Tadhg Dall Ó Huiginn

Edited by Eleanor Knott

The bardic poems of Tadhg Dall Ó Huiginn

 p.1‍

1. DO MHAC Í DHOMHNUILL

1. Tógaibh eadrad is Éire,
   fada atá ar tí aoinchéile;
   ar gclódh aoibhneachta fear bhFáil,
   gan fear n-aoinleabtha d'fagháil.
2. Fada nár ̇féad Inis Bhreagh
   tógbháil idir í is éiṅfear;
   olc an bhaintreabhthach bean Floinn,
   treabh na n-aitreabhchloch n-áloinn.
3. Éigin dí dul as a cruth,
   nós na mban bhíos gan chumhdach;
   tír na sruth mbraotana mbinn —
   cruth na haontamha ar Éirinn.
4. Leannán na ríogh, Ráth Uisnigh,
   uidh 'sna crothuibhsin,
   learga finnmhíolla gruadh ngeal
   gur tuar imsníomha d'̇feitheamh.
5. Do trochlaigheadh ceann i gceann
   ardphuirt aireachuis Éireann;
   earradh clúimh tiomchal gach tuir,
   fionnchladh gach dúin 'na dhíoghuidh.
 p.2
6. Do maoladh a cnuic corra,
   do treabhadh a tóranna;
   Múr Té na gclaicḣfinnteagh gcuir
   nách aithintear é ag eólchuibh.
7. Ní mhair dhíbh trá acht a dtaise,
   tugsad maise ar mhíomhaise;
   múir bhratsoilse Banbha Néill —
   damhna attoirse iaidséin.
8. Gidh eadh is usaide linn
   an ceó tuirse atá ar Éirinn,
   Múr Té do hainmnigheadh d'Art —
   gur tairngireadh é d'̇furtacht.
9. Atá i ndán dó go dtiocfa
   fear ̇fuaslaicthe a airmearta,
   budh éigin trá a thocht asteagh
   lá éigin ar Ghort nGaoidheal.
10. Ribhse, a Choinnmheic an Chalbhaigh,
    iomdha fáidh rod-fíortharngair —
    sibh ar tí a chéile is cubhaidh —
    do bhí Éire eg anamhain.
11. Mairg nách tugann, a thaobh slim,
    tallann éigin dá hinntinn
    don ráith chuirr ghéigiobhraigh gloin,
    céidiomdhaidh Chuinn is Chobhthoigh.
12. Sill go meinic a gruadh gheal,
    claon do dhearc uirre os íseal;
    tug th'aghaidh ar a slios slim,
    labhair gan ̇fios re hÉirinn.
 p.3
13. Dlúthaigh ria, luigh 'na leaba,
    a chneas áluinn oighreada;
    téigh re cneas chéile Logha,
    suil bheas Éire i n-aontomha.
14. Druid an béal mar bhlath suibhe,
    'san déad solus sneachtuidhe,
    le póig go báintealaigh mBreagh,
    go bhfáilteadhaibh chóig gcóigeadh.
15. Do-rad Niall mór mhac Eachach,
    ór ̇fás tú, a ghruadh gheilleathach,
    phóig uaidh a hionnamhla sin
    dár ̇fuaigh ̇fionnadhbha nÉibhir.
16. Tug phóig a haithghin oile
    dá dtárraidh Brian Bóroimhe,
    gan imriosain, a ghlac geal,
    an finnliossoin Mhac Míleadh.
17. Mar mhná na n-ilgheas oile,
    fuasgladh Bhanbha braonuighe
    atá ar phóig d'̇foghbháil aguibh,
    a bhonnbháin óig abhraduibh.
18. Nós na mban bhíos fa gheasaibh,
    biaidh Éire an ̇fóid bhailbheasaigh —
    clár móireithreach na sriobh seang —
    ag fior ̇fóireithneach Éireann.
19. Fada roimpe ó do bhí bean
    mar tá an chríochsa Mhac Míleadh,
    san tseanAfraig gainmhigh gil
    tealachbhuig aibhnigh éignigh.
 p.4
20. Do-rinne an céiḋfear ro char
    baincheann na n-oiléan n-iongnadh
    don óigh bharrlagúir bhosghloin
    bhandragúin mhóir mhíochosmhoil.
21. Inghean Iopragáid mheic Núil
    do chaith treimhse i ndeilbh dhragúin,
    'sa lán d'ilgheasaibh re a hucht
    budh dál imreasain d'̇furtacht.
22. Do-beirthi, gi bé hadhbhar
    ar tí a horchra dh'athadhnadh,
    lá gach bliadhna buaidh ndealbha
    dá gruaidh niamhdha naoidheanda.
23. Mac ceannaighe a crích ̇fuinidh
    téid feacht n-aon dá hionnsoighidh,
    dá bhfuair 'na hinghin umhail
    an sduaigh mbinnghil mbanamhail.
24. Tug toil a mheanman don mhnaoi,
    guidhis an bhféata bhfoltnaoi
    mar bhainchéile dá ghnúis ghloin,
    gear chúis aithmhéile a hiarroidh.
25. Do ráidh ríoghan an ruisg cuirr:
    do bheinn a gad dá bhféaduinn,
    a óigleanaibh sídh sochruidh
    dhóidleabhair mhín mhalachdhuibh.
26. Do dheóin nó ar éigin agam
    biaidh tú, ar an t-óg abhradonn,
    do-chuaidh mé óm fhéagain d'̇fior,
    ní féadair é, ar an inghean.
 p.5
27. Bím, ar sí, gach uair eile
    i ndeilbh dhragúin teintidhe,
    mo ghnúis bhláth dhonnmhálla dhil
    gur fáth orghránna dh'̇faicsin.
28. An bhfuil cabhair dhuit i ndán,
    ó so amach? ar an macámh,
    a ghnúis naoidhe go ngruaidh ghlan,
    gá huair saoile do saoradh?
29. Atá ridire i ndán dúin,
    do theacht is mé i ndeilbh dhragúin,
    le póig dá saorfaidhir sinn,
    do laochraidhibh Fóid Féilim.
30. Budh fear dhamhsa an t-óg iochtmhar,
    dó atá i ndán go ndingiontar
    rí ar na hoiléanuibh don ̇fior,
    ní is doidhéanuimh do dhéiniomh.
31. Do bhí a tabhairt dhúinn i ndán,
    d'Éirinn mise, ar an macámh,
    an phóg mhúchfas do mheanma,
    a chúlchas óg oireaghdha.
32. Cionnus do bheith i ndán duit,
    do ráidh an inghean ordhruic,
    an ní adeire, a chnú chridhe,
    'sgan tú reimhe id ridire?
33. Mac an cheannaighe ód-chluin sin
    gabhthar leis grádha gaisgidh;
    téid don bharrúrthais deirg dhuinn,
    re ceird n-andúthchais d'̇foghluim.
 p.6
34. Re béal maidne arís reimhe,
    táinig d'̇fios na hingheine;
    fáth iongantais mar ̇fuair sin,
    an sduaigh bhfionṅfolttais bhfaoilidh.
35. Fríoth leis ar maidin mochthráith
    a gnúis mhíolla mhalachbhláith,
    'sa ciabh lagúr thairseach thiogh,
    'na dragún taidhbhseach theiniodh.
36. Gluaisis roimhe i raon madhma
    ód-chí an n-oilphéisd n-allmhardha,
    a bhás don turussa ar dtocht,
    cás nárbh urusa d'̇furtacht.
37. Téid tar ais dá hiomdhaidh féin
    inghean Iopragáid ainnséin;
    'sdo bhí an inghean bhonnbhán bhinn
    lomnán d'imneadh 'na hinntinn.
38. Tug móid ón lósoin i le
    nách éireóchadh d'̇fior eile,
    go dtí an tairngeartaidh dar dhán
    sí as a hairmeartainh d'iompádh.
39. Atá fós — fada an fulang —
    a rosg uaine abhramhall,
    a taobh geal, a gruaidh chorcra,
    nách fuair fear a furtochta.
 p.7
40. Éire an bheansoin, a bharr slim,
    tusa an fear ̇fóirfeas Éirinn:
    slóigh goimheamhla dhanar ndúr
    aghadh dhoidhealbha an dragún.
41. Druid 'na coinne, a chiabh lúbtha,
    ná fill ón deilbh dhragúnta
    atá ar Bhóinn bhréagsrothaigh bhinn,
    fóir a héagrothaibh Éirinn.
42. I láimh eachtrann re hathaidh,
    a Chuinn í Chuinn Chéadchathaigh,
    mór sochuidhe dá rádh ruibh
    nách mothuighe Clár Cobhthuigh.
43. Atá an chóir aca, a ghruadh geal,
    ní robhuidheach Meic Mhíleadh
    díbh, a Choinnmheic an Chalbhaigh,
    bhán dtír n-oirdhreic n-abhallghloin.
44. Ar son nách beitheá, a bharr tiogh,
    i gceannas chríche Gaoidheal,
    críoch Bhanbha do bhuing a glas
    tarla, a Chuinn, ar do chumas.
45. Urusa dhuit déanaimh cean,
    tnúthach gcogaidh Meic Mhíleadh;
    beag na faghla, a ̇fir Eithne,
    do-bhir Banbha buaidheirthe.
 p.8
46. Adhnaidh teach don toigh re a thaoibh;
    géabhaidh cách dod chéibh bharrchlaoin,
    do rún cagaidh dá gcluintear,
    tnúdh is abaidh adhuintear.
47. Do nós leathnuighthe an luisne,
    biaidh feadh an Chláir Chobhthuighse
    a ̇foghlaidh féin ar gach fonn,
    ót ̇foghlaibh ar ̇féin n-eachtronn.
48. Budh é a chríoch, a chruth sídhe,
    lingfidh lucht gach éntíre,
    led ghruaidh mónanda ón mall sriobh,
    tóranna Gall is Gaoidhiol.
49. Eirg ina gceannas, a Chuinn,
    tar rompa fós go Fréamhuinn;
    a chaithleómhain bhasghloin Bhreagh,
    aithbheóghaidh gasraidh Ghaoidheal.
50. Ná léig dhíot ar Dhún na nGall,
    ná ar chuan Easa Dá Éagann,
    ná ar seanLoch bhfíonúr bhFeabhail,
    ríomhúr Teamhrach toireamhain.
51. Mairg fuair go seachónadh sibh
    ar choicéadaibh chuain Sligigh,
    nó ar Chruachain ngeiltrealmhaigh ngloin,
    seinTeamhraigh Thuathail Teachtmhair.
 p.9
52. Briathra fádh is fuighle naomh
    dá huaimse dot ̇folt bharrchlaon;
    nách leó do tiorchanadh thall
    an t-eó a fionnchaladh Fréamhann?
53. Fáidh do reachta, a rí Bearnais,
    séan gcnuais ar chraoibh dhuilleaghlais,
    fearg bhuinne ag breith a thoraidh,
    cleith tuinne 'na torchoraibh.
54. Iomad asa ag uathadh cruidh,
    iomad cruach ar chionn samhraidh —
    lucht fáisdine ón fearr t'aithne —
    fáistighe ceall cumhdaighthe.
55. Tú ar toil cháigh is cách dod thoil,
    tú ós cách is cách uasoibh;
    tú ar breith gach aoiṅfir 'sgidh eadh,
    Gaoidhil fad bhreith do-beirthear.
56. Faoilidh ród, a rún faoilidh,
    don toisgse atáid fionnGhaoidhil;
    do nós mhná re a céile cuil
    atá Éire ret óguibh.
    TÓGAIBH
 p.10‍

2. Ó DOMHNUILL

1. Dia do bheatha, a mheic Mhaghnais,
   ó Thír Chonaill chaladhghlais;
   bí ag deifreaghadh, a ghruadh ghlan,
   go sluagh gcleithleabhar gCruachan.
2. Deifrigh chugainn, má taoi ag teacht,
   ní beag tadhall san tuaisgeart;
   a rí an ̇fonnmhuighe Ultaigh,
   bí it chomhnuidhe i gConnochtaibh.
3. A ghnúis dílligh, deifrigh ort
   d'féachain Chóigidh Ól nÉagmhocht;
   ná bí troighleasg, tar anall,
   ná gabh toirmeasg 'na thiomchall.
4. Dia do bheatha, bí ag toidheacht,
   tiomsaigh trá do saoroireacht;
   déana lánsluaigheadh, tar thort,
   tre mhagh gclárnuaigheal gConnocht.
5. Tiomsaigh leat laochraidh Uladh,
   fada atáid gan tiomsughadh,
   do sgur chommórthais chlann gCuinn
   red bharr ndonnórthais ndíoghunn.
 p.11
6. Fiarfaigh féin do síol Suibhne,
   an truagh leó, a ̇flaith Mhodhuirne,
   mar táid Connachtaigh ag cur
   re trommacraidh ̇fáid Uludh.
7. Abair re clannaibh Néill náir
   déanad connailbhe is combáidh;
   foillsigh dhóibh a rabháigh rinn,
   a bhranáin óir ós ̇fidhchill.
8. Tabhair chugainn druim ar dhruim
   síol Eóghain, ceinéal gConaill,
   fad dhreich n-úir ngríosmhálla ngil,
   do súir chíoschána an chúigidh.
9. Do chomhnámhaid, do chleamhnaoi,
   cruinnigh fad chéibh n-imealnaoi;
   fine mhór chneasbhláith Cholla,
   slógh ó leasráith Liathdroma.
10. Aithnidh dúin, gé dearmaoid soin,
    ná rigthi a leas lá an tsluaghaidh
    acht clann ̇fionnDálaigh ̇fóid Bhreagh,
    ioldánaigh na gcóig gcóigeadh.
11. Na ceithre dronga atá thall
    don tsíol do chin ó Chonall —
    cur feadhma dhóibh risan druing
    slóigh Teamhra ní budh tualuing.
12. Clann Dálaigh na ndúinteadh slim,
    Dochartaigh, sluagh síl mBaoighill;
    síol órbh ansuaimhneach Ulaidh —
    síol glanuaibhreach Gallchubhair.
 p.12
13. Ag sin na ceithre catha
    atá d'éis an arḋflatha,
    lucht buaidhirthe Banbha Cuinn,
    sluaighsirthe calma ó gConuill.
14. Dá meathaid fir Éireann ort,
    géabhaid duit ceannas Connocht
    laoich ̇fromhtha na gceithre gcath,
    beithre Tolcha na Teamhrach.
15. Síol gConaill na gceithre slógh
    tabhair leat líon a dtionól,
    fonn sámh na ngorṫfoithneadh nglan —
    go socroighthear clár Cruachan.
16. Go ndíoghla tú ar imthigh ort,
    ná déana síoth ná socrocht
    fa chrích mbuig seinsleachta Sreing,
    do chuid eighreachta d'Éirinn.
17. Ná bí réidh go rabhthaoi i bhus,>
    eadamar, a ucht solus,
    ní budh thall réidheóchaid ruinn
    ó éireóchaid clann Chonuill.
18. Ní cás duit dol ar a n-iocht;
    go leagthar iad i n-aoiniocht,
    ní soileagtha thú tairsibh,
    oireachta an chrú Chonaillsin.
19. Níor chóir dhuit déanamh tairsibh,
    oircheas don chrú Chonaillsin,
    dot chneas síthseang, dot ghlaic gil,
    a ndícheall dait do dhéinimh.
20. Ní mór dhíobh, a dhearc mhálla,
    nách oide dil diongmhála,
    nó rodhalta dot ghruaidh ghil,
    nó comhalta uair éigin.
 p.13
21. An lucht is sine ná sibh,
    atáid agaibh 'na n-oidibh,
    clann cháigh 'na ndaghdhaltaibh dhuit,
    a tharngartaidh Cláir Chorbmuic.
22. Briathra a maca samhla so
    adubhairt Conall Cruachno
    ar Moigh Léana uair eile,
    a réalla sluaigh Sligighe.
23. Lá dár fógradh cath ar Chonn
    ar Moigh Léana a los eachtronn —
    barr cleathmhongach na gclodh lag —
    le Mogh neamhchorrach Nuadhad.
24. Teagaid fa Mhogh Nuadhad náir
    forgla ̇fear nÉireann d'éanbháigh —
    sluaigh ̇flathamhla ar nár ligh smacht —
    acht ̇fir chathardha Chonnacht.
25. Ní raibhe le Conn san chath
    acht fir Chonnacht dá chumhdach —
    laoich na ngreagh soidhéinmhe seang —
    re coimhéirghe ̇fear nÉireann.
26. Beag dhúinn Connachtaigh, ar Conn,
    do mhuin chomhráidh re Conoll,
    is sluagh Éireann 'nar n-aghaidh,
    a ghruadh séimhseang síodhamhail.
27. Fir Éireann ó thuinn go tuinn,
    dob iad comhráite Conuill,
    níor chuirthe dháibh uamhain ort,
    eidir sluaghaibh chláir Chonnacht.
 p.14
28. Oide dhuitse nó dalta,
    ar Conall, nó comhalta,
    a chiabh ghnéabhuidhe, a ghrádh ban,
    gach éanduine i gclár Chruachan.
29. Sinsir Chonnacht láimh do láimh,
    do ráidh Conall i gcéadáir,
    atáid 'na n-oidibh agaibh,
    a bhoiggil áig abhraduibh.
30. Comhalta dhuitse, a dhearc mhall,
    do lucht comhaoise, ar Conall,
    ód chomhaltrom, a ghruadh gheal,
    re sluagh dtolachcorr dTailtean.
31. Gá dám dhó? ar Conall Cruachna,
    atáid ar n-óig anuallcha
    dhuit, a mharcaigh Mhuighe an Sgáil,
    'na ndaltaibh uile d'éanláimh.
32. Créad as budh beag leat do líon
    mar sin, ar oide an airdríogh;
    sluagh carad ar aontoil ann
    aontroigh tharad ní thiobhram.
33. Bristear le Conn na gciabh lag
    cath na maidne ar Mhogh Nuadhad;
    gealladh maith Conaill do Chonn
    is maith do chomhaill Conoll.
34. Mar sin duitse, a Í Dhomhnaill,
    ní tháirfe taom éagomhlainn
    eidir ̇fréimh chogthaigh Conoill,
    a séimh ̇fortail abhramhoill.
35. A leómhain Éirne, ní ̇fuil
    acht éanchúigeadh it aghaidh,
    'sdo bhí Éire ag cor ar Chonn
    do thol a chéile acht Conoll.
 p.15
36. Is iomdha comhmaith Conuill
    d'aos ghráidh fad ghruaidh abhradhuinn,
    mar do bhí an Conaillsin Cuinn
    'sa rí i gcomhaimsir Chonuill.
37. Dóigh mar do cuireadh le Conn
    i sluagh Cruachna 's i gConoll,
    do dhóigh it chomhaltaibh cuir,
    's i romhacraidh mhóir Mhurbhaigh.
38. Fearr iad so ná' seacht n-urdail
    do sluagh thacair thiomargaidh,
    fa mhílidh Mhoighe na bhFionn
    a tíribh oile Éirionn.
39. An gcéin bheid ina mbeathaidh
    an sluagh fraochdha fuireachair
    beag d'anbhuain bhus eagail libh,
    a dhreagain armruaidh Oiligh.
40. Créad an turbhaidh atá ort
    gan teacht d'féachain ̇fear gConnocht —
    laoich na ngreagh síodhamhail seang —
    ag síoṙfaghail ̇fear nÉireann?
41. Tuigim fós fáth do mhoille,
    a chodhnach cláir ̇fionnFoinne,
    mar nách foil anacal ort
    ag moigh cladhsocar Chonnacht.
42. Goillidh ar th'inntinnsi, a Aodh,
    críoch Mheadhbha na múr bhfionnchaomh
    ar son nách fuiltear réidh ruibh,
    a muintear féin dá foghuil.
 p.16
43. Dol dí i n-aoineacht ód ghruaidh ghloin
    fearr leatsa iná' lot eadroibh;
    saoilim gur lat an leanabh,
    a slat bhraoislim bhaisleabhar.
44. An gcualabhair cúis na mban,
    nó an bhreath ríoghdha rug Solamh,
    a ghéag neamhchranda ón Mhuaidh mhir,
    i n-uair leathranna an leinibh?
45. Táinig lá i láthair Solaimh
    cúpla inghean éagsomhail,
    dias data ghnéanaoidhe ghlan,
    éannaoidhe aca ar iomchar.
46. Do bhí gach bean dona mnáibh
    ar dteacht 'na cheann i gcéadáir
    dá dhearbhadh gur lé an leanabh,
    go ndearnadh é d'áiteaghadh.
47. Ó nách fuil fiadhnuise libh
    don chursa um cheann an leinibh,
    a roinn eadraibh dob áil liom,
    ar eagnaidh cáigh go coitchionn.
48. Maith an bhreath, arsa bean díbh,
    rug Solamh mór mhac Dáibhídh
    dúinn fán gcloinn ndóidleabhair nduinn,
    roinn an óigleanaibh eadruinn.
49. Fearr liomsa mo leanabh féin,
    ar an bhean oile ainnséin,
    gan bheith i mbaoghal don mhac
    'sa bheith it aonar agat.
50. Tusa féin máthair an mheic,
    ar breitheamh na mbreath n-oirdhreic,
    deimhin gur it bhroinn do bhí,
    roinn an leinibh ní léigthí.
 p.17
51. Mar sin, a Aodh mheic Maghnais,
    do dhruim uilc nó iomarbhois—
    gá dtám 'ga innise ort?—
    nár mhillisse clár Connocht.
52. Níorbh áil leat, mar is leat féin
    sealbh Chonnacht, a chneas mínréidh,
    bheith dá milleadh, a ghlac glan;
    do-rinneadh lat an leanabh.
53. Do chaomhain sibh Cruachain Chuinn,
    do chosain tú ar chloinn gConuill
    port seinSligigh na sreabh nglan
    tar deinmnidibh ̇fear nUladh.
54. Dá ndearntá comhairle cháigh,
    do bhiadh Tailte 'na teannáil,
    'sdo bhiadh Cruacha ar char eile;
    ná gabh uatha a n-impidhe.
55. Ní héidir ón Inghin Duibh,
    dá mbeitheá féin dá bhfoghuil,
    a dhéar díleanda ó Bhóinn Bhreagh,
    díbhearga dhóibh do dhéineamh.
56. I gcúigeadh 'na mbia an bheansa
    ní lamhthar luadh imreasna;
    srian re Conallchaibh gur chuir,
    do chomharthaigh Fiadh Fionntuin.
57. Go breith oirn d'inghin Séamais
    síoth do chách ní choingéamais —
    fiadh Breagh go dtarla ar a tol —
    ar feadh an abhra d'iadhodh.
 p.18
58. Ón tráth fá dtánaig tar muir
    ní chuimhnighid clan Dáluigh,
    tre sduaigh Cabha an chláir iodhain
    fala cháigh 'na gcroidhiodhaibh.
    DIA DO
 p.19‍

3. Ó DOMHNUILL

1. Molfaid Conallaigh clann Táil,
   guais gur comhartha conáigh
   do síol daghRosa ón Mháigh mhoill
   na faghlasa Chláir Chonoill.
2. Atáid re hathaigh d'aimsir —
   síol mBriain 'san chlann Chonaillsin —
   thart thall i gcomhar dá gcur,
   moladh ann agus aorudh.
3. Do-nímis — éigse an taoibh thuaidh,
   molta síl gConaill chrannruaidh
   'na n-imdheargadh do chloinn Chais,
   croinn ̇finnleargan an Forghais.
4. Do bhearnsam, gi bé fachain —
   éigse síl gCuinn Chéadchathaigh,
   clú seinsleachta móir Mogha,
   róimh eighreachta an eangnomha.
5. Ní dhéanmais duain móir molta,
   nó fiú an éanroinn ábhochta,
   gan leith diomolta ag cloinn Chuirc,
   croinn dob iongonta d'̇fóbuirt.
 p.20
6. D'eagla gomadh éigean dún
   ar n-aighthe orra d'iompúdh,
   ar síol mbúidh gcaithréimeach gCais
   aithmhéileach dhúin a ndéanmais.
7. Ní ar son gcruidh ná gcupadh n-óir,
   séad mbuadha nó brat ndonnsróil,
   fríoth linn adhbhair na haoire
   ar dhamhraidh bhfinn bhFormaoile.
8. Acht file maith ón taoibh thuaidh,
   gearr ó soin — dia do dhiombuaidh —
   thort thhiarain i magh Mumhan
   do ghabh d'iarraidh ealadhan.
9. Smacht Gall i Mumhain Mheic Con,
   tarla dhó — dia do phudhor —
   do bhreith ar ollamh nUladh,
   ar mbeith ollamh n-ealadhan.
10. File Í Dhomhnaill Dúin na nGall
    le smacht adhuathmhar eachtrann,
    gá dtám? — acht torchuir bu dheas,
    gur chomhchuir ár na n-éigeas.
11. Ansmacht Gall dóibh fo deara
    siad d'̇fulang a oidheadha;
    ní ar chloinn Sadhbha is cóir a chion
    gé tharla dhóibh a dhéiniomh.
12. Gidh eadh, do himreadh linne,
    tre anuabhar m'inntinne,
    rinn ar bḣfíṙfeirge ar fuil gCais,
    do mhuin díbheirge is díomais.
13. Do-nínnse féin, mar gach fear,
    ní nách dlighfinn do dhéineamh
    ar cloinn réidh dtoirbheartaigh dTáil,
    céim do oirdhearcaigh m'éagáir.
 p.21
14. Tarla dhúin 'na dheaghaidh soin
    cogadh d'éirghe eidir Ultaibh —
    fachain raghoirthe gruadh nglan —
    is sluagh cladḣfoirbhthe Chruachan.
15. Do fógradh ag fuil Dálaigh
    gan charaid gan chompánaigh —
    clár tirmlíggeal na dtonn mbinn —
    d'imdhídean fa ̇fonn Oilill.
16. Mo chomhghaol, mo charaid féin,
    cuirid orm d'̇fiachaibh ainnséin
    dol do súr chomairce is cuir
    ar thromaicne ndúr nDáluigh.
17. D'éis ar chaitheadar riamh ruin,
    iomthúsa chinéal gConuill,
    cor lem anacal níor ál,
    ansocar cor na gcompán.
18. Ní abraim nách ionann damh
    is síol gConuill dom chreachadh,
    curaidh tréana Bheann mBoirche
    dom éara um cheann gcomoirche.
19. Mar do-chuala ar chansad ruinn
    as t'uchtsa a Aodh Í Dhomhnuill,
    red ghnúis ndeirg líodhuinn leithghil
    líonuim d'̇feirg is d'aindeithbhir.
20. Fógra dhaoibh ós aird oruinn,
    a rí sleachta saorChonuill,
    a luagh d'eineaclonn ní ̇fuil
    ag sluagh mheidhealtrom Murbhuigh.
 p.22
21. Beadhgfaid croidheadha clann ríogh
    dá ndeachar uaibh fa eissíodh,
    lasfaid saoraighthe gruadh nglan
    do sluagh ̇faobhairthe Almhan.
22. Gé atámaid fa cheann ar gcruidh
    ag cogadh re cloinn Dáluigh,
    ní théarnó uan i nUltaibh
    luagh éanbhó dom iomurcaidh.
23. Gidh eadh, suidheóchaidh sinne
    ar chathaibh chuhin Duibhlinne,
    gur chreachsad a mbí im baile,
    a rí cneasbhog Calraighe.
24. Adéar go ndearna tusa
    díoth damh, a mheic Maghnusa;
    íoc san ní nách dearnais damh,
    a rí Bearnais, do-bhéarthar.
25. Ar an gcorsa, a chiabh sgothach,
    fuair seisean, Maol Miolsgothach,
    róm ó chlannaibh Néill náraigh,
    an réir n-annaimh n-éadálaigh.
26. Fear do saorchlannaibh síl Néill,
    tosach an adhbhair eiséin,
    ó Mhac Coise ̇fuair oidhidh;
    a loise uaidh ardoighidh.
27. Bagraid, ar bhfás a bhfaladh,
    dol d'argain an ollomhan —
    ógbhaidh séadarsaidh síol Néill —
    mon ngníomh n-éagosmhail n-aigmhéil.
28. Mac Coise ó do-chualaidh sin
    téid i gceann airdríogh Oiligh,
    sduaigh croidheathais far ciúin muir,
    fa sdiúir oireachais d'Ultaibh.
 p.23
29. Siris Domhnall mhac mheic Néill
    sgéal ar an ollamh ainnséin;
    fear sgeóil d'innisin dob ̇fearr,
    innisidh eóil na hÉireann.
30. Fóchtais Mac Coise an gcuala
    sgaoith d'uirsgéalaibh ionnuara;
    tig tairsibh d'éis aroile,
    do ghéis bhaisghil Bhóroimhe.
31. Ó do ghabh Ceasair clár Breagh —
    sgéala diamhra Ghuirt Ghaoidheal,
    do ghloin mheabhra ̇fuair uile
    ag sduaigh mheardha Mhaonmhuighe.
32. Ar thoghail a thoighe féin
    cumais an t-ollamh ainnséin,
    sgéal fábhaill nách fuair reimhe,
    dá ghruaidh álainn ainglidhe.
33. Do ráidh Iorard, is é a suim,
    cuid do dheirbhfine Domhnuill
    gur thoghailsead a theagh féin,
    treabh na solaisleag soiléir.
34. Rí Oiligh an ̇fuilt chleachtaigh —
    tug Domhnall mhac Muircheartaigh
    luagh na díthe nách dearna
    dá ghruadh síthe soidhealbhdha.
35. Leithead a aighthe d'ór ghlan
    tug d'eineaclann don ollamh;
    beag sin dá éarcuibh ile
    ó thréantuir ghil Gháirighe.
 p.24
36. San mbréig do chum ar chloinn Néill
    dáilid don ollamh ainnséin
    maicne ghéag mbastana mBreagh
    asgadha nár ̇féad d'áireamh.
37. Roighne a bhfáinne, a gcuach gclochach,
    Mac Coise, Maol Miolsgothach —
    maith do-chuaidh críoch a bhagair —
    fuair san díoth nách dearnadair.
38. Cóir Meic Coise ar chlannaibh Néill,
    go bhfios damh, a dhreach soiléir,
    ní beag í d'aoncháir oraibh,
    a rí caomhChláir Chonchobhair.
39. Na seóid uaisle, an asgaidh chruidh,
    fuair Mac Coise ó chloinn Eóghuin —
    créad as nách dáilfidhe dhamh,
    a ghéag cláirThighe Chruachan?
40. Níor bhean riomsa, a rí Line,
    ar ghrádh nó ar ̇fuath n-oirbhire,
    bheith maithmheach fán gcúis gcéadna,
    a ghnúis aithneach ̇fíréanda.
41. Gá dtám ris, a rún creidmheach —?
    acht meise féin foidhidneach;
    cor duinndeise fad ghruaidh ghil
    a dtuillise uaim d'̇fuighlibh.
42. Do iarrais orm, a ̇folt lag,
    mo chrodh d'iomghabháil orad —
    ní bhí acht ar n-ionnarbadh ann,
    a rí fionnardghlan Fréamhann.
 p.25
43. Ar ghrádh th'einigh innis damh,
    an suidhfeá innte im ionadh,
    a chodhnach síl gcúlchais gCuinn,
    óm thír dhúthchais dá ndeachuinn?
44. Cia ar bioth dá dtiobhra tusa
    gealladh cuir nó cádhusa,
    a sgiath coimhdhe chuain Uladh,
    oirne an uair do ̇fógrubhar?
45. Deacair go bhfuighinn feasda
    go bráth d'éis bhar n-aitheasga,
    a ghéag thaobhthana ó Bhóinn Bhreagh,
    aonchara is cóir do chaidreabh.
46. Ós agaibh féin, a thaobh thais,
    do hoileadh mé, a mheic Maghnais,
    sé dhún ar doimheanma ag dol,
    glún mh'oileamhna dom athchor.
47. Eatorra do hoileadh mé
    gur chaitheas urmhór mh'aoise;
    mór comhaltas gach ríogh ruinn,
    do síol gclodḣfoltchas gConuill.
48. An uair fa dtigthí ar Íbh Táil
    dom láthairse, a ̇flaith Iomgháin,
    nó ar chloinn séimhseing naoidhe Néill,
    ní dhéininn daoine dhíbhséin.
49. Bréigneócha meise mé féin,
    má bhím éantamall aimhréidh
    red ghruaidh saoir gcorcra gceólchair;
    do mholta ót aoir éileóchthair.
 p.26
50. Do-ghéan gréas ionnuar aoire
    dhuitse i ndeaghaidh mh'éagaoine,
    bhias 'na adhmholadh d'̇fuil Táil,
    a thuir abhradhubh Iomgháin.
51. Síol mBriain — is blagh dá sonus
    go n-éireócha mh'̇foltonus —
    pór deighsíl a Caithir Chuinn —
    re maithibh cheiníl gConuill.
52. Dá mbeith aithreachus oraibh
    san díoth dúinn nách dearnobhair,
    do-ghéabhainn, a ghruaidh bhreacdhonn,
    'sdo-bhéarainn uaim eineaclonn.
53. Móide is ciontach clann Dálaigh
    fa chor i gceann chompánaigh —
    nár ghnáth dhóibh déineamh faghla
    róinn ar éiṅfear n-ealadhna.
54. Ní ̇fuil do thaobh Chuirc nó Chuinn
    umad, a Aodh Í Dhomhnuill,
    fuil ríogh lér dhligheabhair dol
    nách bíodh d'̇fileadhaibh umhol.
    MOLFAID
 p.27‍

4. CATH DROMA LIGHEAN

1. Maighean díoghla Druim Lighean,
   mór d'ulc agus d'aindligheadh
   do-righneadh fa cheann an chnuic,
   i ngleann na n-inbhear n-ordhruic.
2. Meinic tugadh taoibh a learg
   'na rothnuall chorcra chróidhearg,
   'sgach fán dá ghortaibh gairthe
   lán do chorpaibh ciorrbhaighthe.
 p.28
3. Meinic riamh do-righneadh fuil
   don loch do bhí ar a bhéaluibh,
   'sa thonna ó chrú 'na gcorcair,
   ar brú an droma díoghaltaigh.
4. Druim Lighean na learg n-éachtmhar —
   ní dearnadh, ní dingéantar.
   uilc an mhoighe ̇féarghloin ̇finn
   i n-éanmhoigh oile d'Éirinn.
5. Ó Chloinn Neimhidh gus aniodh,
   tulach corr Chruacháin Lighean —
   atá a haghaidh ghléigheal ghlan
   d'̇falaibh féinneadh dá folcadh.
6. Conuing mhac Faobhair mheic Flath
   is é ro chuir an céadchath,
   re hucht n-iomchosnaimh ̇fuinn Bhreagh
   fa Dhruim lionnchobhsaidh Lighean.
7. Naoi gcéad do chlannaibh Neimhidh,
   dá bhflaithibh, dá bhféinnidhibh,
   tarsna an achaidh dromchlaidh duinn
   torchair le cathaibh Conuing.
8. Cúig meic Deala mhóir mheic Lóigh—
   tugsad fan gcnocsa i gcéadóir
   gleó re raghasraidh bhfinn bhFáil
   fa rinn gcladharsaidh gCruacháin.
 p.29
9. San áit chéadna, i gcionn athadh,
   tug Breas mór mhac Ealathan
   fa saorthulaigh na gclach gcorr
   cath re laochradhaibh Lochlann.
10. Torchair d'̇féin Bhanbha re Breas
    triar ar chéad dar chóir flaitheas,
    láimh re hamhsaibh fuinn Bhanbha
    fan ndruim n-arsaidh n-allmhardha.
11. Deich gcéad ̇fichead d'Fearaibh Bolg,
    'sní théarnó ar ais ón iomorg —
    lór do mhíochuid méad na gcean —
    don tríochuid céad acht cúigear.
12. Ar dteacht arís go fiadh bhFáil
    do Chloinn mhóir Mhíleadh Easbáin,
    ní hinneistir fearg na bhfear
    fa ̇finneisgir learg Lighean.
13. Marbhthar leó i laithibh troda
    trí meic cródha Chearmada,
    triar calma ór chraobhthairtheach cuill,
    gabhla caomhChaithreach Cröoinn.
14. Tugsadar trá teóra cath
    um Lighin na learg mbaoghlach;
    gabhaid féin barántas Breagh,
    céim do ghabháltas Ghaoidheal.
 p.30
15. Meic Mhíleadh fós — gidh iad ann —
    forgla Thuaithe Dé Danann,
    do bhí ar dtuitim d'aithle an áir
    ar faithche chnuiċfinn Chruacháin.
16. Níor básuigheadh riamh roimhe
    fa éanchnoc d'Iath Úghoine
    leath ar thuit d'aidhleannaibh áigh
    fa ghlainbheannaibh chnuic Cruacháin.
17. Go ríomhthar reanna nimhe,
    nó an ghaineamh mór mhuiridhe,
    tulach géiggeal na ngort sean—
    ní héidear a holc d'áireamh.
18. Sé ríoghcatha roimhe so
    tugadh timchiol an droma,
    Druim finnFeabhail fan dann sreabh,
    'sgan mindeabhaidh ann d'áireamh.
19. Gá dú? — acht is sé an seachtmhadh cath
    cath mór na maidne amárach
    chuirfeas réadla ̇fuinn Uladh
    fan ndruim gcéadna ad-chualabhar.
20. Is é fós chuirfeas an cath —
    Aodh mhac Maghnuis mhúir Theamhrach,
    gruaidh soinionnta ar snuadh na subh
    'gar roimhionca buadh bhiodhbhadh.
 p.31
21. Is é an cath mórsa amárach
    an teidhm dhoiligh dhíoghbhálach
    tug an cheathardhúil ar crioth
    ar fud leathanMhúir Luighdheach.
22. Is é tug tolcha an bheatha
    'na gcróbhuailtibh crithreacha
    'sna tonna i bhfoltaibh na bhfeadh
    'na morcaibh troma teineadh.
23. Do thógbhadar, fa tuar gleóidh,
    teinte eisriata an aieóir
    ceann fan réaltoin móir mongaigh,
    'na mbróin éachtaigh anghlonnaigh:
24. Beid na taise 'sna tombaibh
    ag easaonta, ag easargain,
    mosglaid cuirp ̇fonnmhaighe Fáil
    ag fornaidhe an uilc anbháil.
25. Labhraid ceathra cláir Bhanbha
    do chomhráitibh ciallamhla,
    fa ghort bhfonṅfaoilidh na bhFionn,
    ag comhmaoidhimh olc nÉirionn.
26. Geintear piasda i ndeilbh dhuine,
    'sna daoine i ndeilbh bhiasduidhe,
    mór na tarathair tug soin
    ar fud chladhachaidh Chobhthoigh.
 p.32
27. Atá an bhadhbh chíocrach catha
    ag aslach an arḋflatha,
    go dtrillsibh corcra ma a ceann
    ag tochta ós insibh Éireann.
28. Beid mná siabhartha síodha,
    beid faolchoin is fiaidhmhiola,
    ag tuar an chatha do chor
    do sluagh Mhacha go madan.
29. Budh iomdha san oidhche anocht
    fuath is amuid is arrocht
    timchiol chreachthóir chlach mBanbha
    seachnóin na gcath gceachtardha.
30. Budh iomdha i longphort laoich Bhreagh
    sgiath ó aréir ar righ mhíleadh,
    meóir leabhra lúbtha um ̇foghaibh.
    dearna dúnta um dhornchladhaibh.
31. Budh iomdha ar madoin go moch
    proinn dá caitheamh go corrach;
    laoich ag ionnráithne a n-arm ngéar,
    iolgháirthe badhbh is brainéan.
32. Budh lór d'adḣfuath mun n-amsa
    seasdán na sleagh gcodarsna,
    siansa a reann gceannbhraonach gcorr,
    searbhghlaodhach a mbeann mbuabhall.
 p.33
33. Budh cúis truaighe an tráth céadna
    búithreadh na mbiasd n-uaithbhéalda;
    gotha faolchon mbeann mBanbha,
    gaothradh na n-eang n-allmhardha.
34. A much na maidne amáireach
    budh é an cnocán congháireach,
    í féige orchradhach gach áir,
    gormtholach céide Chruacháin.
35. Muidhfidh, mar mhuidheas do ghnáth,
    cath na maidnese a mochthráth
    ré sluagh dhearccorr Thighe Truim,
    'sré bhfine cheanntrom Chonuill.
36. An dtabhair Aodh dá aire
    gearán na ndúl ndaonnaidhe,
    nuall na sreabh, néalla nimhe,
    sgéala na bhfear bhfáisdine?
37. Nó an ngoilleann ar a ghruaidh nduinn
    iomchosaoid Chineóil Chonuill
    tre bheith do sluagh flatha Fáil
    re luadh gcatha dá gcongbháil?
38. Fada an treimhse atáid re a chois
    gan tocht dá dtíribh dúthchois;
    atá slat bhoisleabhar Bhreagh
    ag toirseaghadh Mhac Míleadh.
 p.34
39. Fada leis an bhfear ón Mhuaidh,
    'só Srúibh Broin an bhruaich ionṅfuair,
    'só Choirrsliabh gan tocht dá thoigh,
    'só ghort Oirghiall i nUltoibh.
40. Madh é a aimhleas, madh é a leas,
    madh ré nAodh, madh air mhuidhfeas,
    ó atá sé d'oirichil air
    is roimhithigh é d'̇féaghain.
41. Urusa dhó dul i gcath.
    ré sluagh mhór mhíleadh Teamhrach,
    tearc ann acht ceinnbhile os choill
    do dheirbhfine chlann gConuill.
42. Atáid iadhta fa a ̇folt lag
    laoich na dTuath, onchom Fánad,
    slóigh mhillse ón míonaclaidh muir —
    ríomhacraidh Inse hEóghain.
43. Tiocfaid leis don leith oile
    guaisseabhuic Bheann mBoghoine,
    's garbhsluaigh ó ghleanntaibh Bearnais
    d'ealtain chrannruaidh chloidheamhghlais.
44. Atáid leis bhós druim ar dhruim
    a bhráithre féin, fuil Chonuill,
    nách é a rún éantroigh ar ais,
    na réaltoin ó Dhún Durlais.
 p.35
45. Fearr iad so iná a seacht n-urdail
    do sluagh thacair thiomargaidh
    fa mhílidh Mhoighe na bhFionn,
    ó thíribh oile Éirionn.
 p.36‍

5. CAISLÉAN LEITHBHIR

1. Ionmhuin baile brugh Leithbhir,
   lios an longphuirt saidhbhirthigh;
   ceardcha oinigh ̇fear nUladh,
   treabh ren doiligh dealughadh.
2. Ionmhuin dias 'ga dtá an teachsoin
   gan iomad gan uireasbhoidh;
   bárda an tuir thonnmhálla thigh
   tuir congbhála an chóigidh.
3. Gearr lá dá ̇fad 'na ̇foghair —
   ríghmhíle Chláir Chonchobhair;
   laoi leabhra is aithghearr uaidhe —
   baincheann Teamhra taobhnuaidhe.
4. Inghean Seaáin Uí Néill náir,
   Mac Uí Dhomhnaill Dúin Iomgháin —
   siad san phurt soidhealbha sean
   'na lucht oileamhna aoigheadh.
5. Ionmhuin bruidhean 'na mbíd sin,
   ionmhuin lucht bhíos san bhruidhin;
   slógh an toighe is teach an tslóigh —
   mo chean neach ̇foighe a n-onóir.
 p.37
6. Ionmhuin teaghdhais aoibhinn aird,
   a buird, a cuilte, a cupaird;
   a múir sídhe chuanna chuir,
   a sduagha míne marmuir.
7. Ionmhuin brugh 'na mbíodh sinne
   seal ag imirt ̇fidhchille,
   seal re hingheanraidh ̇fear mBreagh,
   seal re finnleabhraibh fileadh.
8. Dúnadh Leithbhir na learg nglan —
   ní ̇féadann duine ar dhomhan
   triall uaidh ó urmaisdear air;
   Durlaistreabh thuaidh an teachsoin.
9. Nó Eamhain do chlaochládh cruth,
   nó Cruachain chloinne Mághach,
   san ráith bhiligh greaghaigh gloin,
   nó Teamhair chinidh Chobhthaigh.
10. Nó is é Nás, longphort Laighean,
    san chéidriocht 'nar cumhdaigheadh;
    adhbha thaissean chuaine Chuirc —
    nó Caiseal uaine ordhuirc.
11. Nó is é múr finnLeithbhir féin —
    beag más ̇fearr dúnadh díbhséin —
    do-chuaidh 'sna reachtaibh roimhe
    dá gcleachtair uaibh ionmhuine.
    IONMHUIN
 p.38‍

6. LIOS GRÉINE

1. Lios Gréine is Eamhain d'Ultaibh,
   treabh nách budh tréigthe ar Thailtein;
   each nách fuil barr ar bhronntaibh,
   bronntair creach Gall san ghlaintreibh.
2. Síothbhrugh Ealcmhair í ar áille,
   treabh do bhí ag ríoghaibh róinne;
   lór do chur cháich fá chéile.
   ráith gréine mar Bhrugh Bóinne.
3. Re Durlas Ghuaire is gaolmhar,
   'sa cumhdach d'ua na n-iarladh;
   treabh na slógh bhfleadhach bhfíonmhar,
   ríoghbhrugh mór sleaghach srianmhar.
4. Lios Gréine, an cróchbhrugh ceólbhras —
   fóirfidh a ̇féachain ̇fiabhras;
   a lán ann do gach aoibhnios,
   caoimhlios ar lár call gciabhghlas.
5. Brugh slaitgheal nách fiar foirgneamh,
   aitreabh na gcliar do chealgadh;
   dún geal don mhúr is margadh—
   meadh don ardbhrugh Dún Dealgan.
 p.39
6. Dún creachach cliarach coirneach
   a teachso cian bhus cuimhneach;
   mór do sgrios an dún dealbhach,
   múr meadhrach mar Lios Luighdheach.
7. Dún mar Dhún oirdheirc Uisnigh,
   do thoirbhir Cú an chleasraidh;
   ná beir mnaoi asteagh don torsoin,
   meadh chosmhail don Traoi an teaghsoin.
8. Faithche réidh ghlas fan ngrianbhrugh
   mar ar ó léimibh lúidhghreagh;
   níor threabh neach an fód fíorghlan
   acht gníomhradh each n-óg n-uaibhreach.
9. Eich ar faithche fan bhfionnbhrugh,
   sleagha gairthe dá ngormadh;
   crú Chuinn re gníomh a nglainghreagh,
   ag sníomh tairngeadh gcruinn gcorghlan.
10. Ón damhna is triath don teaghsom
    ar Bhanbha ní bhia easbhaidh;
    fear 'sa chlú ar chló na consoin,
    meadh chosmhail dó Cú an chleasraidh.
11. Seaán róinn go Ráith Éanna,
    cóir leannán 'na lán súla;
    bean Chuinn {⬌}ghrádha —
    brágha ghaisgidh Fuinn Úna.
12. Fuair leannán Teamhra troimchion,
    Seaán i ndeabhthaibh dearbhthar;
    gur theilg tóir ó áth timcheal,
    dlighthear sgáth re feirg bhfearchon.
 p.40
13. Seabhac eich fút go faobhrach,
    um chreich námhad go néalmhach;
    a chrobh ar gach leith go luaimneach
    do sgor uaibhreach do bheith béalbhach.
14. Go bhfuighe a tol ó Theamhraigh,
    a mheic Cuinn nár ob iomghuin —
    ní bríogh meirbh is dú ar deaghbhlaidh —
    dearbhaidh tú t'̇feidhm i n-iorghuil.
15. Lugh Lámḣfada, triath Teamhra,
    nár ̇fág biodhbha gan umhla —
    iomdha fádh lat dá labhra —
    do mhac samhla ós chlár Chunnla.
16. Sín ó Dhún glégheal Geanuinn,
    gan chrích Néill fút ná fulaing;
    cáir cnú dá cor ós chrobhaing,
    toghaim tú ar cháil Con Culainn.
17. Lór mire do chrann gceannchaol,
    cuirfiod slógh Gall tar gealchuan;
    do reic ní béim ar Bhearchán —
    seanchlár Néill deit dá dheaghthuar.
18. Ní mór do chradh cháich chaomhnus
    sróll glan nách gnáth i ngiaillbhrios;
    tar éis cean ó thír mar théarnas
    mín géarbhras greagh fan ngriainlios.
    LIOS
 p.41‍

7. TOIRIDHEALBHACH LUINEACH

1. Iomdha sochar ag síol Néill,
   fada ó do hoirdneadh iaidséin,
   síol an cheinnbhile ó Bhóinn Bhreagh,
   tar deirbhfine móir Mhíleadh.
2. An lá nách leó Fiadh na bhFionn
   ní dhligheann airdrí Éirionn —
   croinn lubhghorta chlann gCobhthaigh—
   barr umhlochta d'Eóghanchaibh.
3. An uair bhíos éinrí oile
   i gceannas Chláir Úghoine,
   ní faghuir géill ar ghiallaibh
   ó dhagḣfuil Néill Naoighiallaigh.
 p.42
4. An tan ríoghthar neach d'uíbh Néill,
   ní cuid amharais ainnséin,
   do chloinn ghéirreannaigh Néill náir
   géill gach Éireannaigh d'̇fagháil.
5. Tug said, mar is iad is ̇fearr,
   tuarasdal d'̇fearaibh Éireann—
   sgotha slóigh bhuanasdraigh Bhreagh —
   tuarasdail dóibh ní dlighthear.
6. Dlighidh Ó Néill íoc 'na ̇fuil—
   gi bé dá mhuintir mharbhthuir,
   'sní théid eineaclann uadh d'̇fior
   do sluagh geimhealtrom Ghaoidhiol.
7. Ní an fós, is feasach linn,
   a gcóir i n-éanaird d'Éirinn,
   's atá cóir Éireann aca,
   slóigh na gcéimeann gcurata.
8. Clanna Néill na Naoi nGeimheal,
   níor geineadh, ní geinfidhear —
   tamhain a Tealaigh na bhFionn —
   a samhail d'̇fearaibh Éirionn.
9. Ríoghradh Éireann uatha amach,
   is clann Néill mhóir mheic Eathach —
   níor lia rígh don ̇fréimh oile
   'ná dhíbh san réim ríoghroidhe.
10. Díobh ríoghradh Bhanbha na mbeann,
    díobh forgla ardnaomh nÉireann,
    do síol ríNéill bhragha Bhreagh,
    fíréin ghlana na nGaoidheal.
 p.43
11. Do mheas Mac Coise clann Néill,
    ní fríoth leis ionta i n-éinchéim
    barr tar ainglibh phuirt phardhais
    d'airdhibh uilc nó iomarbhais.
12. Gi bé is measa, ar Mac Coise,
    d'̇fuil Néill, is í mh'̇fiadhnoise,
    is é is ̇fearr uathaibh amach,
    an dream ó Thuathaibh Teamhrach.
13. An chuid is ̇fearr d'aicme Néill —
    ní daoine adubhairt riúiséin,
    na croinn phailme ó phurt Doire,
    acht aingle i gcurp cholloidhe.
14. Atá breath Mheic Coise ó Chluain
    ar síol Néill Oiligh armruaidh
    'na chlú mhór síordhuidhe ó soin
    tar slógh bhfíonmhuighe Fionntoin.
15. Atáid cáis iomdha eile
    ag síol Eóghain d'áiridhe
    do bharr uaisle ar naomhchloinn Néill,
    na saorchroinn uaisle a héiṅfréimh.
16. Tárraidh Eóghan mhac Néill náir
    beannacht Phádraig an phríomḣfáidh,
    géag ós choill mhoighe Macha,
    tar cloinn oile an arḋflatha.
 p.44
17. Fágbhais Pádraig Phuirt na bhFionn
    eineach is eangnamh Éirionn
    tar síol Néill d'̇fágbhálaibh air,
    's ar ̇fréimh ágnáraigh Eóghain.
18. Do ghabhdaois neart chlann gCriomhthain
    'sníor ghabh éiṅfear d'Éirionnchaibh
    cumhachta ar a síol ó soin
    do bhríogh udhachta an éarloimh.
19. Fuidheall seinbheannacht síol Néill,
    toradh urnuighthe an ̇fíréin —
    an ghéag abhla d'̇fiodh Teamhrach —
    aniogh tarla ag Toirdhealbhach.
20. Mac Néill mheic Airt Óig mheic Cuinn,
    iarsna na ríogh ó Fréamhuinn;
    rí is córa dá bhfacaidh fear
    do mhacaibh móra Míleadh.
21. A mbí idir ór is umha,
    a mbí idir ré is réaltuna,
    ag rígh mhoighe bhuig Bheannchuir
    ón chuid oile d'Éireannchuibh.
22. Rí nár léig éinní a hUltaibh
    le sluagh nÉireann d'iomarcaidh,
    rí ré a ̇fionnachtain is ̇fearr
    'ga mbí iomarcaidh Éireann.
23. Rí ó a bhfuilid fir Uladh
    gan chogadh, gan chathughadh,
    gan tnúidh, gan ̇folaidh, gan ̇feirg,
    gan toghail ndúin gan díbheirg.
 p.45
24. Rí nár bhris a bhréithir ríogh,
    rí ara lugha lucht míghníomh,
    rí nách geallfa ní fa nimh
    acht ní is dearbhtha do dhéinimh.
25. Gé bheith sí ar an slighidh móir,
    do fuileóngthaoi fail deargóir,
    le cruas riaghla ̇fear nUladh,
    feadh bliadhna gan bhaoghlughadh.
26. Do rachdaois mná moighe Fáil
    ar ̇feadh nUladh 'na n-éanmhnáibh,
    fa sduaigh ndeircmhir móir Macha
    i mbeirtibh óir ioldatha.
27. Dá dteagmhadh long fá lán séad
    i n-imlibh cuain gan choimhéad,
    Toirdhealbhach do-ní do niort
    nách oirbhearnach í ag imtheacht.
28. Móide is iongantach don ̇fior
    an riocht 'nar chuir an Cúigiodh,
    bheith don Bhanbha ghéagthruim ghloin
    'na héantuinn ̇faghla acht Ultoigh.
29. Atá an chéiddíle arna cor
    lér dhíoláithrigh Dia an domhon,
    nó a mac samhla ar bhraoinlios Bhreagh,
    aoibhnios Banbha do báitheadh.
 p.46
30. Atá Naoi oirdheirc oile
    san chríchse chlann Rudhroighe,
    gnúis mhaordha dá moltar geall,
    dá caomhna ar dhortadh ndíleann.
31. An cúigeadh eang d'̇fiadh Teamhrach
    don chursa atá ag Toirdhealbhach
    tírim do Bhanbha na mbeann
    ar dhílinn ̇faghla Éireann.
32. Naoi mhac Láimhiach eacht oile
    mar sin rug Rí an ríoghthoighe,
    géag thromthoraidh nár mhoidh mionn,
    tar moir ndromchladhaigh ndílionn.
33. Do bhí an domhan fa dhall chiach
    ré linn Naoi ̇mhóir mheic Láimhiach —
    sé 'na seanadhbhar ó sin —
    tre neamhadhradh nDé dhúiligh.
34. Acht trí meic Naoi agus Naoi féin
    do bhí síol Ádhaimh ainnséin,
    lucht an domhnán mar dirthir,
    lomnán d'ulc is d'aindlighthibh.
35. Tig aingeal Dé anuas do nimh
    go mac Láimhiach lá éigin —
    cioth báisdighe is mó do mhill —
    d'fáisdine dhó ré ndílinn.
36. Teachtaire Dé ris do ráidh:
    báithfidh cách uile d'éanláimh —
    lucht aidhmillte ortha is ̇fearr —
    gairbhlinnte dorcha díleann.
 p.47
37. Déantar uaibhse, ar an t-aingeal,
    eathor téigleach taobhdhaingean,
    suil tí an sál doighirthe dubh
    tar clár dtoinighthe an talmhan.
38. Mac Láimhiach — lór do mhisnigh,
    ar impidhe an aingilsin,
    do-ní an áirc slaitleabhair slim
    'na báirc thaitneamhaigh thirim.
39. Rí na ndúileadh, Dia Athar,
    d'éis na háirce d'ullmhachadh,
    tug sé an díle ar an domhan
    'sdo-ríne é d'̇folmhoghadh.
40. Gur bháith Dia i ndíol a bhfoltadh
    an bioth uile acht aonochtar,
    níor sguir dá dhíbheirge dhíobh,
    do mhuin ̇fíṙfeirge an Airdríogh.
41. Ní hí an áirc soidhealbha seang
    do saor iad ar ̇feirg ndíleann
    an feadh do bhaoi an tuile ag tocht,
    acht guidhe Naoi 'sa naomhthocht.
42. Is í an díle na danair,
    is í an áirc Clár Conchabhair,
    slat charmarsaidh chraoi Theamhrach—
    Naoi an talmhansoin Toirdhealbhach.
 p.48
43. Naoi ar tús mar do toghadh lais,
    do thogh Dia do dhruim eólais,
    gnúis neamhdhuidhe Í Néill aniogh
    tar féin ngealmhuighe Gaoidhiol.
44. Ameasg Gaoidheal ghuirt Teamhrach
    Dia féin do thogh Toirdhealbhach,
    an toghusa Dhé na ndúl
    ní horusa é d'iompúdh.
45. Ní maoidhte dhá mhac samhla
    do rígh neartmhar nathardha,
    'sa liacht rí Éireann dá ̇fuil,
    ní dá ndéineann do dhéanaimh.
46. Sé rígh ̇fichead d'áireamh flath
    anuas ó Niall mhac Eathach
    go Toirdhealbhach dá bhfiar fiodh
    ar fiadh ghoirmiobhrach Gaoidheal.
47. Sé rígh dhéag d'aicme Eóghain
    roimhe' ní rádh aineólaigh,
    deichneabhar ríogh' druim ar dhruim,
    do síol chleithleabhar Chonuill.
48. Trí fichid rí is dá rígh dhéag
    suas ó Niall, folt na bhfinnghéag,
    fa chlár ndíllidh bhfuaiṙfliuch bhFáil
    go Mílidh n-uaibhreach nEasbáin.
 p.49
49. Ocht rígh 's ceithre fichid fear
    do bhí roimhe ar ghort Ghaoidheal,
    fearr an glún deireanach dhíobh,
    geinealach úr an airdríogh.
50. Dá mbeith cách fós mar nách fuil,
    i gcoimhmeas re cloinn nEóghain,
    do bhiadh oirrim Bhanbha Breagh
    ag coinnill Annla ar éigean.
51. Bheith ag cor re neart Í Néill —
    ní tráth d'Éireannchaibh eiséin,
    gan t'̇féaghan anú is neamhghuth
    'snár féaghadh tú id Thoirdhealbhuch.
52. A Thoirdhealbhaigh mheic mheic Airt,
    ní mór nách mairg do-chonnairc
    urraim Ghaoidhil uim ghort bhFloinn
    do mhaoidhimh ort marurraim.
    IOMDHA
 p.50‍

8. TOIRDHEALBHACH LUINEACH

1. Nodlaig do-chuanair don Chraoibh
   ollamhain Fódla d'éantaoibh
   ar slios réidh an bhrogha bhuig
   i robha Ó Néill um Nodluig.
2. Baile do bhailtibh Í Néill
   an Chraobh síodhamhail soiléir —
   níor dealbhadh aoinlios budh ̇fearr —
   lér ceangladh aoibhnios Éireann.
3. An uairsin is é tarla
   fan gcuing ríogh gan ̇freasabhra
   géag saor ó Tholaigh Theamhrach,
   an chraobh thoraidh Toirdhealbhach.
4. I gcionn deich mbliadhan do bhí
   ó do hoirdneadh an t-airdrí,
   san Chraoibh ar dtógbháil toighe
   do chraoibh ógnáir Almhoine.
 p.51
5. Gluaismidne i gceann na Craoibhe
   d'̇fios an déidghil dreachnaoidhe.
   lucht comhmolaidh Fáid na bhFionn,
   mar táid ollomhain Éirionn.
6. Tarfás dúinn ag dol inte
   gur thuit froigh na firminte,
   le tairm ngreagh srianbhuidhe seang
   fa ̇fear rianmhuighe Raoileann.
7. Tarfás dúinn 'na dheaghaidh sin,
   ó dhealradh airm is éididh,
   go raibhe idir bharr is bhun
   an baile ann ar n-adhnadh.
8. Samhlamaoid re fuaim a bhfleadh —
   cúirt í Néill na Naoi nGeimheal —
   muir anfaidh ag tochta i dtráigh,
   re dabhchaibh corcra ag comhdháil.
9. Feadh amhairc ón mhúr amach,
   re faoidhibh ceóil na cathrach,
   gé bheith hé ar uillinn gach ̇fir
   ní chluininn é mun aimsin.
10. Suil tairnig dhúin dul 'na gar
    dar liom fa lór do sásadh
    niamh a corn n-ochtsolus n-óir,
    boltonus a corm gcomhóil.
11. Suidhmidne ar slios na faithche,
    na sluaigh theagair thiomsaighthe;
    ar bhrú an tighe ̇féaraird ̇finn
    file as gach éanaird d'Éirinn.
 p.52
12. Tig chugainn i gcionn athaigh
    aos grádha í Chuinn Chéadchathaigh,
    gur ̇fáiltigh gach duine dhínn
    le fáiltibh uile ón airdrígh.
13. Amharc ar airdrígh Uisnigh
    ní fríoth uainn an adhuighsin,
    ó sduaigh sing bhoġfoltaigh Bhreagh
    sinn dár gcodaltaigh cuirthear.
14. Do ghabhsad dúinn ag dáil ̇fleadh
    ó sin amach go maidean.
    dáilimh ̇fionnuallcha Í Néill náir,
    gan chéim n-ionṅfuartha d'̇fagháil.
15. Cuiris ̇fear dá ̇féachain ruinn
    an raibhe i n-éandán aguinn
    sgeóil a threasa ar ̇feadh nÉireann,
    feasa a chean nó a chaithréimeann.
16. Ní ̇fuil, ar éigse Banbha,
    's atá, ar an t-aos ealadhna,
    bunadh craobh gcaibhneasa ó gCuinn,
    gan taom n-ainbhfeasa aguinn.
17. Atáid linn 'Sochair Síl Néill',
    ar filidh Éireann ainnséin;
    's ar ghabh dá gcineadh Bóinn Bhreagh,
    's ar dligheadh dóibh do dhéineamh.
 p.53
18. Atá linn gur dó dleaghair
    Múr Cruachna an chláir mhínsreabhaigh,
    is Múr Té an bhraonoirir bhinn,
    's gurb é is aonoighir d'Éirinn.
19. Téid an teachtaire céadna
    d'fios an ghruaidhghil ghnúisdéadla;
    na foṙfuighle i gcéill do chuir
    d'Ó Néill Mhodhuirne ar maduin.
20. Más é is ̇fáth molta, ar mac Néill,
    dóibh, a ndubhradar ainnséin,
    mó is neamhmoladh é orthaibh,
    greannoghadh é ar Eóghanchaibh.
21. Aoir mhór do mhacraidh Teamhrach,
    Clár Teamheach, ar Toirdhealbhach,
    do bhuain do síol iochtmhar Airt,
    'snách tiocfadh díobh a dhíoghailt.
22. Do ráidh Ó Néill Teamhrach Truim
    nách éisdfeadh éandán aguinn,
    'sgo dtiobhradh díol ar gach dán,
    gníomh dob iongnadh re a iomrádh
23. Tigid chugainn re a chois soin
    ó Néill Caille is clann Eóghain,
    'san coillbhile ós chlár Uladh
    lán d'oirbhire ar n-ealudhan.
 p.54
24. Níor thógaibh mac Néill Í Néill
    an aghaidh mhiochair mhínréidh,
    nó an súil gcuirr mongabhraigh mir,
    re hollamhnaibh ̇fuinn Éibhir.
25. Do-rinne rothnuall corcra
    dá ghnúis áluinn éadrochta,
    ó thracht bhuinn mhaoithréidh mheanmnaigh
    go saoirchéibh dtruim dToirdhealbhaigh.
26. Do líonsam uile d'omhain
    ré n-airdrígh chlann gConchobhair,
    ar mbeith fa éiṅfeirg uile
    do chleith bhéildeirg Bhóruimhe.
27. Gabhmaoid do bhriathraibh binne
    ag iompódh a intinne,
    ar tí a ̇feirge ar gcúl do chor,
    'sníorbh ̇feirrde dhún a dhéanomh.
28. Ar mbreith féin do léigeadh lionn
    leis ó Néill na Naoi nGéibhionn,
    'sníor éisd saorbharr sluaigh Mhonaidh
    aonrann uainn dár n-ealodhain.
29. Atá sé ó sin i le
    fa aontuinn ̇fíochmhair ̇feirge,
    do rígh clann bhfionn-nuadhadh bhFáil
    gan ionṅfuaradh ann d'̇fagháil.
30. Fiarfaighim d'airdrígh Oiligh,
    más mithigh é d'̇fiarfoighidh:
    briocht díbḣfeirge 'na ghnúis ghil
    gá cúis ̇fíṙfeirgc ór éirigh?
 p.55
31. Créad an ̇fearg mhórso ar mhac Néill
    tar éis cháich dó do dhaighréir ?
    créad lér hadhnadh a ghruaidh ghlan,
    nó an bhfuair adhbhar dá hadhnadh ?
32. Dá bhféadthaoi a rádha ris féin,
    fan bhfeirg móirse ar mhac saoirNéill,
    ní fuil ní d'adhbhar aige,
    sí d'adhnadh is usaide.
33. Comhmór ceannaighthear a chlann
    ag bruach Inbhir Dá Éagann
    's ag Finn bháin thiormsrothaigh the,
    's ag Tráigh bhionnghothaigh Bhaile.
34. Comhmór atáthar dá thol
    ag Drobhaois, ag Aird Uladh,
    's ag Srúibh mhóir bhraonnuaidhe Bhreagh
    's ag Bóinn taobhuaine Tailtean.
35. Ní ̇faghaim adhbhar feirge
    ag rígh ̇foltchas ̇finnDeirge,
    acht tír do thoidheacht dá thoil
    ó rígh go hoireacht d'Ultoibh.
 p.56
36. Acht so amháin, is maith aithnim,
    fearg an mhéirghil mhalaichslim —
    mar nách rabha neach d'Ú Néill
    ag cara a chreach i gcaithréim.
37. Go ló an bhráith do bhiadh 'na gcionn,
    dá gcumthaoi ag éigsibh Éirionn
    creacha foda an mhóir mheanmnaigh,
    slóigh is troda Toirdhealbhaigh.
38. Gidh eadh bhós ní baoghlach dáibh
    dá mbeith sluagh Éireann d'éanláimh
    'na n-aghaidh is é ar a son,
    ní lamhair é 'sgach ionodh.
    NODLAIG
39. {⬌}nga sin [n]
    atá ar mo son mar saoilim
    {⬌}r tao[i]b[h]gheal ō Bhōinn Bhreagh
    aoinbhean darab cōir creideamh
40. {⬌}clann Nēill
    maith (?) í um aghaidh d'aoinmhéin
    {⬌}dáil (?) ucht re hucht
    budh dōig[h] Anna dom ̇furtacht
41. Sīl cColla na ccolg sen
    {⬌}gairm uainn 'na (? ma ?) hēigen
    {⬌}d'Artúr (?){⬌}
    dā cēibh faltúr ōrd[h]uid[h]e.
 p.57‍

9. MÁG UIDHIR

1. Daoine saora síol gColla,
   onchoin leasa Liathdroma;
   doimh na ríghealbha ó ráth Chuinn,
   bláth na fíneamhna a Fréamhuinn.
2. Manannáin iarthair Eórpa,
   síol glan i gcriaidh chineólta;
   laoich mhéarchorra ó mhallBhóinn Bhreagh,
   féathlonna glanslóigh Gaoidheal.
3. Foireann chalaidh Chláir na bhFionn,
   clann Israhél na hÉirionn;
   beag dtarbha righe re a rath —
   gabhla Thighe na Teamhrach.
 p.58
4. Crithre bruithne a beól cheardcha,
   tonna doimhne díleanta;
   roibheithre catha do chor,
   clacha toinighthe an talmhon.
5. Geine sochair sluaigh Bhanbha,
   dreagain lonna lasamhna;
   tearc ann ionntamhail na bhfear
   d'iompadhaibh Ghall nó Ghaoidheal.
6. Ní chualamar reampa riamh,
   clann Cholla a críochaibh Oirghiall,
   clann 'na n-aghaidh budh ionchuir,
   nó a samhail ann d'Éirionnchuibh.
7. Ní fríoth, ní fuighthear go bráth —
   gá dás bheith orra ag iomráth?
   na daghUlaidh ó Bhóinn Bhreagh
   baramhail dóibh fa dheireadh.
8. Ní ̇fuil d'éinsgéal orra soin,
   síol gColla, cinéal Eachoidh,
   acht sealbh Éireann díobh do dhol,
   do bhríogh céimeann na gcuradh.
9. Do léigsead díobh dá ndeóin féin
   síol uaibhreach Eachaidh Doimléin
   ríoghacht mhoighe fochnaigh Fáil
   ar sochraibh oile d'̇fagháil.
10. Atá riamh ó ré na sean
    sochair nách éidir d'áireamh
    ag trí hOirghiallaibh ̇fóid Bhreagh
    tar cóig goirṁfiadhaibh Gaoidheal.
 p.59
11. Le rígh Oirghiall, 'sní hé amháin,
    guala ríogh Éireann d'faghbháil,
    measa leam é dá hiarraidh —
    an té dob ̇fearr d'Oirghiallaibh.
12. Feadh a chuilg 'sa chruibh leabhair
    uaidh síos gusna saoiṙfearaibh,
    ag rígh dhaoineach clann gColla,
    'sgan aoinneach ann eatorra.
13. Trian eineaclainn, trian tabhaigh,
    trian cána Chláir Fearadhaigh,
    re a roinn eatorra don ̇fior,
    do chloinn deaghColla dlighthior.
14. Dlighthear dhóibhséin — dia do mhodh —
    ó thá samhain go samhrodh
    ar chlár Theathbha ó thoigh go teagh
    a n-eachra a gcoin do choinnmheadh.
15. Rí Teamhrach an treas bliadhain
    ní ̇fuil aige ar Oirghiallaibh —
    'sdá luaidheadh é ní ̇fuigheadh —
    acht sluaigheadh sé seachtmhuineadh.
16. Giodh sin féin d'̇fiachaibh orra —
    síol ríoghamhail réadhCholla —
    ní chuir fear ceangail a gcuir
    ar feadh earraigh nó ̇foghmhuir.
17. An crodh théid ó dhuine dhíobh
    ó thig sé ar sluagh an airdríogh,
    bídh d'eacht ar flaithbhile Fáil.
    a seacht n-aithghine d'̇fagháil.
 p.60
18. Bó ar ̇fichid do gach aoiṅfear
    ó rígh ̇fosaidh ̇fionnGhaoidheal
    ón tsluaighsin ag triall dá dtoigh
    riar do uaisligh ó hEachoidh.
19. Tríocha colg — ní comha bheag —
    tríocha brat, deich n-eich ̇fichead,
    tríocha géirreann sídh iar soin,
    ó rígh Éireann d'óEachaidh.
20. Tar crois airdríogh Inse Fáil
    dlighidh ciontaigh do chongbháil
    ríoghraidh chiallaidh Chláir Eithne
    bliadhain tar cáir gcoimeirche.
21. Dá gcuirthi coirthe 'na gceann
    is eadh bhíos d'airdrígh Éireann
    luighe an chiontaigh in gach coir
    do chiontaibh ̇fuile hEachoidh.
22. Adeirid eólaigh ̇fóid Bhreagh
    nách fuil ag rígh Guirt Ghaoidheal
    d'anáir acht géill ar ghiallaibh
    d'̇fagháil ón ̇féin Oirghiallaigh.
23. Síol gColla na gcolg slisgheal—
    dlighthear bhós dá mbráighdibhsean
    bheith ag crúdh chomhairle cáigh
    rún a n-oṙfuighle d'̇fagháil.
24. Gan bhais dtana, gan tracht mbuinn
    i slabhradh nó i n-idh iaruinn;
    gan chneas bhfir i gcarcair chlach
    don mhacraidh ó thigh Teamhrach.
 p.61
25. Ní dleaghar iarnach orra,
    bráighde sleachta saorCholla,
    acht bheith fa réir do chead cháigh,
    ní beag a ngéill do ghabháil.
26. Earradh flatha leis gach bhfear
    ó rígh Theamhrach ag tilleadh
    le hOirghiallaibh na bhfleadh bhfionn
    tar troimghiallaibh ̇fear nÉirionn.
27. Ór dhóibh ar dhornchlaibh a lann,
    ór ar chiomhsaibh a gcathbharr;
    bráighde an tslóigh ó bhraonráith Bhreagh—
    do chaolsnáith óir a n-eirreadh.
28. Oirghialla is uime adearair
    riú do ghnáth tar Gaoidhealaibh
    ór corcra is glais dá ngiallaibh
    ag tochta ar ais d'Oirghiallaibh
29. Ní bhí leó a urdail acht d'ór,
    ó rígh Éireann ag iompódh,
    cinn a bhfagha, suaine a sleagh,
    nó truaille tana a dtroigheadh.
30. Le síol gColla na gcorn sliom
    coimhéirghe ó ̇fearaibh Éireann —
    laoich ren soidhéinmhe síodh ban —
    coimhéirghe dhíobh ní dleaghar.
31. Gan chor láimhe i labhar óir —
    ó rígh Éireann uair d'onóir —
    ní niamhthar bhós bas ná bonn.
    ar tós as nó go n-ionnlonn.
 p.62
32. Ní dual thrá i dTeamhraigh na ngiall
    ionnladh ré n-airdrígh Oirghiall,
    nó cor fir oile i n-adhbhaidh
    roimh a dtigh an tionnabhraidh.
33. Ní dhlighfeadh airdrí ̇fuinn Bhreagh
    suidhe go suidheadh seisean,
    ná éirghe ó ̇findigh don ̇fior
    mílidh Éirne go n-éirghiodh.
34. Trian Uladh, oilltrian Connacht,
    do réir mar tá an tórannacht,
    do chuid ronna ó ríoghaibh Fáil
    ag fíoṅfuil Cholla i gcéadáir.
35. Éirne is Fionn' Bóinn is Banna,
    'sgach tír dá dtá eatorra —
    fuinn chnódhonna i ngealann grian —
    tóranna d'̇fearann Oirghiall.
36. Tairnig sochair síol gColla;
    ní chuimhnigh cath Liathdroma
    ní dá bhfuil uathaibh re headh
    amuigh ar Thuathaibh Tailtean.
37. Dá madh ionnus é d'iarraidh,
    ní iarraid na hOirghiallaigh
    na fiacha do dligheadh dáibh
    ó chineadh Fiacha d'̇faghbháil.
38. Ní díoth cumhacht ná cuimhne
    atá ar macraidh Mhodhuirne,
    sochair géag mbarrghlan mBanbha, —
    créad adhbhar a n-anamhna?
 p.63
39. Iomdha a gcliaithbhearna catha,
    iomdha a n-adhbhair arḋflatha,
    sluagh mór míonmhuighe Maighean —
    lór líonmhuire a laochraidheadh.
40. Gan iad féin le a chéile ag cor —
    adéarthaoi gurb é is adhbhor
    do thrí sluaghaibh Cláir Chodhail
    a gcáir uadhaibh d'anomhain.
41. Maith an fáth do theacht re a dtreóir,
    síol Eachach déadla Doimleóin —
    síol gColla 'na dtrí treanaibh
    rí orra ar gach éiṅfeadhain.
42. Rí ar síol Mathghamhna ó Mhuigh Rath
    rí ar síol Maine mheic Eachach
    rí ar Mhanchchaibh na bhfeadh bhfiar
    do ghlanchatghibg ̇fear nOirghiall.
43. Éagóir atáid na trí rígh
    ar síol gColla, is cúis dimbrígh;
    bheith ar sgáth n-aonduine is ̇fearr
    d'aoghuire ag cách go coitcheann.
44. Maith do-ghéabhdaois clann Cholla,
    'na dtrí cathaibh cudroma —
    fian tolċha braonuighe Breagh —
    aonduine ortha d'oirdneadh.
45. Dúthaigh dhíleas chlann gColla —
    tugaid na trí ríodhronga
    ríghe an chláir ghoirmghrianaigh gil
    ar láimh Oirghiallaigh éigin.
46. Créad nách creidid clann Eachach
    do rígh cródha cheirtbhreathach,
    nách biadh céim d'iomarcaidh air
    ag fréimh iongantaigh Fiachaidh.
47. Trí saorchatha síol gColla
    toghaid éinrígh eatorra,
    do réir ghaoise agus ghliocais,
    do réir aoise is oirdhriocais.
48. Gá dás dóibh gan dol 'na ucht —
    Cú Chonnacht mhac Con Chonnacht?
    géag saoracla Thighe an Trír
    bile caomhanta a chiníl.
49. Aonmhaor tabhaigh na dtrí gcath
    rí fíréanta Fear Manach;
    troigh mhálla acht ag rochtain reann,
    námha d'olcaibh na hÉireann.
50. Cú Chonnacht Óg Mhág Uidhir
    sgiath ̇fosgaidh dá ̇foghluidhibh,
    sinsear síol gColla Dá Chríoch
    orra a síodh, orra a n-eisíoth.
51. Éinlíog lóghmhar Leithe Cuinn,
    eighre Duinn mhóir mheic Domhnuill;
    fear nár mheall duille an domhain,
    buime is ̇fearr don ealodhain.
52. Comhairleach cogaidh chláir Bhreagh,
    ceann síothchána sluaigh Gaoidheal;
    rí is ̇féithle ag finṅfearaibh Fáil,
    cinneamhain bréithre Bearcháin.
53. Bhar dtrí catha, ucht re hucht,
    teagaid i ndáil Chon Chonnacht;
    slóigh mhóra mhaicne hEachach,
    aicme cródha ceirtbhreathach.
54. Is í is meanma ag mac Siobhán,
    ar dteacht na dtrí ríthionál,
    dol do choimḣféaghain Chláir Néill,
    foighéanaidh dáibh is doiséin.
55. Mac Con Chonnacht mheic mheic Briain
    aitheónaidh fear a finnChliaigh
    'na cheinnbhile os cionn bhur gcath,
    a dheirbhfine ̇fionn Eachach.
56. Ó thús go deireadh domhain
    ní ̇fuighthi, ní ̇fuarabhair
    rí is ̇flathamhla iná an rí riamh,
    a thrí hathardha Oirghiall.
 p.66
57. Mac Siobhán is Con Chonnacht —
    cia an rí is cóir 'na chonchlannacht ?
    rún rér dheiligh a dhocra,
    glún deiridh na daonnachda.
    DA
 p.67‍

10. MÁG UIDHIR

1. Teallach féile Fir Mhanach,
   fir is ̇féile iná an t-oineach;
   tír í do dháil gach deighioth,
   d'einioch cáigh is sí is soidheach.
2. Siad ar mhéad anma is einigh —
   don Bhanbha ní séad samhail;
   rug an clú tar Fiadh Fuinidh
   crú Uidhir riamh do raghain.
3. Fiú ceann an mhoighe Mhanchaigh
   gach geall oinigh dá n-oghthair;
   geall cháigh 'na ucht dob ionchuir
   do lucht tiomchuil Chláir Chobhthaigh.
4. Gairid ré a chéile chomhloinn,
   sé fan éile 'na éiglinn
   rug a mbí ag muir ó mhinlinn
   ó a mbí inghill d'̇fuil Feidhlim.
5. Fás a dteasda ar chách ceilidh
   an lá is measa Mág Uidhir,
   a meadh d'aoinfear 'na n-aghaidh —
   raghain Ghaoidheal bhfear bhfuinidh.
6. Cosg sluaigh Bhanbha 'na bhréithir
   i n-uair a gcabhra i gcliathaibh;
   do-ní síodh do chóig críochaibh
   do mhíothoil ríogh Fóid Fiachaidh.
 p.68
7. Éire díolmhuin ní dleaghair
   ó ríoghaibh ̇fréimhe hUidhir;
   tig do síol gCuinn a gcabhair
   nó faghail ríogh Fuinn Fuinidh.
8. Rí tré iathuibh dá ̇fuagra
   do bhí as a bhriathruibh déadla;
   ní ̇fuair díon ar feadh Fódla
   fear ar fógra ó síol Séadna.
9. Ni lamhthair le lucht foghla
   na Manchaigh ó Ghurt Ghabhra;
   diongbhaidh sin a mbí i mbearna
   rí Eamhna astigh má tharla.
10. Laoich le snadhmthair Teach Tuathail.
    nách faghthair fear a bhféachaidh;
    tuillidh siad clú 'sna cliathaibh
    crú Fiachaidh 'sgan iad d'̇féachain.
11. Tilid Éirinn gan ainimh
    a héineing d'Inis Fuinidh;
    do neart ní ̇fuil 'na n-aghaidh
    teacht ar faghail d'̇fuil Uidhir.
12. Cú Chonnacht tar Chloinn Mhílidh
    do thoill a thogha ó thréidhibh;
    rí do síol Duinn dá dhéanaimh
    ar béalaibh ríogh Fuinn Éibhir.
13. Rí Éirne 'na cheann cuirfidh —
    gach geall féile dá bhfoghthair;
    beag an geall do ghnaoi an Mhanchaigh
    dá bhfaghthair geall Chraoi Chobhthaigh.
 p.69
14. Do-géabhtha 'gan ̇fíon uaidhe
    díol farbh éartha gach aoighe;
    an clú nár iomchuir Éire
    iomchruidh féile chrú Chraoidhe.
15. Féach an dtáinig nó an dtiocfa
    séan nách báidhid a mbearta;
    do lucht clú is móir na molta
    lochta an tslóigh ó bhrú Bearta.
16. Leó féin orláimh an oinigh
    lé a congbháil ó ̇féin ̇fuinidh;
    madh fearr a bhfuil 'na n-aghaidh
    raghaidh a ngeall d'̇fuil Uidhir.
17. Sé i ndeaghaidh suain gan séana —
    gi bé adearair uair óla;
    ní rug dá chionn breith mbágha
    gé bheith námha i gcionn chóra.
18. Cuach lomnán do bhróin bhleidheadh,
    níor dhóigh gan chomhdháil gcuradh;
    rug dorn tréiṅfir go talamh
    corn falamh ̇féinnidh Uladh.
19. Mór tarla ar an ngeis ngnáthaigh
    bheith don Bhanbha gan bhuachail;
    rug a geis do ghoin Fiachaidh.
    tiachair leis do Thoigh Thuathail.
20. Críoch Ghaoidheal fád go froighidh,
    ní maoidheamh do Mhág Uidhir;
    sibh ar fuil gCuinn i gcoraibh
    do sguir foghail Fuinn Fuinidh.
21. Gan ̇fear faghla ná faire
    ar feadh Banbha do-bheire;
    cách ribh ag breith a bhuidhe —
    gan duine ar breith ̇fir eile.
 p.70
22. Éintionól díobh ar ndéanaimh —
    síol Éiriomhóin is Éibhir;
    téid i gcéim nách cuid mhaoidhimh
    Gaoidhil féin duid dā dhéinimh.
23. Ní bhí acht fian Éirne it aghaidh
    ag éirghe fa Iath bhFuinidh;
    cur ruibh ní hé gurbh omhan,
    dá bhfoghar hé is d'̇fuil Uidhir.
24. Mar thige i dtreas it éanor
    ní rige a leas do laoidheadh;
    tarla i mbeirn ort it aonar
    feidhm lér saoradh Gort Gaoidheal.
25. Lór h' obair ar brú bearna,
    a Chú Chonnacht, dá gcomhdha;
    tiad tríthe as t'ucht gan arma
    lucht faghla Críche Connla.
26. Iúl na gcríoch le cléir ndoiligh
    fríoth id mhúr, a Mhéig Uidhir;
    gan triall dot uille d'̇filidh
    siridh uile Fiadh Fuinidh.
27. Sibh a horloinn ̇fóid Ghaoidheal
    ag comhroinn na gcóig dtíreadh;
    beag an ní lat do luaidheadh
    do-ní sluaigheadh Mac Míleadh.
28. Bíd ríoghraidh Bhreagh id bhaile
    'na ndíormaibh re feadh bhfleidhe;
    folchoidh sibh fa dhíon duille
    suidhe ríogh gach ̇fir eile.
 p.71
29. Sníomh do dhornchla i ngurt ghábhaidh
    do lucht comtha do chaomhain;
    tógbhaidh cuid d'̇feidhm gach éiṅfir
    déinimh duid i mbeirn bhaoghail.
30. In tráth nách aghaid filidh
    anaid cách ar do chomhair;
    cinn sluaigh is iad ar h'aghaidh
    ní ̇faghaidh siad uain oraibh.
31. Geall Banbha id dháil ag déanamh,
    labhra na bhfádh do fíoradh;
    'na thnúidh ní ̇fuil ar aoiṅfear
    súil Gaoidheal ruibh fad ríoghadh.
32. Fiodhbhaidh ̇fillte ina n-ionadh —
    linnte do thiormaigh turadh;
    lér chuir i dtráigh do thoradh
    folamh muir Chláir na gCuradh.
33. Sreabh fiar tré choille gcnódhuinn,
    níor mhoille giall i ngéibhinn;
    na croinn ísle, an tonn thírim,
    sgríbhinn dhísle ar Fonn Féilim.
34. Béim budh guth don réim ríodha
    níor léir do lucht an tnúdha;
    síol nDuinn, adir a námha,
    do dhligh cána Fuinn Úna.
35. Na dreagain ó iath Oiligh
    níorbh eagail lé Fiadh bhFuinidh;
    cóig rígh do chuir fa chomhaidh,
    gan tír d'̇foghail d'̇fuil Uidhir.
36. Gearr gur cabhradh iath uatha,
    siad ar n-adhnadh gach iatha;
    tug 'na suidhe cóig críocha
    móid síotha ̇fuile Fiacha.
 p.72
37. Ní bhí a dhíon i gcrích Chonnla
    gur dhíol an díth nách dearna —
    ní gabhthoir lé fear faghla,
    feadh Banbha ó athchoin Eamhna.
38. Tarla gan ̇fíoch gan ̇folaidh
    Banbha do dhíon gér dhuiligh;
    ní chuir aoiṅfear 'na n-aghaidh
    faghail Gaoidheal d'̇fuil Uidhir.
39. Ag síol gConnla dá gcaomhna
    ní bhíd a mbronnta mórdha;
    tugsad dó asteagh a dtéarma
    i ló dhéanmha eadh n-órdha.
40. Fa chath Oiligh níor ̇fuaraigh
    ar mbrath oinigh gach éiṅfir;
    sé ar ̇fine Duinn ag déanaimh —
    file ar bhféaghain Fuinn Éibhir.
41. Móid Chon Chonnacht dá gcomhdha
    'na gCollaibh ar gcor bhfeadhma;
    léigthear géill a bhfear bhfaghla
    ar feadh Banbha ó ̇féin Eamhna.
42. Géll Fódla a haithle an ágha
    dá bhfógra ar faithche a dhúna;
    i dtigh na ngiall do-ghéabha
    sgéala gach ̇fir d'Fiadh Úna.
43. Gan ghuais foghla um chígh gcalaidh,
    comhla ní bhí le bruidhin;
    maor í Chuinn is teann tobhaigh
    i mbonaibh beann Fuinn Fuinidh.
44. Caor cheardcha i mbeól a bruithne —
    teó gach dearna iná [a] drithle;
    ar triall ón chath budh coirthe
    troighthe ̇fian Rath 'sa righthe.
    TEALLACH
 p.73‍

11. INIS CEITHLEANN

1. Mairg ̇féagas ar Inis Ceithleann
   na gcuan n-éadrocht' na n-eas mbinn;
   guais dúinn, 'snách féadair a fágbháil,
   féagain an mhúir ̇fádbháin ̇finn.
2. I bhfad riamh suil ráinig mise
   múr taoibhgheal na dtulach ngorm,
   dá roicheadh leam triall don teaghsoin —
   dar leam ní bhiadh easbhaidh orm.
3. Do-chuala mé — mairg do-chualaidh —
   do chlú ar síothbhrugh na séad mbuadh,
   mo bhréagadh mar do bhí i gcinneadh,
   ní as nár féadadh m'̇flleadh uadh.
4. Teaghdhais lonnrach leóghain Éirne —
   dob é riomsa rádh gach ̇fir —
   nocha bhfaca fear san Bhanbha
   teagh a maca samhla sin.
 p.74
5. Adeirdis bhós gi bé ad-chífeadh
   an choill lúbtha nó an learg thais,
   an trácht réidh nó an t-achadh uaine
   nách rachadh céim uaidhe ar ais.
6. Fios a theasda an tráth fa n-uaras,
   tar éis gcodail go ceann trill
   ní ̇faca ní oile d'aisling
   acht lí an toighe ̇fairsing ̇finn.
7. Gluaisim romham, ránag ainnséin
   Inis Ceithleann fa gclaon dair;
   tre chlár bhfionn na bhfeiṙfleasg dtaraidh
   fa neimhleasg liom aghaidh air.
8. Suil tánag re taobh an bhaile
   do bhiodhg mé le a méad do gháir;
   nuall a gcon meardha 'sa míolchon,
   ag cor ealbha a díothrobh dháibh.
9. Do bhí an trácht re taobh na cúirte,
   fa chuan síthe na sruth mbalbh—
   gur ̇foiligh a trágh 'sa tonna —
   lán do dhoiribh corra carbh.
10. Do-chím láimh risin lios gcéadna
    clár aoibhinn dob órtha lí,
    faithche bharrthais an dúin daithghil,
    úir Pharthais nó a haithghin í.
 p.75
11. Amhlaidh fuaras aithche an dúnaidh —
    druim ar ais ó ingnibh greagh;
    ní fás luibh a húir fan orluinn
    ó lúidh sguir ag comhruinn chean.
12. Eich an dúin ag dol i gcoimhling,
    do-chiú arís a rioth fa seach,
    gur ceileadh leó tolcha an talaimh —
    gan cheó ortha acht aghaidh each.
13. Do-ním romham san raon díreach
    ar dhún gcúplach craoibhe Liag;
    a rabha rem ucht san ̇fionnbhragh
    mar lucht mbragha is iongnadh iad.
12. Fuaras maithe mhaicne Cholla
    san chúirt daoinigh ag dáil séad,
    lucht foilgheasa sgéal do sgaoileadh
    fréamh gcoibhneasa Ghaoidheal nGréag.
15. Fuaras fós ar feadh an longphuirt
    a lán d'éigsibh is d'aos ̇fuinn,
    ón tslios gheal fonnbhán go 'roile —
    mo chean orlár toighe i dtuill.
16. Fuaras a lán san leith oile
    d'ainnribh béaltana brat sróil,
    i múr chonchair na gcon bhfionnbhláith
    ag cor chorthair iongnáith óir.
 p.76
17. A lán féinneadh feadh an tighe,
    tríd siar ar na sleasaibh taoibh,
    airm chorra ag na hamhsaibh uaisdibh —
    gasraidh Droma cnuaisdigh Caoin.
18. Buidhean mhór do mhacraidh síthe,
    ó Síth Bhuidhbh nó ó Bhruidhin Lir;
    nár lámh súil le a n-áille d'̇féagain,
    ar tháille an mhúir ghéagaigh gil.
19. Buidhean cheard ag ceangal bhleidheadh,
    buidhean ghaibhneadh ag gléas arm;
    buidhean saor nách d'éaṅfonn uirre —
    néamhonn chaomh na mbuinne mbalbh.
20. Bruit dá gcorcradh, cuilg dá ngormadh,
    gaoi dá n-ionnsma, eich dá ngníomh;
    bráighde i ngioll, comha dá gcuma,
    sgola os cionn an rulla ríogh.
21. Géill dá ngabháil, géill dá léigean;
    laoich dá leigheas, laoich dá nguin;
    seóid dá síorchur inn is uadha —
    an síothbhrugh slim cuanna cuir.
22. Do-bheireadh siad seal don lósoin
    ar luadh n-éacht, ar iomrádh ngleóidh;
    do-beirthe seal ag slógh Uisnigh
    ar ól bhfleadh ar chluinsin gceóil.
 p.77
23. Rugsam as go haimsir gcaithmhe,
    car an chaomhlaoi do chaith sinn.
    san mhúr gheal ̇féaruaine ̇fásaigh,
    feadh éanuaire an lásoin linn.
24. Gabhaid cách 'ga gcur 'na suidhe
    ar sleasaibh míne an mhúir ghil;
    tearc i mbruidhin a séad samhla —
    méad an mhuirir tarla astigh.
25. Cú Chonnacht Óg mhac Con Chonnacht,
    cneas leabhar dá leanann dé —
    ar suidhe dá mbíodh 'na bhruidhin
    'na suidhe ríogh suidhidh sé.
26. Suidhimse ar deis dreagain Teamhrach,
    go dtairnig dhúin dáil na gcorn:
    gé tharla a díol uirre d'uaislibh
    uille an ríogh níor uaisligh orm.
27. I gcionn aimsire an uair táinig>
    tráth luighe do lucht an dúin,
    roighne an tslóigh mhóiṙfeithmhigh mhúinte —
    cóirighthir dhóibh cúilte clúimh.
28. Suil rug an lá ar lucht na bruidhne
    buidhean aca ag ionnsma sleagh;
    craoithe astigh dá gcur re camháir,
    fir ag dul do ghabháil ghreagh.
 p.78
29. Aimsir aithghearr tar éis gcodail
    do-chiú um seabhac Síthe Truim
    forgla cáich 'na dtrealmhuibh tachair,
    san ráith neamhdhuibh chlachaigh cuir.
30. Gluaisid uainn ré n-éirghe mhaidne
    macraidh chródha chúirte an ríogh;
    'na mbróin mhóir leabhairthigh laighnigh;
    neamhaithnidh dóibh snaidhmidh síodh.
31. Gearr arís go rugsad oruinn
    aicme Cholla na gcuach n-óir;
    ar gcur gach tíre ar feadh fúthaibh;
    mo chean ríghe is dúthaigh dhóibh.
32. Dob iomdha an láso um Loch nÉirne
    aoighe mná nách mair a fear;
    's dob iomdha aighthe giall ngonta
    d'aithle ghliadh ag tochta asteagh.
33. Seóid bhuadha do bhí san toighsin
    i dtús an laoi nár leó féin;
    's do bhí cradh do chóir an bhaile
    i ngar dóibh nách raibhe aréir.
34. Éigse an dúin do díoladh ainnséin
    le hua nEachach nár ob gleó,
    beag an díoth daoire na n-éigseadh,
    fríoth maoine nár léigsean leó.
 p.79
35. Ar Mhág Uidhir d'iarraidh ceada
    do-chuaidh mise ameasg na sgol;
    ó ráith aird an eagair núidhe
    mairg do cheadaigh dhúinne dol.
36. Ag deadhail riom do ráidh seision,
    ag snighe déar re a dhreich nduinn,
    dá mbeith nár ghar mé don mhílidh,
    nár sgar sé dá ríribh ruinn.
37. Cumhain leam an lá do chuireas
    cúl re teaghlach thighe an ríogh,
    gur luigh do cheas ortha uile
    nárbh ̇feas orchra dhuine dhíobh.
38. Ní fearr dhamhsa i ndiaidh an teaghlaigh
    truagh nár chaitheas ceann mo ré
    suil bhus saoghlach inn dá aithle:
    baoghlach linn go mairfe mé.
39. Ní chuala comhmaith an teaghlaigh.
    atá san dún — dia do bhail —
    fa neach dár chin ó na Collaibh,
    ag sin breath gach ollaimh air.
 p.80
40. Baile Lithbhir na learg núidhe—
    neach uaidhe ní ̇fill dá thail;
    fear gach aird don bhaile ó bhréagas,
    baile 'gar mairg ̇féagas air.
    MAIRG FÉAGAS
 p.81‍

12. AOIDH MHÁG UIDHIR

1. Léigfead Aodh d'̇fearaibh Éireann,
   lór don bhaisgheal bhairrséimhseang;
   leision Éire acht meise amháin,
   a seise, a céile compáin.
2. Ní ̇fuighinn ionadh ag Aodh,
   atáid uime ar gach éantaobh —
   ní-m-léigse i gceann ó gCriomhthain —
   na héigse is ̇fearr d'Éirionnchuibh.
3. Ní meisde, ní meisde sin,
   féachfa mé re Mág Uidhir,
   mo rí Gabhra an ngéabhadh lam
   ó tharla um éanar agam.
4. Éigean dúinne déanamh air,
   madh olc, airdrí an ̇fuinn Mhanchaigh,
   bas ghéigleabhar, taobh mar thuinn —
   do céidgheabhadh Aodh oruinn.
5. Sgéal beag uaigneach uime sin
   inneósad d'Aodh Mhág Uidhir —
   gruaidh ̇fionndaithgheal dá dtráigh tonn—
   nách cáir iomaithbhear orom.
 p.82
6. Seacht bhfir dhéag d'éigsibh Uladh
   do-chuaidh d'iarraidh ealadhan,
   dál an chuaine ̇finn Ultaigh
   go Cill Chluaine i gConnachtaibh.
7. Do cheannchodar muc is mart,
   gabhsad na dronga adubhart,
   fíoch troda ar gach droing don dáimh,
   ag roinn a gcoda i gcéadáir.
8. Fiarfaighis fear an tighe.
   fan mart cia do ċuirfidhe,
   nó fan leabharmhuic dtruim dtigh,
   don druing neamhordhruic náirigh.
9. Tiad fan muic d aitheasg éiṅfir,
   ní fríoth don druing dhíchéillidh
   acht éiṅfear amháin fan mart,
   a dhéineamh géar dháil deanacht.
10. Nár thí mo bheó choidhche ar gcúl,
    do ráidh fear aca ag iompúdh,
    ón druing caradsa ro-m-chuir,
    raghadsa fan gcuirr gcnámhuigh.
11. Na seacht bhfir dhéag — díochra an cion—
    ní dheachaidh díobh fa dheiriodh
    fan mart bhforthaisgheal acht fear,
    smacht orthaibhsean níor éidear.
12. Smuainidh, a bhruinne bhántais,
    mar thug iomad omhántais
    an t-aonduine amháin ón mhuic,
    a aoghuire Chláir Chorbmuic.
 p.83
13. Tusa aniú, a mheic Mhég Uidhir,
    ní guth orm gan t'ionnsuighidh;
    do chomhmoladh is leasg leam
    ameasg ollamhan Éireann.
14. Ní tásg cruais, ní cogadh ruibh,
    ní fuath, ní héadóigh asuibh,
    atá, a mhíonghruaidh sídhe seang,
    dot síorbhuain dínne, acht doicheall.
15. Giodh maith tú, ní thréigfinn ort
    mo dhume féin Cú Chonnacht,
    mo threise, mo ghrádh, mo ghean,
    meise fa lár ní léigfeadh.
    LÉIGFEAD
 p.84‍

13. BRIAN MHÁG UIDHIR

1. Pardhas Fódla Fir Mhanach,
   clár téiglidhe torcharach;
   tír na ngort dtirmghléigheal dtais,
   ar imdhéineamh port bParthais.
2. Ceól neamhdhuidhe nuall a tonn,
   bláth forórdha ar a fearann;
   taidhbhse mheala millse a sreabh,
   trillse a feadha gá bhfilleadh.
3. Gleannta míne ós moighibh cuir,
   srotha gorma ós na gleanntuibh;
   fiodh cnóbhuidhe ar cúl na sgoth,
   clúmh órdhuidhe gá ̇folach.
4. Lór do bhuain ̇fiabhrusa dh'̇fior
   duinne a géag, guirme a huisgiodh,
   deirge a clúimh, neamhdhuibhe a néall;
   neamhdhuidhe a húir 'sa haiëacute;ar ¹.
5. Cosmhail re ceólaibh Pardhais
   mon gcrích dtaidhiúir dtobarghlais
   fuaim a sruth ngainmhidhe nglan,
   tre ghuth ainglidhe a healtan.
 p.85
6. Ní ̇féad teanga — gá dtám ris ? —
   leath a haoibhniosa dh'aithris,
   críoch mhaothbharrchas na sreabh seang—
   ceadh acht aonpharthas Éireann ?
7. Ní bhean neach re neach oile
   san pharthas te thalmhoidhe;
   ni ̇fuil fear éadála ann,
   ná fear éagára d'̇fulang.
8. Do-geibhthear fós le gach fear
   tibhre seirce 'na silleadh,
   nách bí ar tí díoghbhála dhí
   fíornámha dá dtí thríthi.
9. Ní bhí sliocht foghlaidhe i bhféar,
   ná lorg arracht i n-aiéar, ²
   ná raon tarathar i dtuinn,
   mon gcladhachadh saor séaghuinn.
10. Ní bhíd fuatha ina feadhaibh,
    ná ilphiast 'na hinbhearaibh;
    ní bhí torbhaidh ar tí a cruidh
    ní bhí foghlaidh gá foghail.
11. Ní lamhaid tadhall tríthe,
    tar a cladhaibh coigcríche:
    beag suim an ghormoirir ghil
    i bhfoghloidhibh Fuinn Éibhir.
12. Fuair an chríochsa um ghort nGabhra
    d'anchumhachtaibh éagsamhla —
    tar nách éidir í d'̇faghal —
    ní éigin dá hanaghal.
 p.86
13. Ní buadha cloch, ní fégh fiagh
    chaomhnus cuanta a críoch n-imchian;
    ní learga foirbhthe, ní fiodh,
    ní cearda doilbhthe draoitheadh.
14. Atá aca éinní is ̇fearr
    do dhíon na gcríoch go coitcheann;
    díol cáigh d'aoghuire san ̇fior —
    aonduine dháibh is dídion.
15. Brian Mhág Uidhir na n-arm nocht,
    mac Donnchaidh mheic Con Chonnacht;
    sgiath caomhanta Críche Duinn,
    aondalta Síthe Sioghmhuill.
16. Dromchla aigéin re hUltaibh,
    múr cloiche re Connachtaibh;
    céile bhan mboigbhíthe mBreagh,
    cladh coigcríche an dá chúigeadh.
17. Luibh íocsláinte d'̇fuil Eachaidh,
    doras báis do Bhréifneachaibh;
    an chaor neimhe don Niall̇fuil,
    's don taobh eile d'Oirghiallaibh.
18. Pardhas Ádhaimh Inse Fáil
    Fir Mhanach na múr gconáigh:
    ua na ndeigḣfear ó Dhún Bhreagh
    mar mhúr teineadh 'na timcheal.
19. Dá mbeantaoi éinchreach d'̇fuil Chuinn
    ó Éirne go hÁth gConuill —
    'na n-airgnibh do-geabhtha geall
    a ceathra hairdibh Éireann.
 p.87
20. Ní ̇fúigfeadh teach gan toghail
    um Bóinn an bhruaigh thorchoraigh,
    nó mon Muaidh dtírimghil dtais,
    nó um ̇fírimlibh bruaigh Bhearnais.
21. Comhmór do hairgfidhe uaidh
    na tolcha corra um Chraobhruaidh,
    'san eang síthe ó Chruachain Chuinn
    go bruachaibh chríche Coruinn.
22. Tabhairt aighthe ar adhbhaidh mbeach,
    nó is cor láimhe i niod naithreach —
    tír a sean d'̇faghail ón ̇fior,
    nó is aghaidh ar theagh dteineadh.
23. Atá le fada ag feithimh
    le Brian féin dá fóirithin,
    'sgach fádh ag tairngire a thocht
    don chlár ainglidhe éadrocht.
24. Fuilngid Gréagaigh eacht eile
    beith mar so seal d'áiridhe,
    fa chiaigh mhóir dhocrachta dháibh,
    i ndóigh ̇fortachta d'̇fagháil.
25. Gluaisid forgla bhfear ndomhain
    fan nGréig n-échtaigh n-iorghalaigh,
    gur bhean siad a draoidheacht dí
    do-niad i n-aoiṅfeacht uirri.
26. Ó nách fuairsiod cead catha
    na gasraidhe Gréagacha,
    rí an tsluaigh rachalma do ráidh
    a n-athardha ar n-uair d'̇fágbháil.
 p.87
27. Ná fágbhaidh, ar fáidhe Gréag,
    fearr dhaoibh bhur gcríoch do choimhéad;
    lucht bhur n-oirbhearta is ní náir
    ar tí a n-oighreachta d'̇fágbháil.
28. Draoi dhíbhséin arís do ráidh:
    córaide an chríoch do chongbháil,
    atá aonduine i ndán dí
    bhus aoghuire ar clár chruinni.
29. Atá 'na naoidhin aniogh
    fear ar saoraidhne, ar seision;
    dá bhfoilngeam a bhfoigheam dh'ulc
    roighearr go bhfoighbheam fortacht.
30. Sloinn dúinn ní is soillse iná sin,
    do ráidh cách d'aithiosg aoiṅfir,
    cia hé, nó an mbéarthaoi go a bhun,
    an té adéarthaoi dá dhéanamh ?
31. Do ráidh an draoi — dia do rath —
    Earcoil mór, mílidh Gréagach,
    is é adubhart do dhíon cháigh,
    do bhríogh cumhacht is chonáigh.
32. Beid, ar sé, slóigh an domhain
    mon ndraig n-uathmhair n-éagsamhail,
    gnúis roithneach dán hainm Earcoil,
    an phailm thoirtheach thairngeartaidh.
33. Ní bhia i n-ilphiasdaibh oile,
    ní bhia i ndúilibh daonnaidhe,
    neart ó bhfuighbheadh righe ris,
    tuillmheadh a ̇fine dh'aithris.
 p.89
34. Cinnis an draoi adubhairt sin,
    mar chomhairle dá chairdibh,
    go dtí a dhreach chaomhsoilléir chorr,
    breath gach aonoiléin d'̇fulong.
35. Dá ndearntaoi a ráidhimse ruibh,
    ar an fáidh, go fás Earcoil,
    'nar thaibhgheadar na trí roinn
    ní bhí acht airleagadh orainn.
36. Cead linn a n-uighbheam d'olcaibh,
    do ghábhthaibh, do ghuasachtaibh,
    is dáil gcabhartha 'nár gcionn —
    labhartha cáigh go coitchionn.
37. Fuilngis gach breath dá mbíoth air,
    iomthús an airdríogh Gréagaigh —
    gruaidh doinnghealtais nár chleacht coir—
    go teacht oirbheartais Earcoil.
38. Téid naonbhar ban dá bhranar,
    d'aindeithbhir lé apghaghadh,
    do mhnáibh ríogh gasraidhe Gréag,
    líon dar chasmhaile a choimhéad.
39. Ní théigheadh, bhós, tre bhioth síor
    do ghlún nó d'ucht an airdríogh,
    lé mbíoth d'̇forcoimhéad uaidh air,
    ní drochcoimhéad ̇fuair Earcail.
40. Gairid d'Earcoil dá éis soin
    gur chuir faoi forgla an domhain;
    gá dás luadh imdheachta an ̇fir — ?
    tinghealta an druadh do dheimhnigh.
 p.90
41. Lingthear leis lucht an bheatha,
    díoghlais orra a n-ainbhreatha;
    seóid Ghréag ón domhan 'na dhál
    'na dtoradh chéad ag claochládh.
42. Maith do-chuaidh dá chairdibh gaoil
    anmhain ris i méad macaoimh;
    gá dú ? — acht ní hinleanta air —
    clú na himdheachta ar Earcoil.
43. Mar sin do bhádar fa Bhrian
    síol gColla na gcreach n-imchian,
    go haipgheaghadh dá ghruaidh ghil,
    'na mhaicleanabh uair éigin.
44. Gur chaithsiod fós Fir Mhanach,
    go himsníomhach urchradhach,
    seal ag síṙfeithimh mar sin
    le ríbheithir ̇fear nOiligh.
45. Gur leasoigheadh — lór do rath
    ar ghlún airdríogh Fear Manach,
    'sle mnáibh breachtsoilse glac ngeal,
    an tEarcoilse Mac Míleadh.
46. Gur líon fós do mhéad meanma
    ar ̇feabhas a oileamhna —
    gnúis chorcra ón soidhearaidh síodh —
    's d'oileamhain ochta an airdríogh.
47. Go rug orra dá éis sin
    mac Donnchaidh mheic Mhéig Uidhir,
    re béal a dtabhartha i dtír,
    ar séan gcabhartha a chiníl.
 p.91
48. Síol gColla, cinéal Eóghain,
    do thabhaigh is taibheóghaigh
    a bhfuil orra re hathaigh
    ag fuil Cholla i gcartachaibh.
49. Ag síol gColla Chláir Dá Thí
    do bhí gach breath dá mbeirthi
    'na cuid rúin ag ríoghaibh Breagh
    súil re a díoghail fa dheireadh.
50. Fa cead leó a n-aghaibhdís d'ulc
    ó Ultaibh, ó chrích Connacht,
    ó tharla cobhair 'na gcionn
    fa chomhair ̇faghla Éirionn.
51. Fóchtaid feasda dá bhfoltaibh
    d'Ultaibh, don chrích Connachtaigh;
    ó tá an Brian tarngaire ar dteacht
    faghlaidhe ag triall ón tuaisgeart.
52. I dtús cháigh tiocfa ar tosaigh
    mac inghine an Aodhasoin;
    bas neartmhar le niamhthair ga,
    Earcal iarthair na hEórpa.

PARDHAS p.92‍

14. CATHAL Ó CONCHOBHAIR

1. Déanam cunntus, a Chathail,
   d'ionnmhus agus d'ealathain;
   cúis a dhéanta is crádh croidhe,
   a réalta ó chlár Chalroighe.
2. Briathar ghnáth, a ghnúis ̇fáilidh,
   deireadh cumainn comháirimh;
   ní hé an glór nách doiligh dhamh,
   a rómh oinigh na n-ughdar.
3. Mithigh dhúinn déanamh cunntais,
   gidh eadh, a rosg réaltunntais,
   a ghruadh ̇frirhir, a rún ban,
   níor mhithigh dhún a dhéanamh.
4. Moch dúinn do dheónaigh tusa
   dhol i gceann an chunntusa;
   críoch m'annsa is adhbhar cumhadh,
   amhghar dhamhsa an deónughadh.
5. Cunnradh duas agus dána
   do-nínn red dhreich ndonnmhálla,
   mar budh dual duidse agus damh;
   truagh mo chuidse don chunnradh.
 p.93
6. Ní dheachaidh dár gceirdne i gcruth
   nár chumas dod chúl ghéagach,
   ón duain go haonrann d'̇fighe,
   a saorbharr sluaigh Sligighe.
7. Ní raibhe ó seinm na gcraobh gciúil
   go sgaoileadh na sgéal dtaidhiúir,
   's uaidh sin go huaisle t'̇fola,
   nár libh uaimse an ealodha.
8. Déanam cunntus go nua anois;
   fionnam uait mar do íocuis
   gach cáil 'na ndeachamair dhuit,
   a chreachurraidh Chláir Chormuic.
9. Créad an tost atá oraibh,
   a Chathail Í Chonchobhair,
   gi bé do dáileadh damhsa
   gan é d'áireamh oramsa?
10. Créad nách maoidhise, a mheic Taidhg,
    a bhfuaras ód ghnúis ghealaird,
    do luagh mo rachunntais ruibh,
    a sduagh bhachalltais Bheannchuir?
11. Gach breath dúinn dár dháil tusa
    dá gcurthaoi san gcunntussa,
    a dhamh ré an bhroghasa Breagh,
    níorbh orasa é d'áireamh.
12. Do-geibhthi uaid iall an sbuir,
    do-geibhthi an crios, a Chathuil;
    do-geabhtha an brat 'san bleidhe,
    'san eachra, a slat Sligighe.
 p.94
13. Ochán! och! do-geibhthi an ghroigh,
    'san chaor bhuadha ód bhais leabhair;
    'san bheann órdhaidhe 'san ̇fail,
    a cheann mórmhaighe Murbhaigh.
14. Do-geibhthi an crodh ód chúl ̇fann,
    do-geibhthi fós an fearann,
    a sgiath chosnaimh chuain Duibhe,
    'san crodhsoin uaibh d'ionghuire.
15. A chéad urdail dá n-aghbhoinn
    uaid, a bhéildeirg bhriatharmhoill,
    a bhfuair mé d'iolmhaoinibh ann,
    ní hé is ionmhaoidhimh oram.
16. Córa do mhuirn do mhaoidhimh,
    'sdo rún fáthach forbhfaoilidh;
    a bhrágha fionnmhoighe Fáil,
    cára h'ionmhoine is t'anáir.
17. Do-gheibhinnse, a ghéag Luighne,
    do chogar, do chomhuirle,
    t'uille agus leath do leabtha,
    breath nár thruime toirbhearta.
18. Cóir a bhuidhe do bhreith ruibh —
    fuaras ó chách, a Chathail,
    na haisgeadha fa lór linn,
    do lógh m'̇faigseana ar h'uillinn.
19. Ní ̇féadfamaois, a ghruadh gheal,
    leath a n-uaramar d'áireamh,
    idir sluagh finntighe Fáil,
    do luagh impidhe it anáir.
 p.95
20. Fuaras tríod don taoibhse aniar
    mo cheannach ó Chloinn Uilliam,
    'só chath Bhréifne uair eile,
    a ̇féithle sluaigh Sligighe.
21. Fuair mise, is ní mé do thuill,
    mo chuid d'ionnmhus chlann gConuill,
    's d';éadálaibh ó Néill anoir,
    ód chéibh ghéagánaigh gabhlaigh.
22. Do saorthaoi ar son mo cheannaigh
    clann Ghoisdealbhaigh, Gaileangaigh,
    do Chloinn Chubháin, do Cheara,
    níorbh ̇fuláir ar n-aisgeadha.
23. Im' thuilleamh buidhe do bhíodh
    gach rí, gach adhbhar airdríogh,
    ó chuan Éirne go hEachtgha;
    ní tuar éirghe aigeanta.
24. Ní ̇fuair file romham riamh
    maca samhla dár soimhiadh,
    um Thealaigh bhféirmhín na bhFionn,
    ó éinrígh d'̇fearaibh Éirionn.
25. Ní raibhe ag Cunn na gcéad dtreas
    d'onóir ar Eochaidh Éigeas,
    a slat bhagair Bhanbha Cuinn,
    a dtarla agaibh oruinn.
26. Giodh é Fítheal, fáidh Cormaic,
    fríoth liomsa as do leabharghlaic,
    a rí sluaigh bhastana Bhreagh,
    asgadha nách fuair Fítheal.
 p.96
27. Níor chleacht Torna — gá dtám ribh —
    re linn Néill ná Cuirc Caisil —
    oide suadhollamh bhfear bhFáil —
    meadh a n-uaromar d'̇fagháil.
28. Muirn Mheic Coise, cian ó soin,
    re linn Taidhg Mhóir mheic Cathail,
    dom chionsa ní séad samhail,
    ionsa h'éag ót ollamhain.
29. Muirn Mheic Liag i Leith Mogha,
    i n-aimsir Bhriain Bhóromha,
    gér mhaith rí fionntolcha Fáil,
    níorbh ionchomtha í is m'anáir.
30. D'ollamhnaibh Banbha na mbeann
    ní thug airdríoghraidh Éireann
    leith ar bhfaghála ód dhreich dhil,
    ná leith m'anára i n-aointigh.
31. Ó nách féadaim teacht thoraibh,
    a Chathail Í Chonchobhair,
    bheith 'god luadh is doiligh dhamh;
    truagh gan m'oidhidh it ̇farradh.
32. Níor saoil neach ar dhruim dhomhain
    mé tar h'éise d'anamhain;
    nár dhamhsa gan dol red chois
    ar son t'annsa agus t'ionnmhois.
33. Deacair d'uaislibh Inse Fáil
    ó mhair mise is tú ar dteasdáil,
    a sgath Ghaoidheal Chláir Chonnla,
    dáigh a haoiṅfior ealodhna.
 p.97
34. Minic do sirthea ar Dhia dhamh
    ré budh sia 'ná do saoghal;
    a lámh thilte bhraonchláir Bhreagh,
    do chlaochláidh h'itche m'aigneadh.
35. Tánuig h'itche, fa ríor ruinn;
    fuarais ó Dhia, a dhreach séaghuinn,
    bheith saoghlach dúinn id dheaghaidh,
    a aonbhrath Múir Mhuireadhaigh.
36. Níorbh iongnadh h'itche d'̇faghbháil
    duit, a bhaisghil bhriatharnáir;
    níor éimdheabhair neach fa nimh,
    a dhreach séimhleabhair suilbhir.
37. H'itche féin, fearg an Choimdheadh,
    ro-m-chráidh, a chruth séaghoinngheal;
    i n-aghaidh mo dhísle dhuid
    m'̇faghail is tríbhse tánuig.
    TÁNUIG
 p.98‍

15. MÓR INGHEAN BHRIAIN BHALLAIGH

1. A Mhór, cuimhnigh an comann,
   gá dtám dhó, a dhearc ̇fochondonn ?
   ní budh cás réidhiughadh roinn
   ór ̇fás d'éiliughadh eadroinn.
2. Ós dá chasaoid red chéibh mbuig,
   tarla dhamh — dia do neamhchuid —
   bíodh nách foilcheas an fissin,
   gníomh nách oircheas d'innisin.
3. Fa ríor, do-rinne mise
   rem thighearna tairise,
   a shubh chraobh ó chathraigh Bhreagh,
   taom asar athraigh aigneadh.
4. Do-roinneas damhna diomdha
   ar tosach rem thighearna,
   's rem lucht oileamhna, a ghruadh gheal,
   fa tuar doimheanma a dhéineamh.
 p.99
5. Do dhearbhsad dó — gá dám ris — ?
   drong líonmhar do lucht aimhlis
   ar sduaigh n-úir mbionṅfoclaigh mBreagh
   iomarcaidh dúinn do dhéineamh.
6. Atáid daoine dá rádh ruinn
   gur chum mé i ndán d'Ó Dhomhnuill
   leattrom, más ̇fíor, 'na n-aghaidh
   ar síol gceanntrom gConchobhair.
7. Mór do-rinne rí Sligigh
   riom fan amsoin d'̇foidhidin,
   rí an tsluaigh ón chlaidhliossoin Chuinn,
   'sa bhfuair d'aimhliosoibh oruinn.
8. Atá sinn ó sin i le
   dá seachna ón chrích go 'chéile,
   tre ̇feirg bhfrithir chloinne Cuinn,
   's do bhithin doirre Domhnuill.
9. Ar son nár fógradh mé, a Mhór,
   do dhruim a ̇feirge d'̇fadódh,
   mar tám do hionnarbadh inn
   tre Chlár bhfionnardghlan bhFéilim.
10. Ré bliadhna agus beagán lais
    dúinn gan teacht dár dtír dhúthchais —
    céad bliadhain ní buaine liom —
    uaidhe idir ̇fiadhaibh Éirionn.
 p.100
11. Atá ar gcion bhós re bliadhain
    idir chloinn Néill Naoighiallaigh,
    idir síol gConuill ag clódh,
    an tsíon oruinn ag iompódh.
12. Drong ó bhfuighinn riamh reimhe
    sgoth mhuirne ar feadh m'aimsire —
    caithid saoṙflaithe fear bhFáil
    ar ̇feadh n-aonlaithe mh'anáir.
13. Ní bhí oruinn 'nar n-áit féin,
    an treimhse atámaoid aimhréidh
    le rígh mhuighe saoir Suca,
    acht aoibh dhuine dheórata.
14. Muna thí do Dhia agus díod
    mo dhíonsa, a chiabh na gcaimdhíog,
    neart m'anacail ní ̇fuil ann
    lér luigh d'anacair oram.
15. Dá saora tú, a thaobh gealtais,
    meise i n-aimsir m'éigeantais —
    breath sin do dhearbh gach duine —
    libh ar sealbh go síorruidhe.
16. Cóir dhúinn bheith do bhreith dlighidh,
    dá dtí dhíot inn d'̇fóiridhin,
    a bhas sliom bhanamhail bhog,
    do chionn mh'anaghail agod.
 p.101
17. An gcuala tú na trí heóin
    d'éanlaith iongantaigh aineóil,
    a ghéag abhla ó ̇finnTigh Fáil,
    tarla d'impir san Eadáil.
18. Do bhídís tre bhiotha síor
    gach laoi ar aghaidh an airdríogh,
    ós a chionn ag teachta asteagh,
    's ós cionn na leabtha i luigheadh.
19. Seacht mbliadhna do bhádar soin
    do ló is d'oidhche 'na ̇fochoir,
    gan teacht na héanlaithe ar ais
    feacht éanlaithe 'na éagmais.
20. Mar sin dóibh — dia do phudhar —
    gan chodladh gan chomhsanadh;
    ní lór ceólchuire a gcomhráidh,
    sódh eólchuire a n-iomarbháigh.
21. Tairgthear uaidh a oighreacht féin,
    tairgthear a inghean ainnséin,
    d'̇fior aitheanta na healta,
    dárbh aitheanta a n-imtheachta.
22. Labhrais macaomh ameasg cáigh,
    geallais do chách i gcéadáir,
    tar a mbí dá dhocracht dó
    an rí d'̇fortacht ón iarghnó.
 p.102
23. Adubhairt 'na dheaghaidh soin:
    toisg na dtrí n-éansa it ̇fochoir,
    gi bé ara bhfoil ainbhfios ann
    ní ̇foil 'na ̇failgheas oram.
24. Atá cúis réna cóir sgáth,
    a impir, ar an t-óglách,
    leis na trí héanaibh dot ̇fios,
    déanaidh í mar is oirchios.
25. Cúis chóra re cian d'aimsir
    atá ag na trí héanaibhsin,
    ó tá an chóir d'oirichil ort
    roimhithigh dhóibh a dúsocht.
26. Bainéan díobh agus dias ̇fear
    na trí heóinsi atá id thimcheal;
    sgéal bhus cúis iomráith orra.
    'na chúis iongnáith eatorra.
27. Innis dúinn mar is dearbh libh,
    a ógláich, ar an t-impir,
    sgéala gach eóin don ealta,
    fréamha a n-eóil 'sa n-imtheachta.
28. Ná ceil oram, innsidh damh,
    an treimhse atáid im ̇farradh,
    ciodh dob ̇fáth dona héanaibh,
    aniogh tráth a theisbéanaidh.
 p.103
29. Táinig, a rí, roimhe so,
    gorta, ar sé, re seal mbliadhna,
    don bhioth uile do gheabh greim,
    ar feadh na cruinne i gcoitchinn.
30. Do bhí sí ar an ealtain eán,
    do bhí ar éignibh an aigéan;
    do bhí ar thréadaibh an talaimh,
    sí ar ̇féagain dob éagsamhail.
31. An dara héan don dá éan —
    aige ar tús do bhí an bainéan,
    sí ar feadh na gorta níor gheabh,
    an seal fa docra a dídean.
32. Fuair sí ón ̇firéan oile,
    feadh na bliadhna baoghloighe,
    gach ní dhá n-uair 'na heasbhaidh,
    mar ̇fuair í san éigeansain.
33. An céidéan, dá dtarla ar tús,
    dol 'na seilbh dob é a iomthús,
    do cheart dob áil a hiarraidh,
    ar dteacht dáibh ón doibhliadhain.
34. An firéan oile is é adir:
    sealbh na mná gur dhó dhlighthir,
    ós é tug í as an aimsin
    go rug sí ar an soaimsir.
35. Ráite an chéideóin ó chianaibh,
    do dhiúlt dí san doibhliadhain:
    gi bé céiḋfear 'ga mbí bean
    nách éidear dhí é d'éimdheadh.
 p.104
36. Sibhse féin do bhreith bhreithe
    dhóibh tar gach n-aon d'áirithe,
    críoch a n-adhbhair is í soin,
    a rí, d'anmhain it ̇fochoir.
37. Rug an rí do bhreith bhunaidh
    sealbh an eóinsin d'anamhain,
    ar dteacht ón ré dhocruidh dhi,
    don té do ̇fortuigh uirthi.
38. Atá sí fo séala ó sin,
    an bhreathsoin bheóil an impir;
    breath í ararbh éigin anadh,
    ní héidir í d'athraghadh.
39. A inghean Bhriain, a bharr lag.
    mar sin bhias m'orláimh agad,
    ar gclódh mo dhocrachta dhíom,
    do lógh m'̇fortachta óm imsníomh.
40. Ní ̇féadaim dol ód dhreich mhoill,
    ní rachuinn fós dá bhféaduinn,
    tre bhioth síor, a ghruaidh ghealtais,
    's mo dhíon i n-uair mh'éigeantais.
41. Déana dhíom duine dhuit féin,
    a ríoghan Rátha saoirNéill;
    ní foláir dhamhsa agus duit
    m'annsa d'̇fogháil 'na éaruic.
 p.105
42. Cuir rem dhíon, a dhreach séanta,
    dá mbeith go mbeith doidhéanta,
    red chéibh ndlúithslim, red ghlaic ngil,
    do mhúinfinn dait a dhéinimh.
43. Ná tógaibh ris an rosg mall
    go beith réidh dúinn 's do Dhomhnall;
    ná caith, ná cagail a chrodh,
    ná habair maith do mhóradh.
44. Ná tuill clú, ná cosain guth
    d'Ú Chonchobhair chláir Theamhrach;
    bí duilbhir ar feadh bhfleidhe,
    ná cuimhnigh ̇fear d'áiridhe.
45. Ná heirg i slánaibh síotha,
    ná ceannsaigh na coigcríocha,
    a rún céillidh, a ghnúis gheal,
    ná réidhigh cúis ná caingean.
46. Ná hionnail bais ná bruinne,
    ná an déad ar dath néamhuinne;
    ná tarr i gceann slóigh Sligigh
    fa cheann óil ná oirfididh.
47. Ná daingnigh riaghail ná reacht,
    ná bac easaonta h'oireacht,
    síoth dot ̇filidh go n-oghair.
    ar ̇fíoch cinidh Chonchobhair.
 p.106
48. Iomdha ní do-ní tusa —
    má taoi ag cur rem chaomhnasa —
    a bheithir chorcra Chnuic Bhreagh,
    is docra dhuit do dhéineamh.
49. Rodhocra dhuit na dairghe
    do chlaonadh red chomhairle,
    fill mar an bhfiodhbhaidh dtoraidh
    diomdhaidh chinn ó gConchobhair.
50. Ciúnaigh ̇feirg airdríogh Duibhe,
    fearg an chuain mar chiúnaighe;
    mínigh fraoch anfaidh an ̇fir,
    mar bhalbhthair an ghaoth gheimhridh.
51. Na srotha binne balbha
    mar bhíd uaid gan urlabhra,
    usa rí Cairbre do chosg,
    mun ní fá dtairge a theagosg.
52. Foghla cháigh mar choisgeas sibh,
    cuirthear aradha éigin
    red ghnúis ndeirg míoṅfoclaigh moill
    ar ̇feirg ndíogholtaigh Dhomhnoill.
53. Mar seargus sibh na sreabha
    nách iomchruid na héigneadha,
    dob orusa a searg mar soin
    fearg na folasa Fiachoidh.
 p.107
54. Mar thrághas tú tonna an chuain,
    'san sín n-ainbhtheanaigh n-adḣfuair,
    tráigh a bhfoil d'̇fíoch ret ollamh,
    ag soin críoch ar chanamor.
55. Dá raibh tú re Meidhbh, a Mhór,
    feadh ar gcogaidh do chlaochlódh,
    cur im aghaidh ní ̇fuil ann,
    tar a bhfuil d'̇falaidh oram.
    A MHÓR
 p.108‍

16. BRIAN NA MURRTHA

1. D'̇fior chogaidh comhailtear síothcháin,
   seaṅfocal nách sároighthear;
   ní ̇faghann síoth acht fear faghla
   feadh Banbha na mbáṅfoithreadh.
2. D'ógbhaidh Bhreagh gi bé lén feirde
   fir Saxan do síodhoghadh,
   ní beag so dá dhíon, mar dearar,
   bíodh sealadh dá síoṙfoghal.
3. Ní ̇fuighid siad síodh ó Ghallaibh
   Gaoidhil na ngníomh gcathardha,
   ní fiú a gcogadh snadhmadh síodha,
   damhradh ríodha rachalma.
4. Ní díol síothchána síol gConaill,
   ná clann Eóghain onchonaigh,
   ná clann Chathaoir, ná síol Sadhbha,
   ná síol gcalma gConchobhair.
 p.109
5. Beag nách deachsad go díoth n-éiṅfir
   uaisle fola fionnGhaoidhil,
   fiú a feabhas do dhóigh na dronga
   tóir orra nách ionmhaoidhimh.
6. Siad dá gcur i gciomhsaibh Banbha,
   buidhne Ghall 'na glémheadhón,
   airc leithimil díobh ar ndéinimh,
   síol Éibhir is Éireamhón.
7. Cóir nách comhaillid cath Saxan
   síoth don ̇foirinn ̇fadhálta;
   do-chíthear dhóibh — truagh mar tharla —
   sluagh Banbha gan bharánta.
8. Ar a loige do lucht cogaidh
   ar cionn na gcath n-eachtronnach
   nách faghaid síoth tar ̇fonn nEórpa
   an drong leónta leathtromach.
9. Díoth a dteaguisg tug na daoine
   fan droing ̇fíochmhair ̇foirneartmhair,
   truagh nách faghaid lucht a laoidhidh
   a hucht aoiṅfir oirbheartaigh.
10. Mór an neamhchuid do neach éigin
    d'éigsibh an ̇fuinn ghealtolchaigh
    gan a rádh re fearaibh Fódla
    deabhaidh d'̇fógra ar eachtronnchaibh.
11. Ós é ar gcuidne do chloinn Mhíleadh
    mac Briain bhronnus airgheadha,
    an ghéag do sluagh lúthghrod Luimnigh
    múnfad d'̇fuighlibh ailgheana.
 p.110
12. Do-bhéaruinn comhairle charad
    do cheann ̇fréimhe ríghFearghna,
    drithle bheag do chur san chagail,
    an tsubh abaigh ̇fíneamhna.
13. Do-bhéar bhós le beagán comhráidh —
    créad acht fadódh fíṙfeirge ? —
    do rígh Mhoighe srothaigh Sléachta
    fochain déanta díbheirge.
14. Urusa dhó déanamh cogaidh
    tre chombáigh cóig saorphobal,
    leis ón tuinn chalaidh go' chéile
    raghaidh Éire ar aonchogadh.
15. Lasfaid cách do chombáigh rision,
    idir rígh is ríoghdhamhna,
    mar loisgthear teagh re teagh oile,
    ar feadh moighe míonBhanbha.
16. Fir Éireann an uair fá gcluinfid
    cogadh airdríogh Aolmhoighe,
    ní bhia tír gan ̇fear a ̇faghla
    ar feadh Banbha braonghloine.
17. Éireóchaid leis líon a dtionóil,
    tnúthach n-uilc na hÉireannaigh,
    tairgfid Gaoidhil cor ré chéile,
    go robh Éire ag éinearraidh.
18. Ní thig dhó gan díchiol cogaidh
    fa cheann ar gcláir Únaine —
    dhó bhias a dtarbha nó a dtoibhéim —
    faghla oiléin Úghaine.
 p.111
19. Bíod múir chloch 'na gcuiltibh fiaidhmhíol,
    folchadh d'̇feór gach aonchonair,
    go bhfágbha clár tonnbhán Teamhra
    lomn án d'ealbha is d'̇faolchonaibh.
20. Fágbhaid d'ocras um iath mBóinne,
    'sum Biorra an bhruaich géigleabhair,
    go dtoimhle an bhean i mín Midhe
    mír do chridhe a céidleanaibh.
21. Ná bíodh ar son a séad mbuadha,
    ná a mbrugh n-aolta d'áiridhe,
    acht rádh go rabhsad uair éigin,
    ó sduaigh géiggil Gháirighe.
22. Gearrthar leis a lubhghort toraidh,
    teasgthar uaidh a n-arbhanna
    le lucht dídin chóigidh Chruachna,
    óiġfir uallcha armdhonna.
23. Déantar leision láimh re Tailltin
    tuir mhóra do mhionchuma;
    sgriostar leis go bruinne mbrátha
    a muille a n-átha a n-iothlunna.
24. Déantar sléibhte seachnóin Uisnigh.
    d'imlibh réidhe romhoigheadh,
    nách fagha an fear re taobh dTeathbha
    raon na gceathra gconoireadh.
 p.112
25. Taisgthear le neach mar ní iongnadh
    re haghaidh ̇fir éanuaire
    géim éanbhó fa Cholt do chluinsin,
    nó um port Uisnigh ̇féaruaine.
26. Bíod fir neartmhara ó Nás Laighean
    leó ag tabhairt a dteannoireadh
    do bhróintibh cuach n-arsaidh n-órtha
    's d'asnaibh cófra a gceannoigheadh.
27. Déantar saidhbhir sealadh oile
    d'̇fearaibh daora dochraide;
    tugthar fós 'na ndaoinibh daidhbhre
    saoiṙfir saidhbhre sochraide.
28. D'éis na ngníomh do-ghéanaid siadsan,
    síol Ruairc na rún bhfíochmhálla,
    na Goill ó chrích iathbhuig Almhan
    iarrfuid snadhmadh síothchána.
29. Tiocfaid teachta do thúr osuidh
    uatha ar ógbhaidh iathBhanbha,
    géabhaid don droing suilbhir singse
    d'̇fuighlibh millse miadhchardha.
30. A mbeirte sróil, a seóid bhuadha
    béaraid go sluagh seinSligigh,
    géabhthar d'̇failghibh óir dá n-uaislibh
    ón bhróin duaibhsigh dheinmnidigh.
 p.113
31. Iarrfaid leó do láthair cúirte
    ceann síodha guirt ghlanUisnigh,
    'sní sirfid fós díol 'na ndearna.
    síol bhFearghna ar an bhfaghuilsin.
32. Ná meallaid le millsi briathar
    Brian mhac Briain ó Bhréifneachaibh;
    mairg do-bhéaradh aghaidh orra,
    danair loma léirchreachaigh.
33. An feasach dhó dála an leómhain,
    lá dár ̇fóbair aindligheadh ?
    níor geineadh neach ré mbí a bhuidhe,
    rí na n-uile ainmhidheadh.
34. Goiris 'na cheann ceathra an talmhan,
    tiad chuige don chéidiarraidh;
    dob iomdha fan gcuireadh gcuanach
    buidhean uallach éigiallaidh.
35. Ní tháinig fa thús an chuiridh
    ceann an chineóil sionnchamhail,
    anais amuigh uaidh fan aimsin
    go bhfuair aimsir iomchubhaidh.
36. Tiad na sionnaigh san séad chéadna
    chuige arís ar éinslighidh —
    righe riú níor chóir 'na gceardaibh —
    'na mbróin chealgaigh chéimrighin.
37. Ar ndul d'amharc uamha an leómhain
    don lucht nár líon coinghleaca,
    líonaid siad d'uamhan a n-anmann,
    sluaghadh anbhfann oirmheata.
 p.114
38. An céidsionnach do-chuaidh aca
    gusan uaimh mbric mbéalaolta,
    do ráidh riú i n-imeal na huamha
    filleadh uadha d'éanaonta.
39. Do-chím eang an uile cheathra
    chuige so go solusda,
    'sní uil, ar sé eang gá ̇fágbháil,
    a dhream ágnáir ̇forusda.
40. Dá ndeachmaoisne san dún chéadna,
    ar ceann na slógh sithchealgach,
    ní foighthe ar lorg ar gcúl choidhche
    ón mhúr foirbhthe ilcheardach.
41. Iomthús na sionnach seal oile,
    iompóid ón uaimh ̇formadaigh,
    gá dú ? — acht do ghéis uichtghil Finne
    tuigthir linne ar lobhradair.
42. Is sí an chúirtse ag cathaibh eachtronn
    uaimh an leómham léimeannaigh,
    's is siad na ceathra ̇fuair oidhidh
    sluaigh an oirir Éireannaigh.
43. Tuigeadh Brian mhac Briain mheic Eóghain
    gan éinneach d'̇féin ghlanBhanbha
    do theacht slán gan mheing gan mheabhail
    ón dreim d'̇fearaibh allmhardha.
44. Do chuir d'eagla ar ̇fearaibh Saxan
    snáth uama an ̇fóid Loghasa—
    dá dtugdaois cách é 'na n-orláimh
    sé d'̇foghbháil nárbh orasa.
 p.115
45. Dídean Teamhra atá ar a chumas —
    codhnach chloinne ríghFearghna;
    ní thig do chách gan a choimhéad —
    bláth na bhfoighéag bhfíneamhna.
46. Ní ̇fóirfidís uaisle Banbha
    Brian mhac Briain an mhóireinigh,
    'sníor chás le sduaigh ndaoinigh nDuibhe
    Gaoidhil uile d'̇fóiridhin.
47. Méad a ̇fuatha ag ógbhaidh danar
    dhó féin bhíos do bharamhail;
    cách dhó dá fógra re fada —
    Fódla aga ar aradhain.
48. Urasa dhó a dídean ortha,
    iomdha dhá aos comhanta,
    'sní uil ré a dhíon aga acht Éire,
    fada ó chéile a chomhachta.
49. Beid na fréamha ó bhfuil a mháthair
    fa mhac Briain 'na mbodhangaibh,
    gach fine dhíobh mar dhéir n-aille,
    síol Néill Chaille is Conallaigh.
50. Na trí Luighne fa ̇flaith Bréifne,
    bró sgiaithleathan sgoramhail;
    beid leis i gcliathchaibh gan chairde
    Fiachraigh, Cairbre, Corannaigh.
 p.116
51. Na trí Meic Suibhne ó bhruach Bhearnais
    beid fós ime ar aoiṅfeadhain —
    ná sgaraid ris d'uain nó d'anbhuain —
    cruaidh an ghlansluaigh Gaoidhealaigh.
52. Beid Í Mhaine fa mhac Gráinne,
    go ngaoibh corcra ceannghlasa —
    fúigfid bandála Gall gruaidḣfliuch —
    is Clann uaibhriuch Fearghasa.
53. Ó Eithne leis go Loch Éirne,
    idir urra is anurraidh,
    'só Bhúill go Loch n-anfaidh nUachtair,
    Manchaigh, Ruarcaigh, Raghallaigh.
54. Rachaid trí cinnbhile Connacht
    ré a chois 'na gcaoir onchonaigh,
    na trí buidhne malla móra.
    clanna cródha Conchobhair.
55. Clann Domhnaill leis líon a dtionóil,
    mar tiad dairghe ós doireadhaibh,
    d'̇fianaibh Fódla, d'amhsain Íle
    gasraidh sídhe soineamhail.
56. Ríoghraidh Ghaoidheal gluaisfid ainnséin
    go hÁth Cliath don chéidiarraidh;
    budh iomdha múir chlach 'na gcosair
    ón chath ̇fossaidh éigiallaidh.
57. Biaidh críoch Bhóinne 'na bróin saighnéan
    ó síol Ruairc an réadhoinigh;
    fini Gall ó Chliaigh go Cruachain
    {⬌} . . . . . . . .
 p.117
58. Budh iomdha corn breac is báisín
    'gon bhróin laochdha loinneardha,
    budh iomdha uird bhloghtha balla,
    dobhcha, canna coinnealldha.
59. Budh iomdha leó bir is briogúin
    is birt troma i dtéadánaibh,
    budh iomdha leó clár is coire
    'sa lán oile d'éadálaibh.
60. Foileóchthar leó learga Midhe
    ré méid na gcreach gcathardha,
    budh iomdha slighe um Bóinn mbreacgloin
    'gon bhróin neartmhair nathardha.
61. Budh iomdha arís i n-am chodail
    ag cloinn ríogh do róisdínibh,
    tar éis Moighe Ceóil do chreachadh,
    feóil leathamh 'na lóisdínibh.
62. Adéaraid Goill um Ghort nUisnigh
    ainnséin re fóir bhfionnBhaoille—
    nách léigfid siad re crú gCairbre
    a mbú a n-airgne a n-iolmhaoine.
67. Ní bu miadh re maithibh Gaoidheal
    glór na bhféinneadh bhfionnardghlan.
    budh machtnadh mór le cloinn gCobhthaigh
    Goill orthaibh ag iomardadh.
64. Iar sin rachaid a ré catha
    cath Saxan, sluagh ríTheamhra,
    budh iomdha dhíobh orra éachta,
    dronga séanta sítheamhla.
 p.118
65. Géabhaid siad ag sloidhe aroile
    ainnséin go ham gcoineasgair;
    budh iomdha marbh Goill is Gaoidhil
    ón droing dhaoinigh dhoi̇freasdail.
66. Budh iomdha ón chleith tre chneas saoiṙfir
    soighead áithghéar ailtbhearach;
    budh iomdha colg fuar is fagha,
    is tuagh thana thaitneamhach.
67. Líonfaidhear do linntibh corcra
    clár Midhe ón dá mhearghasraidh,
    go n-éirghe fuil ós na formnaibh
    san mhuigh thonnghloin Teamhrachsain.
68. Muidhfidh ainnséin ar ̇fóir Saxan
    ré síol Ghaoidhil ghéirreannaigh,
    nách bia do síor ón ágh d'̇fógra
    ós chlár Fódla acht Éireannaigh.
69. An adhaigh tar éis an chatha
    san chnoc ós Bhóinn bhréagsrothaigh
    budh iomdha ó sduaigh mhaothghuirt Mháighe
    saorchuirp áille i n-éagrothaibh.
70. Budh iomdha badhbha ag buain chasnaidh
    do chneas ̇féinneadh airmreamhair;
    budh iomdha fós fiaich is faolchoin
    fa Chliaich maothghloin maighreadhaigh.
 p.119
71. Budh iomdha ar chnocaibh chláir Mhidhe
    mairbh fa ríoghnaibh roisġfliucha;
    budh iomdha ó sluagh Éirne orra
    éighmhe loma loisgniucha.
 p.120‍

17. MAC UILLIAM BÚRC

1. Fearann cloidhimh críoch Bhanbha,
   bíoth slán cháich fá chomhardha
   go bhfuil d'oighreacht ar Fiadh bhFáil
   acht foirneart gliadh dá gabháil.
2. Ní ̇fuil cóir uirre ag aoiṅfear —
   críoch suaitheanta seanGhaoidheal,
   bheith fa neart an té is treise —
   is é ceart na críchese.
3. Ní ̇fágaibh athair ag mac
   Inis Fódla na bhfionnslat;
   sí le héigean go n-aghar
   ní héidear í d'átaghadh.
4. Ní ̇fuil do cheart ar chrích bhFáil
   ag Macaibh Míleadh Easbáin,
   's ni bhí ag gach gabháil dár gheabh,
   acht sí d'̇fagháil ar éigean.
 p.121
5. Ar éigean bhós do beanadh.
   Magh Fáil na bhfeadh ngéigleabhar —
   síol is cathardha dár chin —
   do síol nathardha Neimhidh.
6. Ar éigean do beanadh bhós
   d'Fearaibh Bolg, is é a n-iomthós —
   sás ionnarbtha orchra is ̇fearr —
   tolcha ionganta Éireann.
7. Ar éigean fós fríoth an fonn
   ó ríoghraidh Tuath Dé Danonn,
   díobh ar mboing bhraonmhoighe Breagh
   do Chloinn mhaordhoidhe Mhíleadh.
8. Ar éigean rugadh Fiadh Fáil
   ó Mhacaibh Míleadh Easbáin;
   béas do Tholaigh na dTrí bhFear
   nách foghair í acht ar éigean.
9. Má tá gur ghabhsad Gaoidhil
   an gcrích bhfairsing bhforbhfaoilidh,
   do hathghabhadh í orthaibh,
   sí ar n-athraghadh d'eachtronnchaibh.
10. Teaguid tar tuinn teóra cath,
    óig na Fraingce, fian Ghréagach,
    lucht amhsaine an tíre thoir—
    gasraidhe sídhe a Saxaibh.
11. Ronnaid Éire i dtrí treanaibh
    Gréagaigh na ngreagh sítheamhail,
    fir Saxan, ríoghradh Frangcach,
    gasradh ̇fíorghlan iongantach.
 p.122
12. Cuid an mheicsin Mhogha Néid
    gabhaid na fir a finnGhréig,
    'sna Goill ó gharbhSaxain ghil
    ar chloinn armarsaidh Éibhir.
13. Ó Luimneach go Leith Cathail —
    cuid ronna Chuinn Chéadchathaigh —
    gabhaid gasraidh síl Séarlais
    don tír arsaidh oiléanghlais.
14. Sliocht Séarlais — is siad do ghabh
    ó Chaisiol go hAird Uladh,
    ó thá seanTorach taobh thall
    go Caol ealtanach Árann.
15. Ó Bhóinn go Luimneach na long —
    cia an aoincheathramha d'̇fearonn
    nách bí innte le a n-aghaidh
    ní cinnte ar an gceathramhain ?
16. Léigeam seachoinn seal eile,
    ar eagla na hoirbhire,
    gan bheith re cuma a gcána,
    go reich urra a n-eadrána.
17. Gi bé adéaradh gur deóraidh
    Búrcaigh na mbeart n-inleóghain —
    faghar d'̇fuil Ghaoidhil nó Ghoill
    nách fuil 'na aoighidh agoinn.
18. Gi bé adeir nách dleaghar dháibh
    a gcuid féin d'Éirinn d'̇fagháil —
    cia san ghurt bhraonnuaidhe bhinn
    nách lucht aonuaire d'Éirinn ?
 p.123
19. Gé adeirdís sliocht Ghaoidhil Ghlais
    coimhighthe le cloinn Séarlais —
    clocha toinighthe bheann mBreagh —
    coimhighthe an dream adeireadh.
20. Dul uatha ag Éirinn ní ̇fuil,
    deich mbliadhna ar cheithre chéadaibh
    atá an tír thiormarsaidh thais
    fa ̇fionnghasraidh síl Séarlais.
21. Is siad fém is uaisle d'̇fuil;
    iad is ̇fearr ̇fuair an dúthaigh;
    díobh is doibheanta Bóinn Bhreagh,
    oireachta dab cóir creideamh.
22. Ní thiocfa 's ní tháinig riamh —
    an chlann do chin ó Uilliam —
    fine ar chumhachtaibh 'na gcruth,
    cumhachtaigh Thighe Teamhrach.
23. Ní dheachaidh gort gan ghabháil
    díobh soir go Sruth Orthanáin;
    neart dá n-uighthe ar ̇fionnMhagh Floinn
    níor chuirthe i n-iongnadh agoinn.
24. Díobh táinig an té do ghabh
    Lonndain tar lámhaibh Saxan,
    ar mbeith dóibh d'oirichil air
    'na mbróin roi̇frithir reachtmhair.
 p.124
25. Díobh táinig an té do gheabh
    Iarusaléim ar éigean —
    ní le radh uirre is iomdha —
    lár na cruinne ceithiordha.
26. Tugsad fós, is feasach linn,
    cath ar ̇fichid fa Éirinn,
    do síol Éireamhóin ̇fuinn Bhreagh
    ag buing glémheadhóin Ghaoidheal.
27. Is ré Riocard Mór do mhuidh
    cath an Luaithridh, cath Calguigh;
    deabhaidh oirdhreic Átha Truim,
    coinghleic na rátha ós Fréamhuinn.
28. Tugadh le Risdeard arís
    trí catha oile i n-éinmhís,
    d'̇fuil chaomhChonuill, do chloinn Néill
    croinn a haonchrobhuing iaidséin.
29. Is é an fear céadna do chuir
    cath Locha Cuain, cath Beannchuir,
    fada is rath tarbha an tachair —
    cath Annla for Ultachaibh.
30. Tug cath arís um Ros nGuill,
    dár dhíothláthraigh clann Chonuill,
    d'Ó Mhaol Doraidh — fa dáil neirt —
    láimh re Toraigh an tuaisgeirt.
 p.124
31. Is é an Risdeardsoin do ronn
    Leath Cuinn 'na cladhuibh tórann,
    'na corracraibh thall gá thoigh;
    Connachtaiglh ann is Ultoigh.
32. Ní fríoth dún ná dumha sealg
    fan ngein sochair Sior Risdeard
    bán do Leith chomhraighnigh Cuinn
    fá a dhreich ndonnmhailghigh ndíoghuinn.
33. Leis ó thrácht Bhaile mheic Buain
    go trácht Siúire an ̇fuinn ̇fionṅfuair;
    lais ón tSúir ghrianchladhaigh glais
    go Srúibh iartharaigh Iorrais.
34. Fa rí é ar Sionainn 'sar Siúir,
    'sar Chunga na gcuan dtaidhiúir,
    ar Mhuaidh 'sar bhailbhsreibh Banna,
    'sar ̇fuair d'aibhnibh eatorra.
35. Do-beirthi an t-éigne ó Eas Ruaidh,
    is eó Banna an bhruaich ionṅfuair,
    'sa maighre ó chaoilsriobh Chaisil
    ar aoinbhior don iarlaisin.
36. Do-beirthi ar éinmhéis d'ór dhearg
    cna Seaghsa go Sior Risdeard,
    subha cumhra chuain Doire,
    is ubhla bhruaigh Bhóroimhe.
 p.126
37. Ní fríoth samhail roimhe riamh
    dá bhráthair sin Sior Uilliam;
    do lean d'aithcheanaibh an ̇fir,
    fear dob aithreamhail n-aignidh.
38. Do-bearar áireamh ocht gcath
    d'Uilliam Óg, airdrí Búrcach,
    ar Laighneachaibh, ar Leith Chuinn,
    le cleith n-ainbhreathaigh nUmhuill.
39. Cath Life, cath Mhoighe Máil,
    ar Laighnibh — lór do mhíobháidh —
    cath Lacha hEachaidh d'Ultaibh,
    's ceathair chatha ar Chonnachtaibh.
40. Cath suaithnidh Sléibhe Muire,
    cath Eithne san Eanghuile;
    cath oirdheirc i nÁth na Ríogh,
    ar sgáth oirbheirt an airdríogh.
41. Níor lámh cách cur 'na aghaidh,
    iomthús Éamuinn Albanaigh;
    ní ̇fuair do ̇freasabhra ris
    buain le heasumhla d'aithris.
42. Ar a nós sin, is sé a suim,
    tarla Tomás mhac Éamuinn,
    sduagh goirmdhearcach na nglac gcorr —
    'sa mhac oirbheartach Éamonn.
 p.127
43. Riocard mhac Éamuinn eile —
    níor dhóigh an draig theinntighe —
    níor ghabh umhlocht ó chrú Chuinn,
    cnú don lubhghort ó Lunnuinn.
44. Leaba laoigh allaidh nár airg
    ní tharla i reimheas Riocaird,
    i ndroibhéal ná i nguaillibh gleann,
    gur bhuaidhir oiléan Éireann.
45. Tug Riocard — fa ró cumais —
    broid Mhidhe, cíos Ceanannais,
    fear léar toirneadh Teamhair Chuinn —
    i dtoillmheadh d'̇fearaibh Umhuill.
46. Comhla thighe Teamhrach Breagh
    go Loch Measc ar Magh Tuireadh
    tug réadla Chláir na gCuradh,
    'sna láibh céadna ad-chualabhar.
47. Coire ríogh Mhanann tar muir,
    cruit bheannchorr Bheinne hÉadair
    le drithlinn Teamhra dá thoigh,
    go bhfidhchill Eamhna i nUltoibh.
48. Seal fada ag leanmham a luirg
    do Seaán Mhór mhac Riocaird,
    fa Theagh bhfonnfuairgheal na bhFionn
    ag combuaidhreadh ̇fear nÉirionn.
 p.128
49. Eighreacht Seaáin ar fiadh bhFáil
    fuair Oiluéarus mhac Seaáin;
    níor chinn mac éanathar air
    dár ghlac féarachadh Fionntain.
50. Seaán Búrc mhac Oiluéarus,
    fear chaithfeas is choiséanus
    moighe cnódhonna chrú gCais,
    is tóranna bhrú Bhearnais.
51. Geall a dtáinig roimhe riamh,
    ó Oiluéarus go hUilliam,
    fuair bláth na habhla a hEamhain;
    tarla ar chách a gcinneamhain.
52. Grinneal aigéin gan ̇forus,
    croidhe ar nách cóir amharus;
    sdéad mearghroighe ó mhúr Eamhna,
    rún neamhdhoidhe naitheardha.
53. Tiobraid lán i láibh teasa,
    méadaightheóir gach maitheasa;
    rún nách daingne clacha cuir,
    airdhe flatha re foghail.
54. Fuidheall beannacht a bhiodhbhadh,
    teagaisgtheóir na dtighearnadh;
    brath nuachair do mhoigh Mhidhe,
    buachail croidh a choillidhe.
 p.129
55. Ursa chogaidh chríche Breagh,
    doras báis mhaicne Míleadh,
    bas mhéirsliom is cruaidhe i gcath,
    éinmhionn buaidhe na mBúrcach.
56. Mac Uilliam Búrc, biodhbha an uilc,
    sás na ndoibhéas do dhíobuirt;
    dá míbhéasaibh maith a lámh,
    flaith mar ríghSéasair Rómhán.
57. Ní ̇fuil mac Gaoidhil ná Goill,
    ó Aird Uladh go hEacoill,
    acht lán dá éanghrádh uile
    um Chlár ̇féarbhán Úghuine.
58. Ní ̇fuil foghlaidh ná fear gráidh
    ag Seaán mhac mheic Seaáin
    'gá bhfuil fáth amharais air
    um ráth gcladhsolais gCobhthaigh.
59. Ó aois naoidhean gus anois,
    bíodh slán gach éiṅfir eólois
    go ndearna craobh chaithreach Breagh
    taom budh aithreach dá aigneadh.
60. Ní dár íribh nó ar ábhacht,
    d'urradhas nó dh'éadánacht,
    níor smuain réalta sluaigh Sligigh
    budh déanta iar n-uair d'̇faoisidin.
 p.130
61. Ní dubhairt, ní dubhradh ris,
    d'̇fiadhnaise ̇fir an aimhlis —
    gruaidh leithgheal ar lí na subh —
    ní do cheilfeadh i gcogar.
62. Ní budh ioṅfolaigh air féin
    ní dubhradh re a dhreich soiléir,
    's níor chogail ar chách eile
    fáth cogair a choillidhe.
63. Dá dteagmhadh go dtiocfadh d'̇fior
    bás a dtáinig 'na thimchiol,
    ón ló fá dteagar 'na thoigh
    ní budh eagal dó a dhíoghoil.
64. Níor barradh faoi ar iarnaibh each,
    níor droladh lann ná lúireach —
    dearc righeanghlas fan mall muir —
    tighearnas ón tann tárraidh.
65. Gan drud ar longphort re a linn,
    gan ghluasacht airm dá aidhlinn;
    gan omhan ar neach fa nimh,
    gan robhadh creach do chluinsin.
66. Gan sgéala d'̇fiarfaighidh d'̇fior,
    gan dul ar séad ná ar sluaigheadh;
    gan chreich, gan toghail, gan troid,
    gan ̇foghail neith um námhoid.
 p.131
67. Gan adhbhar le a mbiodhgfadh bean,
    gan leattrom Ghoill ag Gaoidheal;
    gan éadáil Ghaoidhil ag Gall,
    gan éagáir aoiṅfir d'̇fulang.
68. Bídh ceól sírreachta sídhe
    le socracht na sáimhríghe
    i bhfuighlibh cáigh re chéile,
    fa ̇fuilngidh chláir Choirrsléibhe.
    FEARONN
69. Conn Ó Domhnaill, Dia dhá dhíon,
    géag bhuadhach d'̇fuil na n-airdríogh;
    ̇fear gan mhaothchroidhe um cheann gcean,
    ceann na laochroidhe ó Lithfear.
    FEARONN
70. Ceithre fichid ⁊ cúig céad,
    míle ó ghin Críost re coimhéad —
    do bhí an cás duitheanta i ndán —
    go bás suitheanta Seaán.
 p.132‍

18. ÉAMONN BÚRC

1. Créad anois ̇fuirgheas Éamonn?
   eadamar ní ̇fuiléangam,
   mar gach brághaid ar breith nGall,
   bheith mar támaid re tamall.
2. Do bhí cách 'ga chor i suim,
   fad an ̇fuirighsin Éamuinn,
   suil do hadhnadh uaill an ̇fir,
   suil fuair adhbhar far éirigh.
3. Ní ̇feadar créad do chongaibh
   mac ríogh an ̇fóid Umhallaigh,
   mar ghiall i ngeimhleachaibh Ghall,
   riamh fa ̇feilbhreathaibh eachtrann.
4. Ní sgíos gliadh, ní guais triode,
   ní díoth sluaigh ná sochroide
   do bhí ag gabháil riamh roimhe
   re triall bhranáin Bhóroimhe.
5. Ní laithe corra is ciontach
   ris an éasgaidh n-aigiontach —
   lámh re gcail1tear Cró na bhFionn —
   ní mó is dailtion nó doinionn.
 p.133
6. Ní choisgfidis a chneas seang
   d'argain nó d'̇foghail Éireann,
   i dtráth imdheachta don ̇fior,
   tinghealta fáth nó filiodh.
7. Aithnidh damhsa agus do féin
   anos re haimsir n-imchéin —
   ceann muirir chraobhAchaidh Chuinn
   aonachain ̇fuirigh Éamuinn.
8. Méad a mhaoineadh 'sa mhaithis,
   ríoghamhlacht a rȯflaithis —
   Clár tirmlíggeal na dTrí bhFionn —
   do bhí ag imdhídean Éirionn.
9. Nior airigh fém ní fa nimh —
   is í is ciall dó go deimhm
   san ̇fuireachsoin dá dhreich dhuinn —
   do bheith d'uireasbhaidh Éamuinn.
10. An fad do fuileóngthaoi dhó
    bheith gan imneadh gan annró,
    do bhiadh Éire 'na linn láin
    ón bhinn go 'chéile i gcéadáir.
11. Ón tráth do cuireadh 'na cheann
    beid Goill is Gaoidhil Éireann
    lomlán do cheilg fa 'chéile,
    lomlán d'̇feirg is d'aimhréidhe.
12. Ní nár fuilngeadh roimhe riamh
    ná fuilngeadh mac Meic Uilliam,
    cúis na teagmhála ó tá ann
    ní lá eadrána d'Éamann.
 p.134
13. Ó tá an easaonta ag adhaint,
    á [cuireadh] i gcontabhairt
    go madh éadóigh d'onchoin Bhreagh
    a n-éagóir orthoibh d'̇filleadh.
14. Air do cuireadh an cogadh
    gan chead don óg abhradubh,
    d'ursoin mhórthroide Chláir Chuirc
    dóthchoide an dáil do dhíoghuilt.
15. Atá riamh ó ré na sean
    {⬌}
    re fear . eadrána air,
    fear na teagmhála tosaigh.
16. Cia an t-éanchogadh riamh roimhe
    nách air féin do fillfidhe —
    gi bé do thogaibh i dtús ? —
    na cogaidh is é a n-iomthús.
17. Ga beag dúin d'fiadhnaise air
    tionól Poimp, sluaigheadh Séasair ?
    d'ua na flatha ó chlár Chnodhbha
    dál an Chatha Chathardha.
18. Poimp, más ̇fíor, is é do chuir
    tús cogaidh i gceann Séasoir,
    gér chaithréimeach so re seal,
    aithmhéileach dho fa dheireadh.
19. Do sgrios Séasair, is sé a chríoch,
    Poimp ar tús tug an t-eisíoth,
    'sna sluaigh éachtmhara ón tír thoir,
    do bhrígh céadchara an chogaidh.
 p.135
20. Atáid riamh 'ga gcor ar gcúl
    lucht na himreasna d'̇fadúdh
    do luagh a gcogaidh do chor,
    obair nách dual gan díoghal.
21. Olc do-chuaidh do chath na Traoi
    tógbháil cogaidh an chéadlaoi,
    dream nár ̇féag adhbhar cogaidh —
    damhradh Ghréag do ghríosadair.
22. Níor mheas lucht na Traoi ar tosaigh
    fan gcogadh ndúr ndíochrasoin —
    gearr go bhfuair folaidh a n-uilc —
    sluaigh an domhain dá ndíobuirt.
23. {⬌}
    {⬌}
    le féin móir ngníomhmolta [nGréag]
    síorsompla is cóir do choimhéad.
24. An lucht do chuir an cogadh
    Gréagaigh dóibh níor dhamhadar,
    ná duine dá síol ó soin,
    do suidhe dhíobh 'na dhúthoigh.
25. Cogadh a mhac samhla sin
    ar Éireamhón mhac Mílidh,
    fa chrích ródghlais bhféinneadh bhFáil,
    fógrais Éibhear go héagáir.
26. Torchuir Éibhear dá aithle,
    dob í críoch a gcathaighthe,
    le hÉireamhón 'na mhóid mhir,
    fa ghlémheadhón Fóid Fuinidh.
 p.136
27. Mugh Nuadhad mór is Mugh Néid,
    maith do híocadh leó a leithéid,
    síodh do chéadobadh ar Chonn,
    gníomh nár ̇féadodar d'̇fulong.
28. Do dhícheann Conn leath ar leath
    Mugh Néid, Mugh Nuadhad neimhneach,
    táinig re síol bhflatha Fáil
    gan ̇fíor gcatha do chongbháil.
29. Díoth amhlaidh, ós air bristear,
    go madh d'Éamann innistear,
    . cáil 'nar deimhnighthe a ndol
    neimhdhlighthe cáigh i gcogadh.
30. Do rinn[eadh] an éagóir air
    air do tógbhadh tús cogaidh
    {⬌}moid rodhaingean
    {⬌}
31. {⬌}
    {⬌}lot ar lár síothchána —
    amharc súl glaiṅfréimhe Gall —
    nách túr aimhréidhe d'Éamann.
32. Mín Connacht an gcéin do bhiadh
    fúthaibh ó mhac Meic Uilliam,
    dá lot níor ainnleanta air
    gairbhghleannta cnoc is criathraigh.
33. Budh ceann i gcuithe leómhain
    don druing uaibhrigh aimhdheónaigh
    tír a sean d'̇faghail ón ̇fior,
    nó is aghaidh ar teagh dteineadh.
 p.137
34. Nó is lámh nocht i nead gríbhe
    ar tí coillte a céidlíne
    buain dá dhreich ghlórmhálla ghlain,
    nó is beich óghlána d'argain.
35. Nó is cor catha tar comhaidh,
    nó is buain séad do síothbhroghaibh—
    mairg dan dán dol dá féaghain —
    nó is crádh con fa a coiléanaibh.
36. Nó is bas fa ̇faobhraibh arm nocht,
    nó is beithir dearg do dhúsacht
    don ̇féin tirmleasaigh tar t[uinn]
    béin fa imreasain Éamuinn.
37. Nó an saoileann duine ar domhan
    tar éis Éamuinn d'̇folmhoghadh —
    clár dathchaoin na ndúinteadh . —
    go bhfúigfeadh athmhaoin ... ?
38. Dá saoildis níor saoilte dháibh,
    olc nách urusa d'eadráin —
    fichidh díbheirge dá druim —
    crithir ̇fíṙfeirge Éamuinn.
39. Lam ar airite d'̇fior.
    {⬌}
    {⬌}
    {⬌}
 p.138‍

19. ÉAMONN BÚRC

1. Gur mheala an t-armsa, a Éamuinn,
   a rosg nua ar ghné ghoirmnéamhuinn;
   dod ghnúis aolghairthe gruadh nglan
   rob tuar baoghlaighthe biodhbhadh.
2. Rob séan caomhanta carad,
   rob séan airgthe easgarad —
   a mheic lén hannsa ar n-aithghin —
   an t-armsa dheit dearlaicthir.
3. Rob séan arduighthe th'̇fine,
   rob séan uaire is aimsire —
   a lámh thréan dínsimhthe drong —
   rob séan íslighthe eachdronn.
4. Ní hionann m'armsa is airm cháigh,
   gidh maith le neach é d'̇fagháil,
   eagail a choinghill re a chois,
   a dhreagain bhoinnslim Bhearnois.
5. Dá ngabhtha, níor ghabhtha dheit,
   ar chomhthaibh óir is airgeit,
   arm go leanbhaidhe as mo láimh,
   a bhadhbh ghealmhaighe Ghabhráin.
6. Ní ghéabhaidh ód ghruaidh leathain
   gan bheith feithmheach fuireachair,
   gan déacsain dod dhreich náraigh
   fa bheith éasgaidh eassádhail.
 p.139
7. Codladh mar a gcaithid proinn
   ní háil leis dá lucht cumoinn;
   ní fuilngthear leis locadh áigh,
   docar a gheis do ghabháil.
8. Ar uathadh nó ar iomad sluaigh
   ní háil leis, d'uain nó d'anbhuain —
   colg faobhairthe nách reich rinn —
   a bheith aonaidhche ar aidhlinn.
9. Geis dó anmhuin ó ̇faghail,
   geis don armsoin ̇fuarabhair
   a bheithir ó aolToigh Airt,
   aontroigh teichidh do thabhairt.
10. Creach leis sin an seachtmhadh lá
    níor mhisde dhuit dá ndearntá;
    mí d'aimsir gan chreich gan chion
    bheith don airmsin ní héidior.
11. Dá mbeinnse im' impidheach ort,
    do-ghéantasa, a ghnúis éadrocht,
    fa cheann séad chladhAchaidh Chuinn
    céad anachain nách abruim.
12. Ní choideólta ar chlúimh nó ar chuilt,
    'sní lamhtha ̇fleadh do thomhuilt,
    dá mbeith roidhéagain uaim ort,
    gan coimhéadaidh uaibh d'amharc.
13. Do bheitheá lá láimh re Duibh,
    láimh re hEachtgha an ̇fuinn ghrianaigh,
    lá oile um Chruachain na gcath,
    lá um bruachaibh Thoighe Teamhrach.
14. Do-ghéanta loiscthe um Loch Riach
    do bheitheá lá ag lot th'óirsgiath
    láimh re Breaghmhach, a ghné ghlan,
    nó um seanLoch Cé arna chreachadh.
 p.140
15. Dá rabh Bháitéar, a bhas seang,
    ag ól nó ag imbirt fidhcheall,
    bíse it armaibh re hucht gcean,
    a lucht adhbhair go n-airgthear.
16. Feidhm na gcogthach re cois long,
    feidhm teanchaire i dtigh gabhonn,
    a ghéag thoraidh Adhbha Ír,
    tarla oraibh 'god airdrígh.
17. Muna dhearna a ndubhart ribh —
    ní bhiadh agaibh ón airmsin —
    fa cheann séad is creach ó gCuinn
    acht meath nó éag, a Éamuinn.
18. A mbruit chorcra, a gcoin seanga,
    a mná, a bhfailghe, a bhfidhchealla,
    a gcuirn óir i n-aisgidh duit,
    a n-aisgidh óir is arguit.
19. Madh áil leat, a laoich Codhail,
    bheith go saoghlach séanomhail,
    geis an airmse bíodh ar bun,
    do síor tairse ná teagur.
    GUR MHEALA
 p.141‍

20. MAC UILLIAM BÚRC

1. Mór iongabháil anma ríogh,
   idir dhásacht is dimbríogh,
   sé d'anacal níorbh ̇fuláir,
   rodhocar é d'iongabháil.
2. Caithfidh bheith creachach cogthach,
   dá raibh duine dásachtach,
   tuillfidh dréim fan ríghe ris,
   go léim a thíre thairis.
3. Gidh eadh, trá, ná toghadh neach
   bheith dó go humhal áiseach;
   curthar i ndimbríogh é as,
   ni hinríogh an té thoghas.
4. Idir mhéid meanma is mhíne
   bhíos aicill na hairdríghe;
   is é an rí is measardha modh
   do-ní an easumhla d'iomchor.
5. Ní hiomdha dhínn dár dholta
   dá réir so i seilbh ríoghochta;
   buain dí ní horusa d'̇fior,
   'sna modhasa dhí dhlighthior.
 p.142
6. Acht so amháin, nár mhaoidhte anois
   do Risdeard mhac Oilbhéarois —
   bas bhairrsleamhain mar bhláth subh —
   cách dá airdheanaibh d'adhradh ?
7. Ní sir ní ar neach eile,
   'sní léig aon fa oirbhire;
   tar an méid chaitheas dá chrodh;
   'na mhaitheas ní théid trághadh.
8. Lór dhó bheith mar do bhí riamh
   'na Risdeard mhac Mheic Uilliam,
   ar gcor gach tíre ar a thoil,
   ar son ríghe do rochtoin.
9. Do bhreith eólach Inse Fáil
   ar Risdeard mhac mheic Seaáin,
   is é is ̇fearr ós é is sine,
   dá mbé a gheall re a ghuaillidhe.
10. Deacair dhóibh dul tar a thoil,
    mac na ríoghna ó Ráith Mhurbhaigh;
    is é is ̇fearr ceart dá chineadh,
    do neart 'na cheann cuirfidhear.
11. Is é is measardha meanma,
    é is ̇fearr tréidhe tighearna;
    rí Muaidhe, ceann gach conáigh,
    uaidhe is ̇fearr a hiongabháil.
12. Ní fríoth riamh ó rígh Cunga
    lá umhla ná urruma —
    gé tá a lán d'̇foisdine ann —
    lámh nách coisgfidhe i gcomhlann.
 p.143
13. Ní mó is guais d'̇féinnidh Eacla,
    giodh lór airde a aigeanta,
    sé d'̇foghail dá mhéad meanma,
    an ghéag thoraidh thighearna.
14. Fuair mílidh a mhac samhla
    luach a mhéine measardha,
    oighre ríogh gasraidhe Gréag,
    gníomh is casmhaile ar coimhéad.
15. Don mhac soin is eadh dob ainm
    Déadsolus mór mhac Sádairn;
    éinmhílidh na nGréag ar ghoil
    an ghéag mhéirdhíllidh mhiochoir.
16. Inghean impir na cruinne
    meallais — gár mhó ionmhuine ? —
    ar athadh ó mhoir go moir,
    gan toil a hathar d'iarraidh.
17. Re a chois féin feadh a thurais
    dias dearbhráthar Déadsolais
    rug an ̇foighéag abhla ós ̇fiodh,
    do choimhéad anma an ̇féinniodh.
18. Seóltar é i n- oiléan diamhair,
    d'éis na gcríoch do choimhiarraidh,
    nách raibhe duine ar domhan
    don uile dá átughadh.
19. Ar mbeith seal ann dá n-aimsir
    don chuideachtain cheathrairsin,
    téid an inghean uaidhe féin
    go hinbhear uaine an oiléin.
 p.144
20. I gcionn tréimhse tig 'na ceann
    óglách dob iongnadh inneall,
    seal dá ̇féaghadh do bhí an bhean,
    'sí 'na héanar 'gun inbhear.
21. Níor cruthaigheadh riamh roimhe
    dona dúilibh daonnaidhe —
    gnúis mar ré, bráighe mar bhláth—
    cré budh áille 'ná an t-óglách.
22. Beannaighis don mhnaoi mhálla
    an t-óglách óg iondána,
    nách tug sí freagra ar an bhfear,
    do bhí d'eagla 'na haigneadh.
23. Fiarfaighis 'na dheaghaidh dí
    Cia hé an fearannso i bhfuiltí,
    nó cia is dual d'aitreabhadh air,
    a sduagh glaicleabhar gheanmnaidh?
24. Clann ríogh Gréag nár ghrádhaigh crodh,
    Déadsolus 'sa dhias bhráthar,
    Aca, ar sí, tarla an talamh,
    na trí habhla a haontamhan.
25. Béaradsa tusa ón triúr laoch,
    a inghean, ar an t-óglaoch;
    glór truagh do bhriathra, ar an bhean,
    budh tuar cliachdha dá gcluintear.
26. Dá ndearnta sin, ar sise,
    riom tar ceann mo chéilise,
    budh snaidhm don domhan do dhíon,
    ar omhan airm an airdríogh.
 p.145
27. Béaradsa liom long na bhfear,
    beid san chríchse i gceas naoidhean
    na trí deigḣfir atá astoigh,
    go lá deiridh an domhain.
28. Beiris an bhean san loing leis,
    fágbhais iaramh an inis,
    ar Dhéadsolus mar fuair faill
    an sduaigh dheadsolus díoghainn.
29. Guiltear léisi ag triall ón tráigh,
    lingidsean chuice i gcéadáir,
    dá ̇fios créad budh damhna dhí,
    nó créad ma dtarla a tuirsi.
30. Do-chí laoidheang fa lán seóil,
    feadh radhairc ón iath aineóil,
    ag téarnamh san mhuir amach;
    do-chluin éanghul san arthrach.
31. Seacht lá, mar aithrisdear air,
    do Dhéadsolus 'na dheaghaidh,
    'san bhuidheansoin do bhí astoigh,
    gan mhnaoi, i n-uireasbhaidh arthraigh.
32. A bhráithre, is droichmheisneach dhún,
    do ráidh Déadsolus dreachúr,
    gan dul slán re heitibh éan,
    tar sál d'eitil ón oiléan.
33. Sgiathán eóin d'uillinn gach ̇fir
    greamaighid le gliú ndaingin;
    tógbhaid ortha ó bhonaibh beann
    tar dromchla ndomhain ndíleann.
 p.146
34. Éirghis le hairde meanma
    sósar na laoch loinneardha;
    téid ón ̇fairrge i ngar don ghréin,
    gur ghabh i n-airde an aiéir.
35. Leaghais an ghrian an ghliú mbáin,
    do sgaoileadar na sgiatháin;
    torchuir gan choimhdhe ar a chionn
    fa tholchuibh doimhne dílionn.
36. Láimh re muinchibh na mórsrith
    gabhais an mac meadhónach,
    go buain a dheighceangail de
    d'eiteallaigh ̇fuair an uisge.
37. Ar sgothadh na sgiathán dtrom
    d'imlibh garbha na nglastonn,
    tig bás an ̇féinnidh oile;
    cás fár éirigh eólchoire.
38. Sinsear na mac bhfaoilidh bhfionn,
    idir bheith ard is ísioll,
    do-chuaidh gan orchra d'̇faghbháil
    tar dromchla an chuain chubharbháin.
39. An uair fá dtáinig i dtír
    gabhthar ainnséin don airdrígh
    colg is bánomhna 'na bhais,
    lorg na lánamhna leanais.
40. Iarrais an uile dhomhan
    ag leanmhain na lánamhan;
    mar rug orra as a haithle
    tug a gcolla ciorrbhaighthe.
 p.147
41. Gonais an mnaoi ndéidghil nduinn,
    marbhais fós a fear cumuinn;
    tug a luagh d'aithmhéile air—
    a bhainchéile uadh d'iarraidh.
42. Slat na ríghe an inghean óg,
    duitse ar tús tarla an bheanód;
    ná bí id chadal, a ghruaidh gheal,
    do gadadh uaibh an inghean.
43. Is í an long bhós, a bharr tais,
    puirt aireachais síl Séarlais,
    do beanadh díot, mar deirthir,
    dleaghar íoc sna haindlighthibh.
44. Is é an t-oiléan 'nar an sibh,
    ar n-imtheacht uaibh don inghin,
    a lámh gan locadh n-ágha,
    clár socar na síothchána.
45. Is iad eiteadha na n-éan,
    noch léar ̇fágbhais an t-oiléan,
    lucht tuillmhe Banbha na mbeann
    'sna buidhne tarla id thimcheall.
46. Is í an ghliú chéadna cheanglas
    riotsa an ógbhaidh éideadhghlas,
    a cheann slóigh bhuanasdraigh Bhreagh,
    na tuarasdail dóibh dáiltear.
47. Is é an bráthair óg eile,
    do bháidh méad a mheisnighe,
    na daoine is lucht righe ribh,
    'san fine as t'ucht do éirigh.
 p.148
48. Is é fós an dara fear,
    do bháidh an t-aigneadh íseal,
    an chuid díobh adéaradh ruibh
    síodh do dhéanamh fad dhúthaigh.
49. Tú táinig, a thuir Chonga,
    san inmheadhón eatorra,
    tú an sinsear do-ghéabha geall,
    a réalla inseadh nÉireann.
50. Do bhean ghrádha, a ghnúis chrithreach,
    rugadh uait go haindlightheach,
    dá mbeith sí 'ga hathchor ort
    ná gabhthar í le humhlacht.
51. Gluais romhad, a rí Ceara,
    daingnigh ort na heiteadha
    do bhuain na hinghine ar ais,
    a ̇finnbhile bhruaigh Bhearnais.
52. Atá an mgheanso ó aois leinb
    ag suirghe ribh, a Risdeird,
    an chríoch mhín treabharsaidh tais,
    an fearannsoin síl Séarlais.
53. Tú féin díol is ̇fearr uirthe,
    mór n-adhbhar fárbh aontuighthe,
    a sduagh cathardha chnuic Bhreagh,
    t'athardha dhuit do dhligheadh.
54. Tú is líonmhaire lucht toighe,
    tú is lia airsidh iorghoile;
    deacair d'aoiṅfear cora id cheann,
    a thogha aoigheadh nÉireann.
 p.149
55. Líontar um chomhól ndeoch ndearg
    do suidhe ríogh, a Risdeard,
    líon caomhanta bhruaigh Bhanbha,
    sluaigh saoghalta síodhamhla.
56. Líontar an slios tuaidh don toigh
    fa Síle inghean Eóghain
    do thréad ̇finngheanmnaidh ghlac ngeal,
    nách d'ingheanraidh Mhac Míleadh.
57. Roighne ban Ghaoidheal is Ghall
    líonaid an teagh 'na tiomchall;
    bró ghruaidhgheal nách cogail crodh,
    buaidhreadh codail na gcuradh.
58. Budh iomdha fán ól re a hais —
    inghean ríogh rátha Durlais —
    sduagh bhéaltana go ngruaidh ghil,
    mar réaltana i n-uair oighridh.
59. Sgaoith dháileamhan gcuach gcorcra,
    go dtéid tar tráth codolta,
    ag dáil ̇fíneamhna as a hucht
    ar ríghealbha chláir Chonnacht.
60. A hoirfidigh, a haos fuinn,
    teagaid chuice i gcionn tamaill;
    fiodhbhaidh chrann dtéidbhinn dtuirseach,
    fa a barr ngéigslim ngruadhluisneach.
61. Teaghlach ríoghna chláir Chonga,—
    gairid aimsior eatorra;
    drong nár dár neimhiongnadh tol,
    lán do cheiliobhradh chiallmhor.
    MÓR
 p.150‍

21. MAOILIR BÚRC

1. Ísligh do mheanma, a Mhaoilir,
   léig díot, a dhreach ̇forbhfaoilidh,
   bheith ag síoṙfaghail chlann gCuinn,
   a bharr síodhamhail séaghuinn.
2. Atáid imriosna Ultach,
   atáid cogtha Connachtach,
   fa seach 'gá n-iomaithbhear ort,
   a dhreach ̇fionndaithgheal éadrocht.
3. An mhéid loittior i Laighnibh,
   nó i gcrích Mhumhan míonaibhnigh,
   ort liamhnaighthior leath ar leath,
   a ̇folt fiarbhairrthiogh fáinneach.
4. Meinic bhíos, is tú id thoirrchim,
   ód ghruaidh leathain leabhairthim,
   teichmhe ót airgnibh ceann i gceann,
   i gceithre hairdibh Éireann.
5. Le cleachtadh bhur bhfoghla féin
   ort maoittear, a mheic Uáitéir —
   fonn saor na mbailbhlinnteadh mbinn —
   'sgach taobh aidhmilltear d'Éirinn.
6. Líodh cean ní hiongnadh ortha —
   an bhuidhean óg allmhortha
   bhíos iomod i n-am ̇feadhma,
   a bharr sliombog soidhealbha.
 p.151
7. Fir lén clúmh cuilte sneachta,
   gasradh suirgheach soileaptha,
   drong naoidhe séadarsaidh seang,
   daoine is éagasmhail inneall.
8. Áit is sia i mbíd do bhunadh,
   an damhradh óg easumhal,
   cnuic roidhiamhra bheann mBanbha,
   dream dhoiriaghla dhanardha.
9. Mairg is rí orra ar ̇féagsain,
   an drong aisdreach uiréasgaidh,
   féar a gcuilt, fuaruisge a bhfleadh,
   na sluaghaidhse Ghuirt Ghaoidheal.
10. Beag nách rochosmhail ribh féin
    do mhuintear, a mheic Uáitéir;
    fir bhuaidhirthe is baoth meanma,
    sluaighsirthe laoch loinneardha.
11. Ní chodlaid, ní chaithid proinn
    gan luadh gcatha nó comhloinn;
    geal a ngríosghruaidheadh do dhubh
    síorsmuameadh cean is cogthadh.
12. Biaidh aimsir bhus aithreach libh
    béas do mhuintire, a Mhaoilir;
    laoich na reann gcréachtdhoiligh gcorr,
    dream nách bhféadfaidhir d'̇fulong.
13. Ríghe Connacht na gcuan ngeal
    beanfa tú, mar tá i gcinneadh,
    ar thairngire más cáir cion,
    a láimh ainbhfine ar éigion.
14. Leanfuid do lorg a gcleachtaidh,
    ar chogthaibh, ar choirrbheartaibh,
    ar anachain, a ghruadh ghlan,
    tar sluagh gcladhachaidh Chruachan.
 p.152
15. Ní ̇féadfa tusa is tú id rígh
    fulang ainbhreath nó eissídh;
    ann bhus aithreach réd dhreich ndil
    do bheith maithmheach dod mhumtir.
16. Tú sguirfeas cách dá gcogthaibh,
    tú choisgfeas do Chonnachtaibh
    neart faghluidheadh, a chiabh cham,
    is anmhuirear ̇fian n-eachtrann.
17. Do bhádar fáidhe Fódla
    dot athair dá ̇fuṙfógra —
    clár toinnmhilis Teamhra Breagh —
    sealbha ar ghoirminis Ghaoidheal.
18. Tú choimhlíonfas ar chansad
    na draoidhe, a dhreach solasbhog;
    tú ̇fóirfeas ar ̇fiadh mBanbha
    ó mhóircheas ̇fian n-allmhardha.
19. Daoibh tiorchantar, a thaobh seang,
    an ní do ̇fáisdin Aoibheall —
    trí caomhchroinn a criaidh Logha —
    do saorchloinn Bhriain Bhóromha.
20. Triúr mac do bhádar ag Brian,
    trí leomhain Mhumhan Maicniadh,
    trí ríodhamhna ó Thigh Theamhra,
    fir síodhamhla soidhealbha.
21. Murchadh mhac Briain an bhairr ghloin,
    Tadhg mhac Briain, bráthair Murchaidh—
    toghthar aonphlanda tar ̇fiodh —
    Donnchadh saorchlannda a sinsior.
22. Murchadh mhac Briain is Brian féin
    tuitid i n-aomeacht ainnséin,
    fa Chliaigh maothghlain na gclach gcorr
    i gcath re laochraidh Lochlonn.
 p.153
23. Do chleachtdaois an chlannsoin Bhriain,
    bláth na fíneamhna a finnChliaigh,
    lucht leasa don bhaṅfáidh bhinn,
    feasa d'̇fagháil ó Aoibhill.
24. I gcionn treimhse téid roimhe
    Donnchadh mhac Briain Bhóroimhe
    re hAoibhill i gcóir chomhráith
    fan mBóinn n-aoibhmn n-iobharbhláith.
25. A bhean, ar Donnchadh, reac riom,
    tar éis Briain, arḋflaith Éirionn,
    cia bhus rí ar ̇fionnMhagh Fuinidh,
    ní nách iongnadh d'̇fiarfuighidh ?
26. Tadhg mhac Briain, do bhráthair féin,
    adubhairt Aoibheall ainnséin,
    dó do gealladh Teagh Teamhrach
    treabh na n-earradh n-ildealbhach.
27. Líonais tnúth re Tadhg mBanbha
    Donnchadh d'éis na hagallmha,
    deacair srian re baothghlór mban,
    do claochlódh ciall an churadh.
28. Marbhais Donnchadh dá dhruim soin
    adhbhar ríogh Fódla i bhfionghoil;
    fa ua dTáil is Éibhir Finn
    do ráidh gur éiligh Aoibhill.
29. Tig Aoibheall d'iomardadh air,
    leis féin ar bhfágáil Donnchaidh,
    fán múr ̇fionn ghormaibhneach ghlan,
    i gCionn chomhraidhneach Coradh.
30. Éagóir dhuid a rádha riom
    nárbh ̇fíor mh'̇fáisdine, ar Aoibhioll,
    fa cheann deigḣfir bhruidhne Breagh,
    deimhin m'̇fuighle, ar an inghean.
 p.154
31. Ionann ̇fáisdine, más ̇fíor,
    do mhac is d'adhbhar airdríogh,
    fán gclár sídh mboigiobhrach mbláth
    bídh croidiomhnach dom chomhráth.
32. Ar gheall mé do Thadhg Theamhrach
    géabhaidh mac Taidhg, Toirdhealbhach;
    damh ríghealbha chaomhchlann gCais,
    aonchrann fíneamhna Forghais.
33. Gabhais Toirdhealbhach mhac Taidhg
    neart Éireann do gach éanaird,
    inis ̇fionnbhláith na sruth seang,
    san chruth ar iomráith Aoibheall.
34. Mar sin imdhéabhas oraibh
    fán gcríchse, a chruth síodhamhail;
    géabha orláimh Fóid Mheadhbha,
    a bhonnbháin óig oireaghdha.
35. Do gheall Aoibheall Iath Logha
    do Thadhg mhac Briain Bhóromha —
    orsa chomhdha Craoi Theamhrach —
    's do bhaoi a thorbha ag Toirdhealbhach.
36. Draoithe Banbha do bhí riamh
    do Uáitéar mhac Meic Uilliam —
    fonn sáimh na gcaillbhile gcuir —
    ag tairngire Chláir Chobhthuigh.
37. Fuair Bháitéar, a bhéal corcra,
    bás re béal a ríoghochta;
    a lámh chabhra chnuic Mhidhe,
    dhuit bhus tarbha an tairngire.
38. Do bhí an cúigeadh, a chruth séimh,
    lán d'easaonta d'éis Uáitéir,
    lán do chogthaibh 'sdo chathaibh,
    lán d'olcaibh is d'anachain.
 p.155
39. Níor lámh cách cuimhne a bhfaladh
    airm laoich ón ló fuarabhar,
    luadh cagaidh ná cur bhfeadhma,
    a subh abaigh ̇fíneamhna.
40. Bás th'athar is é do cheil
    tairthe fiodh, iasg an inbhir;
    an ré 'san ghrian i ngeimheal
    is é is ciall fár cuimhrigheadh.
41. Tig libh, mar tháinig tusa,
    bláth na gcoillteadh gcéadnasa;
    ioth an túir, tairthe na sreabh,
    gach dúil ag aithne th'airdheadh.
42. Ag so an t-ioth ar n-éirghe anos,
    ag so an ré na ré solus;
    créad fa mbiadh amharus ort
    fa ̇fiadh gcladhsolus gConnacht?
43. Idir éasga is ghaoith is ghréin,
    reanna nimhe, neóill aiéir,
    ag diall ruibh a rí Garmna,
    muir ar tí do thogharma.
 p.156‍

22. IOMCHASAOID

1. A theachtaire théid ar sliabh —
   labhair thiar le hUilliam Búrc,
   innis dó mo bheith mar tám,
   gan dáil chabhra i ndán dúnn.
2. Innis dó fa rún arís —
   nách díon damh ar tír nó ar muir,
   nách raibh ar éinneach romham riamh
   leath mo chlampair nó trian m'uilc.
3. Ag díol mo choda do síor
   ré dá bhliadhuin nó trí tám,
   beantar dhíom 'na dheag-haidh soin
   an mhéid fiach do [luigh] ar chách.
4. Mar do-chonnarc fiacha cháigh
   dá mbuain as mo láimh go léir,
   d'̇fios an bhfuighinn ceart nó cóir
   go tigh cúirte do-chóidh mé.
5. Ag dol don chúirt caithim féin —
   dom dhonus é—'sní hé amháin,
   ag cur an dochairsin díom —
   gi bé beagán do bhí im' láimh.
 p.157
6. Tuguim liom barántus maith,
   tillim tar m'ais lá do ghlóir,
   sílios féin gur dhaingion dúinn
   tar éis ar gcuarta san chúirt mhóir.
7. Taisbéanuim mo phaiteinsi féin
   do lucht séirbhisi is é' chríoch —
   tar éis léaghta mo litreach dhóibh
   is romhóide ronnadh dóigh dhíom
8. Mo chaiptín gach fear don dís
   chum a déinsi arís ag gul —
   do-bheir seision lámhuinn Chríosd
   nách aige féin bhíos a gcusg.
9. Sirriam do bhí ós ar gcionn,
   'sé adeir mo ghrádh riom arís:
   bísi i leith lucht na bhfiach
   ní hé an saighdiúir bhias gan ní.
10. Éngheall abháin do bhuain díom
    níor lór le duine dhíobh sin
    beantar dhíom i bhfiachoibh cáigh
    dá gheall nó trí a láimh gach fir.
11. Aimsir ̇fada i ndiaidh an ghill
    caitear liom ó thír go tír
    maille rém gheall do bhuain díom
    fuasgluim é dhá uair nó' trí.
12. Tar éis ̇fuasgailte an ghill do-nínn
    ón chéiḋfear 'ga mbíonn a sealbh
    do-bheir an fear a ndéntar tó dhó as
    don ̇fear is goire dhó an geall.
 p.158
13. Leanuimsi i gcéadóir an geall,
    ma fada gearr beirthear é,
    gur chaithios sé luach an ghill
    don bhaile riamh níor phill mé.
14. Dála an Uachtaráin ann sin,
    chum a déinsi ag reic mo sgéal,
    misi is mo dheór ar mo ghruaidh,
    do-nínn casaoide chruaidh ghéar.
15. Adeir seision, lán do ghruaim,
    nách béarthaoi geall uaim dá dheóin,
    gidh eadh fós, is éidir dhamh
    díol do thabhairt as fa dheóidh.
16. Ní hí ar maoin budh measa linn,
    acht mar cuireadh sinn dár sódh,
    níor an duine fam thóin féin
    mar fríoth falamh mé fa dheóidh.
17. Giolla an eich, buachoill na mbó,
    caile na brón, bean na gcíor —
    téid uile i n-aoineacht uaim
    lé cois tsaighdiúir, truagh an gníomh.
18. Sé adeir buachoill mo bhó féin,
    tar gach duine dá dtéid uaim,
    ag cur na teineadh ann m'ucht —
    créad do-bheir ort gan drud suas ?
19. Atámaoid — ní ̇fuil fáth 'ga cheilt —
    le trí bliadhnoibh fan mbreith truim,
    [ag] súil ré teacht Uilliam Búrc
    níor chuiriomar súd i suim.
20. Mallacht Dé do lucht na mbréag,
    nách gcuirionn a sgéal go bun;
    adeirid cách liom tré rún
    go bhfuil Uilliam Búrc i bhus.
 p.159
21. A theachtaire théid 'na cheann,
    ná bíoth th'aire ar ghreann nó ar spóirt;
    labhair rém chompánach féin,
    's féacha a dtáinig sé fós.
22. Cuiléan leóghain Locha Con,
    maighre Sionna na sruth ngeal,
    éanchú inbhir Easa Ruaidh —
    is mór atá uaim ar a theacht.
    A THEACHT
 p.160‍

22a. RIOCARD ÓG BÚRC

1. T'aire riot, a Riocaird Óig,
   ná tabhair cúl red chéadmhóid;
   má tá ar bhreith a rádha ruibh,
   cára bheith mar do bhábhair.
2. San riocht i rabhabhair riamh
   bí id Riocard mhac Mheic Uilliam;
   mairg do ghlac aoinchéim oile,
   a slat mhaoithréidh Mhucroimhe.
3. Olc do-ghéabhtha, a ghnúis iodhan,
   an céadainm úd d'aithrioghadh,
   d'éis ar bhuadhaigh dod bhais ghil,
   lais do-chuabhair i gcéimibh.
4. An brat as a bhfaghann fear
   sláinte ghnáth, a ghnúis áilghean,
   a dhámh ré bhánoirir Bhreagh,
   grádhoighidh é mar eirreadh.
5. An t-ionadh i n-éir le neach
   a mhaoin do bheith ar biseach,
   a phosd cothaighthe is sé sin,
   dochuirthe é dá imlibh.
 p.161
6. An mac cuirthear dá chrích féin
   ón tír i n-oiltear eiséin,
   d'éis a oileamhna, a ghlac geal,
   doidheaghla an mac 'sa mhuintear.
7. Mar sin nár dhealoighthe dhoit
   ret ainm ngnáth, red ghníomh n-ordhruic,
   ris gach mbuaidh dá mbíoth oraibh,
   ós uaidh fríoth a bhfuarabhair.
8. A mheic Riocaird, a rún tais,
   an t-ainm iasachta uarais,
   níor thárraidh tú dá tharbha
   nár sáraigh clú an chéadanma.
9. Dá bhfaghthá ceannus Chláir Floinn,
   níorbh ̇fiú dhuit, a dhreach séaghoinn,
   ainm allmhardha dá rádh ruibh
   fa chlár ndaghBhanbha id dhúthaigh.
10. Gidh mise féin — níorbh ̇fiú dhuid,
    ar ainm nguasachtach ngaruid,
    a ghríobh thadhaill bhruaigh Bhanbha,
    nach faghaim uain th'agallmha.
11. Nách mó lámhaim a rádh ruibh,
    gémadh éiric im' aghaidh,
    a ghéag oirnidhe ós ̇fuil Chuinn,
    go bhfuil oirbhire eadruinn?
12. Mairg ̇fuair an t-aoighidh anma,
    nó an reacht uathmhar allmhardha,
    fá bhfuil sionn éadána ort,
    a mhionn céaddhála Connocht.
 p.162
13. Gi bé tír i dtuitfeadh sionn
    fa rígh do ríoghaibh Éirionn,
    bíodh nách sirfinn íoc im' ̇fuil,
    do dhlighfinn díot mo dhíoghuil.
14. Do leith féin dá ndeachadh dhíom,
    biaidh ort, a ua na n-airdríogh,
    leith na ríoghna ó ghurt Ghaillmhe
    re lucht díoghla ar ndiomdhaidhne.
15. Dob annamh leinne is libh féin,
    fuil Bhúrcach na mbreath soilléir,
    laoich dá reich Éire d'̇faire,
    bheith ré chéile ag corruighe.
16. A ndéandaois ar ndaoine riamh
    do chiontaibh ar Chloinn Uilliam,
    dúin do bhíodh eineaclann ann,
    a ghríobh meidhealtrom Manann.
17. Ní cosmhail, dá leantaoi libh
    lorg a bhfileadh re a bhflaithibh,
    a mhionn séanta a Síodh Chnodhbha,
    gan díol éarca mh'ionnsamhla.
18. Mar do-nídís romhaibh riamh
    sgotha cumhra Clann Uilliam
    déana, a choillbhile bheann mBreagh,
    um cheann oirbhire t'̇fileadh.
19. Crosmaoidne h'iomlaoid anma
    ort a hucht na healadhna;
    cóir car an athanma ar ais
    suil rabh h'athardha it éagmais.
 p.163
20. Faghaim arís id riocht féin
    sibh, a chumghidh Chláir ríNéill,
    caite dheid roidhithneas roinn,
    leig dod choimhightheas chugoinn.
21. Tú dob ̇féathluinn d'iath Bhanbha
    go bhfuair tú an t-ainm allmhardha;
    níorbh ̇fiú sirriamhdhacht síl Chuinn
    finṅfiadhGhort Ír gan ̇féathluinn.
22. Do-rinnis malairt mheallta
    d'iomlaoid ar nách inleanta,
    a sduagh caithréimeach cnuic Bhreagh,
    aithmhéileach duit a dhéineamh.
23. Meisde thú nách tarla ruibh
    mac an ridire Frangcaigh,
    lá an athanma dhaoibh do dháil,
    do thaoibh h'athardha d'̇fagháil.
24. Súr an domham eacht eile
    measais mac an ridire,
    ar bhfionnachtam lúidh 'na láimh,
    súil re hiongantaibh d'̇fagháil.
25. Triallais tar toil a athar
    an mac, gar mhó mearachadh ?
    gnúis mhear fa rodhaingne rún,
    níor gheabh comhairle um chlaochlúdh.
26. Líog lóghmhar dár lán a ghlac
    tug an t-athair don ógmhac;
    fa lór a huaisle dh'obar
    a hór fuairse a fothragadh.
 p.164
27. Sir an bioth ó mhuir go muir
    rem líg n-órtha, ar an t-athair;
    tabhair í, a ghéigmhíolla ghil,
    don tí is éigríonna n-aignidh.
28. Ceileabhrais dá chairdibh gaoil,
    dob é iomthús an mhacaoimh,
    rún cathardha gan chéim dtais,
    a athardha féin fágbhais.
29. Tarla an macaomh, gar mhó neart ?
    i ndiaidh an domhain d'imtheacht
    dá ghnúis bhionṅfoclaigh mhín mhir,
    i dtír iongantaigh éigin.
30. Do-chí uadha iolar slóigh,
    do-chí an ríoghcathroigh romhóir,
    lán d'iolgháirthibh cháich do-chluin
    fán ráith slionnbhláithghil sochruidh.
31. Do-chluin ortha as a haithle —
    fán gcathraigh gcaoimh gcumhdaighthe—
    na tolcha láimh ris an lios,
    gach re ngáir d'orchra is d'aoibhnios.
32. Fiarfaighis i bhfad amach,
    ré ndul i gceann na cathrach,
    don ̇fior dá dtarla ar tosoigh,
    ciodh damhna na dálasoin.
33. An fear céadna ris do ráidh;
    'siad an lucht ad-chí id chomhdháil,
    'na n-aicmeadhaibh druim ar dhruim,
    lucht aitreabhaidh an ̇fearuinn.
 p.165
34. Béas coimhidheach ren cóir sgáth
    atá is tírse, ar an t-óglách,
    bíodh nách bloghfa rí a riaghail,
    ní bhí ortha acht aoinbhliadhain.
35. I gceann bhliadhna amuigh ar muir
    fágbhaid é i n-oiléan diamhair,
    mairg rígh dan hathardha í —
    an tír chathardha ad-chíthí.
36. Feadh a saoghail ó so amach
    biaidh gan charaid gan chumthach,
    féach an truaighe ní fa nimh,
    gach rí uaine dár imthigh.
37. Ag déanamh ríogh nuaidhe aniogh
    atá an tionólsa id thimchiol,
    d'éis díochuirthe an ríogh roimhe,
    gníomh síodhaighthe sochaidhe.
38. Rí nuaidhe dá dhéanamh dhóibh,
    is é fós fáth a dtionóil,
    na sluaighse red thaoibh tarla,
    do thaoibh uaisle is athardha.
39. Na gáirthe do-chluine ag cách,
    a n-iomthús, ar an t-óglách,
    rí dá mhaoidhimh ag druing dhíobh
    ar druim chaoinidh an chéidríogh.
40. Gluaisis an t-ógmhac ann soin
    i gceann cháigh le a chloich n-uasoil;
    an sduagh suilbhir ghairthe ghlan
    do chuimhnigh aithne an athar.
 p.166
41. An lásoin i láimh an ríogh
    tug an mac, gar mhó dimbríogh ?
    fás imreasain tríd do thuill,
    an líg n-ilgheasaigh n-áluinn.
32. Créad an fáth fá dtug tusa
    im' láimh an líg mbuadhasa,
    nó an é a reic is damhna dhí,
    a mheic amhra ? ar an t-airdrí.
43. M'athair, ar sé, riom do ráidh,—
    tabhair ar thúr an domhnáin,
    a mheic, don óinmhid is ̇fearr
    an óirlig deit do dháilseam.
44. Do-roinneadh leat go nua anois —
    an chloich is uime ̇fuarois —
    beart is neimhghlioca fa nimh,
    a dhearc oighreata ̇faoilidh.
45. Do ré ̇fada is th'oighreacht fém
    do-rad tú, dia do dhíchéill,
    a ghnúis saoirniamhdha ós chionn cháigh,
    do chionn aoinbhliadhna d'̇fagháil.
46. Do-bheir an t-airdrí dá aoidh
    comhráite millse an mhacaoimh,
    an t-iúl fíre mar fuair soin,
    an ríghe uaidh do ̇fógair.
47. Do-bhéarainn í dod ghnúis ghil
    dámadh liom cloch an chéiḋfir,
    a bhláth abhla Chinn Choradh'
    re linn th'anma d'athrughadh.
 p.167
48. Do dháilis, a chruth corcra,
    ainm síor ar ainm n-iasachta;
    a námha chnuic bhaillbhric Bhreagh,
    dob aimhghlic dhuit a dhéineamh.
49. Dob ̇fiú a dtárrais ó thosaigh
    don mhionn oirdhreic anmasoin
    a chlaochládh nár dhéanta dhuit,
    a réalta ó chaomhChlár Chormuic.
50. Tugais ris id Riocard Óg,
    i n-aois naoidheanta i n-allód,
    seal is tarbhaighe tug fear
    ar ̇fud ghlanmhaighe Ghaoidheal.
51. Do caithtí leat eacht oile
    lá ag argoin bhruaich Bhóroimhe,
    lá fán mBúill dtirmsreabhaigh dtais,
    lá ag inbhearaibh bhrúigh Bhearnais.
52. Lá i mBuanaid na mbuinneadh mbalbh,
    lá eile i nIorrus Domhnann;
    lá le taobh Theamhrach Midhe,
    'sfa seanLoch saor Seimhdidhe.
53. Comhmór do cuartaigheadh libh
    bruaich Forbhair, imle Sligigh;
    uatha soin go Cruachain Chuinn,
    'só Chruachain soir go Sionuinn.
54. Do leanfaidhe lorg bhur n-each
    ó rinn Eacla go hUisneach
    gan duine do dhul dá sliocht
    ó Bhun Duibhe go Deirgiort.
 p.168
55. Adéardaois cách, a chruth fial,
    nách fuightheá id mhac Mheic Uilliam,
    bíoth gan ainm n-anaithnidh ort,
    sbairn fa n-aghaibhthir t'umhlocht.
56. An t-ainm roimhe, a rí Cunga,
    maith fuarais é d'athchuma
    má fríoth cúis imdheargaidh uaidh
    dod ghnúis ̇finnleargaigh ̇fionnuair.
57. Slán th'eólach ó aois leanaibh
    ní ar thalmhain gur thaidhleabhair
    do ní budh ionghotha d'̇fior,
    a rí ̇fionnLocha Oirbsion.
58. A mheic Siobhán a Síoth Truim,
    dá mbeith aimhréiteach eadruinn,
    gearr bhus inleanta uain air,
    finnleargtha an ghruaidh suil ghríostair.
    TAIRE RİOT
 p.168‍

23. UILLIAM BÚRC

1. Cóir Dé eadram is Uilliam!
   olc fuair an saor séaghuinṅfial —
   síoth gémadh ionsnadhma ann —
   díoth ar n-ionnamhla d'̇fulang.
2. Níorbh ̇fiú dhó duine ar domhan
   dá bhfuair sé ar seilbh n-ealadhan,
   'sa dhíol faghladh 'ga ghnúis ghloin,
   gan chúis gan adhbhar d'argoin.
3. Dá mbeith go mbiadh a bhas seang
   ag síorlot éigeas Éireann —
   bláth na dtamhansa ó Bhóinn Bhreagh—
   mh'̇faghalsa is dóigh nách dlighfeadh.
4. Ní dubhradh páirt romham riamh
   nách raibh eadram is Uilliam;
   gé gur cinneadh dá ghruaidh ghil
   mo mhilleadh uaidh ar-íribh.
5. Do bhí mé im' ollamh aige,
   buain rem chuid níor chóraide —
   fear leanamhna dá rádh ruin,
   's bágh na healadhna eadruinn.
6. Do bhádhus fós fad ó riamh
   im' dhalta im' oide ag Uilliam,
   do-nínn dá ghruaidh dílis duinn,
   'sdo-nímis uaidh an ̇foghluim.
 p.170
7. An rolla foghlama ar fad,
   an adhbhann chiúil, an comhad —
   do bhínn dá n-aiteacht don ̇fior
   gach aiceacht díbh dá ndéiniodh.
8. An leabhar nách léighinn féin,
   do-níodh damhsa a dhreach soilléir,
   gurbh é ar ndaghoide a ghlac gheal,
   brat is tanoide a thilleadh.
9. Tárraidh díom d'̇foghluim is d'̇fios
   gurbh é mo dhalta dílios;
   breath bhroide é dom ̇foghail —
   dob é m'oide ar adhbhoraibh.
10. Mé a mhaighistir, mé a dhalta,
    mé a chompán 'sa chomhalta;
    olc fuair i gcéadóir mo chradh,
    éagóir do-chuaidh dom chreachadh.
11. Olc nár smuain re hucht m'̇faghla
    mé aige im' ̇fior leanamhna,
    's bheith ar éinleabhar riom riamh
    don mhéirleabhar ̇fionn, d'Uilliam.
12. Im' dhalta dá mbeth nách beinn,
    aige fós mar go bhfuilim —
    níor ghníomh cóir dá chéibh ...
    béin a hóir don ealadhain.
13. Dá mbeth nách b[e]inn um' oide
    a[g] gríbh échtaigh Fánaide
    {⬌}
    {⬌}
 p.171
14. {⬌}
    . gruaid airig focal tair (?)
    [m]airg do cosnaideas mo cr[odh]55 
    {⬌} gcosmhaileas bo bo biom {⬌}
15. Do bhí mise — mairg do bhí,
    san uile chruth ad-chluintí,
    gríobh Éirne aniodh gidh námha —
    d'̇fior dhéinmhe mo dhíoghbhála.
16. Dul fúinne níorbh ̇feirrde a chiall —
    go raibhe a ̇fios ag Uilliam
    nách díghéalainn m'̇fíoch nó m'olc
    ar ríréalainn chríoch Chonnacht.
17. Do bhí a ̇fios aigesion féin
    nách gríosfainn a ghruaidh soilléir —
    mairg do-chí ar bhfoghal don ̇fior —
    fa ní ar domhan dá ndingniodh.
18. Ní aorfuinn, níorbh aortha dhamh,
    déar aille d'̇fuil na n-iarladh,
    planda do phór chéibḣfionn Chuinn
    ar ór nÉirionn ní aorfuinn.
19. Ní aorfainn, níor aortha dhamh,
    gríobh do chloinn Chonaill Ghulban,
    ní aorfainn, níor eagal lais,
    dreagan do saorchlainn Séarlais.
20. Ní aorfainnse an neimh naithreach
    d'̇fuil Bhriain na mbreath neamhmaithmheach,
    ná an ghnúis ríleóghain ngéir ngloin
    d'fíṙfeól̇fuil Í Néill nároigh.
 p.172
21. Ní cháinfinn um cheann ealluigh
    an bheithir mbuirb mbéimeannaigh
    d'iarsma síl chrannghailte Chuirc,
    'sdo chlannmhaicne Ír ordhuirc.
22. Tuigim nách anfadh aguinn
    aoradh an óig abhraduinn —
    a ̇foghail giodh ̇fairbríogh liom —
    ó ̇folaibh airdríogh Éirionn.
23. Dá mbeth gan duine ar domhan
    oramsa dá anaghal —
    barr truiṁfiar na ngéiġfeadh nglan —
    níorbh éidear Uilliam d'aoradh.
    CÓIR DÉ
 p.173‍

24. SOMHAIRLE MHAC DOMHNUILL

1. Fada cóir Fódla ar Albain,
   anois am a hiomardaidh,
   a cóir féine acht go bhfagha
   ní dóigh Éire i n-aontamha.
2. Atá re hathaigh d'aimsir
   cóir ag an chrích Albainsin
   ó Ráth chneasaolta Chobhthaigh,
   fáth easaonta d'Albanchaibh.
3. Tugtha d'Albain na sreabh seang
   a cóir féin d'inis Éireann,
   críoch aimhréidh na n-eas mbanna,
   suil bheas aimhréidh eatarra.
4. Créad an chóir nuaidhese aniodh
   atá ag críoch cloinne Míliodh,
   má tá aguibh innis damh,
   fa n-aguir inis Alban?
5. An cháin trom do bhí ag Balor
   ar Éirinn dá hátaghadh —
   dúsgadh faghla dí a dhéanamh —
   Banbha an í do aigéaradh ? p.174
6. Nó an iad na hoiléinse thoir
   atá idir Fódla is Alboin,
   'sgach eang bha ̇fionnmhagh Íle,
   nó Ceann sriobhghlan seinTíre ?
7. Ní héinní dá saoileann sibh
   atá ar cuimhne ag crích Éibhir,
   acht ní is truime re a thabhach,
   sí uime dob easbhadhach.
8. Na trí Colla, críoch a sgéal,
   clann Eochaidh díomsoigh Dhoimléan,
   déanamh dóibh ar ̇fiadh nAlban,
   triar ris nár chóir comhardadh.
9. Dias don triúr do theacht i lle
   go crích Bhreagh na mbeann sídhe;
   rogha an tsluaigh i Moigh Mhonaidh
   ó soin uainn ar n-anamhain.
10. Iongna do ̇fuilngeadar féin,
    fir mhaordha na n-arm n-aighmhéil,
    Colla 'sa seinsliocht ó soin,
    a n-eighriocht orra d'easbhoidh.
11. Créad fa dtiobhradh clann Cholla,
    ar son ar ̇fás eatorra,
    tar magh mbarrúrchas mBanbha
    tal d'andúthchas allmhardha?
12. Cia an rí ar a bhfuil Banbha ag brath
    d'fuil Cholla na gcolg bhfaobhrach?
    má rug rogha d'̇fóir Alban,
    cóir a cora ó chomhardadh.
 p.175
13. Rogha leannáin Leasa Cuinn,
    Somhairle mhac Meic Domhnuill;
    brath céile do Mhoigh Mhonaidh
    's re bhfoil Éire ag anamhain.
14. Géag thoraidh Teamhrach na bhFionn,
    grian gheal i ndeaghaidh dílionn;
    craobh séanta d'abhlaibh Íle,
    réalta samhraidh soisíne.
15. Éinghein sochair síl gColla,
    lámh ionnarbas eachtronna;
    toradh abhallphóir ̇fóid Bhreagh,
    cabharthóir na gcóig gcóigeadh.
16. {⬌} cúis doilghe,
    gur aguir sí Samhairle,
    críoch Bhanbha fa bhróin Danar
    tarla a gcóir gan chríochnaghadh.
17. Deileóchaidh Éire is é a suim
    roighne curadh chlann nDomhnuill
    re síothmhagh n-arsaidh nAlban
    gasraidh ̇fíochmhar ̇fionnardghlan.
18. Sgéal bheanas le crú Cholla
    do léigh sinn i seanrolla,
    budh naoidhe um' dheóidh fa dheireadh
    an t-aoighe sgeóil sgaoilfidhear.
19. Urra an sgeóil sgaoilfidhear duit —
    Sésar an t-airdrí ordhruic,
    re líon gliadh d'ágaibh áille
    do ̇fágaibh ̇fiadh Eadáille.
 p.176
20. Gluaisid reompa ón Róimh anoir
    go hEasbáin an ̇fóid iobhraigh;
    líon eachtra dob ̇fearr obar,
    ní ar cheann teachta tángadar.
21. Grádhaighis iarthar Eórpa
    Séasar na sluagh ndíleónta;
    ón Róimh do aontaigh anadh,
    'sníor aontoil dóibh dealaghadh.
22. I gcionn aimsire ar n-anmhain,
    lá éigin d'éis tionnabhraidh —
    dáil chabhra an rí dhá rochtain —
    do-chí amhra n-iongontaigh.
23. Dar leis féin fuair 'na ̇fochair,
    'na mnaoi áluinn iolchrothaigh,
    an Róimh ag ríomh a dochar,
    gníomh budh cóir do chronochadh.
24. Frais do dhéaraibh re a dreich ngil,
    fuilt sgaoilte go sgéimh thuirsigh
    'gun Róimh ag éagcaoine a huilc,
    cóir éagcaoine fá n-éabhuirt.
25. Níor chubhaidh riot, ar an Róimh
    mo bheith mar bhím i gcéadóir;
    id dheaghaidh gan dál gcabhra
    fám lán d'̇fearaibh allmhardha.
26. Caomhna longphuirt nách libh féin,
    iongna dhuit, a óig airmghéir,
    'sdo thír féin arna faghuil,
    dá béim dhíbh ag danaruibh.
 p.177
27. Dob iad oṙfuighle Séasair;
    a Róimh an mhúir mhínghréasaigh,
    fár mbreith soir nó ar mbeith i bhus,
    bheith ar do thoil do thriallus.
28. Adéaruinn riot, ar an Róimh,
    tabhair leat líon do thionóil,
    tiomsuighidh bhur n-óig áille,
    d'ionnsuighidh ̇fóid Eadáille.
29. Ná bí ní as ̇faide ag anmhain,
    nár dhuit do theagh tionnabhraidh —
    giodh eagail aighthe orthuibh —
    d'aithle a eagair d'allmhorchuibh.
30. Laochradh Ghréag, gasradh Eórpa
    rug leis, fa tráth taisbeónta,
    do dhíon na síothRómha soir,
    gníomh dob ̇fíorchóra ar ̇féachoin.
31. Do saor Séasar, is sé a suim,
    d'éis na n-ainbhreath do ̇fuluing,
    ó neart saobhchath slóigh dhanar
    Róimh na n-aolchloch n-éagsamhal.
32. Do-bhéara Banbha, bean Chuinn,
    do bhreith na Rómha romhuinn,
    a fear féin ó Mhoigh Mhonaidh,
    ag soin céill a gcualabhair.
33. Ar aghaidh mheic Mheic Domhnuill,
    feadh éagcaoine a haṅforluinn,
    do-chí an Bhanbha bhfairsing bhfinn
    d'aisling suil tarla i dtoirchim.
 p.178
34. Mac Alastoir d'̇furtacht cháigh
    tiocfa, mar tháinig Séasáir,
    don dulasa fa Bhóinn Bhreagh,
    slóigh nách urusa d'áireamh.
35. Sluagh Séasair mar rug fan Róimh —
    tre Ghort Luirc, líon a dtionóil,
    tiocfa Séasair clann Cholla,
    barr do dhéasaibh díoghloma.
36. Fásfaidh coill a ciomhsaibh trácht
    do chrannaibh seólta síothbhárc,
    ó Mhuaidh séadoirdhreic bhinn bhaoith
    go Binn Éadoirmheic Éadghaoith.
37. Díolfaid a gcóir re crích Bhreagh,
    géabhthar leis lorg a sinsear
    thort soir go seanráith dTeamhrach
    don mhoigh eangbhláith ildionnach.
38. Don Cholla Uais ór ̇fás sibh
    má tá nár chreid Críoch Éibhir,
    do bhí sí ag seinsliocht Cholla,
    eighriocht í nách ionronna.
39. Cia an t-éinrí áirimhthear lionn
    nár ghabh airdcheannas Éirionn,
    ó Cholla go Gaoidheal nGlas,
    más laoidheadh orra an t-eólas ?
40. Na trí Cholla, gan chead dúin,
    tugsad Éirinn tre iomthnúidh —
    curaidh glanchuain bhréidghil Bhaoi —
    ar chathbhuaidh éignigh éanlaoi.
 p.179
41. Cuirfidh Samhoirle 'sé a am,
    ní choimheóla um chrích bhFréamhann,
    crois orra go horlamh uaidh,
    connradh na gColla an chéaduair.
42. Fa Chaisiol, fa Chruachain Aoi,
    fa Almhain an ̇fuinn ghéagnaoi;
    'sfa ráith n-eachradhghlan nOiligh
    seanchonnradh cháich crosfoidhir.
43. Críoch Bhanbha i mbun na suirghe
    don chrois chuirfeas Samhoirle,
    fuair anois tóir dá tabhach,
    Bóinn don chrois budh céadfadhach.

FADA p.180‍

25. MAOL MÓRDHA MHAC SUIBHNE

1. Tánag adhaigh go hEas gCaoille
   bhus cumhain liom go ló an bhráith;
   méaraidh choidhche ar ndol don dúnsa
   cor na hoidhche is cúrsa cáich.
2. Samhail na bhfear fuaras romham
   san ráith ̇foirfe dob úr niamh,
   ar sleasaibh data an dúin chorcra,
   ní ̇faca súil rompa riamh.
3. Beag mhaireas don mhuintir ionmhuin
   uaras romham san ráith ghloin;
   teacht ón chás níor bhreathnaigh Banbha —
   bás an cheathrair tarla astoigh.
4. Fuaras Maol Mórdha Mhac Suibhne
   ar slios meadhóin an mhúir chuirr,
   fear na modh saoghalta síthe,
   aondalta sgol Chríche Cuinn.
5. Mh'anam an fear fuaras romham
   i ráith chúplaigh na gcolg ndéad;
   fríoth a dhá luagh ansóidh eisde —
   mh'anóir uadh gur meisde a méad.
 p.181
6. Dalta is oide d'éigsibh Banbha
   branán Finne ar feadh a ré;
   ar bhfáth tnúidh, ar n-aisgidh ollamh,
   taisgidh rúin na n-ollamh é.
7. Ar luibh íce, ar n-órtha chodail,
   ar gcraobh thoraidh, ar dteach séad;
   mír cruadha nár éimdhidh aoiṅfear
   éinghein bhuadha Gaoidheal nGréag.
8. Fuaras timchiol mheic Mhaoil Mhuire
   mórán d'éigsibh dob ̇fíu a riar,
   re sgaith gach ceirde san chruinne,
   fa ̇flaith nDeirge ag suidhe siar.
9. Ní rug lá go laithe éaga
   ar éigsibh slóigh Thighe Truim
   gan bheith lucht catha nó coinne
   re hucht flatha cloinne Cuinn.
10. Do bhí an uairsin seach gach aimsir
    ar uillinn laoich Locha Cé —
    maith sgiamh a n-ollamhnaidh ortha —
    triar d'ollamhnaibh Tholcha Té.
11. Do bhí ollamh Iarla Búrcach,
    do bhí bhós re a bhruinne séimh
    file dob orradh re a áirimh,
    ollamh fine náirigh Néill.
12. Do bhí ollamh airdríogh Muaidhe,
    Meic Uilliam Búrc na mbreath bhfíor —
    dia do neamhghlóir car na cruinne,
    seanmóir nách mar duine dhíobh.
 p.182
13. Brian Ó Domhnalláin, dreach ̇faoilidh,
    ollamh leómhain Locha Raoibh;
    sé ag sgolaibh 'na ré ós réalluinn,
    soraidh dá ghné séaghuinn saoir.
14. Brian Mhac Con Midhe, mac Aonghuis,
    ollamh í Néill na Naoi nGlas;
    fear a aoise dob ̇fearr n-iomchuir,
    geall gaoise dob ionchuir as.
15. Conchobhar mhac Mheic Í Uiginn,
    ollamh airdríogh Inse Cé,
    beag nár gheall re flaith an file,
    ceann ar mhaith dá ̇fine é.
16. An triúr fileadh fuaras romham,
    fa réaltainn chorcra an chnis ghil—
    faghar aca fa ̇fiadh mBanbha
    triar a maca samhla sin.
17. Éirghid romham do rún aoiṅfir
    d'uillinn an ríogh fa rí dhún;
    minic bhím dá gcuimhne im' chridhe—
    fuighle an trír ag snighe ar súl.
18. Foghar taidhiúir na dtéad meannchrot,
    milse meala, meisge chorm —
    truagh nách mar an tí dá dtáireas —
    do bhí dhamh 'na n-áineas orm.
19. Gabhaid oram ag ól chorma
    go ceann treimse ar dteacht 'na gceann—
    fa lucht freasdail dóibh na deigḣfir —
    d'easgraibh óir, do bhleidhibh beann.
 p.183
20. Mar thairnig dhúinn dul do thoirchim
    ré dtocht laoi dár leabthaibh suain,
    ní chreidfeadh sé nár bhreath bhroide,
    gi bé neach dob ̇foide uaim.
21. Do luigheas ar lár an cheathrair,
    ceithre taoibh fa tocha leam,
    trí comthaigh do chráidh mo chroidhe,
    láimh re honchoin Mhoighe Meann.
22. Innisim sgéal do sgoith Teamhra
    'sdá thriúr chomthach do chionn luaigh;
    mana teasda dhóibh a dhaoire,
    fleasga óir an taoibhe thuaidh.
23. Ceithre seóid 'na séadaibh buadha
    beanaim dhíobh i ndíol mo sgeóil;
    gan mhac samhla na séad bhflatha
    créad acht damhna datha ar dheóir!
24. Beanaim ainnséin an t-each ballach,
    san bhreith ar dtús tugadh damh —
    torchoir an ̇féile arna oidhidh —
    d'onchoin Sléibhe groighigh Gamh.
25. An t-each ballach do bhean mise
    do Mhaol Mhórdha — mairg do bhean —
    tearc i mbeathaidh a séad samhla,
    sdéad ós eachaibh Banbha Breagh.
26. Do bheanas do Bhrian mhac Aonghuis
    aonrogha chon Chláir Dá Thí;
    dob ̇fiú a maith a cor ós conaibh
    do sgaith chon an domhain dí.
 p.184
27. Seóid Éireann dob usa leision
    do léigion uaidh diaidh i ndiaidh
    créad nách maolfadh ar méad meanma ? —
    'ná séad saorchon breaghdha Briain.
28. Ó Bhrian mhac Eóghain uair mise
    mionn leabhair do luach mo sgeóil,
    ré gcodal don donnbhán díllidh,
    tobar lomnán d'̇fírsreibh eóil.
29. Tána, tochmhairc, toghla an bheatha
    do bhí san aisgidh uair mé;
    míneaghadh a gcath 'sa gcéimeann,
    sgath ríleabhar Éireann é.
30. Tug Conchobhar an gcruit sídhe,
    séad buadha nách bronnfadh rí;
    fada is oighreacht bróin an bronnadh,
    níor thoirbheart chóir d'ollamh í.
31. Cruit ollamhan ̇fola Búrcach
    tre bhioth síor budh séad fa chion;
    teasda an tí ga bhfaghair uaidhe,
    'smaraidh sí go nuaidhe aniogh.
32. Mairg dar leannáin lucht na dtoirbheart,
    ó tharla i ndán deaghail rú;
    fir nárbh ̇fallsa i dtigh na togha,
    fir rérbh annsa cora a gclú.
33. Ní mo chean dar gceathrar leannán,
    mo lucht aoinleabtha, mh'aos rúin;
    ceithre tamhain do choill chnuasaigh,
    croinn taraidh fa dhuasaibh dhúin.
 p.185
34. Luaimneach mo chiall, corrach mh'intinn,
    d'éis na buidhne nách buan rug;
    mairg tarla 'na ndiaidh ar dhomhan,
    Banbha Briain gan toradh tug.
35. Briseadh croidhe ceann na buidhne
    do bhí astoigh do theasdáil uainn;
    níor theasda ó ollamh riamh roimhe.
    bronnadh fial a chroidhe chruaidh.
36. Go n-íoca Dia le Maol Mórdha
    an mhéid dá ionnmhus uair mé;
    fear tiodhlaicthe ar dháil gach duine,
    tiodhlaicthe cháigh uile é.
37. Fuighle miles, meanma ghruamdha,
    gníomh foirniata, focal tláith;
    feitheamh gach éiṅfir dá ̇fine,
    breitheamh, féinnidh, file, fáith.
38. Séad commórthais Chloinne Breóghain,
    a mbreith chluiche, a gcosnamh gill;
    sásadh meanman na ndámh ndoiligh,
    grádh na seangbhan mboilidh mbinn.
39. Teagar inill, aigneadh caithmheach,
    comhall bréithre, briseadh síodh;
    gruaidh úr rér dhoidheaghla dearca,
    glún oileamhna an reachta ríogh.
40. Fuasgladh na gceasd, cur na n-aithcheasd,
    inneoin ̇foruis Inse Fáil;
    fuath síorchára, tol do throdaibh,
    cor síothchána is cogaidh cáigh.
 p.186
41. Mac Gormluidhe, géag ós ̇fiodhbhaidh,
    aigneadh frithir, freaga mhall;
    caidhe a chonchlann um dhuais ndoiligh ?—
    comhthrom cruais is oinigh ann.
42. Ón ló torchair gé 'tú i mbochtacht,
    do bheinn ós chionn chríche Fáil —
    cneas mar aol, aghadh m ar ómra —
    dá maradh Maol Mórdha amháin.
43. Cuimhne a n-uaras óm ̇fior chumainn
    i gcionn treimse budh tuar sgís;
    budh eagail damh méid mo mhoirne
    do char 'na bhréig oirne arís.
44. Fa ríor, ní mór mhaireas agam
    dom aos chomtha 'na gcruth féin;
    do chuir an saoghal mé amogha,
    sé m'aonar dom chora i gcéin.
45. Mairg ó dteasda mo thriúr cumthach,
    clann Ghormluidhe ór ghairid lá,
    re béal a cabhra don chloinnse,
    Banbha fa néall toirse atá.
    TÁNAG
 p.187‍

26. EÓGHAN ÓG MHAC SUIBHNE

1. Iad féin chinneas ar chloinn Néill,
   ríoghraidh Fódla an ̇fuinn ̇fóidréidh;
   re tnúth slóigh bheannórtha Breagh
   do neamhmórtha glóir Ghaoidheal.
2. Inis Fódla an ̇fuinn ghrianaigh,
   ochtar mac Néill Naoighiallaigh
   roinnid í ar n-éag a n-athar,
   tréad do bhí arna mbaoghlachadh.
3. Cuid Mhaine is Laoghaire loinn,
   Fiachaidh is Chonaill Criomhthoinn,
   mín Moighe bleidheadhuinn Bhreagh,
   seiṅfearuinn Thoighe Taillteann.
4. Do Chonall mhór fa mór bladh,
   do Chairbre d'Éanna is d'Eóghan,
   tugadh rílearga an taoibh thuaidh
   ón chaoir dhíleanda dhaghsluaigh.
 p.188
5. Do bhí dias do dhearsgnaigh dhíobh
   do chloinn uaibhrigh an airdríogh,
   nár samhail do saorchloinn Néill
   gér thamhain aonchroinn iaidséin.
6. Eóghan mhac Néill na Naoi nGlas,
   Conall Gulban, gríobh amhnas,
   na meic oile gidh iad ann —
   siad re aroile níorbh ionann.
7. Dá mhac Néill mhóir mheic Eachach,
   Eóghan 's Conall ceirtbhreathach,
   meic ríogh na réaltoinnchneas réidh,
   éantoirrcheas, más ̇fíor, iaidséin.
8. An dá leanbh i ló a mbeartha —
   do-rala rún buaidheartha
   fan saorchloinn go méid meanma,
   dá ghéig aonchroinn ̇fíneamhna.
9. Amlaidh fríoth gach duine dhíobh
   d'éis a dtuismidh — tuar eisíodh —
   ceann a leathghuailleadh 'na láimh,
   an dream dhreachnuaigheal díogháir.
10. Dála chloinne Néill neartmhair,
    Conaill 's Eóghain oirbheartaigh —
    gan rún ngliadh, gan ghoimh gcogaidh,
    ó soin riamh ní rabhadair.
11. Do bhí a síol ó sin i le
    ag leanmhain luirg na deise;
    lán d'̇formad riamh ré 'roile
    fa Fiadh gcollbhog gConoire.
 p.189
12. Creach san chreich is goin san ghoin
    síol gConaill, cinéal Eóghain —
    mór ndíoth do ̇fionnmaoid orra —
    do bhíoth d'iomlaoid eatorra.
13. Seal fada i gcomhthrom cogaidh
    fa chlár Theamhrach tarladair;
    síol dá churadh Chláir Ealga—
    pudhar dháibh a ndíbhearga.
14. Gach ré seal d'éis aroile
    i gceannas Chláir Úghoine
    do bhí cnuas na gcraobh dtoraidh,
    anuas go hAodh Athlamhain.
15. Sgaoilid síol Eóghain ag Aodh,
    tarla dhóibh — dia do mhíoghaol —
    cuirid féine a gceart ar gcúl,
    neart a chéile do chlaochlúdh.
16. Clann Suibhne ór sín a rabhaidh
    ag Aodh oirdheirc Athlamhain,
    do-chódarsan ó chloinn Néill,
    óggasradh nár thoill toibhéim.
17. Do cheangladar síol Suibhne
    dá éis so ar séan gcomhairle,
    báigh re saormhacraidh síl gCuinn
    i dTír chraobhlachtmhair Chonuill.
18. A mbreath féin ó thuinn go tuinn
    tug ríoghraidh chineóil Chonuill
    don chrích réidh thaoibhleathain te.
    do ̇fréimh saoirbhreathaigh Suibhne.
 p.190
19. Síol Suibhne ón lósoin i le
    níor léig siad sealbh na ríghe —
    olc báigh do éirigh orthaibh —
    ar láimh éiṅfir d'Eóghanchaibh.
20. Do thaibhghidis síol Suibhne
    ó soin dar gcloinn Chonuillne
    ar feadh an chláir ̇féaraird ̇finn
    cáir as gach éanaird d'Éirinn.
21. Nó gur chuirsead síol Suibhne
    fúthaibh dar bhfuil Chonuillne —
    slata réidhe Chraoi Cobhthaigh —
    do bhaoi Éire ag Eóghanchaibh.
22. Ón lósoin gusan lá aniogh
    atá ós ghasraidh Ghaoidhiol
    buaidh gach aonchoinne um Iath bhFloinn
    ag triath chaomhchloinne Conuill.
23. Do síol Suibhne go nua anois,
    d'aicme Chonaill chláir Bhearnois,
    táinig lámh chongbhála a gceirt
    fa chlár dtonnmhálla an tuaisgeirt.
24. Eóghan Óg mhac Mheic Suibhne,
    sgiath choimhghe chuain Mhodhuirne,
    sás fighthe chogaidh ó gCuinn,
    drithle i gcogail ó gConuill.
25. Maighre séanta a sruth Finne,
    lá gréine i ndiaidh dílinne;
    gnúis mhórdha is céimleasg i gcath,
    éiṅfleasg órdha na nUltach.
 p.191
26. Ursa chatha chlann nDálaigh,
    fear uaislighthe a n-annálaidh;
    séad buaidhe caomḣfuile Cuinn,
    aoghuire cuaine Conuill.
27. Ag síol gConuill na gcolg dte,
    an gcéin mhairfeas Mac Suibhne,
    luadh gliadh budh éadtarbhach d'̇fior
    fa ̇fiadh ngéagabhlach nGaoidhiol.
28. Ní rabhadar riamh roimhe —
    síol gConuill Chláir Úghoine,
    uair budh neartmhoire iná anois
    ó sduaigh bhreacmhoighe Bearnois.
29. Re linn Eóghain an airm chuirr
    ní ̇fuighe rí chlann gConuill
    triath le gcuirfidhear 'na cheann
    i n-iath ̇fuithnigheal Éirionn.
30. Claontar fiodh re fás a ghéag,
    do-bearar le mac Mairgréag
    géill gach Eóghonaigh re a ais
    go féin mbeóghonaigh mBearnais.
31. Muna tigthi dá dtaoibh féin
    re ríoghraidh sleachta saoirNéill —
    sgotha slóigh mhéirsing Mhonaidh —
    níor dhóigh d'Éirinn Eóghonaigh.
32. Mar sin do toghladh an Traoi,
    cathair bhuadha an bhruaigh géagnaoi,
    learga múr n-aolta dob ̇fearr,
    gaolta do thnúdh 'na timcheall.
 p.192
33. Gluaistear leis líon a thionóil,
    an rí oirdhreic Áighmhionóin,
    go sluaghaibh Gréag dá gabháil,
    tréad dob uamhain d'iongabháil.
34. Ár nuaidhe timcheal na Traoi
    do cuirthi i gcionn gach éanlaoi,
    d'amhsaibh ceachtardha an dá chath,
    gasraidh neartchalma nárach.
35. Deich mbliadhna, gi bé re a chois,
    do bhi an Traoi, truagh an ̇forbhais —
    buain dí dob anobair d'̇fior —
    nár ghabhodair í ar éigion.
36. Dá mbeith siad ó sin anall
    líon a dtionóil 'na tiomchall,
    ní dáich go ngéabhdais Gréagaigh
    an ráith ngéagglais ngairéadaigh.
37. Daoine astigh dá tabhairt dáibh
    tarla dhí — dia do dhiombáidh —
    i dtráth ̇fillte don ̇foghail,
    'sgan cách impe ag anomhain.
38. Muna lingthi dá lár féin,
    múr cuanna na gcladg soiléir,
    níor ghar dhóibh toghail na Traoi,
    slóigh an domhain adéarthaoi.
39. Timcheal cheannais Chláir Lughaidh
    tarla don ̇féin Eóghanaigh
    cúis a maca samhla soin,
    na slata abhla a hEamhoin.
 p.193
40. Cuid díbh féin gur ̇fill orthaibh
    críoch Bhreagh do bhí ag Eóghanchaibh;
    gan rún troda, gan triall n-áigh,
    gan oba gliadh ná a gabháil.
41. Fir Éireann ó mhuir go muir,
    dá gcuirdis ar chloinn Eóghain —
    clann Suibhne féin ga a bhfoghail,
    duilghe don ̇féin Eóghonaigh.
42. Olc an gaol do síol Suibhne
    tabhach Fódla féarghuirme
    a láimh aicme Néill náraigh
    do mhaicne réidh ríoghDhálaigh.
43. Síol Suibhne, síol nárach Néill
    dá choill ̇fíneamhna a héiṅfréimh;
    cna aonmhogail óir ós ̇fiodh,
    do chaomhnodair glóir Ghaoidhiol.
44. Ionann fuil dáibh adearair,
    ionann géaga geinealaigh,
    ionann flathamhlacht a bhfear,
    ionann athardhacht aithreadh.
45. Dá bhféachdaois, níorbh ̇fearr a gceart
    ar Thoraigh thall san tuaisgeart—
    ógbhadh mheanmnach síl Suibhne —
    nó ar seansruth mín Modhuirne.
46. Nó ar Chraobhruaidh Chloinne Rosa,
    nó ar Charraig bhfinn bhFearghosa —
    cnuic úra na ngeal̇fonn nglan —
    nó ar ̇fearonn Dúna Dealgan.
 p.194
47. Ní foigse Conn na gcéad gcath,
    ní neasa Niall mhac Eachach,
    ní mó is goire Gaoidheal glan
    d'aoiṅfear oile 'ná d'Eóghan.
48. Créad do bhacfadh d'Eóghan Óg,
    ar lorg síl Néill anallód,
    buain ghiall do bhraointealchaibh Breagh,
    aointeanchair ghliadh na nGaoidheal?
49. Tighe falmha um Chruachain gCuinn
    do ghuais airdríogh clann gConuill;
    ar Mhac Suibhne is cóir a chion —
    'sna bruidhne um Bóin dá mbrisiodh.
50. Inghean Chuinnmheic an Chalbhaigh,
    a dtéid uaithe d'ollamhnaibh —
    tuar teisde síordháil na séad —
    díoghbháil nách meisde Mairgréag.
51. An treas glún ó Chonn mhac Cuinn,
    'só Mhaghnus, rí clann gConuill —
    fa iolmhaoinibh gidh í is ̇fearr
    ní hionmhaoidhimh dhí a ndéineann.
52. Rugadar na fréamha ó bhfuil,
    fíoṅfuil Chonaill, clann Eóghain,
    geall Chríche Néill gus aniogh,
    a méin tríthe dá dtísseadh.
    IAD
 p.195‍

27. MAC SUIBHNE FÁNAD

1. Leithéid Almhan i nUltaibh,
   ar bhuaidh chatha, ar chumhachtaibh;
   ar dhíon Bhanbha na mbrugh bhfionn,
   ar sgur ̇faghla na hÉirionn.
2. Ar chur gcliathcha, ar chorcradh reann,
   ar cheól, ar chluichibh fidhcheall;
   ar súr éachta, ar súr seilge,
   ar rún déanta díbheirge.
3. San chéidriocht i raibhe riamh
   atá Almha Ghuirt Ghailian
   'na mionn toighe claichthigh cuir,
   nó a haithghin oile i nUltaibh.
4. Seachnóin Éireann, Inis Bhreagh,
   amuigh ó laochraidh Laighean,
   go dtarla d'Fánuid Uladh,
   tánuig Almha ar athrughadh.
5. An múr do bhí ag Fianuibh Fáil —
   tarla arís i Ráith Maoláin,
   nó ráith is casmhuil cuma
   don ráith arsuidh Almhunda.
 p.196
6. Samhuil d'Almhuin an ̇feóir bhuig
   'na reachtuibh féin i bhFánuid;
   samhuil d'̇féin Almhan inte —
   an tséimh armghlan innillte.
7. Dá dteagmhadh nách í Almha
   an múr éadrocht allmhardha,
   cur gill san aitreabh oile
   re glainteagh Finn Almhuine.
8. Gér dheacuir barr do bhuain di —
   céadAlmha Cloinne Baoisgne,
   ráth na mbeann gcathardha gcuir —
   fearr an athAlmha ar ̇féachuin.
9. Mó a líon do láthaibh guile,
   mó a macraidh, mó a banchuire;
   lia d'ollamhnaibh téid don toigh,
   fa ghéig mongabhraigh Murbhaigh.
10. Lia d'aithearrach aosa ciúil,
    do lucht sgaoilte sgéal dtaidhiúir,
    do mhnáibh ríosluaigh mhóir mheanmnaigh,
    ag síoruaim óir ildealbhaigh.
11. Do dháileamhnaibh ag dáil ̇fleadh,
    do chloinn ríogh ag roinn gheimheal,
    do séadaibh cáich dá gcomhroinn,
    san ráith tréadaigh thobarmhoill.
12. Saoire teaghlach an toighe
    ná muintear Finn Almhoine;
    geall ón Fionn roimhe rachaidh
    don Fionn oile d'Ultachaibh.
 p.197
13. Tusa, a Dhomhnaill, a dhreach bhog,
    it Fionn chéadna a crích Fánod—
    clár srothmhaordha na sreabh nglan —
    ag comhchaomhna ̇fear nUladh.
14. Ní bheanfaidh duaigh ná dochair
    re Tír Conuill chiúnsrothaigh
    nách díbh dleaghair a diongbháil
    don tír ealaigh imiolbháin.
15. Go Magh Luirg don leith eile,
    go Finn, díot do dlighfidhe,
    go bruach Toruighe, a ghruadh ghlan,
    foruire a cuan 'sa caladh.
16. Faire leabtha ar luighe ríogh,
    réiteach caingean, cosg eissíodh;
    dul dó i gcliathaibh tar a gceann,
    mó dot ̇fiachaibh nách áirmheam.
17. Deireadh i gclódh tús ag tocht —
    síol gConuill na gcolg n-éadrocht —
    i gcrích námhad do-ní sibh,
    a rí Fánad, dá bhflaithibh.
18. Le síol gConuill, dá chionn sin,
    sochair nách éidir d'áireamh,
    ar Crích mbuig bhfionnslaitghil bhFloinn,
    tiodhlaicthir dhuid, a Dhomhnaill.
19. Id láimh dlighthear, a dhealbh sídh,
    sealbh na ríghe ar n-éag d'airdrígh,
    rí oile nó go n-aghar,
    ó bhfoighe sí a sealbhaghadh.
20. Do dlighfidhe dod dheirc mhoill
    leathuille dheas Í Dhomhnoill;
    sibh, a rí, uirre dh'ionadh
    do-ní an uille dh'uaislioghadh.
 p.198
21. Mac Suibhne an tráth fa dtugthair
    ort, a ghnúsnáir ghuasachtaigh,
    téid beirt Í Dhomhnoill Doire
    dod dheirc mhongmhoill mhaordhuidhe.
22. Atá id dhlighiodh, a dhreach náir,
    fear comairce do chongbháil,
    gan chóir 'na ghníomh d'iarraidh air,
    bliadhain dá dhíon id dhúthaigh.
23. Bó as gach seilbh, torc as gach tréad,
    luach an chúigidh do choimhéad;
    géag abuigh do lár lubhghoirt,
    lán aguibh gach abhullghoirt.
24. Malairt innmhe ar h'aghaidh nduinn
    dá sireadh rí clann gConuill,
    is é do ionnmaoid oraibh
    sé d'iomlaoid nár ̇fóbrobhair.
25. Dá dtugdais clann Dálaigh duid
    dá urdail nó a trí a dtuguid,
    mó dh'anáir do thoill tusa.
    d'̇fagháil ón chloinn chéadnasa.
26. Tú gein sochair síol nDálaigh,
    tú a n-éanoireas annálaidh,
    tú dá dtuathaibh is teagh séad,
    tú a mbuachail cean do choimhéad.
27. Tú radharc súl sluaigh Bhearnais,
    tú taibhgheóir a dtighearnais,
    tú an aonchn ú do-chóidh ós choill
    do fóir ar chaomhchrú Chonaill.
 p.199
28. Tú a sgiath díona i ngurt ghábhaidh,
    tú thaibhgheas an dtromchánaidh
    do bhí ar Éirinn 'ga n-aithribh,
    sí i ngach éineing átaighthir.
29. Tú codhnach cloinne Suibhne,
    tú Fionn ar gCláir Chonuillne;
    tú do-ní aithris ar Fionn,
    a rí do aithris Aoibhioll.
30. Mór na tiorchanta atá lionn,
    ó naomhaibh uaisle Éirionn,
    fad chúl slim barrbhuidhe bog,
    ar tharn guire an Finn Fánad.
31. Colum ar tús do thairngir
    don chrích Ultaigh abhaillghil,
    fa chlár bhfionn na bhfiodhbhadh lag
    a ndiongnadh an Fionn Fánad.
32. Do gheall go gcuirfeadh i gcruth
    críoch Laighean, Tuatha Teamhrach,
    go rachadh cluain, d'easbhaidh ̇fear,
    gan bhuain fan Teaghsoin Tailtean.
33. Tar gach sgéal dár sgaoil Séadna,
    'na naoidhin óig ̇fíréanda,
    tig maicleanabh na mionn ngrod
    tar Fionn bhfailtleabhar bhFánad.
34. Diombáidh liomsa, arsin leanabh,
    a gcuirfe Fionn failtleabhar —
    tug lán do mhaothchroidhe mé —
    d'ár bhur laochroidhe, a Laighne.
 p.200
35. I gcrích Laighean — lór do bhroid —
    ní fáigfe an Fionn a Fánoid
    acht mná, ar Séadna, ag ar gach ̇fuinn;
    an chéadna do chan Coluim.
36. Tusa an Fionnsoin a Fánaid,
    tú saoilid do seannámhaid
    do chur na tairrngire asteach,
    'sdo chur ainbhfine a hUisneach.
37. Cuirfidhir ár Laighneach libh,
    do-bhéaruirse, a bhas dílligh,
    lí an smóil ar geiltighibh Gall,
    dom dhóigh creidfidhir Colam.
38. Gearr go maoidhfe, a Mheic Suibhne,
    ar thriath ar gcrú Conuillne,
    faghail Fódla ó bheinn go beinn,
    is danair d'̇fógra a hÉirinn.
39. A mheic Toirdhealbhaigh, tug sibh
    comhardha dan cóir creidimh
    anú ós Fánuid ealtaigh
    go dtánuig tú id thairngeartaidh.
40. Almha Laighean na learg mbog —
    do thógbhuis, a Finn Fánod,
    leithéid a crannghal 'sa cluidh,
    leithéid Almhan i nUltuibh.
    LEITHÉID
41. Rogha do ríoghmhnáibh Uladh
    ruguis, a rosg abhradhubh;
    mo chean ̇fear tug ar tosaigh,
    mo chean rug an roghasain.
 p.201
42. Rosg neamhluath ar néimh ghloine,
    inghean ríogh Beann mBaghoine;
    béal ren samhalta snuadh subh,
    gruadh adhanta nár hadhnadh.
43. Ní thiocfadh bean d'iath Uladh
    d'̇fior Ghráinne do ghnáthughadh,
    ní thiocfadh dí acht fear féile,
    mo chean dan í-is aoinchéile.
    LE
 p.202‍

28. INIS EÓGHAIN

1. Innis ród, a Ráith Oiligh,
   mór ní is éigin d'̇fiarfoighidh
   díot, a threabh ̇fódarsaidh ̇fionn,
   fa óggasraidh ̇fear nÉirionn.
2. Fionnam uait, innis dúinne,
   a ráith arsaidh ̇fódnúidhe,
   lucht gabhála Bhanbha Breagh,
   faghla is gabhála Gaoidheal.
3. Do-ghéabhthair uaim, éistior rum,
   gach ní is a ̇fios ̇foil agam,
   dá nochtadh ca ham is ̇fearr?
   anall ó dhortadh díleann.
4. Atáid leamsa, ceann i gceann,
   sé gabhála i ndiaidh díleann,
   fan gclár bhfuaiṙfliuch dtonnbhán dtais,
   do ghobhlán uaingiuch eólais.
5. Tocht Phárthalóin ó ghurt Ghréag —
   agam is ̇fearr a gcoimhéad —
   is Meic Neimhidh go Fiadh bhFáil
   is trian deiridh an domhnáin.
 p.203
6. Cionnus do bhí tú ar tosaigh,
   a ráith aoibhmn anbhfosaidh,
   ar dteacht Phárthaláin Phuirt Bhreagh,
   do ghnáthghabháil Ghuirt Ghaoidheal ?
7. Do bhí mé ag iomchur m'ansóidh
   san tírse ar dteacht Phárthalóin,
   gan lios mbán, gan chloidhe gclach,
   acht lán do dhoire dharach.
8. Créad é an riocht i raibhe sibh
   i gcomḣflaitheas Clann Neimhidh ?
   sloinn dúinn, ar gclaochládh dot chruth,
   a mhúir na n-aolchlár n-amlach.
9. Do bhádhus im' mhín mhuighe.
   gan ̇foithre, gan ̇fiodhbhuidhe,
   slios mo bháṅfuinn ghreaghaigh gloin
   'na thealaigh áluinn aonuigh.
10. Níor fágbhadh fréamh i dtalmhain
    dom ̇fiodhbhaidh chlaoin chorrabhlaigh —
    beag teacht mo saorchoille ó sin —
    le neart naomhChloinne Neimhidh.
11. Ca fad do bhí sibh mar soin,
    i ndíoth tighe nó teaghlaigh,
    id leirg bhláith ghnéanuaidhe ghil,
    a Ráith ̇féaruaine Oiligh ?
12. Go Crích bhFódla na bhfeadh gcorr
    go dtáinig Tuath Dé Danonn,
    do bhádhus, mar nár bhean rom,
    gan teagh, gan árus ionnam.
 p.204
13. Cia an chéiddream, an cumham libh,
    o Thuaith Dé na ndealbh bhfaoilidh,
    a thuir na mbláthtamhan mbog,
    do chuir átaghadh ionnad ?
14. Clann Chearmada móir Mhirbhéal,
    onchoin na n-arm bhfrithirghéar,
    gasraidh éadrocht ó Bhóinn Bhreagh,
    céadlucht do-chóidh im' chaidreabh.
15. Dom tholchaibh bláithe boga
    do thréigsead clann Chearmoda —
    athardha cathair don chloinn —
    Cathair chathardha Chröoinn.
16. I gcionn treimhse ar dtocht im' dháil,
    beanaid Meic Míleadh Easbáin,
    gan roinn do tharbha troda,
    Banbha do chloinn Chearmoda.
17. Ón lósoin gusan ló aniogh
    atáid ríoghraidh Mhac Míliodh,
    sluagh bosghlan na mbéimeann dtro,
    ag cosmamh Éireann ionnam.
18. Ní raibh sinn ó sin i le
    gan airdrígh d'éis a chéile,
    nó cóigeadhach do ghabh geall
    tar magh n-óigealach nÉireann.
19. Do ghabh asum Teagh Dá Thí
    cuigear ar ̇fichid airdrí,
    do Chloinn ghuaisbheithrigh réidh Róigh,
    céim le n-uaislighthir m'onóir.
 p.205
20. Ríoghthar uaim dá aithle sin
    sé rígh ̇fichead d'éis creidimh.
    d'̇fuil chaomhChonaill, do chrú Néill,
    cnú as gach aonchrobhaing iaidséin.
21. Eidir saorchlannaibh síol Néill
    do bhínn ar uairibh ainnséin,
    im' mhagh . . . slaitleabhair sliom,
    im' aithTeamhair ̇fear nÉirionn.
22. Ós uait fríoth gach iúl eile,
    ó thús go hearr aimsire,
    a ráith na mbeann dtaobhdhonn dtais,
    ca haondrong is ̇fearr ̇fuarais ?
23. Macraidh sídhe an ̇fuinn Ultaigh,
    síol bhFiamhain, fuil Dochartaigh,
    is í an dream naoidhe anallain,
    daoine is ̇fearr dá n-uaramair.
24. Ríoghradh sleachta Fiamham féin,
    a thuir chuirr na gclár mínréidh,
    cia haca le mbearthar barr,
    na slata ó . . . Fréamhann ?
25. Dá meas go bráth dá mbiadh sinn,
    is sé Seaán mhac Féilim,
    ruisg thirmréidhe ón tana muir,
    ragha finṅfréimhe Fiamhain.
 p.206
26. Ó Dochartaigh Dhúin Oiligh —
    créad dob áil dá ̇fiarfoighidh —
    gnúis taoibhneambán go ngné ghil,
    m'aoinleannán é ina aimsir.
27. Fuil Fiamhain giodh iad is ̇fearr
    d'̇folaibh uaisle na hÉireann,
    mar bhíd réaltana um ré lán,
    a n-éantogha is sé Seaán.
28. Aige is mó atá do thoicibh,
    é is mó tug do thiodhlaicibh;
    'na thoirbheartaibh ní théid tráigh
    ó ghéig oirbheartaigh Iomgháin.
29. Ní dóigh buain re breith a ghill —
    teisd oinigh oighre Féilim;
    mar bhíos magh thíos fa thulaigh
    híos gach bladh 'na bharamhail.
30. Ar mhéid turchortha a thíre,
    ar ̇feabhas a airdríghe,
    ní beitte d'̇fior iongnadh ann,
    ciodh nách diongnadh a ndéanann.
31. Parthas Éireann is ainm dhi,
    an eang thíre atá aige;
    níor sill súil oirear budh ̇fearr —
    úir a moigheadh 'sa maoileann.
32. Ó Fánaid fa n-iadhann muir
    go Loch bhfionnsrothach bhFeabhail,
    ó Mhálainn go mín Bearta,
    tír álainn is oirdhearca.
 p.207
33. Tír ina teirce tonna,
    tír is airde iothlanna,
    tír ainglidhe na sreabh seang,
    tír thairngire fear nÉireann.
34. Maith atá sí ina suidhe,
    idir ̇fairrge is ̇fiodhbhuidhe;
    tráicht mhíne ós mhoighibh leabhra,
    oirir sídhe soineamhla.
35. Sléibhte míne ameasg a feadh,
    cnuic corra ar cúl na sléibhteadh;
    fiodh collbhuidhe fan gclár bhfionn,
    fál tonnmhuire 'na thimchioll.
36. Maith atá an tírsi na . . .,
    fearr an té 'ga dtá a horláimh,
    mairg do-chí ar éineing d'Ultaibh
    rí ar Éirinn nárbh iomarcaidh.
37. Dá madh leis ceannas Chláir Bhreagh,
    do choiseónadh 'sdo chaithfeadh;
    rath do bhrígh caithmhe más cáir,
    do rígh Faithne ní foláir.
38. Dá mbreathnoighthe a mbí 'na thoigh,
    dá measda méad a theaghlaigh,
    ní barr budh ionmhaoidhimh air,
    barr d'iolmhaoinibh ní haghair.
39. A ̇fir mhaoidheas méad a bhfuil
    ag airdrígh ̇fola Fiamhuin,
    ná maoidh é ar flaithbhile Fáil,
    caithmhighe é 'ná a ̇faghbháil.
 p.208
40. Teach Oiligh, más ̇fíor dá lán,
    muna theagmhadh sé ag Seaán,
    níor theach d'aoinneach i nUltaibh
    teach daoineach Í Dhochartaigh.
41. Lucht cuartaighthe chlár mBanbha
    fa seach is é a n-urlabhra,
    i gcraoibhlios na gceathra mbeann
    do-geabhtha aoibhnios Éireann.
42. Múr Teamhrach re fearaibh Fáil
    ón ló do ghabh geis Ruadháin —
    atáid ríoghradh Chríche Cuinn
    san mhíonbhrugh síthe séaghuinn.
    INNIS
 p.209‍

29. CORMAC AGUS BRIAN, CLANN CHÉIN Í EAGHRA

1. Fiodhbhadh dá chéile clú deise,
   dáil a gcruidh ní choigill siad;
   dá chraoibh tharaidh do choill chumhra,
   tamhain do thoill umhla iad.
2. Dá ré lána Leithe Mogha,
   dá mhac Céin nár cheannaigh síodh,
   dá ghéig phailme don ̇fréimh ríoghdha,
   raighne nách léir díoghna dhíobh.
3. Duasa an chéiḋfir gér chuid mhaoidhimh,
   mó na toirbheirt tig 'na ndiaidh;
   maoine Chormuic go n-uair ollamh —
   dob ordhruic uaidh bronnadh Briain.
4. Fada is cumhuin le Crích Luighdheach
   nách lucht síothchána síol gCéin;
   ní beag do thír é ar a haire
   gi bé dhíbh nách raibhe réidh.
5. Gi bé bruidhean 'na mbí Cormac
   ní creidtear í i n-uathadh sluaigh,
   do-gheibh neach san teagh i dtiaghair
   dá mbeath fear ar iarraidh uaidh.
 p.210
6. Dá mbeadh file ag fágbháil Chormaic
   i gceann Bhriain do bhiadh ag tocht;
   cliar aréir nár imthigh uaidhe
   fillfidh 'na cléir nuaidhe anocht.
7. Má tá go seachnoid síol Éibhir —
   d'ógbhaidh toghtha ní thug béim,
   ní bhéaraidh ar mhnáibh dá moille
   táir ar bhféaghain chloinne Céin.
8. Ar dteacht Chormaic le cloinn Luighdheach
   locodh Briain is beag do chroid;
   ar an ó treas do síol Sadhbha
   ní feas don líon tarla i dtroid.
9. Do ghuais Chormaic fa choim oidhche,
   d'eagla Bhriain do bheith 'na dheóidh —
   folchar araon le bais mbiodhbhadh —
   do chlaon tar ais fiodhradh feóir.
10. Do smuain Cormac um chreich mbiodhbhadh
    a mbí 'na láimh nách leis féin,
    ní chuir acht go faigsin filiodh
    taisgidh cruidh ar chiniodh Chéin.
11. Bronnta Chormaic ar cionn deóradh
    fa dheóidh air is iad do bhris;
    réidh an t-aoighe i ndiaidh a dhoilghe,
    maoine Bhriain do-roighne ris.
12. Meinic riamh um ríoghdhacht Luighne
    a lár a suain do sir ghó,
    do-níodh doirse dearc do dhúnadh
    soilse ar dteacht 'na dhúnadh dó.
 p.211
13. Ealta mhíleadh le mac Úna,
    d'éanaibh seabhcoidhe síl mBloid,
    fuilngidh Brian iomarcaidh ortha,
    d'̇fionnochtain fian Tolcha i dtroid.
14. Ní ghabh Cormac acht cóir d'̇fagháil,
    ní heól do Bhrian bheith le cóir;
    téid i leith na bhfiach nách bhfoghthor,
    ar mbreith ar sgiath onchon n-óir.
15. Ní mór a chion ar cheart sinsir
    sibh a Chormaic gur char sí;
    fuilngidh cliar fa ól ar h'uillinn,
    mór le Brian mar uirrim í.
16. Maoidhtear fós na filidh céadna
    um cheann uama na n-eang sróill —
    deacair searg duilghe na dáimhe —
    fuighle re ceard ̇fáinne n-óir.
17. Tú, a Chormaic, dá chur ar dearmad,
    dáil a seirce is sé do bhac;
    ní thiobhradh Brian ar ̇fear oile
    an bhean do iarr loighe lat.
18. Lór le fear má fuair do bhriathar,
    beag 'na dheaghaidh do dhíol port;
    leac eighridh do bhí 'na bloghaibh —
    do dheimhnigh sí an ̇foghail ort.
19. Lucht adhbhair tar éis a ndiomdha —
    diongna an taobh dá dteagoid ruibh,
    ag sin a mbí ar ̇féin an omhuin —
    a rí féin do thoghuil tuir.
20. Sibh, a Chormaic, ós cionn tíre
    tug ar Bhriain gan bheith dá léim,
    do mhaoirse ag dol tar a ndlighiodh
    ag cor saoirse i gciniodh Chéin.
 p.212
21. Ciontach d'ógaibh Inse Banbha.
    béasa h'arm nárbh aithnidh dáibh;
    sleagh do bhí dot ̇foghaibh orra
    do oghain sí cronna cáigh.
22. Fásaidh coill do chrannghail t'omhna
    tre ̇feart curadh i gcionn trill,
    do ghuin gurbh usa dot ̇faghlaidh,
    do chuir tusa d'armaibh inn.
23. Tug a hannsa d'éis a chéile
    do chloinn Chéin na gcraoiseach dte.
    sibh 'na dhiaidh do amhairc inghean,
    malairt Bhriain go ndingneadh dhe.
24. Ar chornaibh móra mhúir eile
    níorbh ̇fuláir leó a lán do roinn,
    beiridh geall bleidhe do bhrogha
    ceann do sleighe ar gcora a croinn.
25. Tarla, a Chormaic, ar chionn éigeas
    oirchill doid is damhna clú;
    súil ré fear éanuaire d'̇faigsin
    sreabh ̇féaruaine taisgidh tú.
26. Ní feirrde leision léim troda
    tosach feadhma fuair sibh;
    le Brian dámadh ̇foide d'orchar
    grian troide ní ronnfadh ribh.
27. Gan bheith dearg, gan dol i gceardcha —
    cleas roimhe nách raibhe ag neach —
    sínfidh tú, nó biaidh 'na bloghaibh,
    crú ré ngliaidh nár ̇foghain d'each.
 p.213
28. Air féin ar túis téid i bhfiachaibh,
    fearr an béal do bheith i dtocht —
    séanaidh rí nó iarraidh éarca
    do bhí ag liamhain h'éachta ort.
29. Tú, a Chormaic, dod chor i n-iongnadh
    ó aos timchill na dtrí rann;
    ní chleacht sí do dhol i ndiamhair,
    ní bhí an sgol dot iarraidh ann.
30. Fuaighidh teasbach faoilligh
    fiodhradh bile re bun bhfeóir;
    fágbhaidh cnuas d'ísle san ̇fiodhbhaidh
    nár dhísle thuas d'iomdhaidh eóin.
31. Feadha lúbtha, linnte tiorma,
    tobair mhillse ós mhoighibh túir;
    mil fan gcongal re headh n-uaire,
    ag donnadh sreabh n-uaine a húir.
32. Tearc a leithéid re linn gCormaic,
    acht clár Parthais na bport sídh;
    ar ibh do sreabhaibh learg Luighne
    beanaidh do leanb cuimhne an chígh.
33. An cíos trom do thabhaigh Cormac
    críoch faghlaidh níor ainic sé;
    beag le Brian a chuid don chomhaidh,
    o thuig re triall d'̇foghail é.
34. Ní buan ór ag ógbhaidh Chaisil
    idir chrithribh na gcorm dte;
    táinig d'anáil chuaigh fa Chormac
    gabháil smuail i ndonnbhrat de.
 p.214
35. Coiléan leómhain Leithe Mogha,
    maighre séanta sleachta Céin —
    ní beag anocht é dá ̇faire
    gi bé port i raibhe aréir.
36. D'ógbhaidh toghtha ar dteacht 'na dheaghaidh
    dol dá ̇féaghain níorbh é a leas —
    ní fál gan bharrslait síol Sadhbha,
    ar síodh Charmaic tharla a dtreas.
37. Ruisg uaine 'na n-aoibhlibh corcra,
    ceilt na toile nách tig lé;
    bean dá thaobh i dteirce cadail,
    craobh Dheirce do adaimh é.
38. Ní guais do dhún dreagain Luighne
    lucht brogha do bhreith a ghill;
    léar gCarmaicne ó ól do éirigh
    clannmhaicne mhór Éibhir Finn.
39. Fiodhbhaidh chraoiseach cloinne hÉibhir,
    annamh toradh ná tug said;
    ní féadthor boing dhóibh i ndeabhaidh,
    croinn do-chóidh ós ̇feadhaibh iad.
    FIODHBHAIDH
 p.215‍

30. CORMAC Ó HEAGHRA

1. Ag so an chomairce, a Chormaic,
   gabh an láimhse id leabharghlaic,
   fuaigh an cridhe red chroidhe,
   a bhile bhruaigh Bhóroimhe.
2. Gabh an corpso ar do chorp féin,
   a chodhnaigh cloinne ríChéin,
   ar smacht ríogh glaininse Gall
   bíodh an t-ainimse ar h'anam.
3. Gabh meise ar h'iocht 'sar h'oineach,
   ar charaid 'sar chomhoidheach —
   a lámh tromaighthe ar chrú gCuinn —
   mo chomairche is tú is tualuing.
4. Ná léig eadrainn is aomneach,
   a ghnúis ríoghdha rodhaoineach,
   ós tú ar n-aonchara, a ghruadh gheal,
   do sluagh thaobhthana Tailltean.
5. Bheith aguinn a hucht chóra —
   gá dtú, a mheic meic Onóra ? —
   ní budh éadáil ód dhreich dhuinn
   an bheith san éagáir aguinn.
 p.216
6. Atú i mbeól ghuaise do ghnáth,
   re a ndeachaidh oruinn d'iomráth,
   gan neach do-ní dísle dhamh
   muna thí dhíbhse a dhéanamh.
7. Atáid dlighthe nuaidhe aniogh
   dá gcur ar Mhacaibh Míliodh
   ag slógh nár ghlacnuaidhe Ghall
   fa chlár bhfaltuaine bhFréamhann.
8. Goirid na críocha 'na gceann,
   iarraid ar chách go coitcheann —
   go dtig a sgrios uile as —
   fios gach duine 'sa dhúthchas.
9. D'éis na dtíreadh do thionól,
   sgríobhaid Goill Ghuirt Éiriomhón
   anmonna a slógh, druim ar dhruim,
   i nglanrolla mhór mheamruim.
10. D'éis a gcruinnighthe 'na gceann
    is éigean d'fearaibh Éireann,
    a ghríobh ̇fiṙfeardha ó Thigh Thál,
    tighearna gach ̇fir d'admháil.
11. Ní ghabhaid ó neach fa nimh
    gan bheith dó ag urraidh éigin —
    truagh an cás do cumadh dáibh —
    nó bás go hullamh d'̇fagháil.
12. Gá dtú ris, a rí Luighne ? —
    ort chuirim mo chomuirghe;
    feadh mo ré, mar dhleaghar dhamh,
    budh é ar leabhar do leabhar.
 p.217
13. Ní ar mo bháigh do bheith ruibh,
    ní ar bheith im' ollamh aguibh,
    a chnú do chrobhuing Eaghra,
    thoghuim thú mar thighearna.
14. Do aomhsad Gaoidhil is Goill —
    bheith agad is as toghoim —
    rí fíréanda do rádh ribh,
    a ríréadla ó chlár Chaisil.
15. Bheith lán d'iocht agus d'eineach,
    bheith fíréanda foisdineach —
    iomdha fáth daghthola dhuit —
    fáth do charthona, a Chormuic.
16. Sgríobhthar leat id leabhraibh féin,
    a airdrí sleachta saoirChéin,
    fán snaidhm nár réidhigheadh ruinn,
    ainm gach éiṅfileadh aguinn.
17. Bíodh ainm gach ̇fir dom ̇fine,
    bíodh mh'ainmse go háiridhe,
    a mhionn séanda a seanMhoigh Tháil,
    'sna leabhraibh céadna ar congbháil.
18. Bíodh a dheimhm 'gud dheirc mhoill,
    ó tá h'ionmhuine aguinn,
    a slat chuirmtheann chuain Duibhe,
    go dtuillfeam uaibh h'ionmhuine.
19. Tógbhaim thú féin d'̇fiadhain air,
    má bhím ré bliadhna im' beathaidh
    nách ba fearr dhamhsa ná dhuit
    h'annsa fam cheann, a Chormuic.
 p.218
20. Do-ghéan an Iaoidh ngréasaigh ngloin,
    do-ghéan duit an duain saothoir,
    's do-ghéan aonrann uair oile,
    a saorbharr bhruaigh Bhóroimhe.
21. Do-bhéaram dhuit, mar dhleaghair,
    eólas do ghéag ngeinealaigh;
    cíos do sean ar ̇fiadh nÉireann.
    rian a gcean 'sa gcaithréimeann.
22. Do-bhéaram dhuit, a dhreach seang,
    fios t'uaisle ós ̇fearaibh Éireann,
    's dá gach urraim budh dual duit —
    luagh ar gcumainn, a Chormuic.
23. Do-bhéara mé, a mheic Úna,
    ar chách do chur iomthnúdha,
    an ceann bhus ̇fearr dhuid dom dhán,
    'san chuid bhus ̇fearr dom iomrádh.
24. Ní fuláir dhuit 'na dhíol sin
    go dtiobhra tú, a thuir Chaisil,
    h'anam 's do chorp tar mo cheann,
    dá bhfagham tocht 'nar dtimcheall.
25. Giodh cúis bháis do bheith ar neach
    i dtigh cúirte is é ar h'eineach —
    níor chorruighthe dho ioná dhuit,
    ag so an chomuirche, a Chormuic.
    AG SO
26. Gaibh ar h'oineach mé, a Mháire,
    a hucht flatha fionnGháille,
    a slat chnuais do chloinn Suibhne,
    nách guais coill a comuirghe.
 p.219
27. A Mháire inghean Mhaoil Mhuire,
    gur chuireas ort m'ionghuire,
    beag nár cailleadh, a chiabh lag,
    gach daingean riamh dá ránag.
    AG
 p.220‍

31. CORMAC Ó HEAGHRA

1. Maith an ceannaighe Cormac,
   mac Céin dá gclaon iobharslat,
   glac thabhartach um cheann gcruidh,
   malartach is ̇fearr aguibh.
2. Ré linn Chormuic ní cluintir
   fear a mheallta i malairtibh,
   bheith soimheallta is sé do-bheir
   dá ghné soineannta soilbheir.
3. Mac Céin na gcéimeann ndocrach —
   móide is maith an malortach —
   sduagh dhaoineach ó bheannaibh Breagh
   meallaidh gach aoinneach eisean.
4. Féach an fearr iomlaoid oile
   ná an mhoirn suthain síorroidhe
   téid don ̇flaith ioṅfuair ̇faoilidh,
   ar mhaith ndiombuain ndíomhaoinigh.
5. Gearr do mhairfeadh na maoine
   bhronntar le flaith Formaoile,
   's budh buain na molta ar marthain
   dá ghruaidh chorcra chomharthaigh.
 p.221
6. Ní mhairfeadh bleidhe ná brat
   dá bhfaghoid cách ó Chormac,
   ná arm áigh craoibhlíne cuir,
   aommhíle abhám do bhliadhnuibh.
7. Ní mhairfeadh éideadh ná each,
   ná feilm loinneardha líneach,
   ná beirt mhaothghorm sróill sreabhraigh,
   ná saorchorn óir ildealbhaigh.
8. Dá measdaoi maith an domhain
   is é críoch a gcualabhair —
   ní bhí acht an moladh amháin
   ní don domhan acht díoláimh.
9. Maith an ceannaighe an té tug
   bláth diombuan dúisgeas formud —
   fada ón bhláth tochta a thoraidh —
   ar sgáth mholta mharthonaigh.
10. Maith an ceannaighe an fear fuair
    air bhréig ndiomolaidh ndiombuain
    díoghrais molta bhuain bhaluidh,
    i n-uair obtha dh'ealadhuin.
11. Maith an ceannaighe cheannghus
    an uair is mó an maitheamhnus
    an maitheas ara mbí a bhrath,
    nó an ní chaitheas do cheannach.
12. Do bhí dh'eacht ar Ó nEaghra
    do thaobh a ghlún ngeineamhna —
    fir neamhdhochta nár náir cruth —
    deaghmholta cháigh do cheannuch.
 p.222
13. Ní ̇fuigheadh Cormac mhac Céin —
    córaide an éigse dh'óighréir —
    tráth is neamhdhaoire 'ná anos
    na deaghlaoidhe ó chách cheannchos.
14. Is é a bhfuil ar feadh Bhanbha
    oirne ag iarraidh ealadhna
    d'uaislibh chláir bhraoincheannsa Bhreagh—
    aoinphearsa amháin an mhíleadh.
15. Céad urdail a n-uighthí aniogh
    ar ghréas bhfromhtha na bhfiliodh
    rachaidh orthoibh uair oile
    ó onchoin bhruaigh Bhóroimhe.
16. Is é an uair is saoire soin,
    's is teirce atá dhá iarraidh —
    sgath an dána ghnéabhuam ghloin —
    éanuair is cára a charthoin.
17. Ó tá an dán neamhdhaor aniogh
    biaidh lón nách éidir d'áiriomh —
    madh beó tarngortaidh Chláir Chrot —
    d'adhmholtaibh cháigh ag Cormac.
18. Biaidh oirchill re haghaidh cháigh,
    an uair is usa a bhfagháil,
    d'éis taisdealaigh tholcha Bhreagh,
    d'aisgeadhaibh fromhtha fileadh.
19. Maith fear do-rinne reimhe,
    thallód i dtús aimseire,
    oireichil a samhla sin,
    roibheithir chalma Chaisil.
 p.223
20. Do-rinne Mugh Néid nárach,
    a sinsear mear mórdhálach,
    rí Mhoighe choirmthinn Chodhail,
    oirchill oile a hionnsamhail.
21. Do-chonnairc fís fada ó sin
    ríoghan Mogha Néid neimhnigh.
    'na hinnisin do bhí brígh —
    innisidh í don airdrígh.
22. Tarfás don mhnaoisin Mhogha
    seacht mba binne bláthmhora;
    do-chí an fionnchrodh soiléir seang
    i dtiomchol oiléin Éireann.
23. Tarfás fós dí 'na dheaghaidh,
    ón bhuar suaithnidh sítheamhail,
    gach magh fionn collbhán corcra
    lomlán do lionn leamhnochta.
24. Tarfás dí i ndiaidh na tána
    seacht mba eile urghránna,
    adhbhar teadhma teacht ortha,
    na seacht seanbha siabhortha.
25. Go bhfuighlibh goirte garbha,
    go n-adharcaibh iarnamhla,
    fraoch orra mar ealtuin sgean,
    go ndearcuibh tolla teineadh.
26. Níor fágbhadh leadhb ar láthair
    don tánaigh óig iongnáthaigh
    ón tána cheinnmhir chalma,
    ghránna neimhnigh nathardha.
 p.224
27. Breath na haislingthe, is é a ̇fíor,
    rug Dearg Damhsa, draoi an airdríogh;
    an bhreath chathardha do chreid,
    a ratharbha isteach táinig.
28. Adubhairt an draoi: ar dtosaigh,
    is siad na seacht gcéadbhasain
    seacht mbliadhna lomlán lachta,
    comhlán riaghla is ríoghachta.
29. Is iad bhós na ba oile
    seacht ndaoirbhliadhna dochroidhe —
    tír na gcuan mbailbhlinnte mbinn —
    budh tuar aidhmhillte dh'Éirinn.
30. Íosaidh bean a mac dhá muin,
    séanfaidh an t-oighre an t-athair,
    fa chlár séimhseang na sreabh nglas,
    ar feadh Éireann re hocras.
31. Déantar uaibh, ar Dearg Damhsa,
    oirchill uim an adhbharsa,
    na céidbhliadhna suil tí asteagh,
    a rí géigniamhdha Gaoidheal.
32. Ná gabh id chíos ná id chánaigh,
    ó Leath Mogha mórdhálaigh,
    fán gcrích móir mbraoinchinṅfinn mbuig,
    aoinphinginn óir ná arguid.
33. Ná gabh ó chách id chíos ríogh,
    do ráidh ollamh an airdríogh,
    a ghríobh ̇fial mhuighe Mumhan,
    acht biadh uile d'aonmhonadh.
34. Gach ní dhá ndubhairt an draoi
    re rígh Áine an ̇fuinn ghéagnaoi —
    do aontoigh é go humhal,
    sé d'aontoil an ollumhan.
 p.225
35. Tiad Muimhnigh dá bhfógra féin
    do mhac an airdríogh d'éinmhéin,
    'na mbróin chóirighthe um Chuan Dor,
    do luagh ̇fóirithne a n-easbadh.
36. Tugsad umhla dh'Eóghan Mhór,
    d'éis na dtíreadh do thionól,
    don tslógh fa robhuidhe a riar —
    Conuire Mór is Maicniadh.
37. Do bhí an Mhumha fa Mhugh Néid
    mar bhíos ardchrann ós ̇foighéig
    dá cheannoigheacht bhídh tre bhioth
    don tseangoireacht mhín Mhuimhnioch.
38. Feirrde a síol ó sin i le
    nár an re ham na daoirse,
    cneas taobhthonnghlan dá dtráigh muir—
    saorchonnradh cháigh do cheannuigh.
39. Aithris ar Mhugh Néid do-ní
    Cormac Ó hEaghra an t-airdrí,
    dias dár dhual fochonnmhagh Fáil,
    fa sochonnradh uan d'̇fagháil.
40. Mac Céin nár chaomhain doibheart,
    cóir a chor re ceannoigheacht,
    bláth póir seanġfuile Sadhbha,
    ceannuighe óir ealadhna.
41. Do ghréas ghlan ̇fileadh bhfromhtha
    tarla sonn séan gconnortha
    dá súil chuirr mhonġfabhraigh mhir,
    ó ollamhnaibh Fuinn Éibhir.
42. Go ló an bhraith biaidh ar marthain,
    'na bharr séin is sobharthain,
    don tslógh ó bheannaibh Bladhma
    ar cheannaigh d'ór ealadhna.
 p.226
43. Feirrde an tráth tug dá aire
    riar éigse Fóid Laoghaire —
    cion gach aonduine ar ndol dí,
    crodh gan aoghaire an éigsi.
44. Beannacht éigeas Inse Fáil,
    beannacht naomh Éireann d'aonláimh,
    luach a cheannaighthe is sé soin,
    beannaighthe an té le dtuilltir.
45. Ar mhac Céin cheannchus molta
    do luigh bail na beannochta,
    ó thrácht mhaothbhuinn réidh rathmhair
    go céibh gcraobhthruim gcomharthaigh.
46. Ní mó aniogh 'ná 'na naoidhin
    dúil cháich 'na chruth ̇forbhfaoilidh;
    fuair sgath Luighne 'na leanabh
    rath nách uighbhe ar éileaghadh.
47. Do fágbhadh é i n-aois leanaibh,
    ar mbuam a ghéag ngeinealaigh,
    gan aipgheaghadh dá ghruaidh ghil,
    'na mhaicleanabh uair éigin.
48. Ní raibhe caomh ná cara
    díleas don óg armthana;
    sé a aonar iona n-aghaidh,
    sé i mbaoghal 'gá bhiodhbhadhaibh.
49. Do beanadh a dhúthchas de,
    do beanadh bhós a bhráithre,
    go raibhe saor Tighe Táil
    'na aon d'̇fine arna ̇fágbháil.
 p.227
50. Beantar sealbh Luighne as a láimh
    an tráthsoin — dia do dhiombáidh,
    tógaibhthear an té nár dhligh,
    fógairthear é re haimsir.
51. Bliadhain ar ̇fichid don ̇fior
    nár suidh sóisear 'ná sinsear
    do síol gCéin 'na n-áitibh ann,
    gur áitigh féin an fearann.
52. Táinig san seanágh síol mBluid
    fíoch Chormaic an tan tarnuig,
    clann Chéin isteach go dtugadh
    a mbreath féin go bhfuaradar.
53. Éasga lán an leithee theas
    ní lughaide fuair flaitheas
    sé d'̇fágbháil 'na aon d'̇fine,
    an chraobh ágnáir oirdnidhe.
54. Ní dheachaidh ag aoinneach air,
    dar leat is leis do bhádair
    a robha i n-aghaidh an ̇fir
    ag faghail ̇fola hÉibhir.
55. Mó 'ná rath do rígh Luighne
    cáin an tíre tonnghuirme
    d'éis na bhfearchon ó Thigh Tháil
    do neamhthol gach ̇fir d'̇fagháil.
56. Níor thiodhlaic Dia roimhe riamh,
    i bhus ná i Mumhain Mhaicniadh,
    rath an ríogh d'aoinneach eile
    do síol daoineach Deirgtheine.
 p.228
57. Tús ratha, rogha dealbha
    fríoth leis i ló a gheineamhna —
    sduagh dhéadnuaidhe bhrogha Breagh —
    rogha céadbhuaidhe an Choimdheadh.
58. Fríoth dealbh Chormaic ón Choimdhidh
    d'éagosc agus d'̇foṙfuighlibh;
    ó run dil go dreich ngairthe
    do bhreith Fir a n-ordaighthe.
59. Ó thrácht bhuinn go céibh gcaisghil
    ní bhí ball dá bhalluibhsin —
    rí an tsluaigh ó Gháirighe ghil —
    gan bhuaidh áiridhe éigin.
60. Buadh lúith ar an mbonn mbántais,
    nách leamhoid lucht gabháltais;
    buadh gach feadhma ar an mbais mbáin,
    dearna thais acht i dteagbháil.
61. Buadh mbréithre ar an mbéal gcorcra,
    dá dtig buaidhreadh bantrochta;
    buadh gcéille ar an gcroidhe mhear
    ag céile Mhoighe Maistean.
62. Tarla dhó ó Dhia nimhe
    buadh bhfírinne is foisdine,
    fuair i dtoighibh na togha
    buaidh n-oinigh is n-eangnomha.
    MAITH
 p.229‍

32. CORMAC Ó HEAGHRA

1. An áil libh seanchus síol gCéin
   go mbearthar iad go héiṅfréimh ?
   ar ghlainchineadh Éibhir Finn
   caithfidhear déinimh díchill.
2. Nó an áil libh go léigthi as,
   an tobar feasa fuaras,
   ar choibhneas mhíleadh Mumhan
   fírsreabh d'̇foilgheas ealadhan ?
3. Geall na druinge as dó tugadh,
   an tÉibhear ór ̇fásadar;
   samhail lóchrainn bhrogha Bhreagh
   ní robha ar mhórChloinn Mhileadh.
4. Ní tháinig luach Éibhir Finn
   idir Easbáin is Éirinn,
   d'̇fuil ríogh na fine dá bhfuil,
   do síol Bhile ná Bhreóghuin.
 p.230
5. Leis tángadar go Fiadh Fáil
   na meicsin Mhíleadh Easbáin;
   Clár Té do lingsean tar lear—
   a sinsear dob é Éibhear.
6. Ceathrar mac ag Éibhear Fionn
   do ghabh airdcheannas Éirionn;
   díol san cheathrarsoin níor chin
   do síol mhearchobhsoidh Mhílidh.
7. Do-chuadar as dá éis sin,
   acht Conmhaol mór mhac Éibhir,
   gan chloinn d'̇fágbháil 'na n-áitibh
   don droing ágnáir iomráitigh.
8. Conmhaol mhac Éibhir na n-each,
   an céidrí don chath Mhuimhneach
   dár téagradh teagh i dTeamhraigh,
   fear fár éadmhar ingheanraidh.
9. Triocha ríogh d'éis aroile
   atá san réim ríoghroidhe,
   ó Chonmhaol go Brian na mbeann,
   dá chomhghaol ar ̇fiadh nÉireann.
10. Dias d'easbhaidh dá ̇fichead fear
    do sliocht Éibhir mheic Míleadh
    fa Ráith gcloidḣfinn dtaidhbhsigh dTruim
    go haimsir Oilill Óluim.
11. Ó Oilioll mhac Eóghain Mhóir
    go hÉibhear na n-arm ndeargóir —
    sluagh Breagh na saoirchridheadh séimh —
    aoinchineadh dob eadh iaidséin.
 p.231
12. Sliocht comhramhach Éibhir Finn
    sgaoilid ainnséin ag Oilill —
    ní do mhéadaigh a meadhair —
    i dtrí géagaibh geinealaigh.
13. Naoi meic dhéag áirimhthear ann
    do chloinn ag Oilill Ólam;
    'sní ̇fuil díbh, dá leanta libh,
    acht sleachta trír ré a dtuirimh.
14. Mo chean tárraidh an triar mac,
    Eóghan is Cian is Cormac;
    trí haithreacha ̇fear nEamhna,
    glainchleatha feadh bhfíneamhna.
15. Sliocht Eóghain nár éimdhidh troid
    Clann Charthaigh 'sgach gné i ngabhoid,
    mór ann nách inleanta air,
    is minsleachta chlann gCarthaigh.
16. Sinsear síol mBriain theas is tuaidh
    Cormac mhac Oilill armruaidh;
    clann an éanathar crú Cais,
    dan dú féarachadh Forghais.
17. Cian mhac Oilill an ̇fuilt slim,
    aonmhac dob óige ag Oilill;
    geall cháigh is dósan dleaghair,
    sósar dar cháir creideamhain.
 p.232
18. Ní chuala a gcomhmaith do chloinn —
    clann Chéin mheic Oilill Óloim;
    laoich bhoschorra da bhfiar fiodh,
    orsanna gliadh na nGaoidhiol.
19. Seacht meic dhéag ag Cian chalma,
    'sníor áitigh a athardha
    dá chloinn acht aonmhac uile,
    'saorslat do choill chumhruidhe.
20. Tadhg mhac Céin nár choigil crodh,
    ar sliocht Taidhg atá an ríoghradh
    fa Chlár bhféardhomhain na bhFionn,
    'sa lán d'éarlomhaibh Éirionn.
21. Is é Tadhg féin fuair i gcath
    na trí Luighne ó ̇flaith Teamhrach;
    's ní ar ór 'ná ar chomha gcruidh,
    acht lógh a ̇fola d'̇fearthuin.
22. Dá mhac Thaidhg na mbárc mbeannach
    Connla is Cormac Gaileangach;
    dias ór síoladar clann Chéin,
    dá ríomhogal chrann gceinéil.
23. Is iad clann Chonnla mheic Taidhg
    Síol gCearbhuill an chláir mhíonaird —
    fiodh tromthoraidh chrann gcorcra —
    'sClann Chonchobhair Chianachta.
24. Sluagh Luighne, nár loc iomuidh,
    clanna Cormaic Gaileanguigh;
    fir chéimleasga do chóir reann,
    éiṅfleasga óir na hÉireann.
 p.233
25. Cormac Gaileangach do gheabh
    ó Mhaigh Mharr go Magh dTuireadh;
    ó Sliabh Muire go Magh Marr,
    do ghabh an uile fearann.
26. An Cormac céadna do gheabh
    ó Loch Laoigh go Loch nOirbsean;
    ó Loch Oirbsean don taoibh thoir
    níor thoirnsean go Baoill mbraonaigh.
27. Aonmhac do chloinn ag Cormac
    darbh ainm Laoi na leabharghlac;
    an mac dá oirbheart níor an
    gur ghlac oighreacht a athar.
28. Dá mhac ag Laoi na lann ngéar,
    Nia Corb saorchlannda is Seisgnéan;
    géaga síodhamhla ón Mháigh mhir,
    dá ríodhamhna chláir Chaisil.
29. Aonmhac ag Nia Corb na gcath
    darbh ainm Art airsidh Teamhrach;
    fiche bliadhain fuair an fear
    d'uain ar giallaibh na nGaoidheal.
30. Naoi mbliadhna déag 'na dhiaidh sin
    dá mhac ós cionn a chinidh;
    rí mar Art Fiodhchuire fionn,
    fár iothmhuire gart Gailiong.
 p.234
31. Bliadhain ar ̇fichid oile
    fuair Figheann mhac Fiodhchoire;
    do gheabh an tír i dtarla
    seal 'na rígh gan ̇freasabhra.
32. Ar chrích Luighne ó bhinn go binn
    leanais Nad Fraoich mhac Fighinn;
    dá bhliadhain déag, mar dearair,
    riaghail a ghéag ngeinealaigh.
33. Bréanuinn mhac Nad Fraoich na bhfleadh,
    'na rígh dar chosmhail creideamh,
    lá is bliadhain gan bhéim dá bhrath,
    do réir ̇fiadhain na n-eólach.
34. Fionnbharr mhac Bréanuinn — do bhí
    an t-airdeasbog, an t-airdrí —
    lór na críocha d'̇fiadhain air —
    tríocha bliadhain do bhliadhnaibh.
35. Fuair Diarmuid mór mhac Fionnbhairr
    críoch Luighne an ̇fóid oiriordhoinn —
    sgoth gach riaghla ré an churadh —
    sé bliadhna gan bhaoghlughadh.
36. Fiche bliadhain thuaidh is teas
    fuair Ceann Faoladh an flaitheas;
    slat seilbhe an ̇fíoṅfuinn aga,
    eighre díoghuinn Diarmada.
 p.235
37. Tailteach mhac Cinn Faoladh uair
    ríoghacht Luighne an ̇fóid ̇fionṅfuair —
    ré a theasda i gcianaibh dá chor —
    seasga bliadhain gan bhearnodh.
38. Fuair Flaithgheas tréanmhac Tailtigh
    seal do Luighne lubhghairtigh
    níor chumhgaigh níor aidhbhsigh air —
    urdail d'aimsir ré a athair.
39. Níor dúnadh dorus leasa
    fa Bhéac fialmhac Flaithgheasa;
    céad bliadhain ag comhgha cheall
    ós ̇fiadhaibh gorma Gaileang.
40. Saorghus mhac Béic na mbeann n-óir
    ríoghthar le cách i gcéadóir;
    bliadhain go leith ós Luighne
    do chleith mhiadhaigh Mhodhuirne.
41. Do Luighne — is leis dob usa—
    uair Eaghra mhac Saorghusa
    deich mbliadhna don chlár chorcra,
    fá lán riaghla is ríoghochta.
42. Tionnsgnais Maghnus mhac Eaghra —
    mairg talamh dár thighearna —
    sealbha ar na críochaibh do chor
    do mhíothoil Eaghra a athor.
 p.236
43. Tug a mhallacht do Mhaghnas
    Eaghra na n-arm bhfaobharghlas;
    níor chaith d'uain acht éanlá ann,
    téarná suil fuair an fearann.
44. Céad bliadhain dóibh 'na dheaghaidh,
    ar feadh trí nglún ngeinealaigh,
    gan ainm ríodhamhna, gan rígh,
    ó mhaidhm ̇fíoṙfaghla is eissídh.
45. Gur ghabh Aodh an ̇fuilt chleachtaigh,
    mhac Tailtigh mheic Muircheartaigh,
    ceannas slóigh an ghorṁfuinn ghlais
    mheic Domhnuill mhóir mheic Maghnais.
46. Dá bhliadhain ar ̇fichid d'Aodh
    ós Luighnibh na learg bhfionnchaomh;
    'na rígh ciallghlan dár cháir geall,
    ag riaghladh cháigh go coitcheann.
47. Conchobhar mhac Aodha arís
    ní raibhe a dhreach mar dhoinnghrís —
    rí ba neamhthláithe fa nimh —
    acht trí leathráithe ar Luighnibh.
48. Más ̇fíor, ní raibhe a riaghail
    ar chrích Luighne acht leithbhliadhain —
    Aodhmhac Conchobhair na gcath,
    saorslat tromthoraidh Teamhrach.
49. Trí fichid bliadhain do bhí
    Diarmaid mhac Aodha, an t-airdrí,
    rí gan mhaothchroidhe ar chionn chreach,
    ós cionn laochroidhe Luighneach.
 p.237
50. Mac Diarmmada na nduas dtrom,
    rí darbh ainm Art na gCapoll —
    ceithre ríbhliadhna clann Chéin
    'ga bharr sírniamhdha soiléir.
51. Fiche bliadhain, druim ar dhruim,
    fágbhais Art, athair Dhomhnuill,
    ríghe an chláir thaobhghormdhuinn tigh
    ar láimh chaomhDhomhnuill Chléirigh.
52. Seaán Mór, an dara mac,
    fuair oighreacht Airt gan iomlat —
    lór a mhéad do riaghail ríogh —
    dhá bhliadhain déag gan dimbríogh.
53. Ocht mbliadhna ar thríochaid tárraidh,
    mac Domhnuill saoir soghrádhaigh,
    rún neamḣfallsa do thuair tol,
    an fearannsa fuair Fearghol.
54. Tadhg mhac Fearghail, flaith na sgol,
    ar ̇feadh dá ̇fichead bliadhon —
    fonn sámh na seanaibhneadh dte —
    ós chlár leabhairgheal Luighne.
55. Fuair seision Seaán Buidhe,
    mhac Taidhg, triath na ríoghruidhe —
    lór a loighead dá ghruaidh ghloin —
    oiread a n-uair an t-athair.
 p.238
56. Fiche bliadhan ós cionn cháigh,
    Tomaltach saormhac Seaáin,
    'snaoi mbliadhna fa dhó adearar,
    cló a riaghla arna réidheaghadh.
57. Muircheartach, an mac eile,
    cóig bhliadhna uair d'áiridhe
    ag díon Luighne na learg nglan,
    ceard budh duilghe do dhéanamh.
58. Síol gCéin do Chormac do chroid
    bliadhain teasda do thríochoid,
    an tslat oirbheartach ̇fortail,
    mac toirbheartach Tomaltaigh.
59. Níor goireadh do Ruaidhrí rí,
    ná do Mhaghnus mhac Ruaidhrí,
    gér leó freagra fear Mumhan,
    d'eagla a sean do sárughadh.
60. Ocht mbliadhna 'sa cúig ré a chois
    gabhais Oilioll mhac Maghnois —
    rí fíre gan ̇fíoch gan ̇feall —
    ríghe na gcríoch go coitcheann.
61. Aoinbhliadhain déag thoir is tiar
    ar seilbh Seaáin mheic Uilliam,
    do sluagh Luighne an chláir chorcra,
    buidhne nár dháigh dánochta.
62. Cian mhac Oilill, nár éar dáimh,
    níor an re hinnmhe d'̇fagháil;
    a dtighearna an tann do thuit
    níor iṅfeadhma clann Chormuic.
 p.239
63. Reimheas Taidhg mheic Céin chródha,
    ceithre bliadhna bláthmhóra;
    ré lán fár thairthighe tráigh,
    an flaithbhile ó chlár Cholláin.
64. Ocht mbliadhna déag bhós do bhí
    ar chumus Chuinn mheic Ruaidhrí,
    'san tír 'na aonar 'gon ̇fior,
    acht baoghal díbh 'gá dhéiniomh.
65. Ríoghthar le cách i gcionn trill
    Cormac mhac Céin mheic Oilill;
    téid ann i n-áitibh a sean
    do ráitibh Gall is Gaoidheal.
66. Áitighthear críoch Luighne lais,
    idir thuaith uile is eaglais;
    tír mhilis na bhfonnbhrat bhfionn
    tilis Cormac go coitchionn.
67. Cuiris gach aon 'na áit féin
    d'oireachtaibh sleachta saoirChéin;
    fógairthear tar ais na huilc,
    tógaibhthear lais a longphuirt.
68. Taibhéochaidh cóir a chinidh,
    ar chairdibh ar choillidhibh;
    oirbheart caithleómhain chrú Céin
    do aithbheódhaigh clú a chinéil.
 p.240
69. Tionóiltear leis a leabhair
    do súr a ghéag ngeinealaigh;
    gach diamhair dá ̇fréimh roimhe
    iarraidh san réim ríoghroidhe.
70. Seanchairt chíosa chláir Luighne
    ar ndul uatha ar éagcuimhne —
    go mbí 'na glanchartaigh gil
    athglantair í dá oighribh.
71. Iomdha ceart ar a chrích féin
    ag codhnach cloinne ríChéin;
    cóir dá ghruaidh nathardha náir
    uain na hathardha d'̇fagháil.
72. Beag nár rudhraidh sé mar soin —
    naoi gcéad ar cheithre bliadhnaibh
    atá Luighne fa chloinn Chéin,
    na buidhne nár thoill toibhéim.
73. A los catha agus chogaidh
    fríoth an fearann fuarodair —
    beag nách fairbríogh cor 'na gceann—
    is do thol airdríogh Éireann.
74. Níor bheag do Chormac do chóir,
    dá bhféachdaois cách i gcéadóir,
    gach anbhuain dá n-uair impe,
    'na sduaigh armruaidh innillte.
 p.241
75. Maith an chairt ar chrích a sean
    a bhfuair d'ulc ó aois naoidhean,
    ag dortadh a chrú fa a ceann,
    gur nochtadh clú a chéimeann.
76. Críoch Luighne na learg ngairthe
    fa bhréid sladach sáraighthe —
    tar ceann gach cogaidh dár chuir —
    gur thogaibh ceann dá cabhair.
77. Atá sí ó sin i le
    'na héanchlár suaimhneach síthe;
    gan ghoimh, gan ̇folaidh, gan ̇fíoch,
    gan toil d'̇folaidh ná d'eisíoth.
78. Do leasaigh an lámh do luit
    críoch Luighne re linn Chormuic;
    tír í dá dtéarnó a teimheal,
    sí i n-éanló do háitigheadh.
79. Ní tháinig ó Thadhg mhac Céin
    go mac Úna dá ̇fíṙfréimh —
    clú a sean ón ghasraidh do ghlac —
    fear budh casmhail re Cormac.
80. Do bhádar i gceas cumhadh
    síol gCéin, mar do í chualubhar,
    gur ̇fás an bile ó Thigh Tháil,
    do-bhir dá ̇fine a n-anáil.
    AN ÁIL
 p.242
81. Is dá tochmharc tús ratha,
    mac Céin d'adhbhar arḋflatha,
    fuair an chéidchéile do char
    i n-uair éidtréine d'iomchar.
82. Máire inghean Mhaoil Mhuire
    gnúis ríoghdha, rún gheanmnuidhe;
    bean ós mhnáibh braonbhrogha Breagh,
    aonrogha cháigh dá chineadh.
83. Tarla do Chormac mhac Céin,
    dá measdar í in gach aoinchéim —
    ar dtogha na fréimhe ó bhfoil —
    rogha chéile do charthoin.
84. A bhfuil roimpe suas dá sliocht,
    atá an chlú aca i n-eighriocht,
    sealbh na heighriochta is dáigh dhi
    tar mnáibh seinsleachta Suibhni.
    IN ÁIL LIBH
 p.243‍

33. SÉAD AIRM

1. Mo chean doit, a Ghráinne gharbh,
   ní mairg do bhiadh ort d'éanarm;
   a réalta is déarghoirthe dath,
   séanta bhéalsnoighthe bhaoghlach.
2. A mhionn sgothamhail sgine,
   a bhéisd neimhneach náimhdidhe,
   a chneas garbh saoirmhíondubh seang,
   a aoinríoghan arm nÉireann.
3. A bheithir leadarthach lonn,
   a rogha an uile iarann,
   a séad fine duailgheal dubh,
   a bhuaidhreadh cridhe curadh.
4. A chailg ar nách déantar díon,
   a áilleagán na n-airdríogh,
   a bhéal doirche an doruis mhóir,
   a soluis oidhche um iarnóin.
5. A ghearradh snáithe saoghail,
   a airdrí gach iol̇faobhair,
   a chúis tnúdha os cionn croidhe,
   a mhionn súla sochoidhe.
 p.244
6. A mhír cruadha an chrotha buig,
   ní rug do chéile comhruig,
   'sní bhéara, a chneas mar chubhar,
   sgéala ón treas i dtángubhar.
7. Gidh í an tiomna — gá dtám ris ?
   gé madh beag an luach leighis,
   fáth róaithfir dod ghné ghloin,
   ní gnóaighthir é ar h'éachdoibh.
8. Ní fuair neach ar druim domhain —
   gi bé teach i dtarlabhair —
   fios droichlimhna riamh ót rath,
   a ghrian sgoithniamhdha sgiamhach.
9. Maith séan dá dtarla tusa
   d'Aodh Óg mhac an Aodhasa,
   do dhamhna ríogh ̇fréimhe Cuinn,
   do dhíol do chéile cumuinn.
10. Tusa a sáithsion do séad bhuadh,
    a seansaoghlach áith ̇fionṅfuar,
    giolla ó ráith bhéimeannaigh Bhreagh —
    do sáith d'éinearradh eisean.
11. Meinic do tógbhadh tusa
    mar gheall iomaid ionnmhusa
    do ghlún mhíonchaomh í Mheadhbha,
    re súgh bhfíonchaor bhfíneamhna.
12. Meinic tug asud, más ̇fíor,
    i dtuillmheadh d'adhbhar airdríogh,
    éigne ón Bhóinn bhionṅfoclaigh bhuig
    iomarcaidh óir is arguid.
 p.245
13. Meinic fríoth céad da gach crodh
    asuibh ó Aodh go hollamh,
    ar son clú an mhongabhraigh mhoill,
    re hollamhnaibh crú Criomhthainn.
14. Tusa, a lasair nár leónadh,
    níor saoileadh go seicheónadh
    géag seanAolmhuigh na sreabh seang
    ar dheagḣfaobhruibh ̇fear nÉireann.
15. Ní ̇foighdís daoine an domhain
    tusa ón déidgheal dathamhail —
    bas gheal dar éigin umhla —
    acht fear éigin ealadhna.
16. Tú ar chomhaidh airgid nó óir
    ni ̇foighdís cách i gcéadóir
    ó orsain slóigh bhonnbháin Bhreagh,
    'sníor dhóigh t'oghbháil ar éigean.
17. Ó chodhnach chloinne hEachach
    níor ghabh ollamh ainbhreathach
    ní ar talmhain acht tusa amháin,
    amhlaidh dob usa t'agháil.
18. Ón uair fár hiarradh thusa
    ní bhia d'éis an Aodhasa,
    a saorollamh bláth ballach,
    cách d'aonollamh orramach.
    MO CHEAN
 p.246‍

34. Ó CEARBHAILL

1. Do mealladh cách nó Ó Cearbhuill,
   cuid dá sgéalaibh;
   cia do mealladh ann ar-íribh ?
   am dá ̇féaghain.
2. Drong díobh ré coimhéad a gcnuasaigh,
   nár char féile;
   is drong bheanus geall do Ghuaire,
   ceann gach cléire.
3. Ceist ar chliaruibh na gcúig gcóigeadh,
   cóir a ceangladh:
   an é fear na mbó do bhronnadh
   'smó do mealladh ?
4. Ionnmhus croibheal agus caisléan —
   cách dá gcarthain;
   a chuid féin do chaith ó Cobhthaigh,
   maith ar marthain.
5. Léigthear le cách ollaimh Éireann
   uatha ar amhrán;
   nó gur chaisg fear Cliach a gcomhrádh,
   sgiath gheal Ghabhrán.
 p.247
6. Is truagh gan cách mar Ua gCearbhuill
   fán gcrodh gcoimhréidh,
   atá do cheól is do chongháir,
   eól gan oilbhéim.
7. Maol Ruana rí ̇fréimhe Cearbhuill,
   dár chóir Éire;
   dá ngairthear ainm 'na ainm ̇fíre —
   failm na féile —

Féil agus Casán, dá abhuinn atá i gCiarraighe Luachra iadsin, agus is iad na príomhaibhne port-áillesin is inbhir éisg ag fearaibh Iarmhumhan, agus mar airgthear Féil fana hiasg téid agus tuiligh i gCasán, agus do-bheir creach éisg lé ar n-iompódh. Ua Cearbhuill a chomhchosmhaileas sin, an uair airgid fileadha faobhracha focailghéara na Fódla a thír agus a thalamh fá séadaibh agus fá mhaoinibh agus fá chonách, téid fá dhanaraibh gruama glórdhorcha, agus airgthear agus loisgthear leis iad go minic —

8. Minic airgthear lé Maol Ruana
   mórmhagh Muaidhe;
   fear nách cuireann cairde ar chliara
   d'airde a uaille.
9. Do sgaradh cách ris Ó gCearbhuill
   na gcolg sídhe;
   a mbreath gach nduine dó féine,
   dá ró an ríghe.
10. Mac Eisibéal ní hé mealltar,
    léar mhian moladh;
    ar ghabh leis do Chlár na gCuradh,
    dámh a dholadh —

Agus an Doladh, baile beag atá i nUrmhumhoin eision, agus cailleacha dubha ghnáthuigheas bheith ann, agus sagart adeir aifrionn gach Domhnach dona cail- leachaibh sin, agus is maith beatha (?) an bhaile bhig sin.

 p.248
11. Gonadh de sin téid Ua Cearbhuill
    ar chreich Midhe;
    do thabhairt buair as gach baile
    cruaidh a chridhe
    do-chuaidh a gcnáidh annsa gcoire
    do dháil dighe.
12. Cú Chuloinn Mumhan Maol Ruana
    ar mhéid meanma;
    cá fearr dó an teagh ina dtarla
    'ná teagh Teamhra ?
13. Tionóluid uime gasradh Ghaoidheal
    do ghníomh ghroigheach;
    do sáraigh sé Éire ar eineach,
    Éile is Oileach.
14. Eighre Seaáin mheic Mhaoil Ruana,
    roth an ghaisgidh;
    fear dá ndeachaidh cuma an chosgair,
    urra an aisdir.

Agus aisdear iongantach do-rín an Biocaire Ó Conchubhair agus an Cruadhchosach Ó Léanaigh Mhóir, fuair ionnta féin ceangal agus cumann do dhéanamh re chéile agus dul gan anadh gan oirisiomh do chathughadh ré hUa nDálaigh —

15. Do sladadh an t-úcaire iar dteacht ó cheardchaidh
    iar líomhadh a leadán;
    minic do cuireadh ar dhá chéad trodán,
    bréag ar bheagán.
16. Iomdha i Luimneach bean bhogúr
    is fear feadán
    dhúisigheas naosga gharg ghoḃfuar
    is ard eagán.
 p.249
17. Ní hurusa a gcur re chéile—
    crodh an Éiligh;
    d {⬌}fidh drongán don tóir ní fulláin,
    olc is éirleach
18. Bó Átha Buidhe dá buaraigh,
    tuile tréiṅfir;
    eallach an tSléibhe ruaidh Riabhaigh.
    uaibh i nÉilibh,
    is iomdha sream ar a súilibh
    treall ón bhféinnidh —

Agus an Luan iar Féil Míchíl do-níthear méara56  ann gach mórbhaile i nÉirinn, agus is amhlaidh do-57  níthear é .i. buirgéisigh bhéilbhearrtha bholgreamhra58  bhlosgsúileacha na mbailtesin do dhul i gcúirtibh cloch-59  gorma clárdhaingne, agus an tí dhíobh is mó muirear agus muintear tig amach ina mhéara, agus is iongnadh60  mhór d'Ua Chearbhuill mar sin gan dul go Teamhraigh61  agus Gaoidhil Éireann do chruinnioghadh uime —62 

19. Mar do-ríne an gaol ór ghabhluigh.
    nár mhaol meanmain;
    minic coisgthear lé laoch Luimnigh
    fraoch ó bhFearghail.
20. Iomdha corr ar taobh an Turlaigh
    is laogh Leamhnaigh;
    ní buidhion dall gacha Domhnaigh
    clann Í Chearnaigh —

Agus Ó Cearnaigh, i gCaisiol do bhíodh sé, agus63  is uime do-rín Ó Grádaigh an t-uisge beatha, agus do64  chuir óglách dá mhuintir ar cheann spíosradh .i. piupar65  agus ainís, agus adubhairt ris sin do mheabhrughadh  p.250 go maith mar gach n-aithcheacht eile: do ghabh an66  t-óglách aga mheabhrughadh go rómhaith amhail67  adubhradh ris; an tan do-chuaidh an t-óglaoch68  d'ionnsuighe an bhaile mhóir tarla easg ar iongantach69  anághmhar dó, agus is eadh tarla ina bhéal ag éirghedhó — piupar agus ainís.70 

21. Tug leis ualach don truis chéadna
    go dún Í Ghrádaigh;
    ar ndul dó go Port an Phúdair
    olc do ̇fágaibh.
22. Is cosmhuil ré Beinn ̇fuair Éadair
    gruaim Í Ghrádaigh
    cuirid fir go glic fán ngrúdainn
    bric i mbádaibh.
23. Ar buile bhím gach duine is tír im' thiomchal130 
    le grádh don déidghil is grádh nách éidir d'iomchar.
24. Gairthior díom Crosán Í Chearbhuill
    i gcrích Mhumhan;
    do-ghéan don tí 'gár ̇fearr mh'ionadh
    ceann na gcuradh.
    Ní bhí ag fiadh ré gáir ghadhar
    báidh do bhunadh,
    do mharbh ó Lorcán 'na leanabh
    bochtán brughadh,
    is iomdha corr agus cadhan
    fa ̇fonn Uladh.
25. Samhuil Í Chearbhuill do-chuala
    i gcath Cnuca;
    do ghabh tús gach óil aco,
    móir a mhuca —
 p.251

Agus dá mhuic do bhí ag Bháitéar Máb agá rósda131  do Rígh Sagsan .i. muc mhéith agus muc thruagh,132  agus do ghabh ag méithiughadh na muice méithe lé133  him agus lé hola agus do léig an mhuc thruagh do134  losgadh. Is mar sin do-níd Gaill na Fódla fíoráille, agus maithe na Mumhan lé hUa gCearbhuill, óir bíd135  siad ag tabhairt óir agus airgid aagus iolmhaoine do136  Ua Chearbhuill agus ní thabhraid a bheag 'ná a mhór137  do Mhac an Charrúingigh, gidh neasa do Loch Ribh138  mhic Muireadha é 'ná an bhean tig ó Dhún Mhic Pádraiccín go hAbhuinn Ó gCearnaigh do chnuasach139  bhairneach.140 

26. Is iomdha thall i dTrian Chonghail
    cliabh i gceallraidh;
    giolla geal 'sa úidh ar inghin,
    fear Chúil Chearnaigh,
    Ó Cearbhuill ag triall i n-iorghuil,
    triall go Teamhraigh
27. Teamhair an múrsoin Mhaoil Ruanaidh
    is cliarach d {⬌},
    is iomdha a ráth Maoil Ruanaidh
    drong fá d {⬌}
28. Geall ó gach muigh do Mhuigh Dreimhne,
    dáil a duanaibh
    Is é mac ochta na n-airdtreabh
    molta a mhuintear.

Agus Muintear Thadhgáin, san Mhidhe bhíd siad,141  agus bíd ag marbhadh agus ag imreasan ré chéile fa142  cheann anma an chinn fine nách áil le haoinneach143  d'̇fearaibh Éireann do bheith air féin mar cheann fine, agus is é sin An Sionnach — giolla gan éadach gan144  eallach, bréagach brionnach —145 

 p.252
29. Giolla caibliath cealgach corrach,
    ceardach ciongach;
    do-bhéaradh leis cearc fán gcurrach,
    is beart brionnach;
    ní thiubhradh ar ór 'ná ar eallach
    rón 'ná rionnach.
30. Ua Cearbhuill an chroidhe ̇fairsing,
    eól na n-aoigheadh,
    ní ghéabhadh neach an gart ghabhus,
    acht Art Aoiṅfear.
31. Art Aoiṅfear nó Oilioll Ólom
    ór ̇fás eision;
    nár dá bhfuil do chléir i gCaisiol
    gan léim leision.
32. D'eagla an tréiṅfir tugsad cniochtghaill
    céim i gcaladh;
    ní fada go bhfúigfe folamh
    dúinte Danar.
33. Dá meastar oineach bhfear nÉireann
    ar iúl roighrinn —
    dob ionchuir do chlú Í Chearbhuill
    dá chrú i gcoimhling —

Agus coimhling iongantach do-ní drong dona daoinibh annsa domhan mór thoir .i. dul ar sliabh róard146  os cionn Pharthais, agus féachaid fútha síos, agus do-147  níd gáire, agus tiaghaid go Parthas, agus ní theagaid148  as go bráth ar gcúlaibh: is mar sin umoro do-níd149  deóraidh, deaghdhaoine, aoighidh agus aos ealadhan na hÉireann ré dún Í Chearbhuill.150 

34. Mar do sín don chléir i gcoimhling —
    dréim ré deaghroinn —
    an féinnidh dána geal gormloing,
    ar dteagh tearmoinn.
 p.253
35. Críoch Éile na n-abhall gcorcra
    is ceart ubhla —
    falchaidh gach raon thall fá dtarla
    barr craobh gcubhra.
36. Linnte balbha ar bheagán uisge
    i n-ucht samhraidh;
    téid gach iasg ré goil an gheimhridh
    troigh i dtalmhain.
37. I dtigh Í Chearbhuill Chláir Chobhthaigh,
    nár char craindeach,
    is iomdha bean ógh san earrach,
    is sgór cailleach —

Agus cailleach do bhí i dtigh Mheic Diarmada151  Mhuighe Luirg, agus ní {⬌}acht aoinbhliadhain amháin152  ann, agus d'̇fágaibh an chailleach sin {⬌} an chailleach sin fa chlú oinigh agus eangnamha ón mbliadhainsin153  go bráth, agus is iongnadh sin agus —154 

38. Céad cailleach i dtigh Í Chearbhuill,
    Dia dá dhídean;
    Rí na n-uile leis an óiġfear,
    Muire is Mídean.
39. Míle ó gach aoiṅfear, ní tuar troda,
    dá ghaire daga;
    do-gheibh 'na dhún na céada curadh
    cuaird úr ̇fada.

DO MEALLADH155 

Do mealladh an fear nách beanfadh iasacht spóirt156  a ceathraibh an bheatha ós aisling iad mar cheó;157  dob ̇fearra go ceart a gcathamh ria dom dhóigh,158  a carcair na gcleas ós feas nách triallaid leó.159 

 p.254‍

35. AODH Ó BROIN

1. Searc mná Ír dhuit, Aoidh, ná léig a bhfaill,
   diombáidh díbh an chríochso Néil gan aird;
   dearbh dá dtí, más fíor a n-éibert Flann,
   beidh fád chíos go haoil ó Néid modh Cairn.
2. Leath dá bhrígh mar bhíos an féithle am chrann,
   an tan fa líonuid grís na sléibhte reann,
   mac Séain líthior thríd ón ghléire Ghall,
   ag teacht fán tír do dhíbirt féine eachtrann.
3. 'Sdo ghabháil bhraoighde ón tí nách téid 'na cheann,
   an tan fa mbírsi ar dídion t'éidigh as t'airm,
   eas fá líne gríobh ar ghréaschur eang,
   scoth lán síoda ar íochtar gléasa gairbh.
4. Seanlann righean nách díon air éide Gall,
   sbolard dín ar do rígh go mér 'na bharr;
   each árd díola as díorgha léimios bearn,
   is giorrán díon nách ísin féin a hainm.
 p.255
5. Sleagh dá brígh lé ríghmhac Réathuir ann,
   'sdo chaith, más fíor, a síothbhrugh Aonghuis treall,
   's a ndán díbh do bhí, a dhéghmhic Seáin,
   atá scríobhtha líne an sgéith air h'ainm.
6. Gabháil rígh, a laoch na sé leathrann,
   's tearc lá choidhche nách bíonn, mar théid san arm,
   frasgháir laoch ag gníomh ré bélaibh badhbh,
   's gealtáin gaoithe tríodso ag éirghe a ngleann,
7. Leath dá mhaoin ní díol lé cléirchibh ceall,
   d'̇fothráil chíos ón líon do théigheadh ann,
   'só an lán bhíos san oidhche am Aodh mhac Seáin,
   sgol dá suidheadh fá dhíon do réir a rann.
8. Seantáin naoidhe faoi, lucht léighte leabhar,
   's tiompáin tsídhe dá mhaoidheamh a dtéidchrot meann,
   bandáil bhíos gan ní ar bith d'éifiocht ceard
   acht broit dá bhfíghe lé croidhe do chéal . . . . eang.
9. Tachrain bhíos ar baois as éisg 'na dtairr,
   sgol chláir tríochat, buidhne ag dréim cum bearn,
   'sbas fá dhísle trí seacht gérbhreac mall,
   seas dá síorchur tríd a chéile ar pheall.
10. Seantraill chaoilbheirt líomhtha ag éara crann,
    is beart don taoighe dá fíghe aige faena tharr,
    is gorbhaird bhíos fa chíos na fléise ag spairrn,
    asteagh dá líonadh [] do ghléas na gceann.
 p.256
11. Is iomdha ní do-ríne réidhmhac Seáin,
    seanchlár Laighean gan aodhaire ar éanchrodh ann,
    's gan dáil aoide san oidhche do bhéin do chrann,
    an tan as rí ar an tír an té so as fearr.
    SERRC
 p.257‍

36. CAIRDE THAR LEAR

1. Aoibhinn an lása i Lonnainn,
   mór ngiolla saor sochomainn
   dom lucht chumainn do-chuaidh soir
   go Lunnainn uaim re hathaidh.
2. Mór leannán is chnú croidhe
   inte dom aos ionmhoine,
   mór slat neamhdhaidhbhir aniogh
   do seanraighnibh Mac Míliodh.
3. Bheith eatorra dob ait linn,
   lucht le n-airdeóchadh m'intinn;
   iomdha i Lunnainn dom lucht ghráidh,
   dom lucht chumainn is chomhráidh.
4. Rugadh go Lunnainn tar lear
   glóir budh aoibhne rem aigneadh;
   áineas na gcraobh mbonnbhán mbog,
   comhrádh mo chaomh 's mo charod.
 p.258
5. Aonchúigear fear dá bhfuil thoir
   dá bhfaicinn gach laoi i Lundain —
   {⬌} ussa óm thigh,
   ní hurusa tocht tairsibh.
6. Gion go mbeith d'ulc nó d'easbhaidh
   oirn choidhche acht an cúigearsoin,
   níorbh ̇fiú aonchúigear d'̇fiadh Bhreagh,
   an saorchúigear fial féinneadh.
7. Donnchadh Ó Briain, bláth toraidh,
   Donnchadh croidhe Ó Conchobhair —
   dá ghríbh chumhdaigh bhruaigh Bhanbha
   i Lundain ̇fuair allmhardha.
8. Beag 'na dhiaidh mo dhíol tathaimh —
   Donnchadh ó Cuinn Chéadchathaigh,
   's i ndiaidh mo chumthaigh croidhe,
   Dhunnchaidh í Bhriain Bhóroimhe.
9. Mac Í Fearghail, mh'Írial féin,
   atá i Lundain úir aigmhéil;
   diombádh gan mo thriall tar tuinn,
   's mo thriar lionnán i Lunnainn.
10. Beagán ar dhá bhliadhain déag
    atá Pádraicín Pluingcéad
    i gcúirt úir na n-abhall bhfionn,
    gan tadhall ar úir nÉirionn.
11. Gion go bhfaca riamh roimhe
    dreagan Dúna Sámhnoidhe —
    'na sduaigh mhín ghnéaghairthe ghloin
    bídh gach éanaidhche ar mh'aghaidh.
 p.259
12. Pádraicín, mh'Írial, mh'aos gráidh,
    mo dhá Dhonnchadh — dias chonáigh;
    tuar neamhthuirse do Chlár Chuinn
    dál an cheathrairse chuguinn.
13. An cúigeadh fear atá thall —
    Brian Mhág Eochagán, mh'anam,
    do-chóidh do Lundain tar lear,
    do chumhgaigh ar ghlóir Ghaoidheal.
14. Donnchadh, Báidricín is Brian,
    mo Dhonnchadh oile is mh'Írial —
    an mhéid saoilim má tá thoir
    dob aoibhinn mo lá i Lunndain.
15. Mo thriar compánach croidhe —
    Uilliam, Risdeard, Rudhroighe,
    triar nárbh fallsa riamh dá rann,
    triar is annsa ná an t-anam.
    AOIBHINN
 p.260‍

37. AN T-IM

1. Fuarus féin im maith ó mhnaoi:
   an t-im maith — mása maith é —
   dóigh linn nách fa bhoin do bhí,
   an ní dá bhfoil do mhill mé.
2. Do bhí féasóg ar bhfás air —
   ná rab slán d'̇féasóig an ̇fir;
   súgh as nách nēimhnighe neimh,
   geir go mblas seirbhdhighe sin.
3. Do ba bhreac, fa hodhar é;
   ní fa ghobhar bhleacht do bhaoi;
   fada ó im i n-aisgidh é,
   'sa ghné d'̇faicsin linn gach laoi.
4. A ghíomh leabhar mar ̇folt eich,
   uch ní fríoth sgeana ro-sgoith;
   fada is tinn an tí ro-s-caith,
   an t-im maith ro bhí 'nar mboith.
5. Brat eisréide fan ngréis ngoirt
   mar eisléine d'éis a chuirp;
   dob airdhe déisdin le deirc
   an cheirt d'̇féiscin d'aidhbhle a huilc.
 p.261
6. Do bhí ar an fearsoin túth trom
   do mhúch is do mhearuigh ionn;
   tarfás dúinn gach aondath ann,
   barr craobhach clúimh ós a chionn.
7. Ní ̇faca sé an salann riamh,
   ní ̇faca an salann é acht uadh;
   ní léigfe a chuimhne sinn slán,
   im bán is guirme iná an gual.
8. Do bhí an ghréis ann, 'sní hí amháin,
   do bhí gach re mball don chéir;
   beag d'im do-uadhus 'na dheóigh —
   an t-im 'na ̇feóil fuarus féin.
   FUARUS
 p.262‍

38. BRÁTHAIR BRÉIGE

1. Ca talamh duit, a bhráthair ?
   dona grasuibh bheith umhal;
   innis sgéala gan aincheas,
   nách beam i n-ainbhfeas umad.
2. An cuid dod riaghai1 chrábhaidh ?
   léara, a bhráthair, is innis —
   créad tug do bhróga fallán,
   is h'atán do bheith brisde ?
3. D'éis ar siubhlais do roide,
   a bhráthair choiṡflich chalma,
   iongnadh leam gloine t'asán,
   is h'atán lán do salchar.
4. An raibhe id riaghail chrábhaidh,
   a bhráthair ó chrích Connacht,
   cruas do bhróg agus t'asán,
   is h'atán do bheith robhog ?
5. Dar leam ní ̇faicim éanlocht
   ar t'éadach fada fallán,
   a bhráthair chroidhe cheóilbhinn,
   acht nách fiú feóirling h'atán.
6. Idir chóta agus chaipín,
   idir aibíd is asán,
   tar gach éanchuid dod chuladh
   ní maith do cumadh h'atán.
 p.263
7. Ní dot aibíd atámuid,
   a bhráthair as díol masán,
   féach id dhiaidh is féach romhad,
   mar tá brollach ar hatán.
8. Th'atán, a mhacaoimh léighinn,
   gi bé i nÉirinn ór gadadh,
   ní hatán duine dhílis
   bhíos dá sírreic i bhfalach.
9. Ní hé a chuma go lochtach,
   ní hé olcus a dhatha,
   tug gan a dhíol san Chabhán,
   acht é 'na atán ghada.
10. Beith 'ga bhélreic, a bhráthair,
    is tríd tánaig do mhilleadh;
    baile so i ndéantar nathán:
    mairg tug hatán go Sligeach.
11. Fulang gada do bhráthair
    ní do ghnáthaibh an Iarla;
    dá seóltar tú 'na dhathán
    biaidh an t-atán go riabhach.
12. Maith do léine agus h'ionar,
    deas do siobhal ar chlachán,
    's is áluinn fós do mhatal,
    's is olc ghabhus tú h'atán.
13. Créad do-bheir th'aibíd goirid,
    's th'̇falluing go noige do sálaibh,
    agus h'atán fliuch fada,
    ca talamh duit, a bhráthair ?
    CA TALAMH
 p.264‍

39. AISLING

1. Néall mná síthe sunn aréir,
   mairg fuair radharc an rínéill;
   bean a haithghin níor ̇féagh sinn,
   an néall rér aithrigh mh'inntinn.
2. Ionmhuin taidhbhse táinig sonn
   aréir trem chodladh chugom;
   biaidh choidhche 'ga luadh linne
   suan oidhche na haislinge.
3. Gruaidh leithgheal nár dheirge rós
   'gon inghin, dob é a hiomthós;
   dearca mar dhlaoi don bhugha,
   dá bhraoi chearta chíordhubha.
4. Béal tana nár mhillse mil
   ar ghné ógróis 'gon inghin;
   gach glór róirighin do ráidh
   fa lór d'̇fóiridhin easláin.
5. Tarla i mbéal na mbriathar mall
   déad roigheal mar ̇fras néamhann;
   leaba seang dá hós uime,
   ar nós dá pheall pharluinge.
6. Eidir ghéagaibh glac leabhar
   atáid so ar na suidheaghadh —
   tolcha corra chíogh gcaoimhgheal,
   is díon orra d'órchraoibhreadh.
 p.265
7. Tánaig coimhdhíon a dhá chos
   don bhuaidh do bhí ar . . .,
   dá bhróig go n-imlibh órdha
   fan n-óig mbinnghil mbánóghdha.
8. Brat corcra go gciomhsaibh sróil,
   léine dheirgimeal ndeargóir,
   géill chuimhrigh óir dob ionair
   mun n-óigh suirghigh sídheamhail.
9. Beannaighis an mhín mhálla
   dhúin d'̇fuṙfuighlibh éadána;
   do freagradh uaim dá aithle
   an sduaigh dheaghglan deaghaighthe.
10. I gcionn athaidh dá éis sin
    fiarfaighthear uaim don inghin:
    ga ríghe i mbí do bhunadh,
    ga rí tíre ó dtángabhar ?
11. Dá rann nó trí atá ar domhan,
    mó is cumhang ré a gcuartughadh
    diamhair mo sgeóil ní sgaoileabh.
12. Ad dhiaigh tánag, tarr liom,
    rádh na hinghine ós ísioll,
    i d'̇faoidh mar ionnamhail orgáin
    caoin bionṅfalaigh briatharnáir.
13. Ní feas damh — dia do mhealladh —
    dul lé an uair do éimdheamar,
    cáit ar éirigh uaim d'eitill
    an sduaigh céillidh chroidhethim.
 p.266
14. Sgaradh cuirp é re hanmhain
    don ríoghain deirg dhonnabhraigh,
    sionn d'̇fágbháil arna himtheacht,
    an ̇fionn ágnáir ̇fuighillcheart.
15. Go Crích bhFódla, fada ó soin,
    mar sin táinig ó thosoigh
    bean bréagtha ríoChonnla Ruaidh;
    síothamhla a héachta an athuair.
16. Mac dob ̇fearr aga athair,
    Connla mhac Cuinn Chéadchathaigh —
    lé gaois éanmhná tar tuinn téid,
    ní théarná i luing a leithéid.
17. Cuairt oile a hionnamhail soin
    tig tar tuinn go mac Feabhoil,
    bean donnbhruit is craoibhe ceóil,
    ordhruic an t-aoighe uirsgeóil.
18. Naoi naonbhar do chloinn churadh
    d'uaisle oirir Dheasmhumhan
    rug lé mar Bran an bheansoin
    fa bladh é dá n-uireasbhaidh.
19. Mealladh Bhrain, bréagadh Chonnla,
    tar muir le mnáibh allmhordha —
    mealltar mé le a mac samhla
    dar lat is é is éagsamhla.
20. Síodh Mhidhir an mhúir phurtghloin,
    Dún Sainbh nó Síoth Abhartaigh —
    ní feas daoibh bean 'sna bruidhnibh
    budh meadh don chaoin chiúṅfuighligh.
21. Ní fuighthe i nEamhuin Abhlaigh,
    ná i mBrugh Aonghuis órarmaigh,
    bean sídh cuirthear 'na conchlann,
    an chruithgheal mhín mhalachdhonn.
 p.267
22. D'éis na mná d'imtheacht uainne
    gan bheith im' ̇fear éanuaire
    dá madh éidir é 'na fonn
    is sé budh éigin orom.
23. D'éis mo ghrádha dá gruaidh ghil,
    ar n-imtheacht uain do'n inghin,
    mar théid tráigh i ngach tuile
    do bháidh ar méid meanmuine.
    NÉALL
 p.268‍

40. AISLING

1. An tusa an bhean do bhí sunn
   aréir tre amhra agum ?
   mar tú id mhearaithne, a ghnúis ghlan,
   is cúis mhearaighthe meanman.
2. Munab tú táinig reimhe
   chugam, a chruth séimhidhe,
   a bhas tiombog, a throigh mhall,
   ní ̇foil ionnod acht ionann.
3. Do ghruaidh ghairthe, do ghormsúil —
   níor cumadh don cheathordhúil
   dias riamh budh casmhuile cruth,
   a chiabh chasbhuidhe chleachtuch.
4. Do dhéad bán, do bheól corcra,
   nách beag do cheól chodolta;
   braoi leathdonna ar lí na subh
   'sa mbí eatorra ar iomchur.
5. Bráighe mar bhláth na lile,
   glaca seada séimhidhe:
   cneas seingreamhar ar snuadh tonn
   rer neimhghealadh uan abhonn.
 p.269
6. Cíche bláithgheala beaga
   ós leirg áluinn oighreada;
   cláir mhíne is caoimḣfinne claidh,
   maoilinne sídhe a samhail.
7. Atá ar chiomhsaibh do chiabh dtiugh
   ealta nách gnáth i ngeimhriudh,
   d'éis a n-ionnallta a hór ghlan,
   lór ionganta na healtan.
8. Ionrúin mé, ní misde dhuid;
   innis damh an tú tánuig
   dom chéadbhuaidhreadh go Fiadh bhFáil,
   a niamh dhéadnuaidhgheal dreachnáir ?
9. Nó an tú táinig eacht eile
   don Bhord Chruinn ar chéilidhe,
   a chiabh slim ̇fionṅfoltach úr,
   go Cing iongantach Artúr ?
10. Nó an tú táinig eacht oile
    go hAodh mór mhac Úghoine,
    ó Síoth bhréagsrothach Ban bhFionn
    go magh n-éagrothach nÉirionn ?
11. Nó an tú táinig eacht oile,
    go longphort Bhriain Bhóroimhe,
    do bhreith Mhurchaidh tar Moir Meann
    soir tar drumchlaidh na díleann ?
 p.270
12. Nó an tú tánuig eacht eile
    do mhealladh mheic Deichtine,
    ó Ráith ghlom torcharaigh Truim
    go Coin gconfadhaigh gColuinn ?
13. Nó an tú táinig eacht oile,
    a ghnúis éadrocht ainglidhe,
    d'iath chathBhanbha na gclár dte,
    i ndál Mhathghamhna Í Mháille ?
14. Nó an tú táinig eacht oile
    do mhealladh na macroidhe,
    le linn Chonaire, a ghruadh gheal,
    go sluagh dtoghaidhe dTailtean ?
15. Nó an tú rug an rún fosaidh,
    Bran mhac Feabhail fionnchosaigh,
    tar dromchla mín na maire
    go Tír dtoghtha tTarngaire ?
16. Tángadar, dámadh díobh duit,
    go rígh Connacht — cuairt ordhruic —
    mná dealbhdhatha — fa dáil neirt —
    go tráigh deaghLocha Deirgceirt.
17. Nó an tú do chealg Connla Ruadh
    ó sluagh Breagh na mbeann bhfliucḣfuar,
    a ghnúis naoidhe, nách náir cruth,
    is draoidhe cáigh dá chumhduch ?
18. Nó an tú do mheall meise féin
    an chéaduair, a chruth soiléir,
    ó taoi, a bhean síodhamhail seang,
    ag síoṙfoghail ̇fear nÉireann ?
 p.271
19. Móide atá mh'amharus ort
    gur tú an chéidbhean do-chonnorc —
    gan a maca samhla acht sibh
    san Bhanbha dhata dhuilligh.
20. Ní ̇fuil i Síth Bhóinne Breagh
    bean do chrotha acht an chéidbhean,
    ná i Sídh chaomhchlochach na gCuan,
    a mhín aolchrothach ioṅfuar.
21. Ná i Síth Easa Ruaidh rámhuigh,
    ná i nDún oide an Ioldánuigh,
    ná i Síth bhláith tirmleapthaigh Thruim,
    ná i Ráith ilreachtaigh Eochuill.
22. Bean dá héis ní ̇faicfe sinn
    choidhche i n-amhra ná i n-aisling
    go teacht arís dí 'nar ndál
    i bhfís agus í ar n-iompádh.
23. Clódh mo dheilbhe dá dreich bhuig,
    uair nó dhó dá taoibh tánuig;
    an treas uair tríthe tiocfa,
    an sduaigh síthe suaitheanta.
    AN TUSA
 p.272‍

41. AN CALBHACH Ó CONCHOBHAIR

1. Deithfrigh chugainn, a Chalbhaigh,
   gluais trá, tar lear gcomardhuibh;
   a róimh éigeas Críche Cuinn,
   bíthe fan gcéiḋfios chugainn.
2. A mheic Domhnaill, a dhreach bhog,
   an fiosso cuirim chugad,
   bíoth sé 'na ainndeithfer ort,
   ná faillighther é ar ádhbhacht.
3. Sgél nuaidhe is iomdha againn
   dod ghnúis ̇faoilidh abhraduinn,
   a rí cláir ̇féaraigh Eine,
   bhar cáir déanaimh deithfire.
3. Fir Lonndain, laochruidh Alban,
   siad re chéile ag comhardadh,
   a cheann saorslóigh Síthe Truim,
   'na n-aonbhróin ̇fíthe umainn.
5. . . . guais chean ní chodail neach,
   ó thá Sionann go Sligeach,
   a rosg mear craobhuaine ceart,
   ar feadh aonuaire i n-éineacht.
6. Suil bheas cách ag cadaoid ort,
   deisigh tú, tar dar bhfurtachd;
   léig don taoibhsi cead codail,
   ga beag daoibhsi a ndubhradair ?
 p.273
7. Deithfrigh ort, a mheic Móire,
   iomdha adhbhar anbhóine;
   a lámh ̇foiṙfeithimh cró gCuinn,
   {⬌}adt oirichil againn.
8. {⬌} a connmaid uainn t'earla slim
   {⬌}30 
   {⬌} a gcomhrádh slóigh Sligigh
   roghrádh óil ná oirfidigh.
9. Cleasa lúith a láth ngoile,
   méad meanman a macruidhe,
   cnis niamhdha bhláithgheala a m[ban],
   briathra áilgheana a n-ughdar.
10. Leinb uallcha ag argain saithe,
    seabhaic ag seilg éanlaithe,
    doimh thaoibhseanga ó bhinn go binn,
    laoidheanga, is coin i gcoimhling.
11. Taisdeal learg Locha Gile,
    torchar srotha Sligighe;
    cnuas i ngar bhfionncholl bhfíthe,
    tiomcholl a gcladh gcoigcríche.
12. Teaghdhais chúplach chupadh n-óir
    séad mbuadha bheirteadh ndonnsróill
    tháibhleadh ngeal gceathramhnach gcorr,
    dar bean neamhchumhgach {⬌}
13. Feabhas a gcorm nó a gcuiltiodh,
    nó a múr séanta sleamhaintiogh,
    ná tuguid anmhain oraibh,
    a Chalbhaigh Í Chonchobhair.
14. Ógbhaidh Chairbre an chuain ealaigh,
    saorchlanna Síl Muireadhaigh,
    a bhas neambog i gcrú crann,
    ná meallod tú 'na dtiomchall.
 p.274
15. Beir uatha athaidh eile,
    ar séan uaire is aimsire,
    céim neimhleasg i ndáil danair,
    a ̇feiṙfleasg Cláir Chonchabhair.
16. {⬌}at fosgaid dedg {⬌}m {⬌}. . .
    {⬌}
    {⬌}ionn sléachtana síol gCais
    a ghríobh béaltana Bearnais.
17. [A] abhall d'abhlaibh Parthais,
    a líog buadha briatharthais,
    a chosg foiréigne chrú gCuinn,
    dar gcoimhéidne is tú is tualuing.
18. {⬌} biodhbha, a bharr thiogh,
    do theacht chugainn dá gcluintear,
    an chríoch ̇fionnsa ón héigin troigh —
    a ciomhsa d'̇féigin d'ardaibh.
19. [M]una bheinnsi ag imirt ort,
    do ghríosfainn do ghnúis éadrocht
    mun imreasain id ghruaidh ghil
    i bhfinnleasaibh sluaigh Sligigh.
20. Tuig bhós, muna bheinn diomdhach
    dod rosg naoidhe neimhsiobhlach,
    [dod] chneas gheiltim, dod thaoibh thais,
    [ní ?] leigfinn daoibh a ndearnais.
21. Do ghuais go ngríosfainn tusa,
    cóir atáid t'̇fir iomthasa
    sa (?) féine ag breith a bhuidhe,
    ar mbeith re chéile ag corruidhe.
    DEITFRIG CUGAINN A CALBAIG
 p.275‍

42. IOMCHASAOID

1. Oraoid sunn go síol gColla
   dá iomchasaoid eatarra —
   an ramhacraidh ó Mhoigh Mharr —
   a bhfoil d'anacraibh oram.
2. Ná fágaibh fós fear dearmoid
   d'̇fuil Cholla ó Chliaigh imealbhuig
   nách aigeólla sibh fa seach,
   fir nách aideómha ar n-eiteach.
3. Sliocht Toirdhealbhaigh mheic Marcais—
   labhair rem lucht díoghaltais;
   tréad is éadána ar ̇filidh,
   méad m'éagára is m'aindlighidh.
4. Inneósad duit, a dhuine,
   mo chasaoid, mo chéalmhaine,
   don droing mhóir suilbhirthe sáimh,
   i ndóigh cuimhnighthe ar gcomhráidh.
5. Mór gceann bhfadhálta feadhna,
   iomdha coinnmhe is ceithearna —
   mairg ga mbí ad (?) comharsa cóir —
   do-ní oramsa an éagóir.
 p.276
6. Ceithearn an tighe rem thaoibh,
   bíd lán d'ulc agus d'anaoibh,
   gach re lá ag toigheacht im' theagh,
   'san t-oireacht atá im' thimcheal.
7. {⬌} ttugainn mir ar gach mir
   don foirinn natmhoir ainm {⬌}
 p.277‍

43. IOMARBHÁIGH

‍
 1
Tadhg Dall Ó Huiginn .ct.31 
Clanna Meic an Bhaird, cuileóin charrcha,
cuadh caocha na gConallcha
baird bhalbha gan ollamh orrtha
is mairg do tharla eatorrtha.
‍
 2
Freagra ó Mhac an Bhaird
Onchú ̇foghla Chríche Cuinn
Tadhg tuadhall Ó Huiginn;
nach mairg far bhuail an diabhal daill,
do líomhadh ar uaidh ifrinn.
 p.278‍

44. AOIR

Ag so an aoir do-rinnigh Tadhg Dall Ó Huiginn dona daoinibh32  do Mhuinntir Eadgra, fár bheanadar a theangaigh as et cetera

1. Sluagh seisir táinig dom thigh,
   do-bhéar uaim iúl an tseisir;
   tearc do lacht mé arna mhárach
   ó thart na sé sealánach.
2. Dob ̇fada riamh roimhe soin,
   do réir dhóchais, nách deachaidh
   greim do bhiadh bó 'na mballaibh,
   an triar 'na dhó adubhramair.
3. Táinig díom—'sis dainimh soin —
   a mbreith ó bhás go beathaidh,
   mo lacht d'ól nocharbh ̇furáil,
   ar mhór tart an turaráin.
 p.279
4. Díoth orm is éigin orra —
   atú i n-amhghar eatorra;
   ceilt na rannsa is deacair dhamh,
   sás peacaidh damhsa a ndéanamh.
5. Ní i bhfolach is fearr an aoir
   gi bé thuilleas a thathaoir;
   mar do aor mé an sluagh seisir
   ni dual gan é d'innisin.
6. An céiḋfear do-chonnairc sinn,
   dob ̇fearr culaidh don cheithirn;
   giolla dár lór bonn dá bheirt,
   nachar lom ól ná imbeirt.
7. An dara fear mar fuair mé
   táinig i dtús na buidhne,
   fear truagh léar tréigiodh a smior,
   ní léigiobh uam gan áiriomh.
8. Dob í culaidh an treas troch —
   seangha agus tuagh bhog bhearnach;
   é 'sa bhunaidh tuaighe i dtroid,
   mo thruaighe an chulaidh chomhraig.
9. Culaidh an cheathramhadh fir,
   do ghluais leó lán do sgitil,
   ceithre croinn trasna ar a thóin,
   nár bhoing casna do chusbóir.
10. Le cois an cheathrair oile
    tig an cúigeadh cladhaire,
    go léine ghiorr nár gheall buinn;
    dar liom níorbh ̇fearr a ̇falluing.
 p.280
11. Munadh giolla nárbh ̇fiú fridh
    do bhí le cois an chúigir;
    fear fothana go ngné ghloin,
    dob é an drochara ar ndéachain.
12. Guidhim Dia do dhoirt a ̇fuil,
    ós é a meath bheith 'na mbeathaidh —
    ní mór gurab marthain sin —
    nár marbhthair an sluagh seisir.
    SLUAGH

@book{G402563,
  title 	 = {The bardic poems of Tadhg Dall Ó~Huiginn [1550–1591]},
  editor 	 = {Eleanor Knott},
  edition 	 = {1},
  note 	 = {cviii + 280 pp.},
  address 	 = {London},
  date 	 = {1922},
  publisher 	 = {Irish Texts Society},
  UNKNOWN 	 = {seriesStmt}
}
 G402563.bib