unknown

Edited by Cecile O'Rahilly

Cath Finntrágha ann so síos .i. oighe Finn ⁊ fianaibh Éirionn ⁊ bás Dáiri Duinn rígh an domhain móir.

1 Rí ro gabasdair flaithus ⁊ forrlamhas an domhain mhóir2  uili go himlán .i. Dáiri Donn mac Loisginn Lomghlúinig.3  Ro thinóileadar immorro ⁊ ro thimsaigeadar sluaig in4  domain d'innsaighidh in rígh sin. Táinic ann Bolcán rí5  na Fraingci ⁊ Marghairéd rí na Gréigi ⁊ Faghartach rí6  na hInnia ⁊ Lughman Leathanarmach rí Saxan ⁊ Fiachra7  Foiltleabar rí Gairian ⁊ Tor mac Breoghuin rí na hEspáine8  ⁊ Sligeach mac Seanghairbh rí Fear Ceapdha ⁊ Iruadh9  mac Dreagain mic Duilli rí Fer nDreagan ⁊ Comur10  Croimgeann rí Fer Conchenn ⁊ Caitchenn rí Fer Caitchenn11  ⁊ Caiseal Clúmach rí Lochlann ⁊ a trí derbráithri .i. Forne12  Glaingér Gaisgedhach ⁊ Mongach in Mara ⁊ Tacha, ⁊13  Dáire Dédsholus rí Mara Toirrian ⁊ Madan Muncas mac14  Duinn rí na Gaethlaighi ⁊ trí rígha ó thurgabáil gréine15  anoir .i. Duibhceartan mac Fir Mais ⁊ Muilleann mac Fir16  Luit ⁊ Cuilleann mac Faebhair Glais, ⁊ Ógarmach ingen17  rígh na Gréigi, an bangaisgedhach is ferr táinic isin doman18  riam, ⁊ mórán do ríghaibh ⁊ do tigerrnaibh ele nach19  áirimter ann so.

20 Ar toigheacht immorro don tromsocraide sin co hairm21  a roibhe airdrí in domhuin, ro cinneastair uile éncomuirli22  .i. teacht do ghabháil Érenn ar áis nó ar éigin. Ocus ba23  hé so a n-adhbar .i. feacht n-aon dá ndeachaid Finn mac24  Cumhaill ar innarbad a hÉrinn isin domhun mhór ⁊ do25  bhí thoir re bliadhan a n-amsaine ag Bolcán rí na Fraingci,26  ⁊ ro élo bean ⁊ ingen rígh Frangc leis ar tabairt comgrádha p.227  dóibh araen do ⁊ is tríd sin ro tinóiledar na sluaig ⁊ na28  socraide sin do theacht dá dhíghailt ar Érennchaibh.29  Óir nirbo miadh nó maise leisna maithib sin tár ⁊ tarcaisne30  do tabairt don Éirennach orrtho.

31 Is ann sin ro fhiarfaig rí in domhain: “Cia bus eólach32  dam-sa a  1a 2 caladportaib Éirenn?” ar sé. “Do-gén33  fíreólas duit,” arsa Glas mac Dreamuin, “⁊ atáim féin ar34  innarbad ó Fhinn mac Cumuill, ⁊ bérad eólus ar caladaibh35  rédhi rofairsingi na Érenn díb-si,” ar sé.

36 Is ann sin tángadar na sluaig ⁊ na socraide línmhara ⁊37  na teaghlaigi taidbseanacha sin isin oirear a rabhadar38  a longa ⁊ a laídeanga ⁊ ro hinnled leó a cnairre ⁊ a cairpthi,39  a curaigh ⁊ a caemhlonga, ⁊ ro cuireadar amach cliatha40  cuanna certa crannrighne cruadhrámhadh ⁊ do-rinneadar41  imramh trén togharadh dianlaidir deghcubhaidh gurbho42  cosmhail re ceathaibh gelclúm ar gormsrothaib nó re hael43  aengheal ar ardchlochaib na srotha cubhracha cneasgeala44  sin tar éis na láideang ón luathimram, co rucadar na45  longa sin sithi seabcamail sruthluaimneach ó cimsaibh46  na cuan a coimnéineacht tar drumcladaib diana dígáire ..47  na díleann ⁊ tarin mothar mórthonnach ⁊ tarna tonnaibh48  móra mongmóra mallgorma.

49 Is ann sin immorro ro éirgeadar na gaetha ⁊ ro50  ardaigheadar na tonna co nach cualadar-san énní acht51  nuall mear maithneach na murdhúchann ⁊ gotha imda52  éccunnla na n-én corrach crithluaimnech ós gluair glastonn53  agá crothad. Ní mo-chean ámh tarrla re freastal nó re54  frithólamh na fairrgi forránaighi fuardoimne sin .i. nert55  tonn ⁊ tuili ⁊ trénghaithi ag caitheamh a cainnti ⁊ a56  cirgaili ⁊ a ceannairrci risna longaibh, ⁊ fós nír inadh p.357  inchomhráidh na treabha taibhfhliucha sin re seastán58  na slat agá sreangbhualad ⁊ re coimbéimnigh na crann59  le garbgaethaib agá cruadbrised. Ní raibhi immorro60  acu-sun ann sin long gan lúbugad ná rung gan rangbhriseadh61  ná ub gan odugad ná clár gan crithnugad ná tairrngi62  gan trothlugad ná  1b 1 bord gan brúghad ná birrling63  gan brisedh ná abur gan fhoslugad ná teas gan tuargain64  ná tili gan tuarcain ná as gan iompodh ná crann gan65  cruadlúdhbadh ná stagh gan sduaidhléim ná ruaidhbréid66  gan rébadh ná laídeang gan locadh a luathshiubail re67  lánanfadh, muna theagmadh lucht a freastail ⁊ a fortachta68  ina fochraibh dá fhóiridhin.

69 Ó nach bhfuair immorro in gaeth sin laigi arna laechaibh70  ná tlás arna trénferaibh, do éirig uaithib co ráinic a71  haitreab arduachtarach anamna, ⁊ is ann sin fa mín in72  muir dóibh ⁊ fa ceannsaidh gach goirmlinn gurbo téigli73  séimidhe socharthanach in fairrgi itir chuan ⁊ chúil ⁊74  chearn ⁊ charraig, co nach ráinic a leas neach díbh oirbert75  nó imram do dénamh acht na longa fána lánsheólad ag76  imthecht le foghar na gaíthi glanuairi gur ghabsad cuan77  ⁊ caladport a rinn maithinis na ndomun ⁊ ag glascarraig78  risi n-abarthar Sgeilleag Míchíl aniubh. Is é fa heólach79  acu ann sin .i. Glas mac Dreamhain ó Shíth an Lacha80  Léin linnuair ⁊ ó dhiamralbh Droma Droibheóil, ⁊ in uair81  do dúiscti fiadh nó bethadhach éicciallaidi eili agin fhéin,82  nír tharbha do choin nó do dhuine rith ris acht a gabháil83  beó do Ghlas mac Dreamain, ⁊ do fastóadh agin fhéin84  tríd sin ⁊ is gairid do bí aca an uair do cuiredh air beth85  ag feall ar Fhinn do Cormac mac Airt do rígh Éirenn ⁊86  dob éigean dó Éiri d'fhagbáil tríd sin ⁊ dul sa doman mór,87  ⁊ is é ba heólach do rígh in domuin an tan sin.

88 “A anam a Ghlais mic Dreamhain,” ar rí in domain,89  “ní cuan mar so do gheallais dom loinges d'fhagáil acht90  trágha gealgainmidhi a fédfaidís mo shluaig aenaigi ⁊91  oireachtais do chomóradh an tan nach bedís ac cathugad.”92  “Is aithnidh damh-sa cuan mar sin a n-iarthar Éirenn,”93  1b 2 ar Glas, “.i. cuan Finntrágha a Corca Duibhne.”

94 Tángadar rompo as sin co Finntráigh ⁊ ro línadar95  crislaigi in chuain uili co nárbo léir in sáili tairsibh, ⁊96  bárc mór rígh in domhain do gabh in cuan ar tús conadh97  Rinn na Báirci a ainm ó sin ale, ⁊ ro tuirrneadar a seóla98  illathacha anairtghela ⁊ do tógbadar a puipli bélcorcra99  breachtnaidhi ⁊ ro caithsead a mbiadha saera somblasta100  ⁊ a ndeocha míne meascamla ⁊ tucadh a croinn ciúil cucu101  dá sírsheinm ⁊ a n-aes dána do ghabháil a nduan ⁊ a102  ndubhchonn dóibh.

103 “A Ghlais mic Dreamain,” ar rí in domain, “cia dá104  ráinic in tír si a tángamar ar tús do chuid ronna?” Uair105  do roinnedar Ére eaturra féin ré techt anoir dóib. “Do106  Thor mac Breoghain do rígh na hEspáine,” ar Glas,107  “ráinic an tír si.” “Más ead, a rí na hEspáine,” ar rí in108  domhain, “is tú dlighes feis ⁊ aedaigheacht na hoidhchi109  anocht do tabairt dúinne.”

110 Is ann sin ro éirig rí na hEspáine ⁊ ceithri catha armruadha111  eagair mailli ris, ⁊ táinic fo imlibh na críchi a cédóir, ⁊ do112  bádar trí dúnaidh a n-iarthar na críchi sin .i. Dún Cais113  ⁊ Dún Aedha ⁊ Dún Cearbain, ⁊ do loiscedh le rígh na114  hEspáine iad idir triath ⁊ tigerna, idir mnaí ⁊ macámh,115  idir coin ⁊ fhear, idir chuach ⁊ chorn ⁊ chopán, ⁊ do bádar116  trí chaeca do theaghlach in gach dúnadh díb-sin ⁊ do117  loisceadh leó uili iad.

118 Do bhí iommorro a fhis ag Finn ⁊ ag fianaibh Éirenn co119  ticfad in tromdámh sin d'innsaighi Éirenn .i. ríghradh120  in domain uili, amail do bhí a fighair ⁊ a fháistine dóibh, p.5121  ⁊ ní raibhi cuan ghabhála a nÉrinn gan fer forairi ó Fhinn122  fair. Ocus is é do bhí ag forairi in chuain sin aigi .i. Conn123  Crithir mac Brain mic Feabhail ó Theamhair Luachra,124  ⁊ ar Corrchnoc na Féine rea n-abarthar Cruachan Adhrann125  do bhí sé in oidche sin ⁊  2a 1 sé ina chodlad ann, ⁊ is126  é do muscail hé sceamghal na sciath agá scoltadh ⁊127  comthuarcain na cloidhiom ⁊ comhcomairt na craíseach128  ag cirrbad curp na fírlaech ⁊ gáirthi na mban ⁊ na macámh,129  na con ⁊ na n-each fán comlasair. Ocus do érig Conn130  Crithir fona gáirthibh sin ⁊ as eadh adubairt: “Mór na131  gnímha do-rinnedh trím anocht,” ar sé, “⁊ mairg máthair132  do-rad m'idhna d'éis an chodalta so do-rinnes, ⁊ gidedh133  ní fhaicfe Finn náid fiana Éirenn misi beó dá éisi ⁊ rachad134  ar lár na n-allmurach indus co tuiti dream éigin díbh135  lium nó co tuiter-sa leó-san.”

136 Do cheangail a curp ina chathéidedh catha ⁊ do lig137  'na chailgi reatha rinnluaithi a ndiaid na n-allmurrthach,138  ⁊ ní fada do-chuaidh in uair do-connairc triúr ban roime139  sa sligid ⁊ armghaisceadh laích ag gach mnaí díbh. Ocus140  do reath-san orro ⁊ ní ruc orrtha, ⁊ tuc a lámh fón sleigh141  dá teilgin.

142 “An, a óglaích,” ar bean díbh, “uair atá agad eólus ina143  córa duit h'arm do deargadh ná oruinne ⁊ sinn inar mnáibh.”144  “Cia sibh-si féin?” ar Conn Crithir. “Trí ingena Deirg145  mic Dolair ó tráigh Mara Tibhir anoir sinne,” ar siad, “⁊146  tucamar ar triúr grádh écmaisi duit-si ⁊ ní fuathaide le147  neach againn a chéili é, ⁊ tángamar do tabairt chabhartha148  duit uair do bhí a fhis againn gumadh tusa cédduine do149  shoisfedh d'fianaibh Éirenn dochum na n-allmurthach.”150  “Caidhi bhar cobair-si dam-sa?” ar Conn Crithir. “Budh151  maith ar cabair-ne duit,” ar siad, “óir dealbóbhmaid-ne152  sluag draídheachta umad-sa dona geosadánaibh sanaisi153  ⁊ do barr bhilair, ⁊ gin co marbhaid sluag nó socraide p.6154  mailli rit-sa, gáirfid dona hallmurachaib ⁊ beanfaid a155  n-airm asa lámhaibh ⁊ beanfaid a neart ⁊ a radarc díb156  ⁊ mairbhfidhar leat-sa rí na hEspáini ⁊ ceithri céd dá157  muintir. Ocus biaidh cath Finntrágha lá ⁊ bliadain 'gá158  cur ⁊ biaidh cathughadh nua gach n-énlá ann risin ré sin,159  ⁊ biodh cridhi maith agad-sa uair dá marbh- 2a 2 thar160  gach lae tú, beir imlán ar maidin, óir biaidh tobar161  slánícidh againne fód comhair ⁊ in t-óglach is annsa let162  a fianaibh Éirenn, do-ghiabha mar sin farit.”

163 Do bádar immorro sluaig rígh na hEspáine ag gabáil164  creach ⁊ úirthedh ⁊ airgne ó Tráigh Modhuirn atuaidh165  rissa n-abarthar Murbach an tan sa co Finntráigh fo166  dheas. Is ann sin ruc Conn Crithir mac Brain mic Feabail167  orrtho ⁊ in sluag draídecht sin faris, ⁊ do bhean a creacha168  díbh ⁊ do bean in sluag draígheachta a nert ⁊ a radarc169  díbh, ⁊ tángadar sluaig rígh na hEspáine 'na raen romadma170  gusin maighin a raibhi rí na hEspáine, ⁊ Conn Crithir171  'gá marbad ⁊ 'gá mugad.

172 “Airis agam, a rímílid,” ar rí na hEspáine, “co ferainn173  comhlann rit tar ceann mo muintire ó nach impódhann174  énduine acu fén rit díbh ⁊ tú 'gá n-ár ⁊ 'gá n-oirrleach.”

175 Ro innsaighedar trá an dias sin a chéli ⁊ ro sháidhedar176  in dá mergi maethsróill isin tulaig taebhuaine ⁊ do shínedar177  na lámha luathghonacha leisna craísechaib ceannghorma178  cródherga ⁊ tucadar dubgona dlúithi daingne dofhreastail179  ara chéli. Mar sin dóibh nó gur ardéirigh in grian ⁊ gur180  crannbrissed a craíseacha ⁊ gur scailtsed a scéith ⁊ gur181  lánscarsad a lúireacha, ⁊ do nochtadar a lannchloidme182  lasarcorcra leathanfhaebhracha ⁊ do rinnedar urlaide183  urrlamh anaithnidh ⁊ ro bádar isin comrac sin re tréimsi184  ⁊ re hathaidh fhada do ló, conadh ann sin fuair Conn p.7185  Crithir áitheas bráthbéime a comrac an chathbhairr186  ⁊ na caemhlúirighi do rígh na hEspáine co tobhacht a187  cheann dá cholainn. Ocus do thógaibh Conn Crithir an188  ceann ⁊ do chomhmaíd an gnímh ⁊ is edh adubairt:189  “Dar mo bréithir ámh,” ar sé, “ní cuirfidir ón ceann sa190  mé muna marbtar mé nó co tí uathadh nó sochaidhe191  éigin d'fianaibh Éirenn cugam.” Do-chuala rí in domhain192  sin ⁊ is edh adubairt: “Is mór in briathar sa do-bheir an193  laech,” ar sé, “⁊ éirigh dá fhis, a Glais mic Dreamain,194  an é an t-Osgar ardghlonnach ad-chuala a fianaibh Éirenn195  do-beir an briathar sa.”

196 Táinic iommorro Glas a tír ⁊ táinic a comghar do Conn197  Crithir. “A laích,” ar sé, “is  2b 1 mór in briathar sin198  tucais, ⁊ caidhi h'ainm ⁊ do shloinnedh?” “Misi Conn199  Crithir mac Brain mic Feabail ó Theamuir Luachra,” ar200  sé. “Mása tú,” ar Glas, “is fagus t'fhuil ⁊ t'fialus dam fén,201  ⁊ is misi Glas mac Dreamain ó Teamair Luachra,” ar sé.202  “Dob éccoraidi duit-si techt do comrac rim-sa ó allmurchaibh203  sin,” ar Conn Crithir. “Truagh sin,” ar Glas, “ar shédaibh204  an beatha uili, dámadh tairisi dhamh Finn ⁊ fiana Érenn,205  ní coimreógainn re neach d'feraibh Éirenn ná rit-sa seach206  cách.” “Ná habair-si sin,” ar Conn Crithir, “uair cúic207  mic dég do chloinn atá ag Finn a fhégmais a clannmaicne208  fén, ⁊ luigim-si fóm armaibh ⁊ fóm ghaiscedh, dá209  marbhthá-sa sin uili, nach budh eagail duit Finn acht210  co tigtheá ara eineach ⁊ ara comairci.” Adubairt immorro211  Glas 'na dhiaidh sin: “Táinic mo lá bádha-sa let-sa ⁊212  rachad dá innisin do rígh an domain.”

213 Ocus do ghluais roime mar a raibhi an rí. “A anam a214  Glais,” ar rí an domain, “an n-é Oscar atá ann sud ?”215  “Ní hé idir, a ardrí.” ar Glas, “⁊ dámadh hé, a táinic as216  dod muintir-si ní thicfadís, ⁊ bráthair dam-sa atá ann ⁊ p.8217  is timcroidhi lium a beith 'na aenar ⁊ dob áil lium dul218  do congnamh leis.” “Dá ndeachair,” ar rí an domain,219  “cuinngim-si ort tacht dá innisin dam an lín thuitfeas220  lium d'fhianaibh Érenn gach lae, ⁊ dá tuiti a beac leó221  dom sluagaibh, techt dá innisin dam cé lé tuitfid.”222  “Cuinngim-si ort-sa,” ar Glas, “gan neach dod shluagaib223  do licean a tír acht mar adér-sa nó co tí fiana Érenn chugainn.224  Ocus ó nach fhuil urgairdiugadh ele againn aniubh,” ar225  Glas, “tabraidh comlann énfhir dúinn.”

226 Ocus do cuiredh dias allmhurach cucu in lá sin ⁊ táraidh227  Conn Crithir an tabhaill taíbleabhar ⁊ cuiris cloch cert228  cudruma innti ⁊ tuc urchur cert coimdhíreach co tarrla229  a tul édain a fhir comraic co rug in inchinn ina caib230  cró tré cúl a chinn. Fuaradar iommorro an dias sin bás231  leó ⁊ do siredar dias allmurach dochum gach fir acu.232  Frith uatha co hathlum an aiscidh sin. Tógbhais Conn233  Crithir in cealtair coimhreamar chatha  2b 2 ⁊ tuc urchur234  áith athlum urmaisneach don fir ba neasa do acu gur235  bhean a mullach a ochta co ndeachaidh tríd, ⁊ mar do-connairc236  in fer ele sin, do theith do leith aroma in tí arar237  teilgedh an t-urchur, co ndeachaidh an tslegh tríthu araen238  co fhuaradar bás de, ⁊ do thuitedar a dhias fén le Glas239  faí sin. Do thuitedar dano trí nónbair leó rí n-oidhchi,240  ⁊ ba créachtach Conn Crithir ón ló sin ⁊ adubairt sé re241  Glas: “Tángadar triar ban chugam-sa ó tráigh Mara242  Tibir anoir ⁊ do gealladar damh, gé marbthaí gach lae243  mé a cath Fhinntrágha, gumadh beó arnamárach mé, ⁊244  in neach budh annsa lium d'fhianaibh Érenn co fuigheadh245  mar sin. Ocus coiméd-sa an cuan anocht co ndeachainn-si246  dá fhis.” Ocus téit dá fhis ⁊ do cuiredar fón tobar247  slánícidh é ⁊ táinic co himlán as.

248 Imthúsa Glais mic Dreamhain téid aran chuan. “A rí249  an domhain,” ar sé, “atá cara agam aran loinges .i. Madan250  Munchas mac Duinn rí na Gaethlaighi, ⁊ is edh adubairt251  sé sa domhan mór thoir gur leór duit-si é fén do gabáil252  Érenn ⁊ co mbéradh a ngéill ar áis nó ar éigin chugad-sa,253  ⁊ cuinnchim-si ort-sa a leigen chugam-sa am aenar anocht,254  co fhéchamis cia hagainn is ferr choiseónas Ére.”

255 Ro innsaigheadar dano an dias sin a chéli ⁊ do-rinnedar256  comhrac fíchdha fortamail feidmlaidir. Acht énní, ní257  hann sin do bhí a ndán bás d'fhagáil do Glas, ⁊ fuair rí258  na Gaethlaigi bás leis. Ocus gairid 'na dhiaidh sin an259  uair táinic Conn Crithir cuigi ⁊ do bí Conn ag molad an260  gníma sin do-rinne Glas ⁊ 'gá comhmaídem co mór,261  is ann sin do-conncadar trénfer fian Érenn cucu .i.262  Taisteallach Trénfer. “A óga,” ar sé, “cia na cinn úd263  agaibh ósin ár?” “Ceann rígh na hEspáine ceann dibh,”264  ar Conn Crithir, “⁊ is lim-sa do thuit. Ceann rígh na265  Gaethlaigi an ceann ele ⁊ le Glas mac Dreamain do thuit.”266  “Scéla Finn ⁊ fhian Érenn agad-sa dúinn?” ar siad. “Do267  fhágbus-sa ac Snám Dá Én thuaidh iad,”  3a 1 ar268  Taistellach. “Éirigh-si dá n-innsaighi” ar siad, “⁊ tigid269  chugainn dá mberdís anar mbeathaidh orainn.” “Dobadh270  nár dam-sa sin,” ar in trénfer, “.i. dá rígh do ríghaibh an271  domhain do tuitim libh-si araen ⁊ gan mo lámh do dergadh272  damh-sa ré ndul ón cuan orrtho.” Ocus téid aran cuan.

273 “A rí an domain,” ar sé, “atá sunn trénfer fhian Érenn ag274  iarraidh comhlainn.” “Is dam-sa is cóir an trénfer úd275  do fhreagra,” ar Coimleathan mac Toithim .i. trénfer rígh276  an domhain. Ocus táinic a tír a cédóir. Is amlaidh iommorro277  do bhí an fer sin ⁊ deich ferdhuirn fiched ana airde ⁊ an278  urdail cédna 'na lethni, ⁊ is amlaid do bhí fós arna fhothracadh279  a folaib dreagan ⁊ leoman ⁊ loisceann ⁊ nathrach p.10280  neime, ⁊ fuathróg fhairsing úrleathair um deanacht a281  chuirp.

282 Ocus ro innsaigedar na tarbhlaích sin a chéili ana283  tréitibh taíbhtheanna tonnbhorba troighleathna tarrlúthmara284  tailcíchtaracha, ⁊ do maelgormaighedar na285  maelshúili mórliatha malachgharbha ⁊ do comhdrannt-aigheadar286  na cláirfhiacla craebhghlasa cnáimreamhra287  cogantacha craesfhairsinga ⁊ do chasadar na cromsróna288  cuasleathna comtharrthacha craebhshilteacha ⁊ ro inn- saighedar289  na laích sin a chéli ⁊ ro iadhadar na dódlámha290  dublaidire doleónta daingeangreamacha doscaílti tarna291  dromannaibh ⁊ tucadar trodchuir tréna thulgánacha292  d'aroili. Is ann sin iommorro tuc trénfer rígh an domhain293  fáscadh fortill fírchalma ar Thaistellach cor theilg braen294  fola forruaidhi ar barr gach meóir dá méraibh ⁊ lia295  dubhfhola tara bhél, ⁊ cuiris 'na easclainn aird adhbhail296  ara ghualainn é ⁊ cuiris ina rith é co hairm a raibhe rí297  an domain. Ocus ad-bert Taistellach: “A anam a298  Choimhleathain, créd dob áil leat do dénamh rim?”299  “Do breith co rígh an domain,” ar sé, “⁊ do cheann do300  tharraing as do cholainn ⁊ a cur ar cuaille a fhiadhnaise301  fer an domhain.” “Olc an comairle sin,” ar Taistellach,302  “uair is ferr duit mo leigen sís co sléchtainn duit a303  fhiadnaisi sluagh an domhain. Ocus do sléchtadar  3a 2304  tréinfir Érenn uili dam-sa ⁊ do-ghénaid duit-si mar sin,305  ⁊ is maith duit fós a beith rena innisin isin domhan mór306  thoir agad gurab taesca do ghabhais féin géill tréinfer307  Érenn ná do ghabh rí in domhain a ngéill.” “Is cubhais308  dam-sa,” ar Coimlethan, “co ndingean sin rit.” Ocus leigis309  sís ar lár hé. Cromais Taistellach a cheann dó-sum. Dóigh310  leisum fa sléchtaine dó féin sin. Sínis Taistellach a lámha311  ana thimcheall ⁊ ro fáisc co fortill fearglaidir co ráinic ar p.11312  ard a ghualann, ⁊ an líg chloichi do bhí a comfhoccus dó,313  tuc urchur de uimpe co nderna smirspairti fola ⁊ cró dá314  curp a medón a croicinn, ⁊ tuc an chois thailc troighleathan315  rena ghualainn dó ⁊ do tharraing an ceann dá cholainn ⁊316  do comhmaídh an gnímh.

317 “Atré buaidh ⁊ beannachtain,” ar Conn Crithir, “⁊ éirigh318  romad anocht co teach m'athar-sa co Teamair Luachra319  .i. Bran mac Feabail, ⁊ abair re Bran Tuatha Dé Danann320  do thimsachad uili dar cabhair, ⁊ éirig as sin amárach321  co fianaibh Érenn.” Ocus táinic Taistellach roime tar322  éis an comraic sin co dúnadh Brain mic Feabhail ⁊ do323  innis a scéla uili co himlán dóibh.

324 Do-chuaidh iommorro Bran mac Feabhail do thinól ⁊325  do thóicheastal Thuaithi Dé Danann ⁊ do-chuaidh co326  Dún Seasnáin Seanghabhra a nÍbh Conaill Gabhra, ⁊ do327  bhí fleadh agá caitheam ann ⁊ mórán d'ógaibh Tuath328  Dé Danann ann, ⁊ do bádar trí saermacáim Tuath Dé329  Danann ann .i. Ilbreac mac Manannáin ⁊ Némhannach330  mac Aenghusa ⁊ Sighmall hua Midir, ⁊ ro cuirsed fáilti331  re Bran mac Feabail ⁊ dob áil fhosaig do dénamh dó.332  “A óga,” ar Bran, “atá éigin is mó ná sin orainn.” Ocus333  do gab ag innisin a scél dóib ⁊ ac innisin an éigin a raibhi a334  mac .i. Conn Crithir, “An-sa agam-sa anocht,” ar Seasnán, “⁊335  rachaid mo mac .i. Dolb mac Seasnáin, co Bodhb Derg mac336  an Daghdha, ⁊ timsóchaid Tuatha Dé Danann chugainn.”

337 Ocus do-rinnedar amlaid sin ⁊ do-chuaidh Dolb mac338  Seasnáin roime co Síth  3b 1 Bhan Fhinn ós Feimeanmuig339  ⁊ is ann do bhí Bodhbh Derg mac an Daghdha an tráth340  sin, ⁊ ro innis Dolbh na scéla sin do. “A óig,” ar Bodhb341  Derg, “ní sinne dlighes Érennaigh do chabair ón éigin sin.”342  “Ná habair sin,” ar Dolb, “uair ní fuil mac rí ná p.12343  rodhamna ná taísech féine d'fhianaibh Érenn gan bhean344  do Tuathaibh Dé Danann nó gan a máthair nó a buime345  nó a maicleannán díbh ⁊ is mór dábar cabair-si do-rinnedar-san346  riam gach uair bu éigin díbh.” “Is cubhais dúinne ámh,”347  ar Bodhb Derg, “gura cóir do fhreagra let fheabhas do348  theachtaire.” Ocus do cuiredar teachta uatha ar Tuathaibh349  Dé Danann a fhail a rabhadar ⁊ tángadar uili co hairm350  a raibhi Bodhbh Derg ⁊ tángadar co Dún Seasnáin. Ocus351  do bádar ann an oidchi sin ⁊ ro éirigheadar co moch352  arnamárach ⁊ ro ghabhsat a léinti saera sídamla umpu ⁊353  a n-inair amlacha iublaidi ilgrésacha ⁊ a lúireacha tiugha354  taíbhleabhra taitnemacha ⁊ a cathbarra clochórdha355  cumdaigh ⁊ a scéith scáthuaine ⁊ a cloidhme troma356  taíblethna toirteamla ⁊ a sleagha slíptha slinnleathna.

357 Ocus is iad fa rígha ⁊ fa rofhlaithi dóib an tráth sin358  .i. trí Gairbh Shléibhe Mis ⁊ na trí Léith Luachra ⁊ na trí359  Mhuiredhaigh Mhaidhi ⁊ na trí Shichairi Siúiri ⁊ na trí360  hEochaidh Áine ⁊ na trí Laegairi Licdherga ⁊ na trí Conaill361  Clomraighi ⁊ na trí Finn Fhinnabrach ⁊ na trí Scáil Brogha362  an Scáil ⁊ na trí Rodanaigh Raighne ⁊ trí Discertaigh363  Droma Fornochta ⁊ trí mic Aedhain Easa Ruaidh mic364  Bodhuirn ⁊ Táthbuillech Shléibhe Cairn ⁊ Sochearn365  Muighi Sainbh ⁊ an Seaghsa a Seaghais ⁊ Fear Dron a366  Laighis ⁊ an Glas a Bruinne Breagh ⁊ Airgedlámh ó367  Sinainn ⁊ Ograidhe a Maenmach ⁊ an Suirgeach ó Leamhain368  ⁊ an Seancha ó Sinainn ⁊ Midir a Brigh Léith ⁊ Feilim369  Nuacrothach mac Nocheadail ⁊ Donn a Sídh Beacuisce ⁊370  Dreagan Dronuallach ⁊ Fer an  3b 2 Bérla Bhinn ón371  Bhóinn ⁊ Cathal Crithchosach rí Berrnáin Éili ⁊ Donn372  Fritgrine ⁊ Donn Duma ⁊ Donn Teimeach ⁊ Donn373  Seanchnuic ⁊ Donn Chnuic an Dois ⁊ Brat Riabhach ⁊374  Dolb Dédsholus a sídhaibh ⁊ cúic mic Fhinn a Sídh Cairnn375  Chaín ⁊ Finnbharr Meagha Siúil ⁊ Sighmall ua Midir p.13376  ⁊ Ilbreac mac Manannáin ⁊ Némannach mac Aenghusa ⁊377  Lir Síthi Finnachaidh ⁊ Ábhartach mac Illathaig, ⁊ mórán378  eili do maithibh Tuath Dé Danann nach áirimhter ann so.

379 Táinic dano na sluaigh ⁊ na socraide sin a críchaib380  Ciaraighi Luachra ⁊ co Sliabh mongruadh Mis ⁊ as sin381  co cuan Finntrágha.

382 “A Thuatha Dé Danann,” ar Ábhartach, “éirgedh méid383  meanman ⁊ aignedh indaibh re hagaid chatha Finntrágha,384  uair biaidh sé lá ⁊ bliadain 'gá cur ⁊ biaidh gním gach énfir385  díb 'gá innisin co deireadh an domhain, ⁊ comaillidh na386  briathra móra do-bherthaí isna tighibh n-óla.” “Éirig, a387  Ghlais mic Dreamain,” ar Bodhbh Derg mac an Daghdha,388  “d'fhógra catha dam-sa co rígh in domhain.” Do ghluais389  Glas roimhe mar a raibhe rí in domhain. “A anam a390  Ghlais,” ar rí an domhain, “in iad fiana Érenn súd?”391  “Ní hiad,” ar Glas, “acht drem eili d'feraibh Érenn nach392  lamhann beith ar uachtar talman acht beith a sídhbroghaibh393  fo thalmain .i. Tuatha Dé Danann, ⁊ d'fógra catha dóibh394  tánag-sa.” “Cia freageóras Tuatha Dé Danann dam?” ar395  rí an domhain. “Rachmaid-ne cucu,” ar dá rígh do ríghaibh396  an domain .i. Comur Cromgenn rí Fer Conchenn ⁊ Caitchenn397  rí Fer Caitcheann, ⁊ do bádar-séin cúic catha armruadha398  eagair ⁊ tángadar a tír a cédóir ana ruadbuinnedhaibh399  romhóra.

400 “Cia do dingémadh rí Fer Conceann dím?” bhar Bodbh401  Derg. “Rachad-sa chuigi,” ar Lir Síthe Fhinnachaidh,402  “⁊ gidhedh, do chuala mé nach fhuil sa doman mór duine403  is ferr lámh ná sé.” “Cia dingbhus rí Fer Caitcheann díb?”404  ar Bodhbh Dearg. “Dingébhad-sa,” ar Ábartach mac405  Illathaigh, ⁊ gabhais lúirech trom treabhraidh taitneamach406  uime ⁊ cathbarr cíorach coinnlech ceithircimsach ⁊407  cloideamh ...

⚑ p.48 328 “Diongbhad-sa é,” ar Ádhbhartach mac Ioldaithche, agus gabhas a lúireach tsaidhbhir taitneambach uime agus cathbharr cíorach coinnleach ceatharchiumhaiseach uime a cheann agus cloídheamh deargfhaobhrach doifhreastail fána chléthaobh agus dá chraoisicc cheannghorma chodroma chatha ionna láimh chlí. Agus táinic sé san gcath ámhalaidh sin ⁊ do ghaibh dá n-ár agus dá n-oirleach agus dá n-athchuma.

Air sin tárla dá chéile Lir Síth Fionnchaidh agus Rígh bhFear gCoincheann, agus tugadar treasa doilghe díthchillíghe dothuaras-gabhála dá chéile. Agus as gairid do bhí Lir san ccómhrac an tan do bhí sé dá chlaoidheamh ann. Ó do chonnairc Bádhbh Dearg sin, asé adubhairt: “Is trúadh liom t'faicsint san éigionn sin, a Lir,” air sé, “agus éirgeach neach éigin agaibh dá chabhair.”

Air sin téid Ilbhreac mac Mannannáin agus an Néamhannach mac Aongusa san gcómhrac agus tugadar fíorghoin gacha fear aco ar Rígh bhFear gCoincheann. Freagrais Rígh bhFear gCoin- cheann cumaoin a ngona dóibh sin ⁊ níorbh fheárrde do Lir é. Ó do chonnairc Badhbh Dearg sin, asé adubhairt: “Is dursainn liom t'faicsin san éigin sin, a Lir,” air sé, “agus cia do-ghēabhainn do chúnamh leis?”

 329“Rachad-sa do chúnamh leis,” air Siomall ua Méidhir. p.49 Agus téid sé go háit na hiomreasna agus tug doghonadh air Rígh bhFear gCoincheann. Freagrais Rígh bhFear gCoincheann cumaoin a ghona do san go hollamh ⁊ níor leóimh Lir a cheann do thógbháil súas óna sgéith agus do léig osna éagchómblainn as árd as. Ó do chonnairc Badhbh Dearg sin, asé adúbhairt: “Is truadh liom chroidhe Lir d'faicsint san éigionn úd, agus a óga, éirge dá chabhair go lúaith.”

Air sin tángadar chūig mhic Fhinn ó Shíth Chairn Chaoin go láthair na hiombhúailte agus go hionnad na hiomreasna, agus tug síad goin gacha fear aco air Righ bhFear gCoincheann ⁊ do ghoin seisionn gach fear aco sin agus d'freagair a chómhrac do Lir air gcédna. Gídheadh tángadur trí naoinamhuir oile do Th. D. D. chúcha agus do ghoin gach fear aco sim Rígh bhFear gCoincheann agus ní hiomdha goin díobh sin d'imthig gan goin ionna háighidh ó Rígh bhFear gCoincheann, agus do bhain osna éagchómhlainn as Lir tórsa uile.

Iomthūsa Ádhbhartach mac Ioldaithche do thuit Rígh bhFear gCatcheann leis agus do chúalaig sé osna Lir san gcómhlann, agus táinic 'na réim rō-reatha chuige agus do rug léim le crann na craoisighe go ttárla a dhá throig air ghualainn Lir aige ⁊ do rug an darra léim idir Lir agus Rígh bhFear gCoincheann. “Seachain an cómhrac, a Lir,” air Ádhbhartach, “agus léig eadrom-sa agus an Rígh feasta é.” Cuireas Ádhbhartach mac Ioldaithche a chloidheamh san láimh chlí agus a chraoiseach san láimh dheis agus tug goin d'ionnsuíghe brollach lúiríghe Rígh bhFear gCoincheann.  330 Tógbhus Rígh bhFear gCoincheann a sgiath súas d'imdhíghean a bhrághad gurbadh ann sin do bhuail Ádhbartach dá chloídheamh fán íochtar é gur theilg a dhá chois óna ghlúinibh síos de, agus do thuit an sgíath leis sin síos do Rígh bhFear gCoincheann ⁊ tug Ádhbhartach an darra béim do gur sgar a cheann ⁊ a chollann rena chéile.

Air sin do ghabhadar na Coincheannaig raon maidhma chúcha agus géarbh iad T. D. D. do sheasaibh an ball an lá sin, ba hadhbhal a n-easbadh fá dheóigh, ⁊ tugadar a lucht croinn agus crólíghe leó dá síththrogaibh féin.

Iomthūsa Fionn mac Cúmhaill ⁊ Fíanaibh Éirionn an lá san do bhádar ag snámh ag Áth Éin budh thuaidh ag Soinninn ⁊ iad air talamh ós túaith Teamhrach, agus do-chonnairc siad Taisdiol Tréanfhear chúcha. Agus táine Fionn féin ionna chuinne ⁊ ionna chómhdháil, óir ba béus leis an tí do chuireach dtiarraidh sgéula, teacht do féin dá innsint nó dá agallamh, ionnus dámo drochsgeula do bhíoch aige go ttiubharradh sé féin cumaoin ortha nach tiúbhrach an t-óglách, agus dámo sgéula matha do bhīoch aige go mbeárrde a mblas é féin dá n-innsint. Agus d'innis Taisdiol mur do thángadur Ríodha an Domhuinn Mhóir uile go cúan Fionntrágha agus a ngníomhurtha ann go nuige seo. “A Fhíanaibh Éirionn,” air Fionn mac Cúmhaill, “do fúaireamhuir mórán d'olc na hÉirionn agā cosnamh riamh, agus as beag gach mórolc dár fríth aiste d'féuchaint an uilc gheabhthear anois aiste ōn dream táine inte, agus cosnaigh go  331maith riū í.”

Air sin ro éirgiodar Fionn agus Fíanaibh Éirionn a moch lae ⁊ lántsoillse air na mháireach agus ro ghaibh síad a n-airm ádhbharacha iomghuineacha óirghréasacha umpa agus do chōruígheadair a gcarbaid leó agus tāngadur tar Sruth attúaidh agus a n-Aoibh Chonnuill Gábhra agas a gcríochaibh Chíarruídhe Lúachra, agus do Thragha leabhair bháin láimh chlí le Cathair na Claonrátha síar. Agus do bhádar an fhian an oídhche sin ag Innbhir Labhroinne .i. Labhroinn inghín Mhíledh hEaspáine do báthadh leis an ttuinn sin agus is annsin oilleán sin do hadhnacadh í agus is uaithe tugadh an t-ainnim sin uirthe, agus as Innis Catha anois í. Agus do chuir Fionn mac Cumhaill a órdóg fána dhéid fhios agus taidhbhreadh fios ⁊ fíoreólus do agus adúbhairt Fionn: “Tiocfaidh aimsir ann,” ar sé, “agus beith toillceand .i. cléire, annso ag foghnamh don Tarnnguireach uilechómhachtach beó ⁊ marbh, don Mhac p.51 is fearr rugadh nó bēarrfar, d'ardrígh nimhe ⁊ talmhann, agus beith árus clog ⁊ cléireach ann.”

Asa haithle sin adúbhairt Usgur le Caoilte ⁊ le Mac Lúidheach: “Tige liom, a óga,” ar sé, “go ndeachamaois d'fios na díse deaghlaoch .i. Conn Crithir agus Glas mac Dreámhuinn dá mbeirim ionna mbeatha ortha ionnus go ndeargfaimís ár n-airm air na hallmhúrachaibh sul do thiocfadís an fhían chúghainn amáireach.” Agus rángadur riompa go Fionncharnn na Faire os cionn Fionntrágha. Agus táine  332 mian codalta d'Usgur ann sin. “Anaigh agom, a óga,” ar sé, “go ndearrnainn beagán suain óir dob fhearrde liom chum catha é” Agus do luígheadur air an gcarnn, Caoilte dá leath deas agus Mac Lúidheach dá leath clí.

Air sin adúbhairt Ardrígh an Domhain rena theaghlach teacht a ttír ⁊ creachadh do bhreith chuige sul do thiocfadís Fionn mac Cumhaill agus fíanaibh Éirionn air an gcarnn. Tángadur sluagh Rígh an Domhuinn a ttír air sin, tríar air chaogaid laoch ⁊ tugadar gáir mhór os árd asta ⁊ do thógbhadur gáir mhór ag sluagh Rígh an Domhuinn air bórd a longa dá ccómhfhreagra, agus bo hiongna le gach aon dá gcualaidh na gārttha sin gan dul re gaoith ⁊ re gealtachas dóibh. “Do shiubhlas an dómhunn mór uile fá thrí,” air Caoilte, “agus as bríathar dham nách cúala an uiread sin do goithibh daona daoine a n-aon ionnad ríamh.” Air sin do sginn Usgur feadh naoi n-iomuire ón gcarnn amach agus d'eirge go prap arís agus do ghaibh a ruaimneach chatha ina láimh chlí ⁊ a chloídheamh inna láimh dheis ⁊ tug dá bhuille a gcuinne a chéile dá chloídheamh ⁊ dá luirg chatha. Agus adeirid daoine nách tugadh aon bhéim roimhe ríamh ná ionna dhíaig as mó léar treasgradh daoine leis ná é, óir do háirmheadh naoi naonamhuir a gcrólíghe dá éis dár threasguir dá nguaillibh, dá nglúinibh ⁊ dá  333 n-uillinnaibh. Agus téid 'na ruathar ró-thréan luaithreatha air sin d'ionnsuídhe mhuinntire Rígh an Domhuinn.

Annsin do chúalaigh Conn Crithir agas Glas mac Dreamhainn an bhéim sin agus tángadur a gcuinne an churradh a gcéadóir p.52 agns táine Usgur ionna ruathar a ttiompchioll chaith na n-allmhúrach ionnus nách sgaoilfeach aon aco ó chéile, agus táine fúthaibh donna dhiagh sin ionna ruathar ró-reatha gur ciorrbadh cuirp ⁊ gur treasgradh cinn ⁊ gur leadradh lúireach leis agus ba samhuilte sin re buinne rábharta ag rith an ruathar rug futhaibh, acht cheana ní dheachaidh aon as díobh le sgéulaibh gan tuitim le Usgur sul táine an oídhche.

Is annsan do-chonnairc na hallmhúraibh Fianaibh Éirionn ag teacht dá n-ionnsuídhe ionna ruadhbhróinntibh rómhóra, agus do sháith síad a bpobull d'Fionn mac Cumhaill air an Ráith os cionn Fionntrágha gonna Ráith Fhinn a hainnim ó sin a leith. “A rígh féine,” air Oisín, “an d'aontaobh do chuirfim caith risna hallmhúraibh?” “Ní budh hé,” ar Fionn, “óir do mhúchadís iomarcadh na sluagh sinn agus ní budh fearr fear uásal ná anúasal aguinn. Gidheadh cuirfiod-sa mac rígh nó árdfhlatha gach lá ag cómhrac le Rígh an Domhuinn gona shluagh, agus cóireóchad-sa caolrinn air mo chaith féin ⁊ deireadh leathan ionnus go sgaoilfe caolrinn mo chatha-sa na hallmhúraibh ó chéile  334 agus nach léigfeadh an deire leathan a ndlúthúghadh rena chéile arís. Agus nā deargach aon duine agaibh 'arm acht air thríath nó tighearna óir an úair thuitis an tríath nó an tíghearna, is maidhm dá mhuintir é.”

Agus adúbhairt Fionn mac Cúmhaill mic Tréanmhóir uī Bhaoisgne: “Cia do-ghēabhainn chum an chatha amáireach?” “Do-ghēabhair mise,” ar Fionn mac Dubháin .i. rígh féine an Fhian Mhuimhneach. “Ní rachair cheana,” ar Fionn, “óir teasbeántar dhómh-sa ná fuil séun catha amáireach ort, óir ní dheachaigh aon duine a gcaith uaim ríamh nách aithneóchuinn a ttiocfach sé taranais chúm arís.” Adúbhairt Fionn mac Dubháin: “Air shéudaibh na beatha uile dámo thairigsi dhómh-sa arís go bráth íad, ní locfuinn ón gcaith do ghabhus do láimh tré dhroch-fháistinne p.53 air bith do dhéanamh dham, agus as air mo thír féin do-rinneadar an chéaddiobháil agus as mé féin do dhíoghalfas ortha é air ttúis.”

Air sin téid Fearghus Finnbhéil d'fhógra catha d'Fionn mac Dubháin go Rígh an Domhuinn. “Cía fhreagaras Fionn mac Dubháin dham?” air Rígh an Domhuinn. “Freagaród-sa é,” air Margréta Mór Rígh na Gréige, “agus atáid trí catha agus fithche laoch agam ann so.” Agus téid Fearghus File  335 go mac Dubháin agus go ttí a dhá mhac mheannamnacha do bhí mur aon fhris .i. Fáilbhe ⁊ Máine agus an fhian Mhuímhneach uile fairiú. Agus rugadar ruathar rachtmhar ró-olcach a gcuinne agus a gcómhdháil a chéile agus ni lúgha ná céad laoch do thuit le saint chum a rochtainne chum a chéile agus níor fhan siad go rángadur ucht le hucht. Is annsan tug Rígh Gréag urchur urmaisneach áitheasach don chraoisig cheannghorm chómh-reamhur chatha d'Fionn mac Dubháin gur tharlaigh idir órdruinn agus imlinn d'Fionn mac Dubháin í gur bhris a dhruim fada sliosgheal árd ann go ná raibh fāith leágha ná leighis air dá éis. Air sin cuiris Fionn mac Dubháin a fheidhm air an sleagh agus tarangas as í agus cuiris 'na ruathar eagcobhsaidh go Rígh Gréag í óir níor fhēad éirghe ionna sheasamh air mbrisi a dhroma ann don urchar, agus cuiris a láimh ann a chloidheamh crosórdha cúmhaduighthe agus tug buille do Rígh Gréag gur theasg an caithchrios agus gur leadair an lúireach agus go ndearrnaig dá chuid chodroma dhe, gur chómthuiteadar an dís deaghlaoch sin. Agus do claoidheag feart d'Fionn mac Dubháin os cionn Fionntrágha, gurab amhalaidh sin do thuiteadar na tréanfhir úd bonn re bonn ⁊ beól re beól  336 ar an láthair sin, agus do thógbhadur trí gártha móra troma taidbhseacha ag sluagh an domhuin agus ag fianaibh Éirionn ag cómhuídheamh na díse deaghlaoch sin.

Annsin adubhairt Fionn mac Cúmhaill: “Is truagh liom Teamhair Luachra do bheith gan Fionn mac Dubháin innte, óir ní dheachaidh duine diombuídheach aiste riamh re bhúr linn, agus an té nách fuilinge am dhún-sa ná a ndún Chormaic mic Airt mic Cuinn Chéadchatha do dheich seachtmhuine, do-ghēabhadh cion ⁊ ceól a ndún Finn mhic Dubháin ar feadh bliadhna, agus do-bheirim-si ainnim athar air Fháilbhe ionnus nách beith Teamhair Lúachra re bhúr linn gan Fionn mac Dubháin inte.”

Mar sin dóibh go maidionn air na mháireach. “Agus cía do-ghēabhainn chum an chatha aniogh?” air Fionn. “Do-ghēabhair misi,” ar Goll Garbh mac Rígh Alban, agus doba inghín do Gholl mac Mórna a mháthair, agus air mhair do chlannaibh Mórna an tráith sin, as faris do bhídís, agus as beag dā bpríomhlaochaibh do mhair an tan sin acht Conán mac Mórna amháin, óir do marbhadh Goll glaclāidir roimhe sin trē fheall ⁊ trē fhionnghall le Fionn mac Cúmhaill ⁊  337 le fianaibh Éirionn. Air sin d'ēirge Goll Garbh mac Rígh Alban ⁊ ro ghaibh a iorradh glasleabhair gríosmhāilleach chatha uime ⁊ do chomhēirge colg an chaithmhíledh sin ionnus go n-anfach mionúbhall nó móráirne air bharr uachtarach gach ruibe dá fholt agus dá fhionnadh agus do shluig súil dá shúilibh a gcuas íoghachtaraig a chinn chasfholtaig agus do mhearlas an tsúil eile 'ge go nár mhó maoldorn míledh ná re faicsint na n-allmhúrach dō. Agus as iad tāine an' aighidh .i. trí Ríghthe ó thuargabháil gréine anoir .i. Dubhcheartainn mac Fearmais, Uilleann mac Faobhair Ghlais agus Cuilleann mac Fearlúaith gonna ttrí cathaibh cródha cómhóra. Agus téid mac Rígh Alban fúthaibh, agus an neach do chéadfhéuch air níor fhéad 'athfheicsint arís le méid a fheirge, ⁊ gabhais dá n-ár ⁊ dá n-éirleach ⁊ dá n-athchumadh gur ba lía a marbh ná a mbeó go ttāirfios dóibh air sin a gcoirp agá gcíorbadh agus a muinghíl ag¯ maolleadra ⁊ a bhfuil ionna bhfaonluíghe ⁊ a mbeoil ag blasmearna agus a gcluasa ag clismearna go ndeachaig a gcíall ⁊ a gcuimhne p.55 uatha. Agus do chruinnighidar cáirde chúghcha ⁊ tugadh sin dóibh agus dob í a gcómhairle annsan a ttrí Ríghthe do ghabháil agus a ttabhairt do mhac Rígh Alban do chionn imtheachta agus léigionn dóibh féin. Air sin táine mac Rígh Alban go mórmheannamnach mur a raibh Fionn  338 mac Cúmhaill ⁊ fíanaibh Éirionn ⁊ na braighde sin mur aon fhris agus do díthcheannuidheadh a bhfíanuise an rígh féine Fionn mac Cumhaill iad.

Agus mur tháine an lá air na mháireach chúcha, adúbhairt Fionn mac Cúmhaill: “Cía do-ghēabhainn chum chatha aniu?” “Do-ghēabhair sinne,” air Osín ⁊ air Usgur mac Oisín, “agus clanna Baoisgne uile farrainn óir as sinn cuid is fearr d'aoibhneas Éirionn agus as dúinn as cóir a cosnamh mar sin.” Air sin téid Fearghus d'fógra catha ó Osín mac Finn ⁊ ó Usgur mac Osín go Rígh an Domhuinn. “Cia fhreagras clanna maicne an rígh féine dham ?” air Rígh an Domhuinn. “Freagoród-sa íad,” air Bolcán Rígh Fraingc, “óir is chúcha tángus a nÉirinn, ⁊ tuitfid liom agus Fionn féin ionna ndiaig óir ó thuiteas préamhacha an chrainn, tuitfidh an crann féin asa háithle sin.”

Air sin éirgeas Bolcán Rígh Fraingc ⁊ a cheithre catha armrúadh mar aon fris agus do ghabhadar a n-earradha catha uile umpa ⁊ tángadar a ttír fá chéadóir. Agus ro éirge don leath eile Osín armnímhneach mac Finn mhic Chúmhaill mhic Tréinmóir uí Baoisgne ⁊ Usgur anglonnach mac Osín ⁊ clanna maicne Baoisgne ó sin amach. Agus do ghabhadar a léinteacha saora sīodhamhala suaicheanta úmpa agus a sgíatha sgáthúaithne agus a starghaibh stuadhghlana agus a gcathbharra dubhdhaithte agus a p.56 gcloidhimhe troma taobhleabhaire toirteamhla agus a sleaghaibh slīopa slinnleathana slinnghéura. Cía trácht do chromadur na catha ceachtardha fána chéile inna rúadhbhróintibh rómhóra agus ionna ndrongaibh toirteamhla líonmhura  339 gur marbhadh mórán re hathaidh n-aithghairid eatortha. Is ann san do mhearlas an mhuir mhearthonnach mheasgaitheach d'innsint uilc an chatha sin agus do chriothnaig an talamh trómfhódach fána gcosaibh ⁊ do chómhbhéiciodar cairgeacha cinngharbha agus do bhorblabh- aradar badhbha beóldearga bonnlúaithe ⁊ brainfhéich bhorbdhubha bheōlchaínteacha ⁊ ba cómhór do labharadís clocha na talmhann ionna ttíompchall agus coillte teanntroma agus easaibhne éadroma agus linnte labharthacha lomlúaithe, agus tugadar na dúile úachtaracha trómgháir d'aontaobh ortha d'innsint na n-éacht agus na n-easbadh sin óir do nualladís cruinn agus clocha, aeghar ⁊ firmemente dá chéile d'innsint uilc na húaire sin gur chlos fá cheithre chuallaibh an domhuinn an díoghalt tug Usgur air caith na n-allmhúrach an tan sin, agus ba samhuiltíghe sin le gairbheas glórach garbhlinnteach ag cómhdhortadh tré chaol-charruigeacha chómhtheanna nó mur bhuinne borbruadh breaclasarach tré mhullach ríghthíghe etc.

⚐ p.14

408 Rug  4a 1 Oscar ardruathar fo cath na n-allmurach409  ⁊ ba samalta sin re gairbheas nglórach ngairbhlinnteach410  ngráineamhail ac comdortadh tré chaelcharaidh comthana,411  nó mar bhuinni mborbruadh mbreaclasrach tré mullach412  rofhairsing ríghthighi, nó mar thonnghail tuinne ceannghili413  cneasuaine cainntighi cuipghili treathanmóiri 'na timcheall,414  is é sin sreathadh ⁊ scaíledh ⁊ slisbualadh ⁊ sreangleadradh415  ⁊ saebcuma tuc Oscar arna hallmurchaibh don ruathar sin.

416 Is ann sin do-riacht Bolcán rí na Fraingci ⁊ Oisín dochum417  a chéli ⁊ ro sáidhsead an dá meirgi maethsróill isin tulaig418  taebhuaine ⁊ ro thógaibhsead an dá sciath áilli ilbuadhacha419  a n-aicill a chéli ⁊ ro nochtadar a cloidhme creatbláithi420  comtharrachaa ⁊ do-rinneadar urrlaidhi urrlamh ainiarmartach.421  Ocus do bhí an comrac ag dul tara chéili ann422  sin uair do bás ac clódh Oisín ann, ⁊ do-connairc Oisín423  mac Oisín sin ⁊ táinic chuca ⁊ tuc béim do rígh na Fraingi424  ⁊ do-rad an rí bém dó-san ⁊ do freagair a comlann d'Oisín.425  Ocus do-connairc dá mac ele Oisín sin .i. Échtach ⁊426  Uladh, ⁊ ro ghonadar rígh Frangc ⁊ do gon-san gach427  neach díbh-sean a cumain a ghona, ⁊ do bean osnamh428  éccomlainn a hOisín tairsib uili. Ocus do-connairc Mac429  Lughach sin ⁊ do-rad rodghuin do rígh Frangc ⁊ do-rad430  an rí béim dó-som ⁊ do freagair a comlann d'Oisín.431  Tángadar iommorro trí caeca laech do Clannaibh Baíscne432  chuigi ⁊ ro ghon gach énfhear acu hé ⁊ ro ghon-san gach433  énfer acu-san, ⁊ do bean osnam éccomlainn a hOisín434  thairsibh uili.

435 Do-chuala iommorro sin an tuir nár traethadh ⁊ an436  leoman luathfhergach ⁊ an nathair neimhélach ⁊ an437  onchú irghaili ⁊ an tonn rabharta ⁊ an bráth tar bruachaibh438  ⁊ an chathbearna céd ⁊ an lámh nach lamthaí ⁊ an croidhi439  nach cumscnaidthí ⁊ an troigh nach ruc aenchéim ar p.15440  cúlaibh riamh roim  4a 2 uathadh nó sochaide .i. Oscar441  anghlonnach. Ocus ba hingnadh leis cia do lémadh an442  éigean sin ara athair, ⁊ táinic dá n-innsaighidh ana443  fheargruathar reachtaigmhéil ⁊ ba samalta re caeca each444  ac torannbhualadh ⁊ ag crithbhualadh na trágha an445  crithbhualadh tuc uirri. Ocus do-connairc rí Frangc446  chuigi hé ⁊ do-chuaidh a chruth ⁊ a chaemhdénamh de ⁊447  téid a ghal ⁊ a ghaisceadh ar chúl ⁊ smuainis nach roibhi448  ar talmain dídin aigi muna deachadh a n-aer nó a449  firmaiminnt, ⁊ féchais suas arna néllaibh ⁊ smuainis450  gumadh dín dó eaturra ⁊ táinic édtruma chélli ⁊ aigeanta451  dó ⁊ tuc síneadh ara cholainn ó talmain co ndeachaidh452  re gaíth ⁊ re gealtacht a fhiadhnaisi sluagh an domhain453  ⁊ nír thoirn don baetheitill sin co ráinic Gleann mBolcáin454  a n-oirrthear na críchi sin, ⁊ tucadh gáirthi adhbulmhóra455  ag sluaghaibh an domhain 'gá chaínedh ⁊ ac fianaibh456  Érenn 'gá commaídheamh.

457 Do bádar iommorro fiana Érenn mar sin co táinic an458  oidhchi, ⁊ adubairt Finn: “Is cumthach aithmélach atá459  rí an domain anocht,” ar sé, “⁊ do-bhéra amas longpuirt460  oruibh. Ocus cia hagaibh do-ghiabhainn d'foraire an chuain461  anocht?” ar sé. “Do-ghiabhair misi,” ar Oisín, “⁊ an462  lín cedna do bhí ac cur catha aniubh mailli rim, óir ní463  furáil linn lá co n-oidhchi do dingmháil d'fhianaibh Érenn.”464  Ocus tángadar aran cuan. Ocus is i sin uair ⁊ aimser465  adubairt rígh an domhain: “Dar linn, a fhiru an domhain,466  ní maith bhar sén catha aniubh,” ar sé, “⁊ éirgeadh dream467  éigin agaibh do thabairt amuis longphuirt ar fhianaibh468  Érenn.”

469 Is ann sin ro éirgedar naí mic Gairb mic Tachair .i.470  Donn Mara mac Gairbh ⁊ Lonnmar mac  4b 1Gairbh471  ⁊ Lodra mac Gairbh ⁊ Iuchra mac Gairbh ⁊ Troigleathan p.16472  mac Gairbh ⁊ Tarraing Trén mac Gairb ⁊ Tola mac Gairbh473  ⁊ Tomna mac Gairbh ⁊ Dolar Durtha mac Gairbh rí474  Mara nIcht ⁊ sé céd dég a shocraidi. Ocus tángadar a475  tír uili acht seinnser na clainni sin Gairb .i. Dolur Durbha,476  ⁊ do freagradar Clanna Baíscne co hathlum imghonach iad477  ⁊ tángadar do tréntuarcain a chéle gur leadradh lámha ann478  sin ⁊ gur teascadh taíbh ⁊ gur cirrbadh cuirp, ⁊ do bádar479  isin irghail sin co táinic an maiden mochsolus. Acht énní,480  ní roibh beó sa maidin neach doba thualaing a arm d'imirt481  díbh leath ar leath acht triar do clannaibh Gairbh ⁊ Oisín482  ⁊ Oscar. Ocus ní drud ó chele do-rinnedar acht tucadh483  sithi ara chéli acu ⁊ ro innsaigh dias díb Oscar ⁊ ro innsaig484  an treas fear ⁊ Oisín a chéli, ⁊ ba cruaid coimnert cutruma485  an comrac sin. Ocus fuaradar a dís fén bás le hOscar ⁊486  do thuitsedar taisi ⁊ táimnélla báis air fén ⁊ ba lór do487  laighdiugadh Oisín sin.

488 Ro theilg iommorro Oisín ⁊ an t-allmurach a n-airm asa489  lámaibh ⁊ ro dúnsat a righthi reamra ríghdha romaiseacha490  tar caelaib corp a chéle ⁊ tucsad cuir fhearrdha fhírcalma491  d'aroile. Acht énni, dobo theachta ó oirrther an domhain492  co Críchaibh na Fhuinedhach d'fhéchain comraic na deisi493  sin. Is ann sin tuc an t-allmurach tarraing tulcalma ar494  Oisín dochum na fairrgi, óir ba maith a snámh ⁊ a onfais495  féin. Tuc iommorro Oisín tarraing air sin óir nír fhiú496  leis a inad comraic do seachna dó. Rángadar iommorro497  araen sa fhairrci ⁊ do bídís ac combáthadh a chéile co498  téighdís  4b 2 co grian ⁊ co grinnell an glanmara. Ba499  crád cridhe iommorro leisin fhéin Oisín do beith isin éigin500  sin. “Éirigh, a Fhearghuis Fhínbhéil,” ar Finn, “do moladh501  mo mic dam ⁊ dá greasacht.” Téid Fearghus co hoirear an502  chuain chuipghléghil. “A anum a Oisín,” ar Ferghus,503  “is maith an comlann sin do-ní ⁊ is imdha fiadhnaisi air p.17504  uair atáid sluaig an domain móir uili ⁊ fiana Érenn 'gut505  fheitheamh, ⁊ médaig do menma ⁊ cuimhnigh na comlanna506  maithi do-rinneadh roime leat.” Do cumhnaigh iommorro507  Oisín a áithesa móra mince 'mun ngreasacht sin tuc508  Fearghus air, ⁊ do éirigh a aignedh ⁊ do médaigh a menma509  ⁊ ro dúnastair na dódláma doleónta um chael droma an510  allmuraigh ⁊ rug les co grian an glanmara hé ⁊ tuc a511  druim re grian dó ⁊ a bél a n-airde ⁊ níor lig anís hé gur512  scar a anam fria corp, ⁊ tuc a tír hé ⁊ ro scar an ceann ⁊513  an colann re' chéli ⁊ táinic féin co coscrach commaídmtheach514  co fianaibh Éirenn.

515 Ro éirigh iommorro seinnser na clainni sin Gairbh mic516  Thacair .i. Dolar Durba rí Mara nIcht. “A rí an domhain,”517  ar sé, “is truagh duit gan mo leigen d'éntaíbh rem518  bráithribh co fianaibh Érenn, uair dá mbeinn-si féin519  fariú, níbudh tualaing fiana Érenn ar marbadh ⁊ dígheólad-sa520  co maith iad uair mairbhfead-sa céd fear n-armach521  gach lae díb nó co tair lim iad uili, ⁊ is briathar dam,”522  ar sé, “dá faghar-sa neach do sluagaibh an domhain523  do deargadh a airm ar neach díb, co n-imér bás air.” Ocus524  táinic a tír ⁊ do tshir comhlann céd aran fhéin, ⁊ tucadh525  gáir fhochmaididh ⁊ fhanámaid aca-san uime ⁊ do cuiredh526  céd chuigi an lá sin. Cidh tráth acht ba ruathar leomain527  bhuirb barbardha a ghnímartha-san orro ⁊ dorcradar leis528  gan áladh gan fordergadh do thabairt air fén ⁊ do-rinne529  cairn dá ceann-  5a 1 aibh ⁊ duma dhá collaibh ⁊530  fadhbcharn dá n-édaighibh.

531 Iar sin tráth ro theilg an t-allmurach a eirredh catha532  de ⁊ do ghabh eirredh suaicnidh somhaiseach uime ⁊ do533  gabh camán ⁊ liathróid ⁊ ro bhuail an liathróid ó iarthar p.18534  na trágha co 'hoirrther ⁊ do ghabh 'na deasláim ré toirrnemh535  hí ⁊ do chuir ara troighidh hí an dara feacht ⁊ do lig 'na536  ruathar hé ó iarthar na trágha co 'hoirrther ⁊ sé ac teilgean537  na liathróide don troighidh 'na chéile gan lámh do bhuain538  ria ⁊ gan isi do bhuain re talam, ⁊ cuiris ara ghlún hí an539  treas fecht ⁊ reathais gusan cenn ele don tráigh ⁊ sé 'gá540  cur don glún 'na chéle gan buain re lár. Teilgis iommorro541  ara ghualaind hí ⁊ ruc ruathar ba samalta re gaíth Márta542  ón cheann 'na chéili don tráigh ⁊ sé ag teilgean na liathróidi543  don ghualainn dá chéile gan láim do bhuain ria ⁊ gan544  isi do bhuain re talmain. Ocus greannaighis an fhian uili545  uman cles sin do dénamh. Fóbrais iommorro Oscar ⁊546  Mac Lugach techt do dénamh an chleasa sin. “Anaidh,547  a óga,” ar Finn, “uair ní dearrna ⁊ ní dhingne Éirennach548  an cleas úd acht éntriar amáin .i. Lugh mac Eithleann a549  cath Mhuighi Tuiredh ⁊ do-rinne Cú Chulainn a Tailltin550  hé ⁊ ticfa macámh ele do Connachtaibh do-ghéna hé.”

551 Téid trá an t-allmurach ana luing ana dhiaidh sin, ⁊552  táinic arnamárach ⁊ do shir comhlann céd. Nír fríth neach553  dá fhaemadh sin nó co nderrna an fhian crannchur ⁊ an554  céd ráinic chuigi an lá sin ní tháinic fer innisti scél díbh555  ⁊ torchradar leis fo cédóir, ⁊ do-chuaidh ana luing an556  oidhchi sin. Táinic arnamárach chuca, acht énní, ní557  fhacadar an fian chuca riamh d'iarraidh comhlainn neach558  re budh mó a ndoicheall ná sé, ⁊ ba seac leó an cranncur559  do dénamh ar teithedh a fhreagartha, ⁊ an céd dá ráinic560  dul chuigi an lá sin, ro fhágsad imchomarc beathadh ⁊561  sláinti ac fianaibh Érenn, uair ba dearbh leó nach ticfaidís562  tara n-ais arís. Táinic an t-allmurach chuca ⁊ do bhí563  do méd a fheirgi ní hairm tuc les  5a 2 an lá sin acht rug564  ruathar fútha, ⁊ an fer fa neasa dó díbh, do ghabhadh ar565  chael choisi hé ⁊ do-beredh rodbhuilli dímór de fá cheann566  an fhir ba neasa dó, ⁊ do thuit an céd sin leis ⁊ do leig p.19567  a ghuth míledh a mullach a chinn ac commaídem an áir568  ⁊ do-chuaidh 'na luing an oidhchi sin.

569 Do-clos iommorro fo ceithri cúilibh Érenn scéla an570  allmuraig sin ⁊ an díl tuc aran fhéin. Do-chuala iommorro571  Fiachra Foiltleabar rí Uladh sin ⁊ adubairt: “Is truagh572  lium,” ar sé, “méd an éigin a fuilid fian Érenn ⁊ gan mo573  beith féin inchatha leó.” Ocus ní roibhi do chlainn aigi574  acht énmac amháin a cinn a trí mbliadan déc, ⁊ dob é575  adhbar rígh dob fearr dealbh ⁊ eineach do bí a nÉrinn é.576  “Maith do-déntá-sa sin,” ar an macámh, “.i. ógbaidh Uladh577  uili do cur lium-sa cucu ó nach inchatha tú féin.” “Ná578  habair-si sin,” ar an rí, “uair ní hincomraic leanamh trí579  mbliadan déc, ⁊ dámadh edh, dobadh eadh thusa.” Ocus580  do thuig an rí nárbh áil leisin macám anmain gan dul581  co fianaibh Érenn. Do gabadh iommorro leó hé ⁊ do582  cuireadh a seomra fo iadhadh hé ⁊ dá macám dég do583  macaibh rígh ⁊ rofhlatha Uladh do bhí 'na comaltadhaibh584  aigi leis. “A óga,” ar an macámh, “is maith do-ghénadh585  sib-si techt lium-sa co fianaibh Érenn, ar gin co fuil bhar586  n-airi-si re ríghi nUladh, dobadh maith díb clú maith587  dábar rochtain fén. Uair gin gur gabh Conall Cearrnach588  mac Aimirghin ná Cú Chulainn mac Subhaltaigh náid589  mic uaisli ághmara Uisnigh ríghi nUladh, is beac má ba590  oirrdearca Concobhar agá roibhi ríghi Uladh ná siad591  tréna ngnímarthaibh maithi fén, ⁊ is cubhais dam-sa fós,”592  ar sé, “nach racha proinn nó tomaltas am bél-sa coidhchí593  ar ulcaibh rib-si innas co fhuiger-sa bás ⁊ co ngéba rí594  eachtrann ríghi Uladh tar éis m'athar-sa ⁊ co ruca595  ainbreatha oraibh-si.”

596 Do-chuaidh iommorro an comhrádh sin fona macámaibh597  ⁊ an tan do chodail an rí, do-cuadar-san fo teach na séd598  ⁊ tuc-  5b 1 sad sciath ⁊ cloidheamh ⁊ cathbarr ⁊ dá599  craísigh chatha ⁊ da chuilén mílchon gacha macáimh leó p.20600  as, ⁊ tángadar rompu tar Eas Ruaidh mic Badhuirn601  atuaidh ⁊ tré crichaibh craebhtorthacha Cairbri co602  coimdíreach ⁊ tré chúigedh clannlínmar Connacht ⁊ tré603  Chailli an Chosnuma rea n-abartar rogha gacha ríghi ⁊604  fíronóir gacha filed ⁊ tar sruth Anaighi ⁊ a Ciarraighi605  Luachra ⁊ láim re Cathair na Claenrátha siar ⁊ as sin606  co cuan Finntrágha.

607 Is í sin uair ⁊ aimsear tarrla an t-allmurach .i. Dolar608  Durbha, aran tráigh ac grísadh ⁊ ac imdergadh na féni,609  ⁊ do ghabh adhnáiri mhór Oisín uime sin. “A fhiana Érenn,”610  ar sé, “do thuit mórán dar sluagaibh le Dolar Durbha ⁊611  ní shaílim a beac againn do dhul beó ó chath Fhinntrágha,612  ⁊ má tá a ndán dam fén bás d'fhagháil ann, is fearr lium613  bás d'fagháil le Dolar Durbha ⁊ comrac maith do dénam614  ris ná beth ac féchain an díla do-bhéra sé aran féin gach615  laí.” Ocus ro tógbadh tromgháir truagh tuirseach trom-neimélach616  ag ógbaidh na féine ⁊ agá n-aes ciúil ⁊ oirfididh617  ⁊ ealadna óna briathraibh sin Oisín.

618 Is í sin uair ⁊ aimser do-conncadar an buiden óg ildealbach619  san oirear anoir gach ndíreach chuca. “An agam, a mic,”620  ar Finn “co fhinnainn cúich an bhuidhen óg illealbach621  do-chím is ferr écosc do-connac aran domhan riam.” Ocus622  tángadar chuca faí sin ⁊ leigis mac rígh Uladh a glún623  deas faí a fhiadhnaise an ríghféinidh ⁊ beannaighis co624  cunnail céillidi dó, ⁊ freagairter mar an cédna hé ⁊625  fiarfaighis Finn scéla díbh, cúich iad fén ⁊ caidhe a n-árus.626  “Eamhain Macha ar n-árus,” ar an macám, “⁊ is dím féin627  goirther Goll mac ríg Uladh, ⁊ comaltadha dam na macáim628  úd aili ad-chíthi-si.” “Créd ro ghluais sib an tráth sa?”629  ar Finn. “Sluagh an domain móir uili ad-cios dúinn ac630  cathachadh ribh-si gach laí ⁊ dob áil linne cleasa goili631  ⁊ gaiscidh d'fhoghlaim  5b 2 uaibh-si, ⁊ dá mbeidís macáim p.21632  óga uaisli mar sinne faré rí an domhain, dob áil linne,633  a rífhéinidh, ar coimlín fén do dingmháil díd-sa dib ó634  nach aíseach sinn re comrac prímlaech.” “Mo-chean-sa635  bar tacht ⁊ bar torrachtain,” ar Finn, “⁊ gidheadh,” ar636  sé, “dobadh scél mór énmac h'athar-sa do leigean dochum637  na n-allmurach ⁊ gan adhbhar rígh d'Ulltachaibh acht sé.”

638 Is ann sin do leig an t-allmurach a ghuth míledh a639  n-uachtar a chinn do coimgrennugadh na féine. “Créd an640  laech úd ad-chím?” ar mac rígh Uladh. “Laech súd ac641  iarraidh comhlaind céd,” ar Conán mac Morna. “Créd642  do-ber gan comhlann éinfhir d'fhagháil dó?” ar an643  macámh. “Truagh sin,” ar Conán, “uair do thuiteadar644  cúic céd laech don féin re cúic lá a ndiaidh a chéili leis ⁊645  ní fagar uathadh nó sochaidhi anois dá freagra.” “Ingnad646  an clú atá oruibh-si,” ar an macámh, “⁊ énlaech sa domhan647  d'éra um comhlann daíbh, ⁊ rachad-sa cuici,” ar mac rígh648  Uladh. “Ná habair arís sin,” ar Conán, “uair dar ar649  mbréithir, na cúic céd torchair leis, do dingébadh gach650  énfher díbh thusa.” “Nír aithnidh dam-sa an fhian roim651  aniubh,” ar an macámh, “⁊ dar lium is tusa fear míblais652  ⁊ mí-urrlabra na féine, a Conáin mic Morna.” “Is rim653  ráitir,” ar Conán mac Morna. “Is briathar dam-sa,” ar654  mac rígh Uladh, “dá mbeitheá-sa ⁊ an laech úd ⁊ na655  cúic céd sin d'éntaíbh, nach bérainn-si céim ar cúl romaibh656  uili.” Ocus éirghis an macámh d'innsaigidh an allmuraigh.

657 “A Chlanna Rónáin,” arsa Finn, “cuirim ar bhar cumairce658  ⁊ ar bhar n-eineach gan mac rígh Uladh do leigean659  dochum an allmuraigh.” Éirghis Caílti ⁊ clannmaicne660  Rónáin uili, ⁊ fa hobair mór dhóibh uili a congmháil ⁊661  do cuireadh glais ⁊ géibhinn fair. Ocus an céin do bás662  'gá ghabáil-sén, do-chuadar a dhá chomalta décc do663  comrac risan allmurach, ⁊ nír airigh an fhian iad gur664  6a 1 thuitsed leis ⁊ gur bhean a dhá cheann déc díbh, ⁊ p.22665  do leig a ghuth míledh a n-uachtar a chine ac commaídem666  an ghníma sin. “Créd fá ndénann an t-allmurach so?”667  ar mac rígh Uladh. “Is truagh duit-si an t-adhbhar,” ar668  Conán mac Morna, “.i. ac commaídem do dhá comalta669  déc-sa atá.” “Truagh an scél sin, a dhuine,” ar mac rígh670  Uladh, “⁊ a fhiana Érenn,” ar sé, “budh fada a fholtanus671  díbh mo congbháil mar so uair do-ghiab-sa bás d'feirg672  ⁊ d'aithmhéla ⁊ is oraibh-se bhias a fholtanas,” ar sé,673  “⁊ budh eascaraid sibh ⁊ Ulaidh dá éis choidhchi, ⁊ dobo674  beac a díth díbh-si tuitim leisan allmurach úd dam-sa675  suil do congbadh sib mar so mé.”

676 Do-chuaidh iommorro an comrádh sin fo fianaib Érenn677  ⁊ ro scaíledh aca de. Is ann sin ro ghabh an mac sin arm678  a shean ⁊ a sheinnsear ⁊ ro ghabh scúirdléine sróill ⁊679  gormlúireach grísmáillech glaisleabar ⁊ órsciath imealchorcra680  ⁊ coilér cumdachta caelreangach cimasgel ⁊ dá craisigh681  cheannghlasa cheannlethna cróremra ⁊ cloidheamh crosórdha682  cumdaigh, ⁊ ruc ruathar a n-aghaidh an allmuraigh683  fón innus sin. Ocus meabais gean gáire aran allmurach684  ima fhaicsin chuigi ⁊ do thógbadar sluaigh an domhain685  móir uili gáirthi scigi ⁊ fanámhaid dó, ⁊ ba móidi a menma686  leisan macámh sin uili, ⁊ rángadar sé gona uadha aran687  allmurach suil do gonadh hé féin. Ocus ro fearsad comrac.688  Féigh fuileach forbartach coimnert calma croidheamhail689  ruibhnech reachtmar rodghonach treasach taíbhderg690  tulgánach aigmhéil ingnadh anaithnidh iachtach urrlamh691  osnadach láimderg léidmeach luathghonach dígháir dlúth-mear692  dásachtach cneadhach crannruadh croidemail comrac693  na deisi sin. Uair dá sirthí ó imlibh oirrtheracha Innsi694  Cirb a medón Mara Romoir Ruaidh co Tír na Fhuinedhach,695  ni fuighthí eaturru sin comhrac deisi budh ferr ná in p.23696  comrac sin. Ocus do bádar sluaigh an domhain mhóir697  uili ⁊ fiana Érenn 'gá coimgreasacht.

698 Ocus ar techt na hoidhchi trá ⁊ ar tairgsin a n-arm ⁊ ar699  scoltadh a sciath,  6a 2 ní drud ó chéili do-rónsat amhail700  bu gnáth do comrac sgur ó thicfadh adhaigh acht701  rucadar ruathar foirtill fergadhbal a comdáil a chéle702  ⁊ ro dúnsad a lámha luatha léidmheacha tara chéli ⁊703  tucadar cuir ána athluma d'aroile gur brúighedar an704  gealtrácht gainmidhi. Ocus do bádar isin comshuathadh705  sin co táinic an lán mara ⁊ gur leath eaturra ⁊ tír, ⁊ do706  bhí do méd feirgi na deisi sin nár sheachnadar a n-inadh707  comraic co táinic an lán mara tarsta ⁊ gur báidhedh araen708  iad a fhiadnaisi sluagh an domhain ⁊ fian Érenn, ⁊ tucadh709  gáir adhbhalmhór ac sluaghaibh an domhain ⁊ ag fianaibh710  Érenn ac comchaíneadh na deisi sin. Ocus is ann do711  fríth arnamhárach iad aran tráigh ⁊ a lámha arna712  cruadhcheangal um chaeldromannaibh a chéili ⁊ cuach-shnadmanna713  dá cosaibh tréna chéili, ⁊ srón meic rígh Uladh714  a mbél an allmuraigh ⁊ a smeig-sim a mbél an macáimh,715  ⁊ dob éigean an t-allmurach do leadradh acá scarthain716  re' chéili. Ocus ro hadhlaiceadh mac rígh Uladh ⁊ do717  claidheadh a fheart ⁊ do tógbadh lia osa loidhe, ⁊ do718  feradh a chluithi caínteach le fianaibh Érenn, ⁊ nír thuit719  leisan fhiangaisceadh riam mac dobo comhchoitchinne720  cuma iná sé.

721 “Cia do-ghiabhainn d'fhoraire an chuain anocht ?” ar722  Finn. “Rachmaid-ne chuigi,” arsa naí nGairb na féine .i.723  Garb Shléibhi Mis ⁊ Garb Shléibhi Cua ⁊ Garb Shléibhe724  Cláir ⁊ Garb Shléibhi Crot ⁊ Garb Shléibhi Muice ⁊ Garb725  Shléibhe Fuaid ⁊ Gairb Sléibhe Átha Móir ⁊ Garb Dúine726  Dealgan ⁊ Garb Dúine Sobairci ⁊ a fhiana fén fariú. p.24727  Gairid iommorro do bádar ann an tan do-conncadar Iruath728  mac Dreagan mic Duilli rígh Fer nDreagan chuca, ⁊ do729  innsaigheadar a céili ⁊ do bádar ag ár ⁊ ag oirrlech aroili.730  Acht énní, ni fédtar a comhraic uili d'faisnéis nó d'innisin731  ⁊ ní fétar a tuarascbáil do thabairt uair ní raibhi 'na732  seasam ar chinn an lae díbh acht trí Gairbh dona Garbaibh733  ⁊ rígh Fer  6b 1 nDreagan, ⁊ ní ar tlás ná ar time do-chuaidh734  aca méd an áir 'na timchell acht ro cromadar735  na cinn ⁊ ro luathaighedar na lámha ⁊ do ben gach neach736  díbh ciall dá anmain, uair do sáidheadar na craíseacha737  isna corpaibh co rucadar urranna caebacha cubhardearga738  cró tré dromannaibh na ndeachlaech gurba comthuitim739  don ceathrar sin bonn re bonn ⁊ bél re bél aran láthair sin.

740 Asa aithli sin iommorro do-connairc Ferghus Fínbhél741  mac Finn urmór fhian Érenn ar tuitim ⁊ do-chuaidh742  gan cead gan comairli dóib co Teamraig na Rígh mar a743  raibhe Cormac mac Airt airdrígh Érenn ⁊ do innis dó744  an t-éigen a raibhi Finn ⁊ fiana Érenn. “Maith lium-sa,”745  ar Cormac, “Finn do beth isin éigin sin, uair ní lamhann746  neach dá fuil fúm d'aes na treabaire muc ná míl ná breac747  ná bradán ná óglaegh allaidh dá fhagadh marbh a cinn748  gacha conairi, ní lamhann a thógbáil do lár le smacht ⁊749  ní lamhann neach d'aes na treabaire teacht ón buailid750  gusan seanbhaili gan sgreaball d'Finn ⁊ ní lamhthar bean751  díb do thabairt d'fhir nó co fhiarfaighear di an mbiadh752  fear nó leannán a fhianaib Érenn aici, ⁊ muna rabh, is753  éigin screaball do thabairt d'Finn ré ndul dochum fir754  di. Ocus is mór do drochbreathaibh beiris Finn orainne755  ⁊ dobadh ferr linn treisi ac allmurchaibh ná aigi.”

756 Téid iommorro Fearghus aran fhaithchi mar a raibe757  Cairbri Lifeachair mac Cormaic ac cluichi lúibe ⁊ liathróidi.758  “A Cairpri Lifeachair,” ar Ferghus Fínbél, “is olc an p.25759  cosnamh ar Érinn duit beith ac baethcluichi gan buantarbha760  ⁊ si 'gá buain díb ac allmurchaibh.” Ocus do bí 'gá greasacht761  ⁊ 'gá imdergadh, ⁊ gabhais adhnáire mór Cairbri Lifeachair762  tríd sin ⁊ teilgis a chamán uadha ⁊ táinic fá Thuathaib763  Teamrach. Ocus do timsaigh an óghaidh uili co roibhi764  deich céd fiched ar maidin, ⁊ tiaghaid rompa gan ced765  gan comairli do Cormac mac Airt nó co rángadar cuan766  Finntrágha. Ocus téid Ferghus rompa a pup-  6b 2 aill767  Finn ⁊ fiarfaigis Finn scéla de ⁊ do innis Ferghus dó768  Cairbri Lifeachair do theacht leis, ⁊ ro éirgedar fian Érenn769  uili a n-agaidh Cairbri ⁊ ro fearsad fáiltidha ris. Adubairt770  Finn: “A Cairbri,” ar sé, “dobadh fhearr linn do theacht771  cugainn an tráth do beidis aes ciúil ⁊ oirfididh ⁊ aes dána772  ⁊ mná ⁊ bannála ac aíbhnes ort ná in tan do biadh éigean773  catha orainn amail atá anuis.” “Ní do choimidacht ort774  thánag-sa,” ar Cairbri, “acht do thabairt m'fheadma catha775  leat.” “Nír ghabhus-sa óglach nua riam re hucht chatha,”776  ar Finn, “uair is minic leisan neach tig mar sin a dhul a777  n-inadh báis d'fhagáil, ⁊ ní háil lim-sa m'óglach nua do778  thuitim trím.” “Is cubhais dam-sa,” ar Cairbri, “co779  tibear-sa cath as m'ucht féin dóib muna thucar as t'ucht-sa780  é.” Ocus téid Fearghus Fínbhél d'fógra catha ó Chairbri781  Lifeachair ar rígh an domhain.

782 “Cia fhreageórus mac rígh Érenn dam?” ar rígh an783  domhain. “Rachad-sa chuice,” arsa Sligeach mac Sengairb784  rígh Fhear Ceapdha, ⁊ táinic a tír ⁊ a trí ruadhchatha785  romóra. Ocus táinic Cairbri 'na n-agaidh ⁊ a ógbaidh786  uili fa lia a fharradh Cairbri ann sin. “A Cairbri,” ar fear787  dá muintir ris, “gabh cridhi maith chugad don cath sa788  uair ní ferr leisin fhéin cuid maith agad-sa de ná ag789  allmurchaibh. Uair is é do sheanathair-si do marb Cumall790  mac Trénmhóir athair Finn ⁊ is cumain leó-san sin gin791  gur cumhain leat-sa é.” 'Gá chluinsin sin do Cairbri, ruc p.26792  ruathar fá cath na n-allmurach ⁊ do gabh 'gá slaidhi793  ⁊ 'gá sleachtadh gurba taebhtheascaighi treóin dá treas794  ⁊ gurba mughaighi maithi dá mórghleó co tarrla chuigi795  an fer feargach forránach .i. Sligeach mac Seanghairbh,796  ⁊ gér é sin, ba bás urrlam ⁊ fa écc obann ⁊ fa hoideadh797  áirighi teagmháil rena comlann. Ocus tuairgis cách a798  chéle díbh ⁊ do congbhadar an dá sciath áilli ilbuadhacha799  frisin aicill ⁊ do cromadar na haighthi arda oscurtha800  a crislaigibh na sciath mbreacard mbordchuanna ⁊ do801  imreadar na lanna límtha gurba cliatha tolla teascaidhthi802  na taíbh ón trénurrlaidi sin.

⚑ 355 p.56

... agus do chromadur na haighthe osgurdha a gcrioslaídhibh na sgíath mbreacárda mbordchuanna agus d'imridur na lanna líomhtha leathanghéura gur ba cliatha tollta teasgaithe p.57 na taoibh aco ón ttréantuargaint sin gur ba dóirsi báis na béimionna calma cómhléidmheacha tug Cairbre air an allmhúrach, gur thuit a bhfóircheann an chómhraic sin leis, agus táine féin go mbuadh gcosgair go Fionn mac Cúmhaill agus go fíanaibh Éirionn.

As a haithle sin adubhairt Fionn mac Cumhaill: “A fhianaibh Éirionn,” air sé, “ní fhaicim féin mac rígh ná rófhlaith ná taoiseach féine d'fhíanaibh Éirionn gan caith do thabhairt as 'ucht féin, agus fógartar lā mórchatha eattrom-sa agus Rígh an Domhuinn.” “Léig dhómh-sa caith do thabhairt d'allmhúrcha,” air Caoilte mac Rónáin. “Atá sin do ghoil agus do ghaisge ionnat,” air Fionn mac Cúmhaill, “air son nách ceárd mhic óglaoich dul do chur catha le hárdríghthibh, agus dá mbeitheá-sa a líon catha do chur, do léigfinn chuige thu.” “Atáid fithche céad agam annso,” air Caoilte. “As maith an tsochraid mhic óglaoich sin,” air Fionn, “agus a fhianaibh Éirionn,” air sé, “is maith do dhlíghfeach dhíbh cúngnamh sluagh do thabhairt do Chaoilte mac Rónáin, óir as é chongbhus gacha bliadhain agus gacha treas bliadhain sibh óir atá seacht ttighthe n-aoigheadh ag cómhfhreagra age d'fearaibh Éireann.” “Do-bhéur féin céad do,” air Usgur. “Do-gheabhaidh sé céad eile úaim-si,” air an fhian Mhuimhneach. “Do-gheabhaidh sé céad úaim-si,” air Goll Garbh mac Rígh Alban. “Do-gheabhaidh sé céad uaim-si,” air Druim Dearg mac Dollair .i. rígh féine an fhian Ulladh. “Atáid  356 cheithre céad fhithchiod agom anois,” air Caoilte mac Rónáin, “⁊ níor theasta úaim do ghnáithlíon catha acht sé chéad, agus bíoch an chuid sin don chaith oram féin am aonar.”

Air sin téid Fearghus d'fógra catha do Chaoilte mac Rónáin go Rígh an Domhuinn. “Cía don fhéin do thig chum an chatha aniogh?” air Rígh an Domhuinn. “Óglách atá a bhfíannuígheacht é,” air Fearghus. “Is mō badh cheárd do mhac óglaoich brughachas agus biadhtachas do dhéanamh ná dul do chur catha re hárd-ríghthibh, Agus cía fhreagórus mac Rónáin dam?” air Rígh an Domhuinn. “Rachad-sa chuige,” air Troighleathan mac Rígh p.58 na hEaspáine. “As córuide dhuit a dhul,” air Fearghus, “óir is ann atá an té do mharbh t'athair .i. Conn Crithir mac Brain mic Feabhaill.” Agus do ghaibh gráin mhór Fearghus le méid an adhmolaidh agus le hadhuaibhreacht a innill, agus táine mur a raibh Caoilte mac Rónáin agus d'innis sin do. D'ionnsuidheadur cāch a chéile donna mbrosnach beódha agus ionna ndubhdhortaibh díleann agus do cuireadh ár adhthallmhór re hathaidh n-aithghairrid eattortha, ⁊ tārluig Caoilte mac Rónáin agus mac Rígh na hEaspáine air a chéile agus do bhádar ag tréantúargaint a chéile.

Agus as í sin uair agus aimsir do-chonnarcadar fíanaibh Éirionn loingeas mhór fán gcúan. “Is truadh sin,” air Fionn mac Cumhaill “óir is tuille cabhartha atá ag teacht chum na n-allmhúrach, agus as daoine caillte sinn feasta.” Air sin féuchas Oisín seacha ortha agus adubhairt:  357“Dob annamh leat-sa do mhealladh adt aithne, a rígh féine,” air sé, “agus ní hallmhúraig íad súd acht dream d'fearaibh Éirionn atā ann agus as dod mhuinntir-si íad súd .i. Fiodhach mac Righ Breatan agus an Fhian Bhreathnach agus Dubhán mac Nuadhat mac Rígh Craige Léithe a dTuamhainn .i. dearbhráithir do mháthar féin.” Air sin tángadar na slōighte a ttír agus do-chonnarcadar na héachta dá ccur agus d'aithníghidur suaitheantas ⁊ meirge Chaoilte ann, agus gach nduine do thigeach do láithir, do-bheirioch béim do mhac Rígh na hEaspáine, agus níor bréagnuidheach na seanfhocail leo .i. luighe iolair ar uathadh. Agus do thuit mac Rígh na hEaspáine leó.

Air sin do thiomsuídheadar urmhór fhíanaibh Éirionn go haonionnad agus adubhairt Fionn mac Cúmhaill: “Ēirge, a Fhearghus, mur a bhfuil Rígh an Domhuinn agus gaibh lá mórchatha dhomh-sa fris.” Air sin téid Fearghus mur a raibh Rígh an Domhuinn p.59 agus canais aitheasg Fhinn mhic Cúmhaill fris agus d'órduígheadur an treas lá a ndiaidh an lae sin chum an mhórchatha sin do chur.

Do bhádhas immorro ag teacht tar na sgéulaibh sin go coitcheann ar fud Éirionn uile agus go háirighthe do bhádhas an oídhche sin ag trācht air an gcaith a mbrúgh Thaidhg mic Nuadhat Rígh Craige Léithe a tTuadhmhumhainn. Agus así bean do bhí ag Tadhg .i. Caoiltabhair inghín Rígh Thíre na bhFear bhFionn, agus ba dhearbhchomhalta dhi Rígh an Domhuinn agus mac inghine dhi Fionn mac Cúmhaill. Agus do bhí san mbrúgh céadhna Muirinn  358 Mhongchaoin inghin Thaidhg mic Nuadhat agus Labhraidh Lámhfhada mac Taidhg mic Nuadhat. “A anam a Chaoiltabhair,” air Tadhg mac Nuadhat, “cía dona hárdríghthibh so do shíleas tú do theacht beó ón mórchaith so nó an ttiocfa ceachtar dhíobh?” “Is truadh sin,” air Caoiltabhair, “óir dá mbeidis fir an domhuinn uile a n-aighidh Dháire Dhuinn mic Loisginn Lómghlúnaig .i. Rígh an Domhuinn, ní thraochfadís é, agus ní bhfuil cumus ag armaibh an domhuinn aon ruibe dá fholt do leadarradh agus ní bhfuil fíacail ionna cheann acht aonchnámh daingean ⁊ ní bhfuil easna 'na chorp acht aonchlár cóimhreámhar cnámha. Agus an oídhche do geineadh Dáire Donn do taidhbhreadh do Bhulcán Gobha a n-ifrionn go ngeinfíghe mac an oídhche sin do ghéabhach an domhann uile go hÉirinn agus nách déanfach arm ar bith fuilliúghadh nā p.60 fóirdhearga air acht an t-arm do bainfíghe as an míanach do bainfíghe an oídhche sin, agus do rinneadh leis san ló céadhna sgian agus ga agus cloídheamh. Agus an tan do bhí Dáire Donn ag gabháil an domhuinn, do fuair Righ na Fúarígheachta fios na n-arm dho agus do rug Rígh an Domhuinn go teach m'athar-sa iad .i. Rígh Thíre na bhFear bhFionn, a oide féin, agus atáid a gciste cloiche age.” “A Chaoiltabhair,” air Tadhg mac Nuadhat “do badh maith dhuit-si dul lead dhraoigheacht féin ag iarraidh na n-arm sin do chabhair mic h'inghíne féin .i. Fionn mac Cúmhaill.” “Is truadh sin,” air Caoiltabhair “óir dá mbeidís anmanna Shíl Ádhaimh a ngeall  350 ris sin, ní badh tualaing neach ar domhunn teacht ó Thír na bhFear bhFionn go Cúan Fionntrágha a n-iarthar Éirionn fó cheann trí lá, ⁊ dá mbeidís na hairm agom-sa annso, ní thiubhrainn úaim íad a n-aighidh mo chomhdhalta féin, an té do hoileadh air aon chíoch liom .i. Rígh an Domhuinn.” Adúbhairt Labhraidh Lámhfhada mac Taidhg mic Núadhat rena athair: “Tabhair-se cúngnamh draoidheachta damh-sa go ndeachuinn d'iarraidh na n-arm dá mbeith mo chuid ionna bhfagháil óir asé as truadh liom an té is triaith agus as tíghearna dham agus mac mo dhearbhcsiubhrach féin do dhul fá chaoighil cloidhimh an allmhuraig úd agus nách déanfuig airm ar bith fuiliughadh ná fórdhearga air.”

Air sin tángadur air an bhfaithche amach ⁊ do cuireadh Labhraidh a riocht iolair adhbhallmhóir annsan. Air sin tógbhus Labhraidh air go húréadrom tar Muir Toirrian agus tar Muir Nirtgheal agus tar gach líonmhuir eile go ráinig faoi mheódhan laoi air na mháireach go dún a sheanathar .i. Righeacht na bhFear bhFionn. Agus do chúaidh iona riocht féin annsan agus téid don dún anonn air sin agus beannuídheas don Rígh go connail céillidhe p.61 agus fearais an Rígh fíorchaoin fáilte roimh Labhraidh agus dob áil leis a fhastógh ionna fhochair féin.

“Ní chun cómhnuighthe tángus don turus-so,” air Labhraidh, “acht ag iarra cúmhanta agns cómhairle ort-sa atáim .i. bean laoich do Th. D. D. do líomhnuídheag oram agus ní gabhthar úaim gan cómhrac fána ceann,  360 agus atáid airm séanta ag an té atá chun comhraic liom do rinne Bhulcán Gobha a n-ifrionn do agus as ag iarraidh na n-arm atá agad-sa tángus-sa,” air Labhraidh. “As truadh sin, a Labhraidh,” air an Rígh, “dá mbeidís fir an domhuinn dá n-iarraidh oram-sa, ní thiúbhrainn úaim íad agus gan fhios agom nách a n-aighidh mo dhalta .i. Rígh an Domhuinn do béarfaoi íad.” “Ná habair sin.” air Labhraidh “óir as é an treas fhear as annsa liom-sa dá bhfuil air druim an domhuinn é .i. tusa ⁊ é féin agus Tadhg mae Nuadhat, agus ní bhfuil fáith catha ná comhlainn air feasta óir do ghaibh sé Éire amhuil gach críoch eile agus do bhronn sé Éire do mhac inghine t'inghine-se .i. Fionn mac Cumhaill.” Cia trácht créad do chan síad eatorrtha, tugadh na hairm do Labhraidh agus tugadh éadromacht na ngasán sanaise ionnta agus do-chuaidh Labhraidh a riocht iolair adhbhallmhóir annsan agns do cheangail sé na hairm do bhun a sgíathán. Agus táine tar na hiomarchaibh céadhna arís go ttáine a ttráith ghairm an choiligh go dún a athar féin .i. Rígh Craige Léithe a dTuadhmhumhainn, agus do thuit taise agus támhnéula báis air féin annsan. Agus gabhas Tadhg fáilte roimh Labhraidh agns tógbhus asteach san mbruíghin é agus tug losa Th. D. D. do .i. beatha agns sláinte. “A mhic,” air Tadhg, “as maith an teachtaireacht sin do rinnis óir ní dearrnadh a comhmhaith sin do theachtaireacht a nÉirinn ná air an ndomhunn riamh.” “Is beag an tairbhe sin dómh-sa,” air Labhraidh, “agus nách féidir liom na hairm so  361 do thiodhalacadh go Fionntrágha chum Fionn mac Cúmhaill fá thráith catha p.62 amáireach.” Agus d'éirge an lá ortha faoi sin. Air sin do-chonnarcadur Mac Éibhin .i. cumasach sármhaiseach do Th. D. D. chúcha agus ba comhlúaith re gaoith Mhárta é go meódhan lae agus ba comhluaith re cách ó sin amach é. “As maith an tráith a thánguis, a chara,” air Labhraidh, “agus triall leis na hairm so go Fionn mac Cúmhaill fá thráith catha aniogh go Fionntrágha.”

Do ghluais mac Éibhin etc.

⚐

803  7a 1“... leisna harmaibh si co Finn fo tráth catha804  aniubh.”

805 Do ghluais iommorro Mac Éimin roime amail luas806  ainnli nó feirbe nó iarainne nó mar sithi gaíthi glanuaire807  ag rochtain tar ceann mhachaire nó maighshlebi co ráinic808  fo tráth éirghi do ló co cuan Fhinntrágha. Is í sin uair ⁊809  aimser do bhí Ferghus Finbél ac gabáil láma aran féin810  dochum an mórchatha ⁊ is ed adubairt: “A Fhiana Érenn,”811  ar sé, “dá mbedís seacht samlá a n-énló agaibh, atá a812  n-obair aniub acaibh-si, uair ní dearnadh ⁊ ní dingéantar813  a nÉrinn co brách obair énlae mar an lá aniubh.”

814 Ro éirgeadar iommorro fiana Éirenn ann sin ⁊ mar do815  bádar ann, do-conncadar Mac Éimhin ana ruathar roreatha816  chuca. Ocus fiarfaigis Finn scéla de ⁊ do fhiarfaig de can817  asa táinic. “Ó Brugh Thaidhg mic Nuadhad thánac,”818  ar Mac Éimhin, “⁊ dot fhis-sa do cuireadh mé dá fhiarfaighe819  dhíd cinnas fhóbraidh dul a n-agaidh rígh an domhain ⁊820  nach deargann airm nó ilfhaebair air.” “Is cubhais dam-sa,”821  ar Finn, “muna deargaid m'airm-si air, co mbrúidhfidir822  lium a corp a medhón a lúirighi.” “A rífhéinnidh,” ar Mac p.27823  Éimhin, “atáid agam-sa ann so na hairm neime dá fhuil824  a ndán dó bás d'fhagáil, ⁊ tuc Labhraidh Lámfhada,825  derbráthair do máthar-sa féin, chugad iad tre dolb draídheachta.”826  Ocus tucadh a láimh Fhinn iad ⁊ do bean a827  cumdaighi díb ⁊ ro éirgedar saighnéna teinntidhi ⁊ bolga828  bithneimneacha díb, ⁊ nír fhédadar ógbaidh na hairm sin829  d'fhéchain. Ocus táinic trian do ghal ⁊ do ghaisceadh830  ⁊ do menmain ⁊ do mórcroidhe dá gach énfhear d'fianaibh831  Éirenn le faicsin na n-arm sin ag Finn, uair na caertha832  teinedh do theilgdís díb, ní gabhadh eirreadh ná eideadh833  riú co téighdís tré corpaibh na ndaíne fa neasa dóib ana834  saighdib sithneimneacha. Ocus adubairt Finn: “Tairre,835  a Ferghuis Fínbél,” ar sé, “⁊ féchtar lat cá méd maireas836  don fhéinn dochum an mórchatha aniubh.” Áirmis837  iommorro Ferghus Fínbél iad ⁊ adubairt re Finn: “Éncath838  eagair amáin mhaireas don fhéinn,” ar sé, “⁊ is imdha839  ann sin fer comlaind triair ⁊ fer comlainn nónbhair ⁊840  fer comlainn tríchad ⁊ fear comlainn céd.” “Éirigh más841  edh,” ar Finn, “mar a fhuil rígh an domhain ⁊ abair ris842  láthair an mórchatha d'innsaighi feasta.”

843 Téid Fearghus co rígh an domhain ⁊ is amlaidh do bhí844  an  7a 2 rígh ana imdhaidh ⁊ ceóla crota ⁊ cuisleanna845  ciúil agá seinm dó. “A rígh an domhain,” ar Fearghus846  Fínbél, “is fada an codladh sin a fhuili ⁊ ní guth ort uair847  budh é do chodladh déideanach hé, ⁊ ro innsaigedar848  an fhian a n-inadha catha ⁊ freagair-si iad.” “Is dóigh849  lium-sa,” ar rí an domhain, “nach fhuil acfainn catha aca850  am' agaidh-si. Ocus cá méd maireas d'fhianaibh Érenn?”851  ar sé. “Éncath egair amáin,” ar Ferghus, “⁊ cá méd maireas852  do shluagaibh an domhain?” “Deich catha fiched853  tánac-sa a nÉrinn,” ar sé, “⁊ torcradar fiche cath le854  fianaibh Érenn díb ⁊ is eadh maireas díbh deich catha855  armruadha egair, ⁊ gidheadh atá ochtar díbh-sin ⁊ dá p.28856  mbedís fir an domhain uili am' agaidh-si do dingémthaí857  leó iad .i. mé féin ⁊ Conmhael mo mac mórghnímach ⁊858  Ógarmach ingen rígh na Gréigi, an lámh is ferr sa domhan859  am' fégmais-si féin, ⁊ Finnachta Fiaclach mo thaíseach860  teaghlaigh-si féin, ⁊ rí Lochlann ⁊ a trí derbráithri .i.861  Caiseal Clúmach ⁊ Fornne Glangér Gaiscedach ⁊ Tocha862  ⁊ Mongach an Mara.”

863 “Is cubhais dam-sa ámh,” ar rígh Lochlann cona864  bráthribh, “dá ndeach énfhear do shluaghaibh an domhain865  romainne chuca, nach racham-ne, uair ní biadh toisc866  dergtha faebair againne orrtho ⁊ ní bhérmaís ar díl ar867  sainnti díbh uair is geis dúinn ó dergmaid ar n-airm gan a868  sáith fola ⁊ fulrachta d'fhagáil dóib.”

869 “Rachad-sa am ' aenar chuca,” ar sósar na clainni sin870  .i. Forne mac rígh Lochlann. Ocus do ghabh a ghoirmeirredh871  grísneimneach gráineamail uime ⁊ táinic fá fianaibh872  Érenn ⁊ cloidemh dergfaebrach gacha lámha dó ⁊ do-beredh873  an bráthbéim re 'chéile orrtha ⁊ ro heasairc an tucadh874  dá n-ógaibh ⁊ do tanaig an trácht dá trénferaibh ⁊ ro875  lín an learg dá laechaibh. Ocus do-connairc Finn sin876  ⁊ ba crádh croidhe ⁊ ba baegal báis ⁊ ba heasbaidh anma877  leis an díl tuc an t-allmurach aran féin, ⁊ do bí ag878  coimgreasacht na féine chuigi. Ocus ro éirigh Ferghus879  Fínbhél ⁊ is edh adubairt: “A fhiana Érenn,” ar sé, “is880  truagh tarrla díbh a méd d'éigin ⁊ d'anforlann d'fhuilngeabhair881  um ceann Érenn 'gá cosnamh ⁊ énlaech 'gá882  buain díb aniubh ⁊ nach fuiltí acht amail bhís ealta minén883  ar fud craíbhe  7b 1 éigin 'gá n-imdídean ó bhís seabhac884  ara tí. Sibh-si ag dul ar scáth Finn ⁊ Oisín ⁊ Oscuir ⁊ nach885  cinneann neach ara chéli agaib ⁊ nach tabhair neach886  uaib agaidh aran allmurach.” “Dar mo chubhais,” ar887  Oisín, “is fír uili an forgeall sin ⁊ ní fhóbair neach againn888  seach a chéili a dingmháil,” “Ní fhuil neach is ferr ná p.29889  'chéili agaibh,” ar Ferghus. “Biaidh anois,” ar Oisín 'gá890  leigean 'na thorainn thinneasnaigh d'innsaigid an allmuraig.891  “An agam, a laích,” ar Oisín, “co ferainn comrac rit tar892  ceann na féine.” “Is briathar dam-sa guma gerr an cairde893  sin,” ar mac rígh Lochlann.

894 Do thógadar iommorro an dá sciath imealchaín aladhbreac895  a n-aicill a chéili ⁊ ro imreadar na craíseacha896  créchtaidbhli comaigmhéile ⁊ na cloidme iarannbhláithi897  órcumdaigthi, ⁊ do-rinnedar urrlaidhi tric thinneasnach898  re hathaidh fhada. Do bhí iommorro an comhrac ac dul899  tara chéili ann sin uair do bás ac clódh Oisín ann ⁊ do900  bhean osnam éccomlainn as. Ocus ba druim re saegal901  trá ⁊ fa bhuain chéilli do cabhair leisan fhéin Oisín do beith902  isin éigin sin ⁊ tucadh gáir acaínteach os aird uime.

903 “Is cubhais dhamh, a fir dhána,” ar Finn re Ferghus,904  “gurab truagh duid an greasacht thucais ar mo mac905  dochum an allmuraigh, uair dob usa lium-sa bás906  d'fhagáil dam fén ⁊ d'fianaibh Éirenn uili ná a faicsin907  isin éigin a fhuil. Ocus éirigh d'adhmoladh mo mic dam908  cumadh móide leis a menma hé ⁊ gumadh calmaidi a909  comthuarcain.”

910 Téid Ferghus gusan maighin a rabhadar na curaidh911  isin comlann. “A anam a Oisín,” ar Ferghus, “is adhnáir912  leisan fhéin ísli h'inaid-si isin comlann sin ⁊ is imdha913  taisteallach sibhail ⁊ echlach urláir ó ingenaibh rígh ⁊914  rofhlatha Érenn ag feitheam do comlainn.” Gabhais915  méid menman Oisín 'mun greasacht sin tuc Ferghus air916  ⁊ ro éirigh a aigneadh ⁊ do médaigh a menma re a mholadh,917  ⁊ tuc sínedh ara cholainn co toillfedh mac mís idir gach918  dá asna dó, ⁊ do-chualadar an fhian uili coimghéisedh a919  chnám ag drud ó chéili, co tuc urchur don craísigh cródeirg920  chatha baí fora inchaibh co tarrla an craíseach a mbrollach p.30921  na lúirighi co ndeachaidh fod ferlámha dá crann cruaidh922  cheathardruimneach ar slicht a glaisiarainn tréna druim923  siar seachtair  7b 2 co fuair bás de. Ocus táinic féin co924  fianaibh Érenn dá éisi.

925 Iar sin iommorro do tógbadh gáir adhbhulmór ag926  sluaghaibh an domain 'gá chaínedh ⁊ gáir eili ac fianaibh927  Érenn 'gá commaídem. Ní ar tlás ná ar time iommorro928  do-cuaidh 'gá bráithribh-sean an laech sin do bhuain929  díb, uair nír miadh nó maisi leó a thuitim le firgaiscedhach930  na féine. Iar sin trá ro éirigh an fírlaech fergach forránach931  dárbo comainm Tocha mac rígh Lochlann ⁊ táinic a tír932  do dhíghailt a bráthar. Ocus is amlaidh do bhí an fer933  sin ⁊ circaill cithneimneach cláriarnaighi uime ó a bhonn934  co a bhathais. Dob athearrach aignidh iommorro d'fir935  a fhéchain gin co n-innsaiged é, ⁊ fa dubadh dealba do936  dheidhmhíledaib ⁊ ba tréigean feadma le fírlaechaibh ⁊937  ba claechlódh céille le curadhaibh a fhaiscin. Ocus nír938  an ina n-imeal nó co ráinic a certlár na féine ⁊ do lig939  ingheilt dá loinn límtha leaturrthaigh ar curpaibh curadh940  ⁊ ar formnaibh feróglach ⁊ ar guaillibh galgad ⁊ ar righthibh941  ríghmhíledh, ⁊ tucadar uili a ndruim risin allmurach ⁊942  do-chuadar a raen madma ⁊ teithidh reme. Gér imnár943  trá in t-éigean sin, nír ghabh neach do láim mac rígh944  Lochlann do dhingmháil nó gur impó Mac Lugach ris.

945 “An agam, a rímílid,” ar Mac Lugach, “co ferainn comrac946  rit tar ceann na féine ó nach fóbraid uili do frithólam.” Ba947  recht aignidh iommorro le mac rígh Lochlann a impódh948  don dergruathar ara raibhi, ⁊ gérbh edh, nír fiú leis a eineach949  d'uirbernnadh .i. éra ar neach fá nimh um comrac.

950 Ro feradar iommorro an dias sin ardcomrac aigméil951  ilgonach anaithnidh gan turbaid gan tairgsin, gan rún952  tláis ná time ná teithidh ar ceachtar díb, gur combladhadar p.31953  a craíseacha sa chathirghail ⁊ gur lúbadar na sithlanna954  'gá sírbualadh ⁊ gur scannradar a scéith ó faebraibh na955  cloidem corrgér curata. Ocus ar n-easbaid a n-órsciath is956  ann ba sanntaighi an sárcomlann, ⁊ tucadar a n-aenfheacht957  dá athbhéim uaibhrecha aigméili ainiarmartacha gur958  combhuaileadar na cloidme a caelfhaebraibh a chéili co959  ndeachaid cloidem Mic Lugach tré cloidem an allmuraig,960  ⁊ tuc an dara béim dó gur coimbris an cathbarr ⁊ gur961  dianteasc an dlúthtúireach ⁊ gur scoilteastair an sciath ⁊962  gur comroinn an croidhe co cudruma don choílbéim sin.963  Ocus táinic féin co menmnach  8a 1 móraigentach co964  fianaibh Érenn.

965 Is ann sin do éirigh an mac merrda míchéillidi mór-croidheach966  aili do macaibh rígh Lochlann dárbo comainm967  Mongach an Mara ⁊ do bádar sluaig an domain uili ac968  éirghi leis. “Anaidh, a fhiru an domain,” ar sé, “uair ni969  sibh dhlighes curpéraic mo bráithrech-sa, ⁊ ó nach sibh,970  ligidh dam fén dul d'agra na cédérice ar fhianaibh Éirenn.”971  Ocus táinic a tír, ⁊ is amlaidh do bhí ⁊ súisti imreamhar972  iarnaighi ana láim lesa rabhadar secht caera athleaghta973  iarainn ⁊ caeca slabhradh iarnaide eisti ⁊ caeca ubhall974  gacha slabraidh ⁊ caeca dealg neime an gach ubhall.975  Ocus ruc ruathar fútha mar sin dá silbhualadh ⁊ dá976  sreingleadrad ⁊ dá saebcuma, gurba samalta re healta977  minén ag teithed roim seabac an scaíled ⁊ an scannrad978  tuc arin féin ana timcheall. Ocus do ghabh adhnáire mór979  laech d'fhianaibh Érenn uime sin .i. Fidhach mac rígh980  Breatan ⁊ adubairt: “Tairre doma mholad, a Ferghuis981  Fínbhél,” ar sé, “co ndeachainn do comrac risan allmurach982  innus gumadh móidi mo menma ⁊ m'aignedh ⁊ gumadh p.32983  calmaidi mo comlann thú doma molad.” “Urusa do molad,984  a mic,” ar Ferghus, ⁊ do bhí re hathaidh fhada 'gá molad.

985 Ro innsaighedar iommorro an dias sin a chéile co986  briatharbhorb barbarrdha baethéicciallaidi. Ocus is ann987  sin do thógaib Mongach an Mara an súisti imremar iarnaide988  ⁊ tuc béim co talchar tinneasnach d'innsaighi mhic rígh989  Breatan, ⁊ ruc mac rígh Breatan saibhléim lúith a n-airde990  do lethtaíb chlé an allmuraig ⁊ tuc béim cloidim don991  allmurach co tarrla tar cael a dhá lámh gur coimtheasc992  in dá láim ⁊ ní hacu ro anastair an ghormlann gérloinnearrdha993  acht ro roinn co cudruma an cathmhílidh fá a994  certmedón, ⁊ ag tuitim dó, tarrla ubhall iarnaidhe don995  tshúisti cona dhealgaib nemi ar dedhbhél mic rígh Breatan996  co rug an teanga ⁊ na fiacla ⁊ finnchaeb chró don inchinn997  tre chúl a chinn siar, gur comtuitedar an dís sin bonn998  re bonn ⁊ bél re bél aran láthair sin.

999 Is ann sin ro éirigh seinnser na clainni sin rígh Lochlann,1000  ⁊ ba hé sin an bráth nach fulangthí ⁊ an dubdhortadh1001  díleann ⁊ an chliathbearna céd ⁊ an bráth tar bruachaibh1002  ⁊ an tonn rabharta ⁊ an fear nach ruc céim ar cúl riam1003  roim uathadh ná sochaidi .i. Caiseal Clúmach airdrígh1004  Lochlann féin, uair ní táinic díthugad daíne nó uathughad1005  aicme mar sin a nÉrinn riamh. Ocus do bhí sciath neime1006  ar dearglasadh aigi do-rinne gabha  8a 2 ifrinn dó ⁊ dá1007  curthaí fo muir hé, ní báithfedh énlaem dá lasair ⁊ níba1008  teóidi hé fein hí. Acht énní, ó do ghabhadh air hí, ní1009  lamadh cara ná neamchara techt feadh a urchair féin1010  a comghar dó. Ocus táinic fá fhianaibh Érenn mar sin1011  ⁊ ní thuc dh'arm leis acht cloidem dá imdhídean uair ní1012  d'imirt airm orrtha táinic acht do leigean neime a scéith1013  fútha, uair na caera teinedh do theilgedh fútha, ní gabhadh1014  arm ná earradh ná éideadh riú gan dul tré curpaib na laech1015  ana saighdibh sithneimneacha co mbiadh an fer díbh ar p.331016  derglasadh a medón a arm ⁊ a éididh, ⁊ an uair do beanadh1017  neach eili ris, do ghabhadh an lasair sin hé, uair ní ferr do1018  lasadh scolb do dharaigh díleann do biad re bliadain re1019  deataigh ná do lasfad gach neach díbh idir arm ⁊ eirredh1020  ⁊ éidedh. Ocus dobo bheag gach mórolc dá táinic a nÉrinn1021  riamh ag féchain an uilc sin.

1022 Gurab ann sin adubairt Finn: “Tógaibh bar láma, a1023  fhiana Érenn,” ar sé, “⁊ tabhraidh trí gáirthi beannacht1024  don tí do cuirfeadh anmuain éigin aran allmurach innus1025  co ndeachadh dream éigin againn uadha do thoradh a1026  reatha.” Ocus do tugadar fiana Érenn na gáirthi sin fo1027  cédóir. Meabhais iommorro gen gáire aran allmurach1028  re cluinsin na ngáirthedh sin. Is ann sin do bhí Druimdherg1029  mac Dolair mic Dorchaidhi, rífhéinnidh fhian Ulad a1030  comgar don allmurach ⁊ do bhí sleagh neime aigi do bhí1031  ag Clannaibh Rugraidhi a ndiaidh a chéili ⁊ an Cróderg1032  fa hainm di. Ocus do fhéch ar rígh Lochlann ⁊ ní fhaca1033  gan éidedh de acht a bhél ⁊ sé urfhoslaici ag gáire fán1034  fhéin. Is ann sin tuc Druimderg urchar don Cróderg1035  chuigi gur certamais ana bhél hé gur aidhbli a hurgráinne1036  do leith a chúil nás do leith a aighthe. Ro thuit iommorro1037  a sciath ⁊ ro báidh a lasair ó da thuit a thigerrna, ⁊ ráinic1038  Druimdherg chuigi ⁊ do scar a cheann re a cholainn ⁊ ro1039  maídh an mórghním. Ocus is í sin cabhair is fearr leisan1040  féin fuaradar leisan fhianghaisceadh riamh.

1041  8b 1 Asa aithli sin iommorro do brúchtdhoirtedar na1042  catha ceachtarrdha coimdhícra comdhúthrachtacha sin1043  fo 'chéili ana coilltibh comdhlútha ⁊ ana mbloiscbéim1044  brodla ⁊ ana ndubdhortaibh díleann co grod ⁊ gu garb1045  ⁊ co gáibhtheach, co borb ⁊ co badhbha ⁊ co bráthamail,1046  co dána ⁊ co dian ⁊ co deithfireach, ⁊ rob imdha ann sin p.341047  fead cloidim re cnáimh ⁊ trost cnámha agá chirrbadh ⁊1048  colla arna créchtnugad ⁊ súili arna saebdallad ⁊ dóidi arna1049  ndruimgerradh, ⁊ máthair gan mac ⁊ bean chaemh gan1050  chéili. Ro freagradar iommorro na dúili uachtaracha a1051  comdáil an chatha leó d'faisnéis na n-olc ⁊ na n-imneadh1052  budh cinnti do dhéanamh isin ló sin, ⁊ do merlabhair an1053  muir d'faisnéis na n-easbadh ⁊ do thógadar na tonna1054  tromgháir truaghadhbal dá sírchaíneadh ⁊ do bhúiredar1055  na piasta dá piastfhaisnéis ⁊ do ghéisedar na garbhchnuic1056  le gábhadh na greisi sin ⁊ do crithnaigheadar na coillti1057  do chaíneadh na curadh ⁊ ro gáireadar na glaschlocha ó1058  ghnímaibh na ngér-reann ⁊ do ghuiledar na gaetha ag1059  admháil na n-ardécht ⁊ do crithnaigh an talamh ac1060  tarrngaire an tromáir ⁊ do gormbrataigh an grian le1061  gáirfeadhaigh na nglas-sluagh ⁊ do niamdhubadar na1062  neóill re hathaidh na huaire sin ⁊ do chomgháireadar coin1063  ⁊ cuanarta ⁊ badbha ⁊ geilide glinne ⁊ arrachta aieir ⁊1064  faelcoin na fidhbaidhe dá gach aird ⁊ dá gach oirchinn1065  ana timcheall ⁊ sreath deamnaide diabalta do lucht aslaig1066  uilc ⁊ écórach dá coimgreasacht a ceann a céili.

1067 Is ann sin iommorro ro smuain laech d'fhianaibh Éirenn1068  gur mór dh'ulc ⁊ d'égóraib do-rinne féin ⁊ a chineadh ⁊1069  a chlannmaicne ar Clannaibh Baíscne, ⁊ dob áil leis1070  gnímartha maithi do dhénamh dóibh ara shon, ⁊ dob1071  é sin Conán mac Morna. Ocus do luathaigh a lámha le1072  a lannchloidem ⁊ do tholl dá thiubhghonaibh taebha gan1073  teasargain ⁊ ro leadair lámha ba lánchalma ⁊ do dhíthaigh1074  dá dheadhcolg dúili ba dreachálainn ⁊ ba hadbal re innisin1075  a ghnímartha aran ruathar sin.

1076 Do bhí iommorro Finn ós cinn an chatha ann sin ac1077  coimgreasacht na féinne ⁊ ac greasacht  8b 2 Chonáin1078  seach cách ⁊ rí an domhain don leith eili ac greasacht na1079  n-allmurach. Adubairt Finn re Fearghus Fínbhél: “Éirigh1080  do molad Conáin dam gumadh móidi leis a menma hé p.351081  uair is maith an easargain do-ber sé ar mo bhidhbadaibh-si.”1082  Ocus téid Ferghus dá innsaigid. Do ghabh iommorro1083  teasaidheacht Conán ann sin ó imarcaid na hirghaili1084  ⁊ do-chuaidh amach do ligean na gaíthi faí. “Is fír sin,1085  a Conáin,” ar Ferghus Fínbhél, “is maith is cumain let-sa1086  seaneascairdeas Clainni Morna re Clannaibh Baíscne, ⁊1087  dobadh deóin leat-sa bás d'fagáil duit féin ann so dámadh1088  díth do Clannaibh Baíscne hé.” “Ar grád h'einigh rit,1089  a fhir dhána, ná himderg mé gan fhochuinn ⁊ do-ghén1090  obair maith ar allmurchaib acht co roistir isin chath.”1091  “Dar mo chubhais ámh,” ar Ferghus, “dobadh maith an1092  airighi dá dénamh sin thusa,” ⁊ tuc treas adhmolta ann1093  sin ar Chonán. Téid iommorro Conán aris fón cath ⁊ níba1094  measa a gnímartha don turus sin, ⁊ téid Ferghus Fínbhél1095  co hairm a raibe Finn.

1096 “Cia anois is fearr isin chath?” ar Finn re Ferghus.1097  “Dubhán mac Cais mic Cannáin,” ar Ferghus, “.i. mac1098  óglaích dod muintir-si, uair ní tabhair béim do neach1099  acht énbhéim ⁊ ní térnóidhthear beó ón béim sin ⁊1100  adrorcradar trí nónbair ⁊ ochtmogha laech leis gus anois.”1101  Do bí iommorro Dubán Donn mac Nuadhad, mac rígh Chairrgi1102  Léithi, rí Tuadhmuman, aran láthair sin ⁊ is1103  ed adubairt: “Dar ar cubhais ámh, a Ferghuis,” ar sé,1104  “is fír uili an forgheall sin, uair ní fhuil isin chath mac1105  rígh nó tigerna chinnes ar Dubán mac Cais mic Cannáin,1106  ⁊ do-ghébhad féin bás ann nó cinnfed air.” Ocus do lig1107  ana thorainn tinneasnaigh tréasan cath amail buinne1108  mborbruadh mbreaclasrach fá chnoc ardmhór aiteangharb1109  nó mar thuinn reachtmhóir rabartha ac bualad um1110  ghealtrácht ngainmidi, is é sin trá ár ⁊ easargain ⁊ ollcuma1111  tuc arna hallmurchaib, ⁊ táinic naí cuarta fón cath ⁊1112  do marbh naí nónbair gacha cuarta díb.

1113 Ocus do fhiarfaig Finn d'Ferghus: “Cia anois is ferr1114  isin cath?” ar sé. “Dubán Donn mac Nuadhad, mac1115  rígh Chairrgi Léithi, rí Tuadmuman,” ar Ferghus, “uair1116  nír chinn neach air ó chinn a seacht mbliadan anuas1117  ⁊ ní chinneann anois.” “Éirigh-si dá adhmolad,” ar Finn1118  re Fearghus, “cumadh móidi leis a menma hé.” “Cóir a1119  adhmoladh,” ar Ferghus, “uair dar leat is sluagh ac rochtain1120  dína roim tromfhleachadh mar a-  9a 1 táid na hallmuraig1121  ag rith roime tar gach leath.” Ocus téid Ferghus mar a1122  raibhi Dubán Donn ⁊ do ghabh ag moladh a nirt ⁊ a ghoile1123  ⁊ a ghaiscid ⁊ ac molad a lúith ⁊ a lámaigh ⁊ a ghnímarthadh1124  archeana, ⁊ táinic féin mar a raibhe Finn arís ⁊ adubairt1125  Finn: “Cia anois is fearr isin cath, a Ferghuis?” ar Finn.1126  “Oscar ilbuadhach,” ar Fergus, “⁊ ní a n-énchath re1127  cách atá, uair do cuireadh ceithri céd cuigi féin ar leith1128  .i. dá céd Frangcach ⁊ dá céd d'feraibh Gairian ⁊ Fiachra1129  Foiltleabhar rí fer nGairian féin, ⁊ atáid sin uili ac1130  comtuargain scéith Oscuir, ⁊ ní tuc laech díbh-sin guin1131  air nach tuc-san goin 'na haghaidh.” “Cia réim nó ruathar1132  do-chí ar Chaílti mac Rónáin?” ar Finn. “Fuil sunn gan1133  ro-éigean tar éis an deargruathair rug,” ar Ferghus.1134  “Éirigh-si chuigi,” ar Finn, “⁊ abair ris dream éigin1135  dona allmurchaib do dhingmháil d'Oscur.” Téid Ferghus1136  chuigi. “A Chaílti,” ar sé, “is mór an t-éigean úd do-chí1137  ar do charaid .i. Oscur, fa bhéimnigh na n-allmurach, ⁊1138  éirig do thabairt fhortachta éigin dó.”

1139 Téid Caílti gusan maighin a raibhe Oscur ⁊ na hallmuraig1140  ⁊ tuc béim cloidim fona comhair gan choigill don tí ba1141  neasa dó co ndearna dhá chuid cudruma de. Tógbhais1142  Oscur a cheann ⁊ féchais air. “A Chaílti”, ar sé, “dar lim1143  nír lamais do chloidem do deargadh ar neach eili nó gur1144  dingmhais aen dá raibhi a comair mo chloidim-si. Adhnáir p.371145  duit fós fir an domhain mhóir ⁊ fiana Érenn uili a n-énchath1146  ⁊ gan comlann d'fhagháil ann nó gur chuidighis mo chuid1147  chatha orum-sa, ⁊ is cubhais damh-sa,” ar sé, “cor áil1148  lium do chur isin cosair cró ara shon.” Do chlaechlóidh1149  sin iommorro a chiall ⁊ a chonn do Chaílti ⁊ tuc a agaid1150  ar chath na n-allmurach arís ⁊ ruamna na feirgi ana1151  ghnúis ⁊ ana ghealagaid, ⁊ torcradar ochtmoga laech leis1152  don ruathar sin.

1153 Is ann sin iommorro táinic Oscur ana ruibnedhaibh1154  rodhiana reatha a timcheall a chatha féin ⁊ do ghabh ag1155  drud ⁊ ag dingi ⁊ ag dlúthceartugad na n-allmurach a1156  ceann a chéili, ⁊ táinic féin fútha dá éis amhail théid1157  sruth seagmar sestánach tar chladhaibh clachísli camcharadh,1158  nó amail do beith tréd caerach ar mórmuigh1159  ⁊ cú allaid ana ceartlár agá coimleagadh ⁊ nochar1160  smachtamhla aran tréd hé ná Oscur arna hallmurchaib,1161  ⁊ nochar tana sílchur na trágha óna fearaib 'na faenluighi,1162  uair  9a 2 cebé 'gá raibhe síneadh saegail tar éis an chatha1163  sin, ní ag neach do chuid Oscair do bhí, ⁊ torcradar na1164  ceithri céd sin leis ⁊ tuc a aghaidh arís aran mórchath ⁊1165  do-chuaidh fútha amhail leoman luathfheargach ⁊ do1166  ghabh ag imirt a fheirgi orrtha.

1167 “Cia anois is fearr isin chath?” ar Finn re Ferghus.1168  “Do mac móirmenmnach féin,” ar Ferghus, “.i. Oisín1169  ilbuadhach, ⁊ atá sé a tiublár na n-allmurach 'gá luathmharbhadh.”1170  {⬌}1171  “Cidh tuarascbháil fuil aran chath anois?” ar Finn re1172  Ferghus. “Truagh sin,” ar Ferghus, “uair ní táinic ⁊ ní1173  ticfa neach budh tualaing a innisin nó a fhaisnéis anois.1174  Uair is cubais dam-sa,” ar sé, “nach dlúithi ⁊ nach daingne1175  na coillti dlúithi dosbarracha doscaílti is dlúithi ⁊ is1176  do-imteachta a n-iarthar na hEórpa anáid anois, uair1177  atáid irsi a sciath ⁊ brollaigi a lúireach a lámaib a chéile. p.381178  Ocus is cubhais eili dam,” ar Ferghus, “dá mbeith an1179  darna fer nó an treas fer dá fhuil isin chath ⁊ athainneadha1180  teineadh a láimh gach aín díb acá mbualadh fá 'chéili,1181  nach budh aidhbhsigi splangcach theinedh uatha a1182  n-airde ná a tig do theinntigh a cimsaibh a clogat ⁊ a1183  cathbharr ⁊ a cathlúireach ó fhaebraibh tana tiubhthuagh1184  ⁊ chloidem corrgér curata. Ocus is cubais eili dam,” ar1185  Ferghus, “nár fhear a ló fhoghmhair cith ferthana is truma1186  ná an cith fola fhearus forna sluaghaibh anuas arís do1187  teilg gaeth ⁊ siangearán na n-arm ⁊ golgháirfeadhach na1188  sluag a n-aer ⁊ a fhirmaiminnt. Cubhais eili dam fós,”1189  ar Ferghus, “nár theilg gaeth dá táinic óna dúilibh riamh1190  do dhuilleabar do mórcoill urdail ar theilg gaeth aniubh1191  a néllaib ⁊ a n-aer d'fholtaibh fada finncasa forórdha ⁊1192  do chiabaibh case círdubha ⁊ d'urrladhaibh leabra1193  lánmaiseacha arna teascadh do bhiaillibh imleathna1194  infhaebracha, uair do múchadar na fola ⁊ na fuilt sin1195  fearas forna cathaibh leath ar leath iad nach samalta1196  co fhuighthí sa bith neach d'aithneóchadh aen díb seach1197  a chéili muna tucadh aithne ara n-urrlabraibh. Ocus is1198  imdha laech ac tuargain scéith Oisín ⁊ Oscuir, ⁊ an1199  laech is lugha éigean  9b 1 a fianaibh Éirenn, atá nónbar1200  allmurach ac tuargain a scéith, ⁊ is imdha laech dhíbh1201  fós ara fhuil caeca laech nó seasca nó ochtmhogha, ⁊1202  atáid cúic céd ac tuargain scéith Oisín ⁊ Oscuir ⁊ Chaílti1203  ⁊ is mór an t-éigean a fhuilead seach chách.”

1204 “Éirigh-si chuca, a Ferghuis,” ar Finn, “⁊ tabhair treas1205  adhmolta ar gach aen díbh-sin fo leith gumadh móidi a1206  menma ⁊ a n-aigned leó hé.” Téid iommorro Ferghus1207  gusan maighin a raibhe Oisín ⁊ Oscur ⁊ maithi Clainni1208  Baíscne a ceartmheadhón an chatha ac cirrbhadh na1209  curadh ⁊ ac marbadh ⁊ ac mugadh na miled, ⁊ do ghabh p.391210  Ferghus ann sin ac commaídheam na curadh ⁊ ac laídheadh1211  na laechraidhe ⁊ ac greasacht na ngalghadh ⁊ ac adhmoladh1212  na n-ánradh ⁊ ac maídem na míled ⁊ ac brostadh na1213  mbuidhean ⁊ ac foráil an anta ⁊ ac teannadh an tairisim1214  ⁊ ac aslach na hinnsaighi co tabradh-san iommorro tuilled1215  meanman ⁊ aigeanta dá gach énfhear d'fianaibh Érenn1216  gérbo sainnt ⁊ gérbo dúthracht leó féin calma do dénamh1217  roime sin. Ocus táinic Fergus arís mar a raibe Finn.

“Cia anois is fearr isin chath?” ar Finn re Ferghus1219  Fínbhél. “Dar mo chubhais ní cara duit-si an tí is fearr1220  ann,” ar Fergus, “.i. rí an domhain .i. Dáire Donn mac1221  Loiscinn Lomghlúinigh, ⁊ táinic ana ruathar roreatha1222  amhail luas ainnli nó feirbi nó iarainne, nó mar sidhi1223  gaíthi géiri glanuaire ac rochtain tar ceand machaire nó1224  maighshléibhe dot iarraidh-si ⁊ dot iarmóracht trésan1225  cath, ⁊ níor fhágaibh sé cúil nó cearnn nó aird nó oirchinn1226  nó aireanach don cath gan iarraidh duit-si, ⁊ tángadar1227  trí chaeca laech dá theaghlach do lucht chúlcoiméda1228  leis isin chath, ⁊ do-conncadar dá fhianghaisceadhach1229  dot fhéin-si iad .i. Cairell Cathbhuilleach ⁊ Aelchinn1230  Cruachna, ⁊ do indsaigheadar rígh an domhain, uair nír1231  áil leó a leigin chugad-sa gan fordergadh dóibh fén air, ⁊1232  do thuitedar lucht cúlcoiméda an rígh leó ⁊ nír deargadar1233  a n-airm air fén ⁊ do thuitedar-san araen leisean ⁊ is mór1234  an chathbhéimneach chatha atá air ar fhud an chatha1235  ac rochtain chugad-sa.”

1236 Táinic iommorro rígh an domhain chuca faí sin ⁊ ní1237  raibhe  9b 2 a fharradh Fhinn ann sin acht Daelgus mac1238  righ na Gréigi, ⁊ is ris aderthaí Arcallach na Tuaighi Duibhe1239  .i. is é cédduine tuc tuagh leathan ar tús a nÉrinn hé1240  ⁊ is hí ba harm dó ann sin. “Tucas mo briathar,” ar sé1241  “nach ligfinn Finn romam a cath nó a comlann co brách.”1242  Éirghis Arcallach ⁊ tig builli barbarrdha don leathantuaig p.401243  bai 'na láimh don rígh gur theasc an minn rígh co ráinic1244  an folt, ⁊ ní tuc braen fola asa leathar uair do impóidh1245  a bél aran tuaigh ⁊ tángadar caera teineadh fón fhaithche1246  don builli sin. Ocus do-rad an rí béim dó-sum ⁊ do-rinne1247  dhá chuit chudruma de.

1248 Is ann sin iommorro ráinic airdrí oirrdeirc uasalghnímhach1249  teann tréntalchur tarcaisneach neartmar neimneach1250  naimhdeamhail data díghainng dubhgusrúnach an domhain1251  ⁊ an cing cabarthach clannlínmhar ceartbreathach flaitheamhail1252  fíreólach Finn, ⁊ do-riachtadar an dana omna1253  áigh sin ⁊ an dá beithir gan baeghlachadh ⁊ an dá1254  mathgamain mórghlonnacha ⁊ an dá leoman luathfheargacha1255  co háit na hirghaili. Ocus do-connairc rí an domain1256  an cloidheamh nemhe arna nochtadh a láimh Fhinn ⁊ ro1257  airigh an tshleigh nithghalaigh neimhe ⁊ an scian, ⁊ do1258  athain na hairm neimhe dá raibhe a ndán dó féin bás1259  d'fhagáil ⁊ ro lín uaman ⁊ imeacla uili hé ⁊ do-chuaidh a1260  cruth ⁊ a caemhdénamh de ⁊ do meirbligheadar a meóir1261  ⁊ do crithnaighedar a chosa ⁊ do saebadh a rosg ⁊ a1262  radharc le faicsin na n-arm sin a láimh Fhinn. Ro1263  nochtadar iommorro an dá chathmílidh a cloidhme altgorma1264  iarannbláithi órcumdaighi ⁊ ro innsaigheadar a chéile co1265  dianborb dlúthmar dásachtach ⁊ co mórbhuilleach1266  malltroightheach merlaidir ⁊ co trénteann tulbhorb1267  tinneasnach, ⁊ do-rinneadar na hairdríghi an irghail co1268  hingantach, uair do beandaís tuirt ⁊ tromchaepa a taebhaibh1269  ⁊ a torcasnach a chéili, ⁊ nír bec an ní ris ba samalta1270  torannchleasa na deisi sin amail budh é sidhi gairbgreasach1271  gaíthi na geamoidche arna roinn co ceart cudruma do1272  thiucfadh anoir ⁊ aniar a n-airrcis a chéili, nó amail budh1273  hí an Mhuir Romhair reachtaigeantach Ruadh ar ndénamh1274  dá leath co lánceart di do bhánbhéim a ceann a chéili, nó p.411275  amail do beitís dá laithi borbghnímacha bhrátha ac1276  imchos-  10a 1 nam an talman co tinneasnach re 'chéili.

1277 In té iommorro nár chleacht a créchtnugad riamh1278  reimhe sin, do bás 'gá anmainniugad co mór sa comhrac1279  .i . rí an domhain, uair nír fuiligheadh d'arm riam air1280  coruigi sin. Do thógadar iommorro an dá cathmílid sin1281  an dá láim ághmara aigméili a n-énfheacht leisna1282  béimeannaibh co tarrla cloidheamh rígh an domhain a1283  sciath Finn co ruc an trian uachtarach as ⁊ gur leadair an1284  lúireach ó a cris sís ⁊ ruc leithead boisi míled d'fheóil ⁊1285  d'fhinnleathar a leisi leis co talmain. Tarrla iommorro1286  cloidheamh Finn a n-oscail uachtarach scéith rígh an1287  domhain gur scoilt an sciath ⁊ gur theasc cloidheamh an1288  chathmhíled, ⁊ do bhean an builli cédna a cois chlí an1289  rígh co ndeachaid tríthi co talmain, ⁊ do-rad an t-athbhéim1290  dó gur scar an ceann ⁊ an caembhruinne re 'chéili. Ocus1291  do thuit Finn féin a taisibh ⁊ a táimnéllaib ⁊ mórán do1292  chneadhaibh ⁊ do créchtaibh ⁊ do cróshlighibh báis air.

1293 Is ann sin ro ghabhastair Finnachta Fiaclach .i. taíseach1294  teaghlaich rígh an domain, an minn rígh ⁊ ro reathastair1295  leis mar a raibhi Conmhael mac rígh an domain ⁊ gabhais1296  minn a athar fá a cheann. “Cuma sén catha ⁊ comlanna1297  imdha duit-si sin, a mic,” ar Finnachta. Ocus tucadh1298  airm rígh an domain dó ⁊ táinic ar fud an chatha d'iarraidh1299  Fhinn ⁊ do thuit caeca ar céd laech leis don fhéin don1300  ruathar sin. Do-connairc iommorro Goll Garbh mac rígh1301  Alban hé ⁊ ro indsaigh hé, ⁊ ro fersad comrac. Fíchdha1302  fergach fortamhail dlúthmar dána dofreastail iachtach1303  urrlam osnamhach cneadhach crannruadh croidheamhail1304  an comrac sin. Ráinic iommorro béim ó mac rígh Alban don1305  mac sin rígh an domain fo sceimeal a scéith ana taebh1306  clé co ndearrna dá chuit cudruma dhe.

1307 Do-connairc Finnachta Fiaclach sin ⁊ ruc sidhi arís1308  arin minn rígh ⁊ beiris leis hé co hairm a raibe Ógarmach1309  ingen rígh na Gréigi. “Gabh an minn rígh umad,” ar sé,1310  “a Ógarmach, uair atá a ndán don doman bean dá ghabháil1311  ⁊ ní huaisli bean dá ngébha hé ná thusa.” Ocus tucadh1312  a gairm rígh gosaird. “Cá fearrde dam-sa sin,” ar1313  Ógarmach, “⁊ nach maireann d'fhianaibh Éirenn ní ara1314  ndígheólainn-si rígh an domain  10a 2 do marbad.” Ocus1315  táinic d'iarmóracht Finn fón cath ⁊ do-connairc Ferghus1316  Fínbhél hí ⁊ táinic co hairm a raibhi Finn. “A ríféinidh,”1317  ar sé, “cuimnigh an cathugad maith do-rinnis re rígh1318  an domain cotrásta ⁊ cuimnigh h'áithusa móra mince1319  riam coruici so, ⁊ is mór an t-éigean atá anois cugad .i.1320  Ógarmach ingen rígh na Gréigi.”

1321 Táinic iommorro an bhanghaiscedhach chuca faí sin.1322  “A Fhinn,” ar sí, “is olc an t-íc dham thú annsna ríghaibh1323  ⁊ annsna tigerrnaibh do thuit leat ⁊ led muintir, ⁊ gidheadh,”1324  ar sí, “ní fhuil agad-sa íc ann is mó ná thú féin ⁊ a maireann1325  dod chlannmaicne.” “Níba fír sin cheana,” ar Finn, “⁊1326  cuirfead do cheann-sa sa chosair cró a cumaidh cháich.”1327  Ocus ro innsaig an dias sin a chéili amail dá leomun1328  loinnmeara nó amail do eireóchaidís do múchad a chéile1329  craebhthonna cladhanfaidh cuipgheala Clidhna ⁊ Tonn1330  thaíbhleabar toirismeach Thuaighi ⁊ Tonn romar reachtaigeantach1331  Rugraidhi, ba samalta sin risin cirrbadh ⁊1332  risan chomthuargain thuc an dís sin ara chéili. Ocus1333  dob é imthúsa an comraic, gér fada baethcomhrac na1334  bangaiscedhaighe, do-riacht béim ó Finn di gur theasc an1335  minn rígh gurb é brollach na lúirighe do ghabh risan1336  cloidheam, ⁊ tuc an dara béim gur scar an ceann ⁊ an p.431337  cholann re 'chéili. Ocus do thuit féin isin chosair cró ⁊1338  ba marb hé asa aithli acht gé dho éirig arís.

1339 Do thuiteadar iommorro sluaigh an domhain ⁊ fiana1340  Érenn leath ar leath ann sin, ⁊ ní raibhe 'na sheasam dona1341  cathaibh ceachtarrdha acht Mac Crimhthainn na Cuan1342  .i. dalta d'Fhinn, ⁊ taíseach teaghlaig rígh an domhain .i.1343  Finnachta Fiaclach. Ocus táinic Finnachta Fiaclach fón1344  ár ⁊ do bhi ag tógbháil chuirp rígh an domhain leis ana1345  luing ⁊ adubairt: “A fhiana Érenn,” ar sé “gidh olc do1346  sluagaib an domain móir an cath sa, badh measa dhíbh-si1347  hé, uair géabhad-sa an doman mór thoir ⁊ a bfos ó do1348  thuiteabair-si leath ar leath.” Do-chuala iommorro Finn1349  sin ⁊ sé 'na luighi sa chosair cró ⁊ maithi Chlainde Baíscne1350  ana timchell ⁊ adubairt: “Is truagh lium nach bás1351  fuaras suil do cluinfinn an t-allmurach ac rád na mbriathar1352  so ⁊ hé ac rochtain beó sa doman  10b 1 mór arís d'innisin1353  scéil, ⁊ ní fearrde lium gnímh ná écht ná áitheas dá nderrna1354  mé féin ná énduine d'fianaibh Érenn ⁊ fer innisti scéil do1355  dhul beó as dona hallmurchaib, ⁊ an fhuil énduine beó1356  a comgar dhamh?” ar sé. “Atáim-si,” ar Ferghus Fínbhél.1357  “Cia réim nó ruathar fuil aran cath anois?” ar Finn.1358  “Truagh sin, a Fhinn,” ar Ferghus, “is briathar dam-sa1359  ó do chumaiscedar na catha sa maidin aniubh ara chéile1360  nach ruc allmurach ná Érennach céim ar cúl re 'roili nó1361  gur thuiteadar uile bonn re bonn, ⁊ is cubhais dhamh,”1362  ar Ferghus, “nach léir re feadh radhairce gráinne gainim1363  ná feóir aran trácht sa thís le corpaibh curadh ⁊ cathmhíled1364  ana fhaenluighi ann, ⁊ is briathar eili dhamh,” ar sé, “nach1365  fuil neach dona cathaib nach fhuil isin chosair cró sin1366  acht madh taíseach teaghlaig rígh an domain ⁊ do dhalta-sa1367  féin .i. Cael mac Crimthainn na Cuan.” “Éirigh-si dá1368  fhis, a Ferghuis,” ar Finn.

1369 Téid Ferghus co hairm a raibhi Cael ⁊ do bhí 'gá fiarfaige1370  dhe cinnus do bhí sé. “Truagh sin, a Ferghuis,” ar Cael1371  “is briathar dham dá mbeantá mo lúireach ⁊ mo chathbharr1372  dím ⁊ m'éideadh uili, nach fhuil dúil dom dhúilib nach1373  tuitfeadh ó 'chéili, ⁊ is cubhais dam gura doilghi lium1374  an laech úd ad-cím ag dul beó dona hallmurchaib ná mé1375  féin do beith mar atáim, ⁊ fágaim mo beannacht agad-sa,1376  a Ferghuis,” ar Cael, “⁊ tógaibh leat ar do mhuin mé1377  dochum na fairrgi co ndénainn snámh a ndeagaidh an1378  allmuraig ⁊ ní bia a fhis aigi-sean nach neach dá muintir1379  fén mé. Ocus táinic snáithi mo shaegail cheana ⁊ dobudh1380  maith lium dá tuitedh an t-allmurach lium suil do scarfadh1381  m'anam rem corp.”

1382 Tógbhais Fearghus leis dochum na fairrgi hé ⁊ ligis1383  ar snám a ndeagaid an allmuraig hé. Anais an t- allmurach1384  ris ar rochtain na luingi dó uair do shaíl gumadh dá muintir1385  fén hé. Éirghis Cael iommorro ar gabalshnám láim risan1386  luing. Sínis an t-allmurach a lámh chuigi. Gabhais Cael1387  ar chael cruibh hí ⁊ dúnais na dóide daingeangreamacha1388  doscaílti uime ⁊ tuc tarruing fherrdha fhírchalma air1389  co ruc tar bord amach hé. Ro dhúnadar na laechlámha1390  leadurthacha tar  10b 2 corpaibh a chéili ⁊ rángadar1391  araen grian ⁊ grinneall an ghlanmhara, ⁊ ní facus ceachtar1392  díbh ó sin a leith.

1393 Is ann sin tángadar mná ⁊ bannála ⁊ aes ciúil ⁊ oirfididh1394  ⁊ ealadna fhian Érenn d'iarmóracht ⁊ d'adhlacadh rígh ⁊1395  rofhlatha na féine ⁊ do breith gach aín budh inleighis1396  díbh co háit a leighis. Ocus táinic Geilghéis ingen Mic1397  Lugach .i. bean Chaíl mic Crimthainn na Cuan ⁊ do-clos1398  fo oirear na críche uili na faídhedha fainne ⁊ na foscadha1399  fírthruagha do lig gosaird ac iarraidh a caímhchéili a1400  measc an áir. Ocus mar do bhí ann, do-connairc sí an p.451401  chorr léna ⁊ a dhá hén ⁊ an fiadhach fochealgach risa1402  n-abarthar an sinnach ar tí a hén, ⁊ an uair do fóbradh1403  sisi én díb do teasargain, do beiriodh-san sithi aran én1404  eili gur éigean don chuirr a síneadh eaturra araen ⁊ gur1405  usa lé bás d'fhagáil ⁊ d'fulung ón confhiadh allaid náid1406  na heóin do marbadh dó. Ocus tuc Geilghéis sin da húidh1407  co mór ⁊ adubairt: “Nír ingnadh dam- sa,” ar sí, “grádh1408  dom chaemleannán ó atá an t-én becc isin airc úd uma1409  hénaibh.” Ro-chuala iommorro damh allaid ar Druim1410  Ruighlenn ós cinn an chuain ⁊ do bhí ac caíneadh na1411  heillti co dearmháir ón chnoc co 'chéili, uair do bádar1412  naí mbliadna a fharradh a chéili ⁊ do luighdís a fidh1413  do bhí re cois an chuain .i. Fidh Léis, ⁊ do marbad le Finn1414  an eilid sin ⁊ do bhí an dam sin naí tráth dég gan fér gan1415  uisce do blasacht ac caíneadh na heillti sin. “Ní guth1416  dam-sa,” ar Geilghéis, “bás d'fhagáil do cumaidh Chaíl1417  ó atá an damh ac timdibhi a shaegail do chumhaidh na1418  heillti.”

1419 Tarrla Ferghus Fínbhél di a measc an áir. “Scéla Caíl1420  agad dam, a Fhearghuis?” ar sí. “Atáid iommorro,” ar1421  Fearghus, “uair do báidh sé a chéile ⁊ taíseach teaghlaigh1422  rígh an domhain .i. Fiannachta Fiaclach.” “Beac an1423  t-ingnadh dam-sa,” ar sí, “Cael ⁊ Clanna Baíscne do1424  chaíneadh uair is trén chaínid na heóin ⁊ na tonna iad.”1425  Ocus do-rinne an laídh ann sin:

1. 1426 Géisidh cuan1427 
   ardbhuinne ruadh Rinn Dá Bhárc,1428 
   báthadh laích Lacha Dá Chonn1429 
   is edh chaíneas tonn re trácht.
 p.46
2. 1430 Luinchidh corr1431 
   a seisceann Droma Dá Trén,1432 
   sisi 'gá buaidreadh do bhí,1433 
   sinnach dhá lí ar tí a hén.
3. 1434 Truagh an tséis1435 
   do-ní damhán Droma Léis,1436 
   marb eilid Droma Síleann,1437 
   géisidh dam díleann dá héis.
4. 1438  11a 1Truagh an fhaídh1439 
   do-ní an smólach a nDruim Chaín,1440 
   ⁊ ní neamhtruaighi an scol1441 
   do-ní an lon a Leitir Laígh.
5. 1442 Is saeth lium1443 
   bás an laích ro luigheadh lium,1444 
   mac na mná ó Dhoiri Dá Dos1445 
   beith anos is cros fá 'chinn.
6. 1446 Truagh an gháir1447 
   do-ní tonn trágha re tráigh,1448 
   ó adbath fer séghdha saer1449 
   saeth lium Cael do dhul 'na dáil.
7. 1450 Truagh an tres1451 
   do-ní an tonn sa tráigh si theas,1452 
   misi ro tharrnig mo ré,1453 
   misdide mo ghné, ro feas.
8. 1454 Ceatha troma1455 
   do-níd tonna Thulcha Léis,1456 
   misi nochan fuil mo maín1457 
   ó ro maídh an scél ro géis.
 p.47
9. 1458 Marbh an ghéis1459 
   dubhach a heóin dá héis,1460 
   mór do-ní domenma dhamh1461 
   an dogra ro ghabh an ghéis.
10. 1462 Ro báidheadh Cael mac Crimthain,1463 
    nochan fuil m'inmhain dá éis,1464 
    is mór triath do thuit le a láimh,1465 
    a sciath a ló gháidh ro ghéis.
    Géisidh.

1466 Is ann sin do scar a hanam re' corp do Gheilghéis do1467  chumaidh Chaíl mic Crimthainn, ⁊ do claidheadh a feart1468  ós cinn Fhinntrágha ⁊ do tógbadh lia ósa luighe ⁊ ro1469  feradh a cluithi caínteach ann sin.

1470 Conadh hé Cath Finntrágha conigi sin gan imarcaidh1471  gan easbaidh.

1473 Arna scríbadh d'Fhinnlaech Ó Cathasaidh do thSaidhb1474  ingin Taidhg hí Mháille .i. saí mhná ar ghaís ⁊ ar eineach1475  ⁊ gheanmnaigheacht et reliqua.

@book{G303002,
  title 	 = {Cath Finntrágha},
  editor 	 = {Cecile O'Rahilly},
  edition 	 = {1},
  note 	 = {One volume. xxxii +123 pp. Page v Contents, vii–xxxii Introduction, 1–47 Text, 48–62 Appendix I, 62–64 Appendix II, 65–90
Notes, 91–114 Glossary, 115–118 Index of Persons, 119 Index of Collective names, 120–123 Index of Place names.},
  publisher 	 = {Dublin Institute for Advanced Studies},
  address 	 = {Dublin},
  date 	 = {1962},
  note 	 = {reprinted 1975}
}
 G303002.bib