,
    dot ucht do chromadh a cheann2070 
    ag tolladh th'eang do lucht lom.
18. Do sgiath réidh, comhla na gcríoch,
    a Néill, agud chomhdha ar chách;
    gidh hí gá sgoltudh dod sgiath
    is í an chliath ghontar do ghnáth.
19. 2075 Eang geal gá greanadh it ucht
    dá bhar dtrealamh a bhean Bheart;
    bláthoige gach ball id mhiocht,
    sliocht do shnáthoide is cam ceart.
20. Ar son t'fhaithche núidhe, a Néill,2080 
    crodh na Búille a haithle th'áigh;
    bha seach ód chathaibh do-chuaidh
    creach n-a buaibh machaidh le mnáibh.
21. Éan balbh ar n-a dhéanaimh dhoit,
    a Shadhbh, re fhéaghain is ait;2085 
    iomdha ealta it fháithim ghlic
    im bláitheing mbric ngreanta id ghlaic.
 p.137
22. Rabhudh ód mhnaoi a Néill, do neach
    agat féin má do bhaoi brath;
    dar leat is gonta dhí a dreach2090 
    mar do-chí th'each corcra ón chath.
23. Ríoghan Bhreagh ag déanamh dhealbh,
    a fear ag féaghadh a cholbh,
    Niall ar moir ag coinnleadh charbh
    Sadhbh as-toigh ag coinnmheadh chorn.
24. 2095 Sádhal an bhean fholtghlan fhionn
    is a fear ag folcadh reann;
    do shnámh chuain chaiste nír chrom
    an tonn bhaiste ó 'd-chuaidh ma cheann.
25. Sadhbh is eang greanta ar a glún2100 
    nó gor ghearr leabtha n-a lár;
    reanna na sleagh ar gurt ghliadh
    re Niall 's a ucht geal re gádh.
26. Nír dhligh oige ar a mbiadh bearn;
    Niall mar as oide don arm2105 
    díreach cruime a chaoilearr ngorm,
    is buime chorn saoireang Sadhbh.
27. Cá hionadh nach robha a rún?
    siobhal na mara is dá mhian;
    céim roimhe 's gan chéim ar gcúl2110 
    's do rún Néill i ngoire ghliadh.
28. Fiort as-tigh a-tá gá dheilbh,
    na fir fa mhiocht na mná ag muirn;
    do fhuair é i saoireing ag Saidhbh
    ainm agus sé i gcaoileirr chuirn.
29. 2115 Bas an taoisigh nocho tim,
    do chas chraoisigh as a heirr,
    do chas chleith ndolámhaigh nduinn
    do dhruim eich shodhánaigh sheing.
 p.139
30. Ní ró don mhnaoisin a modh;2120 
    mó sa mhó an ghnaoisin do-ghabh,
    sádhal ar mnaoi mBéirre i mbrugh
    's a gnaoi ag dul don bhéinne bhan.
31. Ní dhingneam ceilt ar neart Néill,
    ní imreann bheirt acht beart áigh,2125 
    Mág Amhradhán ó bhfill fóir,
    glanbhranán óir a Cill Chláir.
32. Snaidhm gá nadhmadh gun mhín mheirbh
    nachar snadhmadh i sídh Duilbh,
    a chur nocho sníomh le Saidhbh2130 
    gach snaidhm dá mbíodh i mbrugh Bhuilbh.
33. Ón ghnaoisin do-chuaidh fa chrodh
    geall gach thaoisigh fuair an fear;
    géabhaidh an giall nachar ghabh,
    béaraidh a bhladh Niall ar neamh.
34. 2135 Bean Mharr do chomhchabhair chléir
    d'íbh Conchubhair an mhall mhín;.
    ó dtug géag Dhuibhe do dháimh
    séad i láimh gach dhuine dhíbh.
35. Tuile cliar fa bhláth n-a bhrugh2140 
    fáth asa bhfuighe Niall neamh;
    nocho cruaidh do chaith a chrodh
    flaith Dor fa bhuaidh is a bhean. Bean
36. Ó Dubhda ní duine mion
    ré cumhga dá bhfuighe an fear;2145 
    íoc i gceanaibh craoibhe Dor
    crodh d'fhearaibh Baoille do bhean. Bean

 p.141‍

18. XVIII

Raghnall Ó hUiginn cc

1. Uaisle a-chách ceinéal mBréanainn
   an ghlóir bhuilidh bhinnshéaghainn,
   comhdhána bhfaghla na fir,2150 
   gabhla chongbhála an chóigidh.
2. Clann Bréanoinn mhóir mheic Fhearghna,
   curaidh uallcha oireaghdha,
   ar ngarbhaicme thoir ná thiar
   ní oil chlannmhaicne a coimhfhial.
3. 2155 Trí meic Fhearghais nar éar neach
   Eochaidh Duach Fearghna fuileach
   sreang re a dtromshluagh nír thriall fear,
   triar dar chomhdhual an cóigeadh.
4. Fearghna mhac Fearghusa an flaith2160 
   d'uaislibh Connacht ba ceannbhraith,
   óigfhear díoghoinn nachar dhocht,
   do thríoroinn chóigeadh gConnocht.
5. Rug do raghain ar n-a roinn
   trian oirthearach an fhearoinn;2165 
   nír thrian cruinn ar a chomus
   ó Dhruim Chliabh go Ceanonnus.
6. Ráinig d'Fhearghna an ochta gil
   daingean is coillte an chóigidh;
   beag bhfeadhma an t-ar san aimsir2170 
   ar ghabh Fearghna an fearainnsin.
7. Cruithneach is mil na Midhe
   ag teacht go gríbh nGáirighe;
   fleadha phuirt Eamhna Uladh
   go Fearghna is tuirc Thuadhmhumhan.
 p.143
8. 2175 Ní tharrla dh'fhearaibh Éireann
   don ghormrosgach glaicmhéirsheang
   neach fríoth do chlódh a chosgair
   gidh mór críoch do chosnosdair.
9. Nír leigeadh do rígh Ruidhe2180 
   mac ná hinghean d'Iardhruidhe;
   gér thuar don choill bríogh a bhreath
   ar a chloinn ní bhíodh biseach.
10. Ochtar cloinne—ba creach throm—
    rugadh ó Fhearghna armchorr2185 
    do mharbh cumha dá chéad bhan
    im dhula dh'éag don ochtar.
11. Imshníomh re huaislibh fhear bhFáil
    ar ndíoth chloinne chinn Ghabhráin,
    éag don tslógh mhallbhan mhíolla2190 
    mór an t-adhbhar imshníomha.
12. Caoga ar céad go Cluain bhFearta
    tre fhionghail a oireachta
    —toisg nar léig ar ceal a chloinn—
    téid is a bhean go Bréanoinn.
13. 2195 Do-rala taobhthrom torrach
    an ghéis dóidgheal dearcmhongach;
    rosg mall nach geibheadh fa ghroidh
    fa deireadh ann dá hionbhaidh.
14. Troisgid re Bréanainn mbreithcheart2200 
    an dias cháidh nar choinnimhthearc,
    caoga fhionnbhan céad curadh,
    tréad biodhbhadh do bhaoghlughadh.
15. Musglais bean onchon Uisnigh
    meadhón oidhche an adhuighsin;2205 
    gor thús laoi don lachain ghloin
    do bhaoi athaigh re n-iodhnaibh.
 p.145
16. Beiris mac—ba maith an tráth—
    ar dteacht na maidne mochthráth,
    rath Dé ar a naoidhin do nimh,2210 
    lé bha fhaoilidh a fhaisgin.
17. Baisdis an mac suairc sona
    Bréanainn mór mac Fionnlogha;
    tug a ainm féine ar an bhfear
    's a thairm ós ghléire Ghaoidheal.
18. 2215 Dun naoidhin chruthaigh corpghlain
    tug Bréanainn a bheannochtain;
    tennobthor cath ar an chloinn
    tre rath beannochton Bréanoinn.
19. An céad laoch 's an leithchéad ban2220 
    tugsad ofráil don éarlamh;
    fáilte ag ainglibh Dé mon dáil,
    ba saidhbhir é ón ofráil.
20. Subhach tángadar dá dtigh
    ar mbaisdeadh a meic mhuirnigh;2225 
    ceann sluaigh ba déadla a ndeabhaidh
    géagdha fhuair a oileamhain.
21. Mac eile d'Fhearghna éachtach
    Aodh Fionn an flaith roidhéarcach;
    do chloinn an ríogh shuairc shoinnimh2230 
    síol Ruairc agus Raghoilligh.
22. Na Trí Tuatha tá fan gCoirr
    a-táid sin ar sliocht Bhréanoinn;
    an rí do dhíol gach duine
    dá shíol na trí teaghluighe.
23. 2235 Athair Baoithín nar bheag rath
    Bréanoinn mhac Ferghna fleadhach,
    gan deoradh do thogra ó thír,
    an leomhan brodla Baoithín.
 p.147
24. Mac Baoithín an bheoil tana2240 
    Maonach athair Eachadha;
    maicne dan fearr a faigsin
    ceann na haicme an t-Eachaidhsin.
25. Teallach n-Eachach nar éar sgoil
    clann Eachadha mheic Mhaonaigh;2245 
    a mbuar ag rígh ní roinntir,
    an tír is uadh easloinntir.
26. Tomás mhac Briain an bhairr thais
    oighre Eachadha armghlais;
    a chró d'ionghoire is dó as dleacht2250 
    is dó as ionbhuidhe an t-oireacht.
27. Tighearna Theallaigh Eachach
    an tuir chródha cheirtbhreathach;
    tír do tháth ní dó as docra,
    is mó a-chách a cumhochta.
28. 2255 Glór an aingil re athair
    ar mbreith í Chuinn Chéadchathaigh
    'Madh áil lat a fhaghail d'fhás
    ar do mhac tabhair Tomás.'
29. Do cheadaigh Dia ar flaith bhFabhair2260 
    ainm apsdail dá abhsdalaibh;
    buaidh gach raith re n-a raghairm
    an flaith fhuair man absdalainm.
30. Art is Brian is Aodh Eanghach
    Ruaidhrí is Tadhg is Toirrdhealbhach,2265 
    ainm gá ghairm uaibhse ní fhuil
    nach uaisle ainm an abhsdail.
31. Ag mac Bhriain an bhruinne sheing
    gen go mbé acht aontuath d'Éirinn,
    ó Créidhe ní cheis ar crodh2270 
    mar badh leis Éire a éanor.
 p.149
32. A-dubhartsa ris im runn
    rádh nach aithbhearthor orum;
    'Neach fad chlú ní bhéara bás
    méara acht gé dheach tú, a Thomás.'
33. 2275 Tomás mhac Briain is báidh leam
    a theisd ag éigsibh Éireann;
    Brian dámadh olc a eineach
    ní bhiadh ort n-a impeidheach.
34. Mac meic Dhonnchaidh déad raigheal2280 
    nir haoradh 's ní haorfaidhear;
    mar tá go laomhdha im cheann cruidh
    caomhna as fhearr ar na haoraibh.
35. Tomás Mág Shamhradhán shaoir
    nach ob deaghlaoidh ná drochlaoidh,2285 
    dleaghmaid grádh don choirpsheang cas
    ar ndán go coitcheann cheannghas.
36. Teagh nach dúntar re nduine
    bruighean churadh Callmhuighe;
    do bhiadh seal gach neach ar nimh2290 
    dá mbeath mar theagh an taoisigh.
37. Sochaidhe ag dul n-a dhaightheach
    nach bí aointeach urnaightheach;
    neamh nochon aghar ar áis
    mar do-ghabhar teagh Tomáis.
38. 2295 Smuainiudh fhir na n-abhradh ndubh
    go rachadh d'éag gach aonur;
    fir thalman gá mbreith don bhás
    adhbhar im nach teich Tomás.
39. A-tá ag marcach Mhuighe an Sgáil2300 
    fulong anfhorloinn d'aghbháil;
    a neart ag cabhair í Chuinn
    ó nach faghaibh ceart comhlainn.
 p.151
40. Tuile samhraidh an saoghal,
    teacht air nochan éanbhaoghal,2305 
    anaidh an tuile n-a thrágh,
    samail don duine an domhnán.
    Domhnach Cásc {⬌}
41. Teidhm gan urchasg dá fhaghlaidh
    fioch an déidghil donnabhraigh;2310 
    fala re cách d'ú Chréidhe
    áth abha ní haigbhéile.
42. A fheidhm ní leigeann ba lár
    mac ríoghna Cruachna ó gCubhrán,
    gan bhlaghadh feadhma ar an bhfear2315 
    go ndearna an talamh teicheadh.
43. Mág Shamhradhán as gharbh ngliadh
    creachaire iarthoir Oirghiall;
    cleath Leamhna nochor leanudh,
    's ní dhearna a chreach cruinneaghadh.
44. 2320 Cogadh an éachtaigh airgnigh
    tug imshníomh ar easgcairdibh;
    re linn í Cholmán ní chluin
    comhrádh as bhinn dá bhiodhbhaidh.
45. Tomás Mág Shamhradhán shaoir2325 
    mac meic inghine Amhlaoimh,
    cneadh nach iadhann a fhalu,
    fear re hiarann m'ealadhu. Uaisle
46. Uaisle Banbha man ngéis ngil
    inghean mhiodhchar Mhéig Uidhir;2330 
    is banua riogh is ríoghna
    an ghríobh ranua roighríobhdha.
47. Sbéis im dhán dá dreich naoidhe
    Nualaidh inghean Éadaoine;
    foghnaidh gach ní a-dearum dhí2335 
    do-gheabhum í ba huaisle. Uaisle
 p.153
48. Uaisle as fhéile ná gach fear
    Aodh Ó Domhnaill díon Gaoidheal;
    clú ar Aodh is dleacht bhar nduaisne
    is tearc aon nach anuaisle. Uaisle
49. 2340 Uasal leinn Muire mháthar,
    máthair mheic Dhé ar ndeaghbhráthar,
    beith seal gá guidhe i ngach guais
    do-gheabh ó Mhuire mhórdhuais. Uaisle
50. Uaisle an Dúilimh is a dhealbh2345 
    dom iomshnádhadh ar Ifearn;
    iomdha ann gáirthe is gleacach
    an t-all cláirthe cuaisleacach. Uaisle

‍

19. XIX

Ádhamh Ó Fialán cc

1. 'Geabh do mhúnudh, a mheic bhaoith '
   seanfhocul glan glóir bhionnghaoith2350 
   sdiuraidh fear láimh re lochtaibh;
   cáir seadh is na seanfhoclaibh.
2. Seanfhocul so suairc a lagh
   gidh créad an chúis bar canadh;
   dá dtí leann mar as dú dhó2355 
   nírbh fhearr a chlú ón chéadló.
3. Ag so treas múinte as mhaith duid,
   a mheic bhaoith as bhorb gcomhraig,
   ná tréig maith ar olc gan ádh,
   ná caith go docht an domhnán.
4. 2360 Ná bí luathaigeantach lonn
   re dáimh re ndingne chomonn;
   do ghrádh ód thriath ná till chor,
   ná ling fhál sgiach gan sgothodh.
 p.155
5. Ná saltair ar an sleigh ngéir,2365 
   go bráth ná tabhair thaibhéim,
   tocht ba éigean reann go rod
   ná teann 's gan éideadh umod.
6. Iomghaibh iomghuin na nathrach,
   seachain leomhan leadarthach,2370 
   re taobh na beithreach ná boing,
   ná meirchreach aon gan fhochainn.
7. Comhrag losguinn lasrach mear
   ná sir—is sé do dhaingean—
   suail a sheadh i n-armaibh áigh,2375 
   marbhaidh fear uaidh dá anáil.
8. Déana orum, adhair dhi,
   ná troid ris an tuinn mbáidhte;
   ní fhoghain duid arm re hucht,
   tuig, tuig, is garbh an guasucht.
9. 2380 Tusa an mac baothsa, a bhéal dearg,
   a mheic Bhriain nach baoth Gaoidhealg,
   tre thocht, a fhir Ché, bham chrodh
   olc do dhligh mé do mhúnodh.
10. Maith dlighim gé a-dubhart sin2385 
    do mhúnudhsa, a laoich Luimnigh;
    mé do theann, do chlú, a chleath Chláir,
    tú leath rob fhearr dom éadáil.
11. Trí mairg déag do dháilis damh
    re taobh t'éadaigh is t'arradh2390 
    i n-iongnais bhó is eich is óir,
    mó ná an bhreith ionnmhais m'onóir.
12. Ionbhaidh duid, a dhearc mhallsa,
    teacht ar ceann cruidh chugamsa;
    gnáth leam gan rian sguir bam sgoil2395 
    triall ar ceann cruidh dod chathroigh.
 p.157
13. Duid rob urusa a aithne
    mo chrodhsa, a chleath ghormAichle;
    ba tearc bó ann acht t'eallach,
    a bharr cró, ar n-a gcoimhcheannach.
14. 2400 Ní hór ní hionnmhus oile
    fhuarais, a fhir Challmhoighe,
    acht dán ag ceannach do chruidh;.
    ní nár an t-eallach amhluidh.
15. Más aithiomlaoid as áil lat,2405 
    a bharr Cliach, mar ad-chonnac
    do-bhéar slán choidhche do chradh
    's toirche rem dhán do dhiultadh.
16. Riot im thosd gé tú go se
    tríd an aithiomlaoid n-éigne,2410 
    gé taoise slán, a chleath Chuilt,
    is ágh dá ndeach gan díoghuilt.
17. Ó chianaibh do chan mé sain
    mise an tonn bháidhte bhunaidh;
    dírghidh sé seoladh mo rann,2415 
    is mé an leomhan 's an losgann.
18. Is mé an bheithir bhuaidhreas cath,
    mé an dreagon go neimh nathrach,
    mé an fál reamhur do ragháibh,
    dleaghor an t-ágh d'iomghabháil.
19. 2420 Mé an deoch neimhe as núidhe briogh,
    —seachain ainmhian na n-airdríogh—
    ná cló dá hibhe—is ágh dhuibh—
    ar ghrádh bhó, a bhile Beannchuir.
20. Is mé an gríos dearg, a dhaighfhir,2425 
    mé an fál sgiach nach sgothfaidhir;
    is baois rod laoi ar lár na sás
    mar a-taoi a-tám, a Thomás.
 p.159
21. Gidh baois duid a ndearnais ruinn,
    a Thomáismheic Bhriain bhratduinn,2430 
    rem robhaois nocho ró cur;
    is mó an toghaois do thréagun.
22. Toghaois mhór dhuid is damhsa
    ar ghrádh bhó, a bharr Ceanannsa,
    tréigin a chéile, a chraobh Mhis,2435 
    's ar bhféile ar-aon gá haithris.
23. Gen (gur) coimhfhial mé, a mheic Bhriain,
    red dhreich ndeirg dhonnas ghoirmchriaidh,
    maithfead mo bhú ar bhuaibh bhus fhearr;
    ní dú an dá chruaidh go coimhtheann.
24. 2240 An grádh mór is mealladh damh
    tugas duid, a fhir Almhan;.
    dod dhreich amlaigh rob fhallsa
    gan bheith amhlaidh umamsa.
25. 'Mat fhallsacht aiseag d'fhagháil2445 
    rod thréag mé, a Mhéig Amhradháin;
    suil tréiginn tú, a ghruadh mar ghlain,
    truagh nach gan bhú do bhámair.
26. Créad acht beag agad uile
    mo chrodhsa, a chinn Mhaonmhuighe;2450 
    ní bhiu ag ruide red chéibh gcoim,
    tuige go léir a labhroim.
27. Aonghuth rod ma cheann mo chruidh
    ní dubhart red dhreich n-amlaigh;
    is mór an grádh, a ghríobh Orc,2455 
    gan a rádh d'fhíor nó d'ábhocht.
28. Ní hé an grádh ro anaic orm
    do ghnúis gcorcra, a chleath Mhughdhorn,
    gidh ionmhain t'fholt craobhnocht cam
    acht gan aonlocht ort agam.
 p.161
29. 2460 Ba neamhfhallsa, a nathair Chuilt,
    mo ghrádh duid—díochra a iarmuirt—
    ger iomdha neach gá rádh ruinn
    gor mheath dom dhán a ndéanuinn.
30. Dá chúis bar dhéachussa dhuid2465 
    gan t'aoradh trá is tú id charuid
    —d'fhios do fhreagra a-tám ag triall—
    do ghrádh is t'eagla ar éinrian.
31. Cá hiath nach badh eagail leam
    t'oirbheart fada ar fhud Éireann?2470 
    gé taoi ar síoth re neart a-nois,
    is tearc críoch nachar chreachois.
32. Do chreachais—ba calma an rath—
    chrích nDartraighe, a dhreach amlach;
    sluagh Dartraighe nír dhíon cruidh,2475 
    a ghríobh fhaltbhuidhe, ón arguin.
33. Do airgis—anba an cathágh—
    maicne phortghlan Pheodachán;
    creach sin mar chíos, a chleath Mhis,
    do chreach sibh síos go Soilchis.
34. 2480 Do chreachais—ba creach fhoinnimh—
    sluagh cródha clann Raghoilligh;
    do airg bhar gcreach clann Fhearghail,
    a bharr cleath, go claoinTeamhraigh.
35. Do airgis tar Sionainn siar2485 
    lá eile, a airgnigh Gailian;
    red linn nír loigh rath gon lucht
    go hOil bhFinn tar chath Connocht.
36. Do airgis dá aithle sain
    Thír n-Oilealla is Thír dTuathail,2490 
    is chrích gCairbre d'ágh oile
    go fairrge is chlár gCallroighe.
 p.163
37. Bréifne féin ó bhun go barr
    do airgis, a fhir Chualann;
    a agra ort ní dú dháibh2495 
    is tú ar gach n-olc gá n-eadráin.
38. Is tú creachaire i gcrích Thé,
    is tú as bhuachaill don Bhréifne;
    beana don lucht bhú go beacht,
    cá dulc is tú gad thoirreacht?
39. 2500 Ní áireomh th'ágh seacha soin
    i n-íoc mo bhó, a bharr Beannchoir;
    díoghailt chruaidh grod do-ghéanom,
    buaidh do throd ní thuiréamhom.
40. Gidh beag do áirmhius dot ágh2505 
    dearmad tug orm a iomrádh,
    a chúl fionn na bhfaichleath gcas,
    is aithreach liom ar labhras.
41. Is uime do áirmhius ort
    an beagánsa dod bheodhocht2510 
    fad do shluaghaidh, a ghéag Gamh,
    is méad m'uamhain mut aoradh.
42. Eagail leam a haird oile
    th'aoradhsa, a fhir Bhóroimhe,
    clú ar do ghairggníomh do líon libh2515 
    is síol airdríogh thú, a thaoisigh.
43. Clann Bhriain umad druim ar druim,
    clann Mheadhbha is maicne Chonaill,
    do léim a-nall doiligh dháibh,
    clann Néill Oiligh, clann Cholmáin.
44. 2520 Síol dá Eochadh fat fholt chas,
    clann Ruairc féin—cá fearr dúthchas?—
    's clann Mhurchadha nar thráigh teann,
    drumchladha áigh na hÉireann.
 p.165
45. Dá mbeinn i Mumhain Mheic Con2525 
    ní léamhainn orra t'aoradh
    méad do ghaoil ar broinn ó mBriain
    re gach gcloinn saoir go seinChliaigh.
46. Ni chuirfinn Connachta im cheann
    t'aoradh agam nach fuilngeann;2530 
    i Laighnibh ní léamhainn dul,
    saidhbhir fhéaghaim dot uamhun
47. Conall is síol Eoghain fhéil
    mór a ngaol dod ghnúis mhínréidh;
    ní léig th'aoir ngrinn do ghabháil,2535 
    a Mhéig bhinn shaoir Shamhradháin.
48. Aonrann dá gcuirinn fa chách.
    dot aoir, a fholt mar orshnáth,
    ro badh cian ó siobhal sinn
    ní bhiadh m'ionudh i n-Éirinn.
49. 2540 Crois Chríosd tarainn leath ar leath;
    do chosg m'fheirge, a fholt fáinneach,
    fearg éadáigh a-dréacht damhsa,
    sléacht an chéadáir chugamsa.
50. Sléacht chugum ó chionn go cois,2545 
    sir loghudh, a laoich Bhearnois,
    sléacht an malaigh ndrumchaoil nduibh,
    's an aghaidh subhchaoimh sochruidh.
51. Sléacht an t-abhra craobhach corr,
    sin an béal corcra chugom,2550 
    tabhair phóig go díochra dhamh,
    dar móid fhíochdha budh athchar.
52. Athchrom ar n-eissíoth uainn as
    —gom thréagon ó taoi deanas—
    fa ghnaoi nochon éadubh ás2555 
    gom thréagun ó taoi, a Thomás.
 p.167
53. A Thomásmhac Briain Bhearbha
    Mhéig Shamhradhán shaoirfheardha,
    cuid d'fhalaidh ní dú dhamh dhe
    tabhair bhú gan chradh ceilge. Geabh
54. 2560 A inghean Méig Uidhir fhéil,
    do mhúin Dia do dhreich minréidh;
    ná maoidh, a Nualaidh, re neach
    acht buanaigh t'aoibh is t'eineach.
55. A bhean Méig Shamhradhán shaoir,2565 
    a inghean úrsa ag Éadaoin,
    a chraobh ghlan gan chlú ceilge,
    saor thú ar ghal mo Ghaoidheilge. Geabh
56. A Lasair Fhíona, a fholt bog,
    trí datha áirmhid orod,2570 
    cách uile got ibhe dhe,
    gile agus duinne is deirge. Geabh
57. A Athracht nar óbair gheis,
    rod mhúin Críosd ciodh fa gceilmis?
    do ghaol d'Ádhumh ní dú dhe2575 
    saor thú ón chrábhudh cheilge.

Geabh.

‍

20. XX

Maol Pádraig Mac Naimhin, cc.

1. Buaidh cagaidh ar cath mBréifne
   rath an tagaidh is tuairthe;
   fraochdha a nglór man bhfád féirthe
   slógh Bréifne a-tád far dtuaithne.
2. 2580 Slógh ó mBriuin fir na foghla
   fa sdiuir fhir as mhór meanma;
   slighe dá uaill ní hiomdha
   biodhbha sluaigh thighe Teamhra.
 p.169
3. Tomás mhac Briain badhbh Chodhail2585 
   do bhac i ngliaidh arm d'fhilidh;
   beith n a rígh dó n-a dheaghaidh,
   geabhaidh tír le cró a chinidh.
4. Mág Shamhradháin geal ngruaidhe
   dar bhean armghabháil fháinne,2590 
   nír fhás fear uann gan fhéile
   acht réidhe sduagh geal Gháille.
5. Taoiseach ar nach tréan biodhbha,
   gach craoiseach géar fa ghealgha,
   Bóinn Bhreagh ag bile Chnodhbha2595 
   comhla gheal tighe Teamhra.
6. Fear le n-airgthear magh Midhe,
   gailltreabh ní ghabh n-a ghoire;
   ní fhoil fáth i mbrath bhaile
   má raibhe sgath ráth roimhe.
7. 2600 Lámh as an treas nach toghtha,
   nocho slán cneas ó chathgha;
   mairg d'íbh Táil nar theich dheabhtha
   seachna ar cleith bhFáil dá bhfaghtha.
8. Díol chóig gceathrar sa churaidh,2605 
   róid a eachradh ní fhalaigh,
   gach méar gheal do ghríbh Eanaigh
   geabhaidh díbh fhear n-a haghaidh.
9. Tug im Bóinn cách fa chéile
   ar dtáth ó Róigh do-róine;2610 
   teilgthear tuath chraoibhe Cláire
   sgáile daoine im bruach mBóinne.
10. Mág Shamhradhán shaoir shubhaigh
    do sgaoil armraghádh d'fhoghaibh;
    cion ar an bhfáidh ag feadhain2615 
    fa dheabhaidh d'fhior Chláir Chodhail.

 p.171‍

21. XXI

Maol Pádraig Mac Naimin cc.

1. Beag nach lór a luaidhim dhe
   a dtiocfadh d'ulc dá éise;
   gidh cúich gá mbiadh breath an fhill
   a leath nó a trian ní thuirmhim.
2. 2620 Do fhóir Dia Bhréifne mbraonaigh
   bhfairsing bhféaraigh bhfionnraonaigh,
   gach úir re h-iodhnaibh taraidh
   san iobhraidh úir éarlamhaigh.
3. Latsa a mheic Bhriain an bhairr thais,2625 
   do fhóir Dia Bhréifne mbraonghlais;
   tú, a shlat Chuilt, ar do chagar
   bac an uilc nír fhóbradar.
4. Gor fhoillsigh Dia bha-dhéine
   fios duid, a chinn Choirrshléibhe,2630 
   a fhlaith Gabhráin gan ghráin dtreas,
   rob áil t'aghbháil i n-uaingheas.
5. Ní hamhlaidh sin tarrla an toisg,
   ba maith gon tí rod theagoisg;
   do-chuadhais ón lucht rod ling,2635 
   a bhfuarais d'ulc ní áirmhim.
6. A mheic Bhriain nocho bréag damh
   ionLogha fhuarais rabhadh;
   ba gaoth man-uar t'fhear rabhaidh
   a sduagh Bhreagh ód bhiodhbhadhaibh.
7. 2640 Nó is amhlaidh fhuarais a fhios,
   sluagh ar tí theachta id roilios,
   ó bhalbhthuinn ag béin re tír
   go réidh, a bharrthruim bhaismhín.
 p.173
8. Nó no rob é t'fhear rabhaidh,2645 
   gé do-bhiream baramhail,
   fód glan mar bha gnáth re Lugh
   ba gar do chách god chogur.
9. Bíd ort i n-am na troda
   buadha Logha Lámhfhoda;2650 
   tearc, a ghéag Cláir, nach cualaidh
   méad t'áigh ó na hiolbhuadhaibh.
10. IonLogha thú, a dhreagoin Druing,
    i n-ágh nó 's ionChon Chulainn;
    cóir do sheachna, a bhadhbh Bhearnais,2655 
    deabhtha th'arm is inFhearghais.
11. A mheic Bhriain na dtachor dte,
    Tomás gidh é th'ainm baisde,
    duid, a laoich Annla, is ainm Lugh,
    re gairm th'anma ní hantur.
12. 2660 Lugh mhac Eithne an earla fhinn
    bráithreas nír fhaomh fa Éirinn;
    ba fraochdha rinn áigh an fhir
    do mhill a bháigh re bhráithribh.
13. Fuath do Lugh fa iadh nUisnigh2665 
    —do b'aithreach don fheadhoinsin;
    ba lán gáidh gach tír ó dtreas,
    nír mhín a mbáigh ná a mbráithreas.
14. Is casmhail thusa, a thuir Dhor,
    is Lugh re maicne a mháthor,2670 
    glór fáidheadh ag dul fan dreim
    gan Lugh d'áireamh fa Éirinn.
15. Is í sin ainbhreath ro b'áil
    do bhreith ortsa, a fhir Ghabhráin,
    mad chuid don chionnsa Chláir Bhreagh2675 
    dar liomsa nírbh áil t'áireamh.
 p.175
16. Biaidh áireamh as uaisle ort;
    ní dá bhfuil, a chleath Chianocht,
    gan ríomh ní fhágmaid dot ádh
    mar do sgríobh Pádraig peannbhán.
17. 2680 A-déar dhuid, a fhir Eine,
    uirsgéal ar a fháisdine;
    tocht iomshlán ó do éad soin
    breág d'iomrádh nochor fhóboir.
18. Ag finnChill Fhearta an fheoir bhuig2685 
    aon do láibh dar loigh Pádruig
    an amhra do fhóir inne
    tarrla ar a óidh aislinge.
19. Tarfás dó bile buadha
    sa mhoighse, a fhir fhionnChluana,2690 
    méad an taroidh do thoill air,
    nír shamhail coill re chraobhaibh.
20. Iongnadh re habhsdal fhear bhFáil
    do ghluais gach coill n-a chomhdháil;
    nochtaid ochta geala gleann2695 
    feadha ag tochta n-a thimcheall.
21. Lucht cnuasaigh ar cnuas a chraobh
    do-chonnairc Pádraig peannchaomh;
    nír thearcthana a dhuille dhe,
    ealtadha ón chruinne chuige.
22. 2700 Musglais Pádraig na bpeann n-óir
    nachar mhaoidh meadhar éagcóir,
    réim an chroinn gá labhra leis;
    poinn a amhra do innis.
23. Do chan Phádraig phuirt Chime2705 
    ar n-innise a aislinge:
    'ros béar féin go beacht a breath
    fa réim cheart ' ar an cléireach.
 p.177
24. 'Cuingidh ghéabhas an gortsa
    bríogh an chroinn do-chonnarcsa '2710 
    Dia nír chan chogur nar thuig,
    do chan re phobul Phádraig.
25. 'Is iad coillte, a chrann soichleach,
    do iadh man gcrann craobhthoirtheach
    —is fa cheart is dóigh gach dream—2715 
    na slóigh ag teacht n-a thimcheall.
26. 'Ionnmhus an cnuas do fhear as,
    éigis na healta iarrfas,
    tromdhámha gá n-aithne air
    orrlámha caithmhe an chnuasaigh.
27. 2720 'Barr rug orraim ó fheadhaibh
    barr an chroinn ghil ghéigleabhair;
    is í rachlann chaomh an chroinn
    gach craobh dá dhathbharr dhíoghoinn.'
28. Crann buadha nar thearc toradh2725 
    t'athairse, a ghéag gormChoradh;
    a dhreagun Cé an chridhe ghloin,
    an bile rob'é th'athoir.
29. Tusu craobh bhairr an bhile,
    a leomhan glan Gáirighe,2730 
    a fhlaith Callmhaighe as clú linn,
    is tú tarngaire an Táilginn.
30. Is tú, a Mhéig Shamhradhán shaoir,
    leannán Bréifne an bhuird sgothchaoimh,
    a chraobh phuirt bhraonamlaigh Bhreagh2735 
    do shaorabhlaibh ghuirt Ghaoidheal.
31. Tógbháil chridhe dod chliaraibh
    t'ádh, a chonchair chaoiliallaigh,
    saor ó fheirg uaibhrigh t'fhaghlaidh,
    a ghruaidhghil deirg dhonnabhraigh.
 p.179
32. 2740 A rosg dá ndeach dod dhreich óig
    inghean úr éadaigh sgárlóid,
    a bhile Geirge, do-gheibh
    deirge agus gile id ghruaidhibh.
33. Mailghe donna as dubh guaire,2745 
    agus rosg gorm géaguaine,
    folt mar umha n-a fhailghibh,
    ort ag dula ar donnmhailghibh.
34. Fuarais ó Dhia—is deimhin sin—
    a Mhéig Shamhradháin shuirghigh,2750 
    buaidh ndealbha is n-einigh ar-aon,
    a dheigfhir Eamhna, d'aontaobh.
35. Buaidh n-áigh ort, a fhir Chodhail,
    buaidh mbuga ar do bhrughodhaibh,
    cúis fhormaid re gach sluagh soin,2755 
    buadh gcomhraig ar bhar gcathoibh.
36. Buaidh séad oirbh—ní cóir a cheilt—
    buaidh molta oirbh ban imeirt,
    déanumh ionnluis bhar sluaigh sin,
    buaidh n-ionnmhuis ar bhar n-éigsibh.
37. 2760 A mheic Briain na mbriathar mbinn,
    leath t'einigh nochon áirmhim
    acht tabhairt shéad mbuadha id bhais,
    a ghéag Cluana, nír charais.
38. A Thomáis Chruachna an chnis ghil,2765 
    a Mhéig Shamhradhán shuilbhir,
    lat gach giall dá ndleaghair dhe
    do dheabhaidh fa iadh n-Éile. Le leath Cuinn.d.o
39. Mac Dé go ndearna, a Nualaidh
    an earrla choim craobhdhualaigh,2770 
    congnamh dan loinn treabh do tháth,
    let fhear led chloinn led chonách.
 p.181
40. Anocht nach dearg do dhreich ngil,
    a inghean mhall Mhéig Uidhir,
    a shlat Bhreagh, ní dolta dhe,2775 
    ad geal n-ochta ad geal ngáire. Re
41. Sgaoileadh Dia goirmidh do ghlais,
    a Shitriug mac Briain bharrchais,
    bidh maith díon ar ndomhain é
    ar fhoghail, a ghríobh Gháille. Le

‍

22. XXII

Maol Pádraig Mac Naimhin fós.

1. 2780 Ní beag an léansa ar Leath Cuinn
   a dhíoth d'áiriumh ní fhéadfuinn;
   léan ag fóbra chuir d'íbh Céin
   do chuir an Fhódla i n-aimhréidh.
2. Léan do loigh ar lacht a chruidh,2785 
   léan nach leig cnuas tre chraobhuibh,
   léan dá dtarrla cor do chách,
   nach tarbha crodh ná conách.
3. Léan ar bronnudh bhó agus each,
   léan dar heasgradh an t-eineach,2790 
   léan ba sgéal ar fianaibh Fáil,
   léan ar chliaraibh dho chongbháil.
4. Léan do fhás i gciomhsaibh críoch,
   léan do leig fhás don eissíoth,
   léan mór ar teacht an toraidh2795 
   le gcleacht gach slógh síorfhoghail.
5. Gabháil mheic Bhriain gá mbí sinn
   cúis an leoinse as léan d'Éirinn;
   gor gabhadh gríobh fhuinn Uladh
   gan shíol Cuinn do chumhsgughadh.
 p.183
6. 2800 Gidh mór n-oilbhéim uair Eire
   re ngabháil chinn Choirrshléibhe,
   ioth Banbha ní béad ro bháidh
   acht géag Gabhra do ghabháil.
7. Tráigh gach lacha is lán tuile2805 
   do ghabháil chinn Challmhuighe;
   do thart ma n-uair ní fhaghar
   acht lacht buair do bheagaghadh.
8. Tomás Mág Shamhradhán Sháigh,
   nírbh iongnadh Goill dá ghabháil;2810 
   mór dhamhnas an bhreith do-bhir
   a bheith i ngallghlas Ghaoidhil.
9. Gabháil í Chraoidhe is crádh leam,
   creach as mhó d'éigsibh Éireann;
   creach gach cléire ad-chím i láimh2815 
   tre ghríbh nGréine do ghabháil.
10. A bhfuil ar cleith n-Úire d'airc
    suaithnidh linn Dia gá dhíoghailt;
    iomdha geall re géig n-Eanaigh
    nach téid tar ceann cóigeadhaigh.
11. 2820 Gan bhuain dh'fhaisgin is gan ar,
    gan lá gréine ó ro gabhadh,
    —créad nar aisdrigh sgéimh man sgéal?—
    gan ghréin d'fhaisgin i n-a-éar.
12. Gan luadh síodhcháine ag síol Chuinn,2825 
    gan treabhadh gan tuar fearainn,
    gan bhuing n-arbha gach achaidh
    i mBanbha Chuinn Chéadchathaigh.
13. Gan díon ag duine ar dheabhaidh
    gan bhac cruidh re caibhdheanaibh,2830 
    gan chlódh fionghaile nó fill,
    ní sódh ionghaire d'Éirinn.
 p.185
14. Ag sin n-a ghioll—déachta dháibh ! —
    a-tá ag Dia i ngioll re ghabháil;
    ó chách ní thoill an torudh2835 
    coill n-a bláth do bheannoghudh.
15. Gabháil Méig Shamhradhán sheing
    do líon d'urchradhaibh Éirinn,
    bheith i láimh do bharr Bhealaigh
    tall a ngráin do Ghaoidhealaibh.
16. 2840 Tnúdh re maithius mhíleadh Fáil
    is é an tnúdh thug a ghabháil,
    is ar flaith Almhan i n-idh,
    nach maith adhradh an einigh.
17. Tug gabháil fhir an fhuilt truim2845 
    an fhéile i n-éinidh iaruinn
    gá bhfuil deighfhear Annla i n-idh;
    nír gheimheal adhbha an einigh.
18. Ó 'd-chiad i n-idh fhear nGaillmhe
    do-ní gach cliar comhairle,2850 
    tocht ar cuan mar nar lúdh linn
    is cúl man-uar re hÉirinn.
19. Do bhí ag éigsibh Inse Fáil
    d'éis dreagoin Ghaoil do ghabháil
    ag triall tar searbhsháile soir2855 
    mian dearmháile ar na dámhoibh.
20. Dámha Fódla láimh do láimh
    do-niad chomhairle an chéadáir;
    druim re braontaradh chláir Chuinn
    rob áil d'aontaghadh aguinn.
21. 2860 Gluaistear le fileadhaibh Fáil
    imirche aidhbhseach anbháil,
    gan rian coinnmhe sgeanma ar sgoil,
    go ndearna an Coimdhe a gcabhoir.
 p.187
22. Gach neach uainn 's a cheann ma choim2865 
    ag faisgin an chuain chugoinn,
    do fhuair a moludh an mhoir
    uainn re homhun an anfoidh.
23. Mar dob áil linn tocht ar tuinn
    táinig glaodh cudhnóidh chuguinn;2870 
    snaidhm do tháth na dtuath ag teacht,
    gairm chuach re cách a chloisdeacht.
24. Éisdmid ann sin suairc an glór
    neach gá rádha rinn iompódh;
    binne an ghlóir do labhradh leis,2875 
    ba cóir adhradh dá aithris.
25. Tugsum beannacht ar a bhéal
    ó do innis mar uirsgéal;
    teacht a láimh do fhlaith Ghaoidheal
    maith bhadh cháir a comhmaoidheamh.
26. 2880 Buain a geimhle do ghéig Dhruing
    tug sluaigheadh iompóidh aguinn;
    teacht d'eighir Theamhra dá thoigh
    meanma an einigh do ardoigh.
27. Tug broghudh ar bláth mBanbha2885 
    buain a ghlais d'fhior fhionnGhabhra;
    sgaoileadh géibhinn do ghéig Cláir
    do léig d'Éirinn a hanáil.
28. Ciodh nach badh fháilteach Éire
    re teacht chraoibhe Coirrshléibhe,2890 
    lionn táith ó gColmáin do chách
    do chongbháil cháich i gconách.
29. Taoiseach Theallaigh úir Eachach
    beodha coitcheann ceirtbhreathach
    ní traothar lé neach gan neart2895 
    breath agus é gá héisdeacht.
 p.189
30. Tomás Mág Shamhradhán sheing
    gan ghiall dó is doirbh a aichill;
    geall d'ú Chonnla ar cheann na gcríoch
    comhla as fhearr risin eissíoth.
31. 2900 Re mac meic Mhóire as mhion troigh
    cia as coimhfhial do chloinn Ádhoimh?
    ní hiomdha acht cleath fhial Eine
    neach nar iarr a oirbheire.
32. A ghille ghabhas do láimh2905 
    nós einigh gach fhir d'admháil,
    dá n-abra 'is fearr im ní neach
    iná ceann Lí ' budh leithbhreath.
33. Ní fhoil ar deighfhear nDala
    locht einigh nó heangnamha;2910 
    ni thug séad maith do mholadh
    ar flaith nGréag a ghrádhoghadh.
34. Cairde im ní 's gan ní n-a láimh
    ní chuinngheann cuingidh Gabhráin;
    ní cheis ar crodh cleath Gháille2915 
    ar ndol i dteach tromdháimhe.
35. Tomás Mhág Shamhradháin Sháidh
    is iomdha cliar n-a chomhdháil,
    teacht gan riar nocho dóigh dhí
    gach cliar do-chóidh n-a choinne. Ní
36. 2920 Ní beag an nós ar Nualaidh
    an fhuilt chleachtaigh camdhualaigh;
    ar mnaoi Chál nocho léir locht,
    is lán do chéill 's do chunnlocht.
37. Inghean Mhéig Uidhir fhuair bladh,2925 
    gnaoi na mná is maith re moladh;
    ní thadhaill géag úr Fhinne
    tnúdh ná héad ná haininne. Ní.
 p.191
38. Sitriug mhac Briain bruinne slim,
    geall gach fhir dó do dhlighfinn;2930 
    neach nach ceis ar a gcaith dí,
    cá maith as leis nach leinne? Ní
39. A tigh nimhe as naomhdha clár
    cuireadh Phádraig phuirt Ghabhráin
    teachta chugam re ndol dí2935 
    go dtugam chor don chruinne. Ní

‍

23. XXIII

Aonghus Ó hEoghusa .cc.

1. Millte Éire d'iomthnúdh Ghaoidheal,
   ní gaol síodha an seol do-niad,
   a bhfíoch gá gcursun a caomhthach
   dursun nach fríoth d'aonghuth iad.
2. 2940 Méad a n-iomthnúidh fa iath mBanbha
   bheanas díobh Fhódla an fheoir chuirr;
   an tráth badh leo léim fo Ghallaibh
   gleo ar gach bhféin i gclannaibh Cuinn.
3. A milltear dh'Fhódla is é mhilleas2945 
   gan mhian síodha ar sean ná ar óg;
   do mhill ar n-oiléinne Éire
   soiléime linn féine an fód.
4. Ní as fhiadhnaighe d'iomthnúdh Ghaoidheal
   gabháil mheic Bhriain an bhairr thláith;2950 
   idh ar cheann Tuama do theannadh
   ní huadha as fhearr ceangal cáich.
5. Maith chuimhnéaghas cúis a mhóide
   mac meic Dhonnchaidh deargas ghó;
   mairg as a dhál as go hacas2955 
   i nglas lámh nó daghcas dó.
 p.193
6. Gabháil Tomás tug an chéadóir
   chrích n-Éireann ar ionchaibh Gall;
   do bhí ar bhfaire fa ghlas Ghaoidhil
   's ni raibhe acht cas aoinfhir ann.
7. 2960 Mág Shamhradhán do shíodh Ghaoidheal
   do ghabh Dia gá dhreich mar ghrís,
   táinig an fear a hidh eile;
   dhá thigh mo chean reimhe a-rís.
8. Do fhuaslaig greim a ghlas lámha,2965 
   ní leigfe an mBréifne ar bhreith Ghall;
   do bhean an nglaic as gérbh aimhdheoin,
   ait an bhas gan ainbhfeoil ann.
9. Táinig dá thigh mac meic Dhonnchaidh,
   ná déanad Gaoidhil glór tláith;2970 
   musgludh fhir Éirne as a idhibh
   do-bhir éirghe ar cridhibh cáich.
10. Nír choimse imshníomh fhear mBréifne
    a bhas Tomás is tú i láimh;
    ba ndearnadh ort nochorbh iongnadh2975 
    socht ar reabhradh bhfionnbhan bhFáil.
11. Créad fa dtiocfaidhea i dteach nGaoidhil,
    a ghnúis fhir na n-earladh gcas?
    do fhéad tú gan tocht dod ghabháil,
    nír dhú gan olc d'agháil as.
12. 2980 Maidhm do ghéibhinn, a ghlac Thomás,
    Teallach n-Eachach rob é a tháth;
    títhe ó idh an ghlais id ghealbhois,
    don bhais ghil do cheanglais cách.
13. Saoth liom mar leanaid don iomthnúdh2985 
    oireacht Bréifne bhréagaid ciuil;
    gach géag geal re chéile i gcoimhmeas,
    Éire is eadh bhoingeas d'íbh Briuin.
 p.195
14. Ceangul síodha ar sluaghaibh Banbha
    beag badh iarrtha d'airgneach Gall;2990 
    cosnadh cách a orrainn d'Fhódla;
    ní tráth comainn d'fhóbra ann.
15. Slóigheadh combágha i gceann Tomás
    tír do-bhéara ar bheagán cháith;
    ó Taidhg má tharla ar tí an fhorráin2995 
    ní bhí tarbha i gcombáigh cháich.
16. Beag do-fionntar fraoch a ghaisgidh
    re ghnúis ndeirg go ndéantar cion;
    go roich do mhac Bhriain go bunadh
    dar lat biaidh go humhal d'fhior.
17. 3000 Mág Shamhradhán shirfeas comunn
    an cneas mín ní mairg re dtug;
    ní do theinne chreasa an chloidhimh
    seinge a shleasa roighil rug.
18. Mná aontumha ag iomrádh Tomáis3005 
    n-a dtigh uainghiusa is air bhíd;
    ni cóir gach laoi luadh an Bhréifnigh
    a gruadh do mhnaoi téighthir tríd.
19. D'inghreim Bhréifneach beag bha déanta
    man ndonn cassa mar chrann siuil;3010 
    dál ar leith dá chineadh cagadh
    milleadh neich bagar ó mBriuin.
20. Maith tig don dreim deabhtha d'aghbháil
    uathudh lucht dan lugha an díoth;
    mádh goire an deabhaidh ní déanta3015 
    d'fhearaibh Moighe Sléachta an sioth.
21. Fraochdha a n-éirghe d'oirchill bhiodhbhadh;
    beag a bhfios ma bhfreagraid ghliaidh;
    sgiath geal re gach n-ais mar éighthir
    sleagh ar bais gach Bhréifnigh biaidh.
 p.197
22. 3020 Leasg dan dleasda dul dá bhfóbra
    fir Bhréifne ó bhíd slios re slios;
    leagar ós cheannaibh druadh deathach
    ag luadh Teallaigh Eachach dh'fhios.
23. Gan éidiudh leo acht léinte tana3025 
    dá dtreas deabhtha deargaid niuill;
    gnaoi ar na léintibh lá na troda
    a-tá am shléibhtibh boga ó mBriuin.
24. Cródha a n-inneall d'fhios an tachair
    teaghlach an laoich lingeas díog;3030 
    cloidheamh foda ar cliu gach curadh,
    troda is riu dho bhunadh bhíod.
25. Groidhe sleamhna, sriana breaca,
    béarthair chucu ar gcluinsin sgéal;
    sgor seang ó ghraifnibh na ngiolla3035 
    do bhearr d'fhaithchibh fionna a bhféar.
26. Mairg nach adhrann dh'fhearaibh Bréifne
    beith i n-a ndíon dóibh as lia;
    dleaghar theacht i dteann re cáimthe
    neart an dream dá ndáilfe Dia.
27. 3040 Ní gaol creiche ciomhsa a dtíre
    Teallach n-Eachach—anba an tóir;
    bheith ag an fhior im Ghleann nGaibhle
    fiodh ma gceann ní daingne dhóibh.
28. Lán Éire d'uamhan bhar gcogaidh,3045 
    a chaithmheic Bhriain i mbím lios,
    do radadh dí a dílse sluaghaidh,
    bhar dtírse is í uamhain d'fhios.
29. Éasgaidh dtroda Teallach n-Eachach;
    rob é mo ghlór re ghruadh mbreac:3050 
    'Géabha dá dtí sibh ar sluaigheadh
    dod thigh ní nar luaidheadh leat.'
 p.199
30. Súighfe chugud chóigeadh nGeanainn,
    a Ghleann Gaibhle an ghreadha luaith;
    ni cuma caol as fhearr uirre,3055 
    do thaobh a heang tuille an tuaith.
31. D'urchur áith athchuire an gcraoisigh,
    le colg tana thógbha an láimh;
    deargfa a chais nduinn sa deabhaidh
    im bais gcuirr re fearaibh Fáil.
32. 3060 Aithnidh damhsa déanamh t'earrla,
    iomdha cuas ann, iomdha díog,
    iomdha cladh is an chéibh ghlúinigh;
    do ghabh réir an Dúilimh dhíod.
33. Ar cath mBréifne, a bhas a n-onchon,3065 
    do fhéagh Dia gad dhealbh i gclí;
    is ann rob áil cách do choimhdhe
    dáibh an tráth dod-roighne an Rí.
34. Mág Shamhradhán ma sheilbh ndúthaigh
    Dia chungnas re cúl na sgath;3070 
    tugadh dó ar na doiribh sléibhe
    nach mó ar moighibh réidhe an rath.
35. Síothcháin Chormaic n-a chrích dhúthaigh
    gá dheirc cuirr nar chomaidh éacht;
    gan chomhlaidh do char re dorus3075 
    foghnaidh fa Mhagh solus Sléacht.
36. Dá rabh gá thigh, dá dtí ar sluaigheadh,
    is é a aonur ainceas cách;
    mac Briain dá mbeath i n-a ríghe
    biaidh a leath tíre dá tháth.
37. 3080 Do mheasg Éirinn—anba an mheisneach ! —
    mac meic Mhóire an mheadhair ghairg
    formad re neach gráin an ghille,
    gidh báidh do bheath ime ós aird.
 p.201
38. 'Dá bhfagha Bhóinn bruithean ghréine,'3085 
    glór fear dTeamhra a-tá n-a chluais,
    'dá súighe an ghrian srotha Sionna
    thiar bidh fotha an ghiolla i nguais.'
39. Tomás mhac Briain bruinne solus
    re síol Craoidhe caithfidh rinn;3090 
    má tá i bhfíoch dlighidh a ndearna
    síoth cinidh Mheadhbha do mhill. Millte
40. Maith do thógbháil Teallaigh Eachach
    inghean ríogh Éirne as fhionn barr;
    gabháil le cách do-ní Nualaidh3095 
    gach tráth dá mbí uamhain ann.
41. Inghean Éadaoine úr gcolla
    corcra n-aighthe ó ibheas digh;
    dath an chróigh ar caoin a trillse,
    aoibh a glóir ní millse an mhil.

Millte

‍

24. XXIV

Ádhamh Ó Fialán .cc.

1. 3100 Do fhóir Dia dobrón ó mBriuin,
   a-tá ar gcudhnódh chliar n-ainiuil;
   ní fóill ro ghlac sé an slóighsin
   gor fhóir Mac Dé an dobróinsin.
2. Rob ionann dobrón dóibh sin3105 
   cliara Banbha agus Bréifnigh;
   gor sgaoil toil Dé dá ndeacraibh
   nírbh é soin a saoileachtain.
3. Do shaoilsead cliara chláir Bhreagh
   fa fheall d'fhóbra ar fhear Maisdean3110 
   nach biadh im chlár fionn Fódla
   dámh ón fhioll gan fhurfhógra.
 p.203
4. Mar soin do saoileadh uile
   ag sluagh Bhréifne braonuighe,
   cath ná léirchreach nar lamhadh3115 
   rath Bréifneach do bheagaghadh.
5. An dá dhroingsin leath ar leath,
   dámha cáich 's an cath Bréifneach,
   rob é a luadh sgaoileadh gan sgur
   sduagh Thaoidhean muna thíosudh.
6. 3120 Ní leig Íoso—oirrdheirc so—
   uadh a mhuintir a-mugho;
   fríoth cabhoir Dhé fa ndeacraibh,
   do fhalaigh sé a saoileachtain.
7. Táinig mac Briain bhronnas cradh3125 
   ó fhionghuil mhaicne a mháthar;
   ar taithleach gé thí an ghasraidh
   bidh aithreach í an fhionghalsain.
8. Gér uthrach ón fhionghuil mhóir
   mac Briain Chliach nach creid leabhróir,3130 
   teacht do ghéig Thaoidhean dá taigh
   nír léig sgaoileadh dar sgolaibh.
9. An céadlá ro fheallsad air
   slógh máthar meic mheic Dhonnchaidh
   nós do sduaigh Inbhir an fheall3135 
   do-chuaidh ar imlibh Éireann.
10. Cidh nach sínfeadh sé ar gach leath
    nós meic Bhriain go mbarr ndruimneach,
    ní bhí cliar an tann nach tair
    acht ag triall go barr mBeannchoir.
11. 3140 Tusu an mac Briainse an bhairr thruim,
    a Mhéig Shamhradhán shúlchuirr;
    nach lór d'fhógra an domhain dúinn
    t'óbra tre fholuidh n-iomthnúidh.
 p.205
12. Tnúth riot, a Thomás, tug soin3145 
    feall ort dod bhráithribh bunoidh;
    tuig, a rí Cál agus Chuilt,
    do bhí i ndán duid a dhíoghuilt.
13. Sloinnfidh mé dod mhalaigh dhuinn
    blagh sgeoil do sgríobhadh romhainn;3150 
    sgéal léaghthar mar as dual dúnn
    do-ghéabhthar uam man iomthnúdh.
14. Tig iomthnúdh mór re Mac Con
    ag Oilill Ólum uasal;
    gor roidhing cách ceann i gceann3155 
    ba gnáth Oilill gá imdeall.
15. Feallais maicne a mháthar féin
    ar Mac Con—ba cleas aigbhéil;
    an sduagh bharrlag nír bháidh sin—
    tre fharmad áigh is einigh.
16. 3160 Mac Con mar do cinneadh dó
    ba heagal leo a thocht tarrso;
    cúis na Muimhneach fa fheall air
    teann Luighdheach ar an luchtsain.
17. Iomthnúdh fhear n-Éireann uile3165 
    do bhí re barr Almhuine,
    flaith Áine gan uabhur mbreath,
    re huamhun láimhe Luighdheach.
18. Éarais Oilill—anba an fheall—
    Mac Con cosnumhaidh Éireann,3170 
    go ndearna soin siobhul neirt,
    fa bhloigh don Iobhur oirrdheirc.
19. Tig aonta ag Oilill na n-each
    re hArt d'ionnarba Luighdheach;
    gor sgaoil sé an fíochphobul fill3175 
    do dhíochrodar é a hÉirinn.
 p.207
20. Éire d'Oilill is d'Art fhial
    fágbhais Mac Con mhac Maicniadh;
    nír ghluais géag Thaoidhean ó thigh
    acht aoinfhear déag go deimhin.
21. 3180 Re n-áireamh ní anfa sinn
    tuirreachta Luighdheach luaidhim;
    nó go dtáinig fear Lí a le
    don fheadh do bhí ní bheimne.
22. Gluaisis roimhe flaith Fódla3185 
    a-noir d'aithle a urfhógra;
    do chleith Lacha Tí nír thearc
    deich gcatha fo thrí ag toigheacht.
23. Aoinfhear déag—nír bhuidhean bheag—
    is deich ndeaghcatha fichead3190 
    ní tháinig slógh Laghdhach luinn
    gan a lór cabhlach cugainn.
24. {⬌} go hOilill 's go hArt
    (Lugh) Mac Con críche Connacht
    do roinn Fhódla na ngart nglan3195 
    fa fhógra d'Art nírbh iongnadh.
25. Mac Con ba chuid d'Fhódla fhinn
    éarais Art agus Oilill;
    mó riamh a rath do Lughaidh
    triall sa chath do-chualubhair.
26. 3200 Tarrla bás Eoghain is Airt
    le Mac Con sa chath urrdhairc
    gor chosain gart Éibhir Fhinn
    bhar éirigh d'Art is d'Oilill.
27. An dream nachar dhíothaigh díbh3205 
    Mac Con na gcomhrag n-ainmhín
    flaith gaoil don aicme nír an
    nó gor sgaoil maicne a mháthar.
 p.209
28. Mar sin do-ghéana, a ghruadh bog,
    dul fon lucht ro fheall orod;3210 
    gach a bhfuil díbh fa fheall ort
    at-chím nach geall red ghuasocht.
29. Ag sin sgéal beag dod bhais ghil,
    a Mhéig Shamhradhán shuilbhir,
    a ghéag bharrlag Bhanbha, is beacht3215 
    tre fharmad tarla a thoigheacht.
30. Formad riot fo-deara dháibh
    feall ortsa, a fhéinnidh Gabhráin;
    a shlat Ché gan chor d'fhaghail
    Mac Con rob é th'ionamhail.
31. 3220 Neimhiongnadh tnúth, a thuir Bhreagh,
    do bheith riot—ríoghdha t'fhoinneamh—
    ar díoth sluaigh, a chleath Chomuir,
    ar buaidh gcreach, ar chomhlonnuibh.
32. Ar iomghuin mbeodha, a bhadhbh Dhor,3225 
    ar cagadh ar bord mbiodhbhodh,
    ar loinneart gcruaidh i ngach cath,
    ar toirreacht sluaigh go seabhrach.
33. Ar méad do mharcshluaigh mheanmnaigh,
    ar cródhacht, ar ceithearnaibh3230 
    —do ghnaoi is foda suas mar soin—
    ar cruas do throda i dtochroibh.
34. Ar iomad do ghealgha ngéar,
    d'iomad do cholg 's do choiléar,
    a shlat nachar dhiommol dream,3235 
    ar iomad glac is ghaithleann.
35. Ar uaisle do theaghlaigh thréin,
    d'iomad mac ríogh god roiréir,
    ar meanmnaighe is ar méad sguir,
    's ar greadhnaighe, a ghéag Gabhraidh.
 p.211
36. 3240 Ar ruagaibh leabhra i ló chreach,
    ar chosnumh na mbord mBréifneach,
    ar léim go dian i ndeabhaidh,
    ar réir gcliar gach cineadhaigh.
37. Ní lughu ba déanta dháibh3245 
    tnúdh red réidhe, a rí Gabhráin;
    is tú as réidhe ag riar na sgol
    ó Shliabh Bhéirre go Beannchor.
38. Maith an chúis fhormaid oile
    riot, a mheic Bhriain Bhóroimhe;3250 
    toillfid ar nduaisne, a dhreach bhog,
    neach fat uaisle ní ágbhod.
39. Seanchas t'athar, oirrdheirc sin,
    do shloinn Mac Fhir bhinn Bhisigh;
    a bharr Cé ro mhór mise,3255 
    nach lór é dá innise.
40. Sloinnfidh mise diaidh i ndiaidh
    t'uaisle ó Mhóir, a mheic shaoirBhriain,
    do thóguibh rinn dealbha dhuid,
    a chinn Teamhra ar a dteagmuid.
41. 3260 Naoi ríogha fichead fuair rath
    umud, a Thomás Teamhrach,
    móide ar daghlaoidh do dhuas cruidh,
    suas ó Amhlaoibh go hEochuidh.
42. Amhlaoibh is Art, Domhnall Dean,3265 
    Fearghal is Domhnall déidgheal
    dá Thighearnán mad thaobh slim,
    a chraobh chineadhnár Chuilinn.
43. Domhnall, Niall congalach cas,
    dá Fhearghal, suairc a seanchas,3270 
    Art Breagh is Ruarc druim ar dhruim,
    dá fhear dá ruacht gart gealChuinn.
 p.213
44. Tighearnán tréan an cathfhál,
    Seallachán caomh, Cearnachán,
    Dubh Dothra is Dúnchadh na gcath,3275 
    Baoithín is Bláthmhach buadhach,
    cúl na bhfionnchladh mbarrghlan mbog
    is Criomhthan Almhan umod.
45. Sgannlán umud, a fholt cas,
    Aodh Fionn, Fearghna agus Fearghas,3280 
    dias fhuineadhach ba gharg gal,
    Muireadhach ard is Eoghan.
46. Duach Galach is Brian Banbha
    umud, a fhir fhionnGhabhra,
    ceann slógh ros seachain mearól,3285 
    is Eachaidh mór Muighmheadhón.
47. Ag sin do gheinealach grinn
    don leithsin, a laoich, thuirmhim,
    is am tnúidh seanchas mar sin,
    a bharr gealchas múir Mhidhir.
48. 3290 Gidh be do bheath re fhagháil,
    a Mhéig shúlghuirm Shamhradháin,
    iomdha cúis gan damhnadh dúinn
    dod ghnúis budh adhbhar iomthnúidh.
49. Do thoillis tnúdh bhan mBanbha3295 
    riot, a fhéinnidh Eachlabhra,
    ar bharr ndrolshlámach ndleachtach
    ngobhlánach bhfann bhfinnleabthach.
50. Ar béal ndearg is ar dhéad mbán,
    a mheic Bhriain bhréagas bandál,3300 
    suairc táinig, a fhir Eanaigh,
    's ar bráighid ngil ngéiseamhail.
 p.215
51. Ar glaic mbarrdhuinn, ar barr cas,
    ar taobh séimhidhe solas,
    a í Dhuach nach crandta creach,3305 
    is ar chalpa luathléidmheach.
52. Ag so, a Mhéig Shamhradháin Sháigh,
    —dolaigh uthrais ar éadáil—
    cúis laoidhe gairbhghleic do gha,
    a dhaighmheic Maoile Meadha. Do fhóir
53. 3310 Meinic fhóire d'aighidh ghil,
    a inghean mhall Mhéig Uidhir,
    a Nualaidh go gcéibh gcladhaigh
    ar chéim n-uabhair th'ollamhain.
54. Usaide amladh laoidhe3315 
    duid, a inghean Éadaoine,
    do ghnúis mar ghréin ndeirg ndealbhdha
    do théigh n-a leirg loinneardha. Do fhóir
55. Is tú, a Athracht fhóireas dháimh,
    mo chrodh, m'ionnmhus is m'éadáil,3320 
    is tú an ógh a-tú do thagha,
    is tú m'ór is m'asgadha.

Do fhóir

‍

25. XXV

Niall Ó hUiginn .cc.

1. Nír bháidh teine Teallaigh Eachach
   as úr gleandál;
   ard a lasar dhonn nach diombuan,3325 
   trom a teannál.
2. Teallach n-Eachach iomdha a chroinn chiuil
   as chóir sheinntear;
   an tuath fo heallach ní hairgthear
   teallach teinteadh.
 p.217
3. 3330 Teine bhithbheo bhias ar fadódh
   fríoth n-a ghleannaibh;
   dá lasair dheirgthe mar dhonnfhuil
   teinte an teallaigh
4. Teine bheo bheannachtan Phádraig3335 
   gan phláigh dh'fhaghbháil,
   teine bheo na gcríoch do chongbháil
   ar fhíoch n-anbháil.
5. Loise tionóil Teallaigh Eachach
   —d'eagla a frasghan3340 
   ní seachbhaidh d'fhóir caomhna a cleasradh;
   laomhdha an lasradh.
6. Crithre theinteadh dTeallaigh Eachach
   mar ór n-asnach
   fa chois ríogh Éireann go hUisneach3345 
   léibheann lasrach.
7. Gealbhainn a theinteadh gá dtogbháil
   ór dtoigh thromshluagh;
   iomdha ós Teallach Eachach airmghéar
   deathach donnruadh.
8. 3350 Nír fhaomh oireacht
   re thaobh ag toigheacht go reannaibh
   sluagh Eine an áigh;
   teine nar bháidh teine an teallaigh.
9. Fadódh ar gríosaigh is gnáth re3355 
   gasraidh n-Uladh;
   meinic do théigh teas a theineadh
   cneas gach curadh.
10. Teine bheo bhithbheo na Bréifne is
    brodla sgríobhaim3360 
    go flaith Mhuighe gormLuirg gránduinn
    donnbhuird díoghuinn.
 p.219
11. Losgudh caigcríoch
    crithre n-a gcaire cosg deighfhear,
    lasar n-a laomh dhonn gan dubhadh,3365 
    caor throm theineadh.
12. Teine bhithbheo
    nach báidh uisge agus í ag deargadh,
    teine bheo ar a bhfuil úidh ughdhar,
    tuir Dhúin Dealgan.
13. 3370 Laoch Muighe Sléacht na súl mongach
    mín re ceallaibh;
    ní bhí d'fhior eile n-a hurraidh
    teine an teallaigh.
14. Teine bheo ar eineach 's ar eangnumh3375 
    is ar uaisle
    —teagh ríogh ní reich—
    fear do dhíol fo dheich ar nduaisne.
15. Tomás Mág Shamhradhán Shionna
    nar shir doimhiadh3380 
    mar do bhí Brian agus gach rí
    riamh gá roiriar.
16. Ar mbreith ar buaibh
    ma gach gcreich nochon fhuair urchur;
    laoch nach garbh nglóir,3385 
    ar mharbh don toir ro bo turchur.
17. Taoiseach bheanas orraim d'airdrígh
    is é ar sódhfhás;
    gach rí ar a dtug maidhm fa mhíonós
    ó thairm Thómás.
18. 3390 Ag cách cantair:
    ní gnáth antair re hó n-Eachaidh;
    dá threas tachair
    do dhathaigh gach cneas dá chleathaibh.
 p.221
19. Maith ma dhuais n-iarchomhairc d'éigsibh3395 
    —ard an ghnaoisin;
    maith ma dtug ó Duach do dhuasaibh
    tuath an taoisigh
20. Teallach nDúnchadha do dhíochuir
    as a ndúthaigh;3400 
    cródha an dream do-cháidh go Cruachain
    ceann Fáil fúthaibh.
21. Iomad lúireach ngeal is ghormat
    re barr mBóchna,
    rob iomdha ar an áth lann líomtha ar3405 
    sgáth crann gcróchdha.
22. Iomad bratach meic Bhriain Bhreaghaigh
    nach bras mbaothghlóir;
    iomdha go cladh reilge ríoghthóir
    meirge maothshróill.
23. 3410 Fear ríoghtha is aithríoghtha airdríogh
    is é ar slóghfhás;
    ní bhí buachail
    do na Trí Tuathaibh acht Tómás.
24. Mág Shamhradhán3415 
    na reann as éachtairgneach Taoidhean;
    dá arm go n-ór
    ar mharbh ro bo mór re mhaoidheamh.
25. Mac meic Dhonnchaidh deargas cathbharr
    cúich nach molfa?3420 
    i ndlús deabhtha
    a sheachna ar dtús ro bo toghtha !
26. Nír theich tachor
    man gcreich ag crathudh gach caschroinn;
    ar broinn bhearna3425 
    do roinn gach gealgha dá ghlasloinn.
 p.223
27. Mac Briain Mhéig Shamhradhán Sheaghsa
    sheachnas fhionghuil,
    an té threabhas
    ní hé bheanas ag a bhiodhbhaidh.
28. 3430 A haithle an áir
    ainm gach móna ó mharcach Umhaill;
    móin an mhadhma
    don tóir ru ba gharrdha gubhaing.
29. Fál suaithnidh sleagh3435 
    fuaighfidh an clár geal re ghoirmshliabh;
    dá chosnumh ní thriallfadh tromshluagh
    iarthar Oirghiall.
30. Ó Inis Taidhg go Tráigh gClaoininnse
    ag craoibh Oidhbhe;3440 
    leis Loch Mac n-Éan re Gleann nGaibhle
    agus Beann Bhoinre.
31. Gach fear dar airg d'Fhearaibh Manach
    móide as urra:
    do chuir ó Cuinn ar íbh Colla an3445 
    chuing mun gCumhnga.
32. Cách re flaith Fáil;
    fíorfaidhear fáisdine ar ndruaidhne;
    biaidh gach fear as fhearr go nÉirne
    re ceann Cuailghne.
33. 3450 Críoch na Bréifne
    biaidh aige 's ag cloinn a chloinne;
    sgoth Chláir Chime
    ag Loch Dhinne is cáir an choinne.
34. Smacht anbháil ar airdríoghaibh Banbha3455 
    ag baidhbh Luaraidh
    gor chu {⬌}
    Brian ós na Brianaibh do bhuanaigh.
 p.225
35. D'Eochaidh Fheidhleach,
    d'Eochaidh Mhuighmheadhón ro moladh3460 
    ríoghraidh Inse Fáil na bhfileadh
    dáibh fa dholadh.
36. An treas Eochaidh a-tá im Thomás
    na dtaobh seangbhog,
    Eochaidh do fhuair clú i ngach comhrag,3465 
    ní dú a dhearmod.
37. Clann Ruairc mheic Thighearnáin Teamhrach
    im thuir Máighe,
    Mac Diarmuda Bearbha is Bhúille
    —is damhna áille;3470 
    na trí Eochaidh Breagh is Bhóinne
    fa fhear n-Áine.
38. Re reacht roimhear,
    re neart a chloidheamh 's a chraoiseach
    bidh lom gach tír i bhfoil fásach3475 
    thoir dá taoiseach.
39. Deirge ná an fhuil aigheadh marcaigh
    Mhuighe Feimhin;
    gnúis ghairthe a ghnúis;
    a fhaithche gan túis gan teinidh.
40. 3480 Mac Maoile Meadha agus mac Briain
    ós gach fhlaithfhréimh
    rug buaidh ó mBriuin,
    na sluaigh tug go ciuin dá chaithréim.
41. Mág Samhradhán sidhe bhuadhaigh3485 
    gach buaidh leanas;
    tonn ghleo géirthe
    a ceo trom do Bhréifne bheanas.
 p.227
42. Ar cosnumh chreach
    cinnidh ar taoiseach gach tuaithe;3490 
    cruaidh airm ro fhill
    fa na buaibh ar ngairm Chinn Chruaiche.
43. Re freasdal bhfear
    re teasgadh a sleagh ag sróllfhás
    téighthear do loinn chruaidh an chaoildias3495 
    i dtuaigh Thómás.
44. Tomás mhac Briain
    baramhail do dhreagun Bhéirre,
    Dolbh ar cionn chealg,
    Fionn agus Bodhbh Dearg ar déine. Ní
45. 3500 Inghean Éadaoine earrla bhláith
    bhíos 'n-a dhualaibh,
    a dreach mar rós ós gach ríoghain
    nós do Nualaidh.
46. Inghean Méig Uidhir, aigheadh dearg,3505 
    dhíolas laoidhe,
    buaidh rug as a hóige ar fhéile,
    móide ar maoine. Ní
47. Diall re hathair
    ag inghin Domhnaill Dúin Mháighe,3510 
    a mholudh is deaghdhual dúinne
    gealghruadh Gráinne. Ní
48. Caillin Fiodhnacha dar bhfurtocht
    ar gach bhfaghail;
    do fhóir sé ar gach ndoigh n-a dheaghaidh3515 
    mhé ar goimh ngalair.
49. Brian mhac Ruaidhrí Rátha Guaire
    gríosaidh fháidhe;
    airgfidh ar dteachtadh gach tíre
    bhreacMhagh mBáine. Ní
 p.229
50. 3520 Toirdhealbhach mhac Aodha Uisnigh
    áithcheodh sbleighe,
    re gleo ngarg do ghabh Mhagh Midhe
    's Mhagh n-ard n-Eine. Ní

‍

26. XXVI

Niall Ó hUiginn fós

1. Díoth cruidh coire Tomás;3525 
   taoiseach Teallaigh Eachach
   an fial coipcheann cruthach
   mar Bhrian coitcheann creachach.
2. Trí choire ag cleith Chruachan,
   gon chraoibh bhéildeirg bhoinnghil,3530 
   coire thoighe a theaghlaigh
   is coire gá choinnmhibh.
3. Coire bhíos gá bantrocht,
   bean churadh chuain Bhanna,
   sa doire i dtráigh tunna3535 
   coire gá mnáibh malla.
4. A chuid laoi is lán coire
   cuingidh gruaidhgheal Gabhráin;
   ní dhruid chaidhche ó chongháir,
   a chuid aidhche is anbháil.
5. 3540 Ár muc ár bó mBréifneach
   do-bheir go mbí an Carghas;
   ní háil leis lón lachtchruidh,
   mór do mhartaibh mharbhas.
6. Do bhiathadh fhear n-Alban3545 
   is eachtrann n-iath n-Uladh
   biadh gon chraoibh shuairc shuilbhir
   n-a bruighnibh do bhunadh.
 p.231
7. Coinnmhe Line is Laighean
   agus Midhe is Mhumhan3550 
   tug díoth ar gach ndoire;
   ní sgíoth coire an churadh.
8. Ar gcur áis na n-áirgheadh
   d'fhéinidh Bhóinne buige,
   díoth tug ar na tréadaibh3555 
   rug n-a gcéadaibh chuige.
9. Tomás mhac Briain Bhreaghaigh,
   badhbh Daoile na ndonnbhrat,
   ag freasdal chliar gConnacht
   mar ChonnArt mar Chormac.
10. 3560 Mág Shamhradháin shireas
    gach tír mar Bhrian Bearbha;
    díoth cruidhchreach a coire,
    tuirchleath Mhoighe Meadhbha.
11. Lán an chnuic do choinnmhibh3565 
    dá chathraigh láin luchtmhair;
    lán toighe do theachtaibh
    le choire sa chuchtair.
12. Leasg linn ar lámh fholamh
    go foghlaidh clann gCraoidhe;3570 
    d'fhior thadhaill gach thíre
    ní lamhaim gan laoidhe.
13. Go loch n-aoibhinn n-Uachtair
    ag airgneach Cairn Churrnán
    coinne ag na Trí Tuathaibh3575 
    i gCruachain ó gCubhrán.
14. Lán gach tír do thoirthibh
    ag tuir éachtaigh Adhar;
    lán do bhuaibh na mbrughadh
    gach clár dá bhfuair falamh.
 p.233
15. 3580 Mór ghléasdair do ghormghaibh;
    ag déagsain an donnshróill,
    do chan fóir gá bhfeitheamh:
    'Cóir teicheadh an tromshlóigh.'
16. Ní lamhthar a leanmhain;3585 
    cá léirchreach nach léamhadh?
    síoth nó osudh d'aomhadh
    díoth dosun a dhéanamh.
17. Conmhaicne í Bhriuin Bhréifne
    ag baidhbh Chliach gá coimhriar;3590 
    clann Róigh éachtach armruadh
    créachtach ó fhóir Oirghiall.
18. Teallach n-Eachach éachtach
    aigbhéil d'fhearaibh gaisgidh;
    re bhféachain nír fuirgheadh,3595 
    nír fuilngeadh a bhfaisgin.
19. Tréan ar fearaibh Fódla
    flaith Fáil, feidhm ós raineart,
    do ionghair gach oireacht
    gan fhionghail gan aineacht.
20. 3600 Re creachaibh a chréachtshlóigh
    cá tréantóir nar tubhadh
    nós dá ndearna ar deireadh
    deighfhear Eamhna Uladh?
21. Sluagh Breagh ón ghleo gháibhtheach3605 
    ceo ar sróll ngeal a ngéirchleath,
    a gcosdudh ar criathrach
    ag brosdudh na mBréifneach.
22. Seacht gcéad sleagh ar sluaigheadh
    seabhac cosgrach Codhail;3610 
    seacht gcéad glac dó i ndeabhaidh
    slat Ghréag bró do bhoghaibh.
 p.235
23. Laoch seacht gcéad do chloidhmhibh
    mar Chearmaid mór Mirbhéal,
    seacht gcéad each fan uathfhras3615 
    is cleath ruadhchas rinnghéar.
24. Rosg mall is dreach dheirgmhín,
    daghclann each ar airdléim,
    taoiseach as fhiu airdrígh
    dan liu craoiseach cailgréidh.
25. 3620 Rí na dtaoiseach Tomás,
    tuir Mhis mheallas ríoghain,
    Mág Shamhradhán Shoghuin
    n-a roghuin ós ríoghaibh.
26. Mac meic Dhonnchaidh Dhurlais,3625 
    dreagun súlghorm sochraidh
    ní hál drud re dheabhthaibh,
    ár thug is na tochraibh.
27. Re muintir Maoil Mhórdha
    mór fearg flatha Doire;3630 
    mó a fhíoch do Mhuigh Mhidhe
    gidh díoth cruidh a choire. Díoth
28. Inghean mhall Mhéig Uidhir
    ucht geal, gruadh mar chorcair,
    drud re haoibh sgol sgagthair,3635 
    tug chrodh ar laoidh lochtaigh.
29. Inghean ríogh is ríoghna
    a réim cúich nach cualaidh;
    dál gan chleith ag cliaraibh
    gan ghrádh neich ag Nualaidh
30. 3640 Ós bhainríoghnaibh Banbha
    bhíos bean churadh Cairbre;
    is í a lámh as luighthe,
    dámh ní chuirfe ar cairde. Díoth
 p.237
31. Móide a-nois nós Gráinne3645 
    gnaoi uirre as a hóige;
    an mhéid dá crudh chaitheas
    a maitheas is móide. Díoth
32. Caillin ceann na n-ardnaomh,
    éarlumh rob fhearr aisde,3650 
    lucht crábhaidh chruaidh charas,
    sluaigh gabhas n-a ghaisde. Díoth
33. Toirrdhealbhach triath Fódla,
    fear caithmhe gach cisde,
    mar Dhá Thí, mar Thuathal,3655 
    rí Cruachan as clisde. Díoth.

‍

27. XXVII

Giolla Na Naomh Ó hUiginn .cc.

1. Tánag d'Fhánaid an einigh
   Magh Aoi mo lorg láindeimhin;
   glór mín dlighim re gach ndreim
   sirim gach tír fo thuairim.
2. 3660 Céillidh gach aon bhíos i mbroid
   {⬌} deach fear ag Fánoid;
   mór broid gach dheighfhir re dán,
   goid an einigh don abhrán.
3. Is é an t-abhrán ro fhalaigh3665 
   a n-éadáil a n-ealadhain;
   do sgar an daghdhán re a dhath
   abhrán ban agus bhachlach.
4. Le ríoghaibh caigillte an chruidh
   nach tabhair treas ar mianaibh3670 
   binne an chliar abhrán n-olcach
   's an camdhán fiar fíorlochtach.
 p.239
5. 'Siad a nduasa a ndúthaigh dáibh
   biadh ó n-a mbairdne d'aghbháil;
   mór an ceannach ar a gcuid,3675 
   ór ná heallach ní iarraid.
6. Sgárrlóid ór is eich is ba
   duasa deaghaosa dána;
   a n-éadáil mhór—ní muirn bheag—
   cuirn agus ór is airgead.
7. 3680 Cliar ag cách rinne ghá rádh
   cliar re {⬌} an abhrán
   gach file binn dá bhádhadh,
   tinn lem chridhe is comhthlámadh.
8. Do-rinneadh creach nach cóir dhi3685 
   —ní théid rinn anadh uirre—
   dá dtrian bhó is each is arradh;
   ní mó creach dá gcualabhar.
9. Dá dtrian ionnmhais Inse Fáil
   fheacht eile rob í ar n-éadáil;3690 
   ba fairbríogh, ba boing re baois,
   boill na n-airdríogh ro iarrmaois.
10. Maol Seachlainn Gabhrán do ghuin,
    aonshúil Eochadha d'iarraidh,
    gor shir sinn saoghul Mo-Bhí3695 
    nír daoradh inn fa éinní.
11. Sa Bhréifne ní beag a rath
    ag cloinn Bhriain mhóir mheic Eachach,
    re lá gan deibheach re dáimh
    a-tá an t-eineach ar admháil.
12. 3700 Oireacht meanmnach Maighe Sléacht,
    Teallach n-Eachach na n-airdéacht,
    síothmhagh ar a sill gach neach
    do díochradh inn an t-eineach.
 p.241
13. Do creachadh i n-Inis Fháil3705 
    re fios an einigh d'aghbháil;
    an fhéile mar do fhuair cor
    do-chuaidh Éire as a hionadh.
14. Teallach n-Eachach na n-arm nglas
    gan an eineach ná an ionnmhas,3710 
    deighfhir gan eallach gan ór,
    teallach an einigh dh'adógh.
15. Tomás mhac Briain bhriseas cath
    is é triath Teallaigh Eachach;
    fear grádha inn n-a aireacht,3715 
    dána linn a lorgaireacht.
16. Ní fhuil más fhíor don fhior sgeoil
    —nocho triall i dtír n-aineoil—
    ó bhord Mhuaidhe is Mhuighe Aoi
    uainne acht madh uidhe aonlaoi.
17. 3720 Dodhola ar fud na Fódla
    ar gcíos cáir dá chomhfhógra;
    sgéal truagh mar tharla an t-eineach,
    ag sluagh Bhanbha is beigeineach.
18. 'N-a chion féin fuair a ghabháil3725 
    ag Mág shoichleach Shamhradháin;
    ón té gar chóir a chagar
    nocho dóigh é d'fhuaslagudh.
19. Easbhaidh bhó is ionnmhuis is each
    ar a thír tug an t-eineach3730 
    —téigheadh fa chrodh mar ro chleacht—
    's nír ghon éinfhear don oireacht.
20. Is ríoghdha rugadh an bhreath
    ag mac Bhriain Bheinne Coilceach,
    ár ar chrodh gé do chuir sin,3735 
    is gan dol fa fhuil an einigh.
 p.243
21. Fíor mo ghuth re géig bhFinne
    —maith fuigheall na fírinne—
    'Do-ghéabh loghadh ar brú bháis
    acht go molar thú, a Thomáis.'
22. 3740 Teallach n-Eachach na n-each ngeal
    teine bheo nachar báidheadh;
    bristear ar chách gach cath leo,
    a rath go bráth bidh bithbheo.
23. Mac meic Dhonnchaidh Dúin Uisnigh3745 
    fhadós teine an teallaighsin;
    a bhronnadh mar ghual ngairthe
    connadh buan a beathaighthe.
24. Athair Tomáis tug gach maidhm,
    Brian Breaghach rob é a fhorainm;3750 
    ba Brian Breaghach im cheann gcreach
    an seadhach fial seang suirgheach.
25. Ríoghraidh Teamhrach tuaithe Breagh
    is iad sgath gléire Gaoidheal;
    ar fhud Bhanbha cian ro clas3755 
    a dtarrla i mBrian dá mbreaghas.
26. Breaghdhacht tar gach neach fo nimh
    is don ríoghraidhsin ráidhtir;
    a rádh re neach im ní olc
    ní hí ar mbreath ar an mbreaghocht.
27. 3760 Is í an bhreaghdhacht gi bé i mbeath
    gaisgeadh is uaill is eineach;
    ag sin triar nar thrí lochta
    do bhí i mBrian na breaghdhochta.
28. Ceirde a athar ó do fhás3765 
    meabhrach a-táid ag Tomás;
    an triur ro bhaoi i mBrian ón bhrugh
    dlaoi ar an triar nocha thugsun.
 p.245
29. Gaisgeadh is eineach is uaill
    san fhearchoin éachtaigh armruaidh;3770 
    n-a dhiaidh leanas—'s ní dá locht—
    breaghas Briain is a bheodhocht.
30. An fód fíreonach i bhfuil
    is dá cheinéal cleath Lughmhaigh;
    suithneart san úir as ar fhás3775 
    do chruithneacht a túir Tomás.
31. Ríoghan chongháireach caithmheach
    a thír duasbhog deaghaithneach;
    a fiodh ná a talamh ní thug
    a dtaradh acht d'fhior fhialbhug.
32. 3780 A thuath ní théid ar a muin
    marcach ainfhial nach easguir;
    tír na ngeileach's na ngreagh seang
    fear gan eineach ní fhuilngeann.
33. Dá thír is fearta féile3785 
    freasdal churadh Coirrshléibhe,
    iodhna a thuath nar chnaoi bha chradh
    is gnaoi í Dhuach fan domhan.
34. Liaide uisge a ól go beacht
    dála an uarán gá oireacht;3790 
    bronnadh cruidh gan chruas do chách
    is suas do chuir a chonách.
35. Eineach orra gá fhuráil
    is binn le síol Samhradháin;
    neach do mhéadaigh miadh na ndámh3795 
    gá riar ag géagaibh Gabhrán.
36. Ní uil is ní bhia is dá mbeath
    fear don aicme gan eineach
    —comhartha a síl is sé riamh—
    ní díbh é dámadh ainfhial.
 p.247
37. 3800 Gach cuaine thaobhthrom thorrach
    gealál déadbhán dearclonnach;
    an tír i n-ionbhaidh a hoir
    bídh re hiongnaibh gá hiarraidh.
38. Mórsháith tánaisde a thíre3805 
    beag nar bháidh clú a choimhdhíne;
    docair do dhamhna faoi fás
    is an ghnaoi tarrla ar Tomás.
39. Mairg do-ní fraochdhacht ná fearg
    ris an ngruadh gcorcra gcaoillearg;3810 
    mo ghéanar neach do-ní tlás
    dá mbeath ar a thí Tomás.
40. Mac Briain Mhéig Shamhradhán shaoir
    a lucht deabhtha ro dhiansgaoil,
    gach greas dá ghreasaibh re gha3815 
    gá mheas re treasaibh Tána. Tánag
41. Nualaith Bhreagh, buime na gcliar,
    bainmheirleach einigh Oirghiall,
    ar muin mhná Eine n-a heoch
    a-tá a heire don eineoch.
42. 3820 An t-eineach n-a fhior ghrádha
    gun gheanmnaidh réidh rosgmhálla;
    a crodh mar ro chleacht ro chaith
    nó gor ghabh neart ag Nualaith.
43. Inghean Mhéig Uidhir ucht bán,3825 
    glac mhéirgheal amlas uchtán,
    gach eang greanta ó ghéis Chabha
    mar shneachta ar éis fhearthana. Tánag
44. Tánag d'athchur Fhódla air,
    Aodh Ó Domhnaill Dúin Bhalair,3830 
    gealltair do rígh Fáil i bhfad
    cáin as gach thír a dtánag.

Tanag

 p.249‍

28. XXVIII

1. Fada a-taoi im aighidh, a Aodh,
   (gé) a-taoi, a dhaighfhir, gan mo dhíol;
   ní deabhaidh acht réidhe a-raon3835 
   re chéile, a Aodh, dleaghair dhíonn.
2. Dia le mac th'athar, a Aodh,
   gumadh lat an t-achadh uadh
   {⬌} oraibh, a Aodh,
   a chraobh Thoraidh as ghlan gruadh.
3. 3840 Gumadh leat a
   {⬌}
   {⬌}

‍

29. XXIX

Maoilin Óg cc.

1. A sháith d'oighre i n-ionadh Bhriain
   coimhdhe san ionadh a n-uair;3845 
   do-ní a leas is a leas féin
   ní dá gach cléir teas is tuaidh.
2. Aithris mhaith ar Brian do-bheir
   gach flaith gá riar nó go raibh;
   is le cliaraibh cáin an fhir3850 
   gérbh áil libh a hiarraidh air.
3. Mág Shamhradháin re bhfill fóir
   rinn gach armagháidh rob áil;
   cá tarbha breith ar na buaibh
   buain re cleith n-Annla ó nach áil.
4. 3855 Tomás mhac Briain bhronnas sgor
   biaidh ar a chomas a chrodh;
   ní sgítheach bhfaghla barr Breagh,
   cá tarbha seadh ann i n-or?
 p.251
5. Craoiseach croinn leabhair n-a láimh3860 
   do bhoing tre chneadhaibh i gcriaidh;
   druim an fháinne sa gcrann cruaidh
   do-chuaidh ó bharr Gháille i ngliaidh.
6. Leomhan conchar ó Chreit Rabh
   gleic re chonfadh ro badh cion;3865 
   ar ndol tre chairthe ó bharr Bhreagh
   do bhean lann dá aithle d'fhior.
7. Gabh an rannso dhó dom dhán,
   gan chradh damhsa ní dó as dual;
   áirmhid gach maith do bhí ar Brian3870 
   gach cliar, a fhlaith Lí, god luadh.
8. A shlógh fhir na n-abhra ndubh,
   gé tharla ibh ag ól fhleadh,
   is romhaibh budh chóir a chur
   a ndul thoraibh go Bóinn mBreagh.
9. 3875 A chath marcaigh Mhoighe Réin
   gan n-a chartaigh shloighe shluaigh;
   créacht nocha dtabhair an tóir
   ná róigh éacht n-a aghaidh uaibh.
10. Binn an comhrádh do chan mé3880 
    re hó gColmán do ghabh gnaoi:
    'Ar glór do shuirghe, a fhlaith Lí,
    do bhí cuimhne mhaith ag mnaoi.'
11. Cá hoireacht nar loisg go léir
    do choisg a toigheacht dod thóir?3885 
    ag teacht do ghéig Theamhra i dtír
    bídh a meanma n-a méid mhóir.
12. Creach a fhaghlaidh ag an fhior
    dar fhalmhaigh teach agus tor;
    dá dhíon dá éise do an3890 
    mar do ghabh gríobh Chéise crodh.
 p.253
13. Doirbh a leanmhain ar mbreith bhuair
    ar mbeith a theaghlaigh re thaoibh;
    a n-aghaibh cleath Eine d'fhóir
    nach dóigh creach eile ar a aoidh.
14. 3895 Lucht foladh nach dóigh do dhul
    ar a omhan do-chóidh car;
    mar thugsad aithne ar barr mBreagh
    fear n-a aithle ann nír an.
15. Leathar leis gach breath ma mbia;3900 
    cá neach ar nach ceis a clú?
    gidh mór an síoth dó cleith chró,
    ro bo mó a dhíoth bheith gan bhú.
16. A throigh í Cholmáin a Cliaigh,
    do roghráin i dToigh an Trír;3905 
    beag nach creach slighe bhur sluaigh,
    ní fhuair a leath tighe i dtír.
17. Fatha a gcagair do-chluin sé,
    gach a n-abair a bhfuil faoi;
    budh iad do sgéala, a fhlaith Lí,3910 
    gach ní maith a-déara an draoi.
18. Glór slóigh re hó gCuinn a Cult:
    'Dá dhruim is dóigh doid clódh cniocht;
    aince an duine do fheall ort
    ar dtocht i gceann uidhe ar t'iocht.'
19. 3915 Glór a bhiodhbhadh re hó mBriain
    ar n-a gclódh, gidh diombladh dáibh:
    'Ní har an arm do bhí buaidh
    acht buain, a bhadhbh Lí, red láimh.'
20. Mac meic Dhonnchaidh dreach mar shuibh,3920 
    ní toghthair acht breath dá mbeir;
    gach fear fial tarla i n-a thigh
    do riar fhir Bhanbha do-bheir.
 p.255
21. Nocho lamhair dol n-a dháil,
    ní tabhrair crodh acht i gcéin,3925 
    ní iompá cleath Eine ón fhóir,
    go róigh a chreach reimhe ní réidh.
22. Arm trom do bhuille do bhlagh
    don chronn rob uille san fhiodh;
    is iad ro fhill ag baidhbh Bhreagh3930 
    na hairm do bhean inn ó fhior.
23. Mairg duine ná dearna rioth
    re n-ó Meadhbha Muighe Rath;
    ní thug dá úidh san uair each,
    nír smuain leath a chúil re cath.
24. 3935 Mág Shamhradhán ro shaor sgoil
    raon tre bhadhbhraghádh do-bhir;
    bídh neimh ar fadhbhaibh ó bhfuil
    fan ghuin sin d 'armaibh an fhir.
25. Mac Maoile Meadha is maith linn3940 
    dan deala caoine a raith rinn;
    gach conair do chreach ó Cuinn
    ní bhuing cleath Chodhail re cill.
26. Ní ghrádhaigh ó Cuinn an cradh
    gan bhuing a chrábhaidh re cion;3945 
    nocho tabhair i séad seadh
    géag Bhreagh acht dá fhaghail d'fhior.
27. Tomás mhac Briain, barr na lúb,
    ní mall acht ón ghliaidh an ghéag;
    flaith Taoidhean gé do fhóir iad3950 
    slóigh Liag ní maoidhear a mhéad.
28. Craobh dhruimneach ós a dhreich mhín,
    a bhruinnleath gá cleith do chlúimh;
    taise nó gur chlaon an gcéibh
    ní léir re taobh caise an chúil.
 p.257
29. 3955 Lón gach cléire i ngroigheach geal;
    oineach í Chréidhe is mór mion;
    gon tí gar adhair géag Gamh
    séad dá rabh aghaidh gon fhior.
30. Airgfidh gach neach ná fuil faoi3960 
    n-a theach acht muna thoir sé;
    ag feitheamh gach neich fa ní
    a mbí ag teicheadh re cleith gCé.
31. Mairg as bhiodhbha dá bharr thiugh
    nochan iomdha a chlann ón chion;3965 
    ní mairg dan cara ceann Breagh,
    teann do lean a fhala d'fhior.
32. Gach ionbhaidh ro ghabh a ghreim
    an cradh dá bhiodhbhaidh gur bhuing;
    ó nach é bhus urra inn3970 
    ar mhill sé is cuma d'ú Chuinn.
33. Ní meinic bhíos aghadh air
    an talamh fa chíos ro chuir;
    moltar aisdear each an fhir
    ba sir cleath Mhaisdean dá muin.
34. 3975 Tomás mhac Briain barr mar chnú
    biaidh a chlann ós mhac gach mná;
    léim a fhoghla ó rígh ní ria,
    go gcongbha Dia a thír mar tá.
35. A sháith do mhnaoi ag oighre an fhir,3980 
    a gnaoi nocho coimhdhe chruidh;
    an chraobh ní ghéabha fa ghroigh,
    éara as-toigh ar aon ní fhuil.
36. Nualaith riamh ní docht re duain
    gach cliar ag tocht tar an treoir;3985 
    ní reich a diomdha ar a dáimh
    gidh iomdha go gcleith gceoil.
 p.259
37. Inghean Méig Uidhir ucht nua
    n-a bruidhin a lucht re lá;
    gidh iomdha flaith im chraoibh gCró3990 
    is mó do shaoil maith na mná. A sháith
38. An rannso dhó ar a dhuain féin
    feirrde a-chách Tomás mar tá;
    iomdha giall n-a thigh ón treas
    riar an fhir a leas re lá.

A sháith.

‍

30. XXX

Tadhg Ó hUiginn ? .cc.

1. 3995 Fadógh ar gríosaigh gnaoi Néill;
   fuair nós nach tuillfe toibhéim;
   is í as séad craoi dá chineadh;
   dá ghnaoi créad nar cuimhnigheadh?
2. Feidhm dúthchasa dh'aicme an fhir4000 
   gan sgur d'fhadógh an einigh;
   tug n-a neimheasbhaidh nós mór,
   fós an t-eineachsain d'fhadógh.
3. Teine bheo nach báidh tuile
   gnaoi athar fhir Challmhuighe;4005 
   an ghnaoi leathansa d'fhleisg Náis
   leathursa do theisd Tomáis.
4. Fada as léir a loise mhór
   nír sguireadh fós gá fadógh;
   biaidh mar do bhaoi re treimhse,4010 
   gnaoi Bhriain nocho bháidheinnse.
5. Urusa a congbháil gan cheo
   an ghnaoi as teine bheo bhithbheo;
   sí gan cheo bhíos do bhunadh
   is gríos beo dá beathughadh.
 p.261
6. 4015 Eineach Tomáis is teisd Bhriain,
   gnaoi Néill dáibh i n-a deirbhshiair;
   flaith Cé ní cheileabhsa a nós,
   an t-eineachsa is é fhadós.
7. Connudh nach leigeann í as4020 
   a bha 's a eich 's a ionnmhas;
   a chrodh uadh ag gach ollamh
   ar son nduan an deaghconnadh.
8. Nír héaradh roimhe im ní neach
   le mac Briain Bheinne Coilctheach;4025 
   ní mó do éar Niall a-nos,
   gach éan ag diall re dhúthchos.
9. Rug toirbheart n-a theinidh aoil
   ar ghnaoi a chinidh flaith fionnGhaoil;
   nír sguir sé ag síorchur n-a ceann4030 
   lé gur díochradh an doicheall.
10. Mág Shamhradhán nar éar fhear
    geall einigh fhuair ó chineadh,
    clú cuanna mar chlú a shinnsear
    's ní chuala tú a thuirimhsean.
11. 4035 Ní obann Niall ní do dháimh;
    urusa le gual gabháil
    ó bhíos teine ann re headh;
    ní mar chrann eile eisean.
12. Ní mar chách ag díol duaine4040 
    bhíos riamh gach fear fíoruaire;
    do-ní sé ceartas re cléir
    an té chleachtas a coimhréir.
13. Binn le neach gach ní chleachtas;
    fairseang théid a thoirbheartas;4045 
    mian le lachnaibh snámh le sreabh,
    riar dámh charthair re chineadh.
 p.263
14. Do charsad cliara Banbha
    an fáilteach óg osgardha;
    tre bhile cruithgheal Caisil4050 
    cuirthear file i bhfiadhnaisibh.
15. Ní comhdhúthaigh dá gach cléir
    an sduagh bhéalchorcra bhoinnréidh;
    ó bhíos áth ar tuile tonn
    do chách uile ní hiononn.
16. 4055 Ni hionann dúthchas dúinne
    's do Dhamh Ré fleasg fionnBhúille,
    seach dhán gach dáimhe oile
    lán dar ndáinne a dhuanoire.
17. A ghnaoi síolfad ó só a-mach4060 
    úidh Taidhg oile ar Bhrian mBreaghach;
    biaidh bham chion Niall a-nosa,
    Brian ba chion d'fhior m'anmosa.
18. Liom maoidhimh a nóis a-nois
    mise is Tadhg do thuir Dhurlois;4065 
    ar Niall do-chuaidh mo chrannsa,
    Niall bhus Bhrian uaibh agamsa.
19. Orlach ar Bhrian téid a theisd,
    flaith Éirne an abhra bhairrleisg;
    do bhí Brian ba bhladh roimhe4070 
    go rabh Niall ní as nósmhoire.
20. Mac Tomáis an taoibh leabhair
    rug geall ó ghnaoi a chineadhaigh;
    ní fhuighe magh mar Mhagh mBreagh,
    duine ní gar dá ghnaoisean.
21. 4075 Do shín tarrsa tuir Cheara
    mar bhile ós bharr chraoibhfheadha;
    cuirid a n-arm faoi gach flaith,
    a ghnaoi ní carn gan chéadbhraith.
 p.265
22. Geall ar uaisle is ar eineach4080 
    fuair uaidh cár {⬌}
    fréamh na ngeilfhiodhbhadh ó ngin
    neimhiongnadh a thréan tairsibh.
23. Teallach n-Eachach go hEochaidh
    fan bhfleisg sin ngeil ngnúisleathain,4085 
    tuath riu soin nocho sín,
    a bhfiu ní fhoil fa airdrígh.
24. Díreach leanfad a lorg soin
    ó Eachaidh mórmhac Maonoigh
    go ndeach go Fearghna fleadhach,4090 
    an chleath mheardha mhuirearach.
25. Géag cubhra dar mac Maonach
    Baoithín na n-arm n-órchraobhach;
    prap dá téachtfholaibh gach tír
    le mac mbéaltanaidh mBaoithín.
26. 4095 Mac Bréanainn ba binn meadhar
    Baoithín na mbas ngéigleabhar,
    clann Bhréanainn a dteisd tárraidh
    gon fhleisg shéaghoinn shoghrádhaigh.
27. Mac d'Fhearghna na n-each sotal4100 
    Bréanainn ba bhog dtiodhlocadh;
    an Fearghnasain ní théid troigh
    don ghéig neamhfhrasaigh neartmhoir.
28. Méin Fhearghna agus Aodha Finn
    fa mhac Tomáis ro thimchill;4105 
    clann mhórRuairc an fine fial
    fa bhile nglórshuairc nGailian.
29. Eochaidh Doimhléan fa dheirc nglais,
    Colla Uais fa fhear nDurlais,
    fríoth dá ghnúis chorcra choimhréidh4110 
    cúis mholta as a mháthoirmhéin.
 p.267
30. Do iadhadar uair nó a dó
    ba dhreich mbuig mar bhlath ndonnchnó
    clann ghealCholla taoibh re taoibh
    ba chraoibh n-Eachdhroma ó Éadaoin.
31. 4115 D'iomad ríogh ba rosg n-uaine
    dh'uaislibh catha Craobhruaidhe
    do chomhnaoidhigh caoin a ball
    do chraoibh fhorbhfhaoilidh Arann.
32. Aigheadh as áluinn oirniamh4120 
    aige d'uaislibh saorOirghiall;
    casmhail aoibh aighthe an deighfhir
    re caoir ngairthe a guailteinidh.
33. Déad gléigheal ar gné na sgath
    fuair ó Cholla chláir Theamhrach;4125 
    ruisg corra fan chéibh chaissin
    méin an Cholla chéadnaisin.
34. Dá abhra dhonna ó Aodh Fhionn,
    dá dheirc gorma ag géig Raoilionn,
    dá ghlaic leabhra ag léim chagaidh4130 
    do mhéin Fhearghna abhradhduibh.
35. Glún corr nar cuireadh ar ais
    aige ós chionn chalptha sholais,
    míontraigh óg ag ú Earca
    le líontair bróg bhláithghreanta.
36. 4135 Cáraid sliasad réidh roigheal,
    bruinne mar bhláth caoldroighean,
    ucht dealbhchaomh dar dírgheadh rann
    seangthaobh míngheal mar mheamram.
37. O fhuair geall a ghnúis amlach4140 
    ar ghurm a dhearc ndonnabhrach,
    ar chleith gCláire nír cinneadh
    ar áille deich ndoinningean.
 p.269
38. Béal corcra nach creid banfháidh,
    rosg mall ag Mág Shamhradháin;4145 
    ní hinghill dream re dheilbh sin;
    fearr a fheidhm iná a fhaigsin.
39. Féachfaidhear fulang a lann
    lá an tachair re tuir gCualann;
    d'aithle Néill fhuair a haithdeilbh4150 
    ó bhéim chruaidh a chlogaidfheilm.
40. Rug a seadh a slait chorcra
    tarraing eolach arrochta
    ag dáil chrann d'iobhraibh an fhir
    acht barr fiodhraidh ní faicthir.
41. 4155 Cuiridh bas óigfhir Eine
    sníomh i gcrann a chraoisighe;
    do chomhchasfadh mar an gcrann
    le orcharsan a hiarann.
42. Snámhaidhe as fhearr n-a aimsir4160 
    an sduagh dhéidgheal dearcmhaillsin;
    is uidhe ar tír do mhnaoi mhoill
    ar shnaoi ó thír don abhoinn.
43. Mac Tomáis mheic Bhriain Bhreaghaigh,
    mheic Dhonnchaidh mhóir mhéirleabhair,4165 
    ag a riar ní chéala a chrodh,
    cliar dh'éara nochon fhéadfadh. Fad
44. Dath gríoscha ar a gnúis n-amlaigh
    inghean Cathail chreacharnaidh
    slios geal masa geal sneachta4170 
    far fhear d'fhios a haigeanta.
45. Geall gach ríoghna {⬌}
    inghean chorcra í Chonchubhair;
    inghean Ailbhe ar aoi a féile
    gnaoi Shaidhbhe nír shoidhréime;4175 
    a tiodhlaicthe gach laoi ar lón,
    do ghnaoi a fionnmhaicne is fadógh. F.

 p.271‍

31. XXXI

Maol Seachluinn Ó hEoghasa .cc.

1. Ní beag easbhaidh Inse Fáil,
   ní headh nach easbhaidh anbháil;
   tug an Coimdhe do chách cor4180 
   a fháth nír dhoilghe dhosun.
2. Ar n-easbhaidh n-a heasbhaidh truim
   ní heasbhaidh í gan fhochoinn;
   do-bheir soin chách gan chuimhne
   an fáth fhoil gar n-easbhaidhne.
3. 4185 Re luadh na n-easbhadh uile
   mó d'easbhaidh an t-aonduine;
   trom an béad rer samhladh sain
   a éag as adhbhal d'easbhaidh.
4. Mág Shamhradháin an bheoil bhinn4190 
   ní beag an easbhaidh d'Éirinn;
   mé go croidhe gum chneasghuin
   is é oile ar n-aoineasbhaidh.
5. Doirbh aoinfhear mar é dh'agháil
   d'éis mhúinte Méig Shamhradháin;4195 
   gan a bheith, a Dhé, gar ndíon
   nocho cleith é dhar n-imshníomh.
6. Bás meic Bhriain rub úr n-ochta
   tug fúinn fuath an ábhochta;
   dul do sgaith Chorainn a curp4200 
   do aith orainn ar n-ábhocht.
7. Tomás mhac Briain bruinne geal
   rob é coimhéad críoch nGaoidheal;
   an tráth ro mhar flaith Feabhail
   maith do ghabh ó Ghaoidhealaibh.
 p.273
8. 4205 Do thoit eineach Inse Fáil
   ar ndula mheic Bhriain bhonnbháin;
   nuair do-chuaidh ceann Feimhin
   do-chuaidh gach dream dheigheinigh.
9. Tomás Mág Shamhradhán shaoir4210 
   ba mhinic inn n-a fhochraoibh;
   truagh mar ro-chuaidh fear Finne
   uainn re headh na haislinge.
10. Nír lamh aoinfhear thiar ná thair
    theacht dh'argain mheic Bhriain Bhreaghaigh;4215 
    do bhí ar bhreith dó go ndeachaidh
    breith a mbó ó Bhréifneachaibh.
11. Goill is Gaoidhil ag guidhe
    ar anmain fhir Aolmhuighe;
    maith fian Bhanbha re gach mbocht4220 
    re mian a anma d'fhurtocht.
12. Maith do thuar thaighe nimhe
    a almsa is a aithrighe;
    a dtug flaith Monaidh a-maigh
    maith ro fhoghain dá anmain.
13. 4225 Gach neach rerbh áil a fhagháil
    fuair maitheas Méig Shamhradháin;
    ba mian le sgaith bhféil bhFeabhail
    a mhaith féin ag fileadhaibh.
14. A-déar ris—gá huair as fhearr?4230 
    dh'éigsibh Alban is Éireann
    a-tá líon catha dhá chur,
    a ghríobh Mhacha, gud mholudh.
15. Táinig rinn ar dtreise id thaigh,
    a mheic Bhriain an bhairrleabhair;4235 
    ar dtreise, a fhir Fhinne, ort
    do-bhir inne gan fhurtocht.
 p.275
16. Do chrích Bhréifne leath ar leath
    do chaithfeadh uile a eineach;
    ní chaitheadh sé acht réidhe rinn4240 
    is re a ré fhéile i n-Éirinn.
17. Ní fríoth orraim d'fhior uainne
    i nGlinn Ghaibhle ghéaguaine
    re ndul do ghríbh Chunga ó chách,
    do rígh nírbh urra a óglách.
18. 4245 A mhac féin táinig n-a theach
    mar ro orduigh Dia dúileach;
    do sduaigh Bhoirne nochor bhás
    an t-oighre do thuair Tomás.
19. Tomás mhac Briain barr naoidhe4250 
    's sluagh Éireann gá éagcaoine
    tug a chumha do chách cor
    go bráth ar ndula dhoson.
20. Iomdha tír a-tá go sé
    i leon uile dhá éise;4255 
    do thraoth méad borrfaidh Bhanbha
    ar n-éag d'onchoin Eachlabhra.
21. Gidh iomdha anbhuain eile
    do dhíoth churadh Caoinrighe,
    gidh doirbh gach ní ar ndula dhó,4260 
    an chumha ní hí as oso.
22. Do thoirrsigh daoine an domhain
    cumha ghéige gormChodhail;
    dubhach slógh Banbha dhá bhás,
    ba mór a dtarbha ó Thomás.
23. 4265 Ar chan cách nír cheilte dhúinn
    re mac mBriain an bhairr chladhúir;
    'Toirseach bean ar muigh Mhumhan,
    a thuir Bhreagh, ód bhaoghlughadh.'
 p.277
24. Fa-ríor ní bharr sinn go sé4270 
    ar éis aoncharad fíre;
    a-tá sinn ar ndola dhuid,
    a chinn Chobha, gan charaid.
25. Ach rob iomdha ag teacht dod thaigh
    dámha a hÉirinn 's a hAlbain;4275 
    beith ar th'uaigh, a fhir Oiligh,
    do-bhir uainn gan t'ionnsoidhidh.
26. Do chumhasa, a fhir Fhearta,
    tug oirne easbhaidh imdheachta;
    mór dhom neart do-chuaidh ar gcúl4280 
    ód leacht bu thuaidh ag tiompúdh.
27. Mairg a-tá mar tú dhá éis
    a dtug dhúinn inn gá fhaisnéis;
    fuarus gach ní ar dán a dhuan,
    gé dho bhí a ndál go diombuan.
28. 4285 Diombuan bó, nír bhuaine each,
    ag mac Bhriain gá mbinn buidheach;
    fuair ba thoil ar chaith don chrudh,
    maith do chaith soin an saoghul.
29. Seasg gach bó chríon i n-a choill4290 
    d'éis Mhéig Shamhradhán shúlchoirr;
    uathadh gort ar a bhfuil fás
    do bhuin ar dtocht do Thomás.
30. Tomás mhac Briain, barr corcra,
    leannán is barr bantrochta,4295 
    maith a chuing do chraoibh Dhuibhe,
    nír thuill aoir ná heasguine.

Ní

 p.279‍

32. XXXII

Mathghamhain Ó hUiginn .cc.

1. Ar ghuth éinfhir anaid Bréifnigh
   —báidh lem chroidhe an cleas ra-niad—
   neart is na hógaibh gor éirigh;4300 
   do thógaibh ceart éinfhir iad.
2. Ríoghraidh Bhréifne na mbrat gcorcra,
   curaidh uallcha nar ob gleo,
   foireann gach cláir fhéarmhaoith eagair
   re gráin éanlaoich leagair leo.
3. 4305 Niall mhac Tomáis na dtreas n-ághmhar
   is é an t-aoinfhear ó bhfill céad;
   ní ghabhann fear d'Íbh Ruairc ríghe
   gan chuairt i dteagh gríbhe Gréag.
4. Mág Shamhradhán{⬌} Midhir,4310 
   Mongán Cruachna chorcras rinn,
   géabhaidh gríobh Ghaola go gealBhóinn
   dá shíol Aodha fleadhmhóir Finn.
5. Fa Chonnmhaicnibh le cath mBréifne
   béaraidh sidhe le sleigh ngéir;4315 
   fuath Bréifnigh im Airear n-Eithne
   téighfidh claidheamh neimhthe Néill.
6. Dá shleigh leathna leomhain Teamhrach
   tús na ngaithleann ghéabhas siad;
   tosach troda dháibh ó dheoraidh4320 
   dá láimh bhoga leomhain Liag.
7. Gá bhfios dúinne nach dó treabhthair
   Teallach n-Eachach an fhuinn ghloin,
   ní thabhair Niall dóibh a dílse,
   do fhóir Brian an tírse thoir.
 p.281
8. 4325 Tús imreasna ó fhearaibh Bréifne
   ag baidhbh Chruachna an chomhráith shuairc,
   flaith Beannchuir ag boing re tachraibh
   teanchair do chloinn rathmhair Ruairc.
9. Teallach n-Eachach na n-arm líomhtha4330 
   ag léim bhearna bíd re chois;
   gé robh ar sódh iad nó ar anshódh
   ní brón do-niad rashlógh Rois.
10. Croidhe fiadh ag faisgin chuanart
    ag cath bhiodhbhadh bídh re Niall;4335 
    bídh ag bile Dhor go diaghair
    cridhe chon fiadhaigh go fiadh.
11. A pheall taoibh ar dteacht ón chliathaigh
    cotún uaine {⬌}
    is í in-uair chagaidh a chearchaill4340 
    a thruaill sgabuil bhearntoill bhláith.
12. Deargthair leis ar láthair chliathcha
    a chroinn fhaobhraidhe a fhál sgiach;
    do-niad ar bearna i luing lubhair
    buinn a fheadhna im churaidh gCliach.
13. 4345 Ag so an drongsa, a dhreagon Uisnigh,
    uathadh tír nach téigh a nós,
    do chroidhe fial, a bharr Bréifne,
    crann im nar iadh féithle fós.
14. A Mhéig Shamhradháin ó Shionainn4350 
    nar sheol boidhre do bhreith cheall
    {⬌} brughaidh do bhuadha
    Ulaidh, a fhir Chluana id cheann.
15. Deirge agus gile id ghnúis tibhrigh,
    a thuir Bhréifne re mbím chois,4355 
    an dá dhath ba dhual ar foirinn
    id ghruadh, a sgath roibhinn Rois.
 p.283
16. Rugais geall ó ghné na dtorchraobh,
    a chruth míndearg meic mheic Bhriain;
    geall, a sgath Banbha, ba breithte4360 
    re dath t'abhra ó eite an fhiaigh.
17. Fuarais dealbh nar dhorchaigh míorún,
    a mheic Thomáis na dtaobh seang,
    léir ar dhath do ghruaidhe gairthe
    nach smuaine, a sgath Aichle, fheall.
18. 4365 Tuar ratha do ríoghraidh Bhréifne
    beith go mín dod mhalaigh shuairc;
    fóbra dhod léim, a fhlaith Íle,
    maith do bhéin ríghe d'Íbh Ruairc.
19. Ceinéal mBréanainn na mbrugh ndaoineach4370 
    dream as fhéile do fhuair sionn;
    ar dtriall ót fhéin, a fhir Bhaoille,
    gar dtigh féin badh aoidhe ionn.
20. Nír sgibh croidhe churadh Saingil
    re sonn gcorcra gcraoiseach réidh;4375 
    troigh an fhir agus a abhra
    ní sgibh re goin ngallgha ngéir.
21. Ruathar feirge flatha Manann,
    a mheic Thomáis, ro chuirfeadh sgáth;
    glór ro bhéaradh éad ar Oilill4380 
    a-déaradh géag roibhinn Ráth.
22. Ball einigh nar urmais Guaire
    do ghabh ar bhronnadh bhó laogh,
    togbhaidh barr Cearna ar ar gcongnamh
    ball nach dearna Conghal Claon.
23. 4385 Nír ghrádhaigh Niall naidhm a chlaidheamh
    ná a chuach mbreac ná a bhrat ná a laogh;
    sairghidh rí Duibhe re daidhbhreas
    duine gá mbí saidhbhreas saobh.
 p.285
24. Mág Shamhradhan shíodha an bhrogha4390 
    bhriseas cliathach re cró sleagh;
    is lór do thoirmeasg a theichimh
    slógh coimhleasg re beithir mBreagh.
25. Tearc im Bóinn baile nar thaisdil,
    tearc im Chruachain críoch nar airg,4395 
    ionmhuin le Niall adhaigh fhada
    faghail chian aga ar gach n-aird.
26. Fuil Éibhir fa a aighidh bhfáiltigh,
    fuil na gColla tre chrú Néill,
    siad n-a n-eanglais im thuir dTeamhra4400 
    fuil Fhearghais fuil Fhearghna fhéil.
27. Mac Nualaidhe do-ní a shluaigheadh,
    síodh dá cheangal, creach dá deilbh;
    táth na sluagh ar bile mBanbha,
    tuar nimhe tuar faghla an feidhm.
28. 4405 Rinn gliadh beodha ag brisiudh chliathcha
    ag cleith Éirne an earrla bhuig
    ar los na dteach {⬌}
    ní bhuail neach acht {⬌} i dtroid.
29. Deireadh feadhna ag fágbháil tachair,4410 
    tosach inn gá abhra dhubh,
    tús do iarr ar a fhear comtha
    is Niall i dteagh ndorcha ag dul.
30. Ní hé uamhun a arm séanta
    slóigh Dhanar do dhruid re Niall,4415 
    acht méid ghairge con í Cholla,
    airde dá cor orra ós fhiadh.
31. Laisgidh searrach slat i ndeabhaidh,
    drúcht mar mhónainn i meor bhug;
    cuiléan lonn ag léim go damhraidh4420 
    bonn Néill go talmhain ní thug.
 p.287
32. Borb re comhursain cleath Mhálann,
    mín re héigsibh a ucht geal,
    n-a fhaire fa ghlaisGhlinn nGaibhle
    craidhe fairsing baidhbhe Breagh.
33. 4425 Teallach n-Eachach nar ob chliathaigh
    cródha an tionól téid fa bhreith;
    ag flaith Ráth ní róigh a fhulang
    tóir i n-Áth Chulann gar gcreich.
34. Cotún uaine im airgneach Cruachna4430 
    coiléan buailteach bhriseas ghliaidh;
    buarach trom ma onchoin Uladh
    folchaidh bonn curadh i gcriaidh.
35. Ní thréigfe mé ar mhaithibh Connacht
    ceinéal mBréanainn bhriseas maidhm;4435 
    m'aire ar n-ól na dighe dearmaid
    ar slógh bhile sheangbhuig Shainbh.
36. Deargaidh sneachta snuadh a leacan
    nó an lá bruithneach bhíos re gréin;
    fleachadh ag garadh a ghealbhall4440 
    aghadh leathan neamhghann Néill.
37. Is áireamh réaltann i reo gheimhridh
    guth ar onchoin Átha Cliath;
    is obair dhuine ar mbreith bhreithe
    beith ag tuibhe chleithe Cliach.
38. 4445 Obair shamhraidh sheabhaic Bhréifne
    buaidhreadh Uladh an fhuinn réidh;
    adhbhar eagla an obair gheimhridh
    freagra chogaidh neimhnigh Néill
39. Niall mhac Tomáis na dtreas meinic,4450 
    mac meic Bhriain na mbratach ndearg,
    is blagh do rath dreagain Dealbhna
    eagail le cath n-Eamhna a fhearg.
 p.289
40. Ar ghuth Athracht anfas Muire
    ag móradh cháigh cuma dhamh;4455 
    géabhaidh linn Luan na n-anman
    sinn dá gruadh ghlanbhall go gar.

Ar guth

‍

33. XXXIII

Tadhg Ó Domhnalláin .cc.

1. Leaghadh don Ghalltacht gnaoi Néill
   Goill Fhódla fhuair dá choimhléim
   cosmhail ar dath le neart Néill4460 
   ní tearc {⬌}