CELT document G600004

Nominair

Micheál Ó Conchubhair (Michael O'Connor), who died in July 1993 aged 67, devoted the last five years of his life to translating and seeking to elucidate the classic mediaeval Irish herbal of Tadhg Ó Cuinn, the Materia Medica of 1415. In his professional life Micheál was a committed civil servant, retiring at secretary grade with the Revenue Commissioners. But he was also a scholar, fluent in modern and old Irish, with a lifelong passion for music, literature, botany, history, and philosophy.

The historical significance of Ó Cuinn's medical text and Micheál's translation and elucidation of it on the basis of extensive research have been well commented upon by others. The Materia Medica testifies not only to the close relations that existed between the learned classes of Gaelic Ireland and medieval Europe, but also to the sophistication of the pharmacology and medical training in fifteenth century Gaelic society.

At the time of his death, Micheál had nearly but not quite completed his translation and referencing of the Materia Medica, calling his own manuscript an "interim edition". His family was keen that his scholarship should not go to waste but would be available to assist others interested in further researching this important field. We were very fortunate at the time to make contact with Prof. Máirtín Ó Murchú of the School of Celtic Studies, Dublin Institute for Advanced Studies, who arranged for the transfer of the work and ancillary papers to the School, where cataloguing was carried out in 1994 by Aoibheann Nic Dhonnchadha, Assistant Professor at the School. In 2018, Beatrix Färber, Manager of the CELT Project at University College Cork, whose electronic editions of Early Modern Irish medical texts have made a major contribution to the field, graciously accepted the invitation to make the work available on CELT.

The decision to include Micheál's translation and commentary among the key classic medieval Gaelic texts in the CELT database is an outcome that he would have regarded as a great honour. His family certainly regard it as such and sincerely thank all of those involved in the project.

Philip O'Connor
On behalf of Micheál Ó Conchubhair's family.


Unknown

NLI G 11, 98b28–102a5

Edited by Micheál P. S. Ó Conchubhair

 p.1

Nominair

NLI MS G 11, pp 98–102

1.

  1.  98b Ambrocia: iubur sleibhi.
  2. Accetula, occilapacium, herba accetosa: samhadh.
  3. Agrimonia: mardroiden.
  4. Atriplex minor, crisalatamia: elefleog.
  5. Arnaglosa, plantago minor, linga arietis: slanlus.
  6. Asura: gran arcain.
  7. Atanacia nigra: lus na fraechóg.
  8. Atanacia alba: brisglan.
  9. Auripimentum: argadluim.
  10. Atramentum: pudur ailimi loiscti.
  11. Argilla, terra tenex: almhuin.
  12. Auelana: cno cailli.
  13. Anubull: gerr an éimhe.
  14. Asantum: ros neannta.
  15. Arca angelica: cáoch-neanntóg.
  16. Anacardi: torad crainn.
  17. Antimomum: cuisli talman.
  18. Accinium: dris na subh.
  19. Aron barba, iarus, pes uituli: gedhar.
  20. Angelica: fead coille.
  21.  99a Asurus, asarbacara, gariofilius: clobhus coillidhe.
  22. Ambrocia siluestris: fead coilli.
  23. Acilia: rind ruisc.
  24. Antus: ros marina.
  25. Aracia: borraitsi.
  26. Bacilicus, dragancia, serpentaria: lus na hathrach neimhi.
  27. Bacinaria, caulis agrestis: praiseac coillidhi.
  28. Bleta, beta, cicula: biatus.
  29. Balsamita, menta aquatica: mintus uisce.
  30. Biliria: fothlachta.
  31. Boglosa, auricila, linga bouis: otradh.
  32. Benedicta: maccall.
  33. Bunt, harba follonum, saponaria: lus na leadan.
  34. Bitonica siluestris: glaisin ailgien.
  35. Barba iouis, sticadus arabicum, sticados arabicum: sian sleibhi, cobha.
  36. Bracica mayor: nefftt.
  37. Bracica minor: astarnep.
  38. Bonnac: bonnan.
  39. Boni: esba eorna.
  40. Basiliconis: ponairi derg.
  41. Bulue, mellisa, serpentaria: air losa.
  42. Beberis: torad lactuca.
  43. Burneta: lus creidhi.
  44.  p.2
  45. Ben: pibur fade.
  46. Bardana, lapa: mecon tua.
  47. Bifustus, bistorta: bilur.
  48. Ciclamen, panis porsinus, malum terre: culuran .
  49. Castorium: magarlan.
  50. Cardamom: lus na ledan.
  51. Calcatar: atrament buidhi.
  52. Cuscute, potagra linia: clamhan in lin.
  53. Cicuta tendium: benn mer.
  54. Calamentum magis: caliment.
  55. Calamentum minus: nefftt.
  56. Centefolium, pentafolion, tormentilla: niaffnait.
  57. Centauria, celteria: dédgha.
  58. Camapétios, quercula minor: ueruena.
  59. Cnabus aquaticus: cnaib uisci.
  60. Canice/Caince: filago.
  61. Cirogrillus: coinin.
  62. Cicoris: nonin.
  63. Cara humano: min mantis.
  64. Cauda percina, nullum solis, carica, ficus
  65. Casilago, simponica, usquiamus: gaffann.
  66. Cepe, bulbus, anagalicum: fed choilli.
  67. Calcedonion: luaidhi loiscti.
  68. Congiolacius, tortex interior:
  69. Caput monaci: serbhan muc.
  70. Caprifolium, ficus materiana: fethlenn.
  71.  99b Corrigiola, centinodium, linga pacerina: tengadh gealbhain.
  72. Caparis, raidis niger: {}
  73. Cantabrum: bran cruitneachta.
  74. Codium, papauer: {}
  75. Coronia regium, mellilotum: coroin ri.
  76. Cameatis, ebulus: ualabard.
  77. Cardo asininus: fuaffannan gerr.
  78. Camporata, abrotanus: surramont.
  79. Calentula: nónin.
  80. Cimbalaria, umbelicus ueniris: cornan caisil.
  81. Colfonia: pis grégach.
  82. Corripe, epatica: ae abha.
  83. Diampilon, olium laurium: {}
  84. Diagredium, scamonia cocta: {}
  85. Diptanus: ditontra.
  86. Dens leonis: serbhan.
  87. Dragancia, serpentiria: athair losa.
  88. Dentro libani, nositos, antos: ros muirighi.
  89. Eleborus niger: atabha dubh.
  90. Erbar: blath saitsi.
  91. Eruca: cerrbocan.
  92. Ebulus: ualabard.
  93. Electabrum: bocsa.
  94. Endiuia, lactucella, scariola: serban muc.
  95.  p.3
  96. Edera: eidhenn.
  97. Eborus: buaffallan buidhe.
  98. Eupatorium: ibar sleibhe.
  99. Emblici: spisradh.
  100. Esula: esbaeorna.
  101. Epitimia: féithlinne, blath epitim.
  102. Es ustum: umha loiscti.
  103. Ematisis: cloch scaoileas in finn.
  104. Furfur: bran cruithneachta.
  105. Fraga ruba, fraga: lus na subh.
  106. Febris fuga: bithnua.
  107. Filipendula: greaban.
  108. Flegmagoga: uisci do-nitear do spisradh.
  109. Fenegrecum: feinel grégach.
  110. Fricaria: gluinech.
  111. Flos uius, tapsus barbastus: coinnill muire.
  112. Frax maria: iubar lena.
  113. Ferruga, scame ferre: gainnech an iaruinn.
  114. Filago: liatlus beg.
  115. Fabaria: ponuiri capaill.
  116. Flamula: aibhill uisce.
  117. Feniculus: feinel.
  118. Granum solis: gurmuill.
  119. Gracia dei: lus midi.
  120. Genciana: cetharlach.
  121. Geruandria, cercula minor: ibar léna.  100a
  122. Git, nigella: cogal.
  123. Girula: cerrbocan.
  124. Glis, lapa, bardana: copog.
  125. Gliara: cubar do-nitear de gealan uighe.
  126. Galla: uboll darac.
  127. Gagates: cloch.
  128. Gumaa pina: pix resina.
  129. Herba paralisis, herba sancti petri, primula ueris: soibirgin.
  130. Hermodactuli: tene talman.
  131. Herba roberte, pes columbe: ruidel.
  132. Herba poanti rionois, leuisticum: lubaitse.
  133. Herba sancti iohannis, herba forata, ipericon, fugo demonum, sgopa regia: bitnua.
  134. Iris ilica: gloriam.
  135. Iacea nigra: finscoth.
  136. Iacea alba: scabiosa.
  137. Iarus, barba aron, pes uituli: gedar.
  138. Intupa, sol secium, sicoria, elitropia, sponsa solis: nonin.
  139. Ipia minor, morsus galini: flidh.
  140. Iobis barba, semperuiua: tenegal.
  141. Ipia minor: rinn ruisc.
  142. Iusquiamus, casilago, simponia: gabfonn.
  143.  p.4
  144. Lanocetis, mercurialis: mercurial.
  145. Lolium, nigella: cogal.
  146. Linga auis: tenga enain.
  147. Labanum, olibanum: tuis.
  148. Limlion: ola do-nitear do ros in lin.
  149. Labhrus ueneris: fuaffannan breac.
  150. Lactuca asini: billeog mhaith.
  151. Lilifagus, saluia: saitsi.
  152. Lamana plumpia: plata luaidhi.
  153. Lactucella: serban muc.
  154. Linga canis bouinia, bugalosa: odrad.
  155. Lapetula: nonin.
  156. Linga arienteria, arnaglosa: cruac Padruic.
  157. Lancialata: slanlus.
  158. Lapacium: copog.
  159. Lapis lasuli: cloch lactach.
  160. Litargirum: cac an airgit.
  161. Lasertus manus: rand do laimh.
  162. Mellilotum, corona regia: airgead luacra.
  163. Mirtus, mirra: raideog.
  164. Malua uiscus, bísmalua, altea: hocus.
  165. Mentropicon, oculus bouis: dithan.
  166. Marubium, pracium: ... muiri.
  167. Mirta, genesta: gilcach.
  168. Mellefolium, subsilium ueneris: athair talman. 100b
  169. Morella, solatrum: midhaidi.
  170. Melena, iper nigrum: {}
  171. Marsilinum, fabria: ponairi capaill.
  172. Meconium, medium, papauer: popol rig.
  173. Malum ponticum: uboll graineach.
  174. Minor colato, trifolium: semróg.
  175. Mellicratum: deoch ara denamh d' uisci agus do mil.
  176. Murcus, millium solis, grana solis, cauta porcina: gurmaill.
  177. Manna: spisrad no drucht tic do neamh.
  178. Mirtachtigi, litargera: salcur luaidhi.
  179. Matricaria, mater herbarum: buafallan liath.
  180. Nenufar, sulfur: raibh uisce.
  181. Nigella, sisania, lolium: cogal.
  182. Nastorcium ortalum: bilar garrgha.
  183. Nardifacium: spic nardi.
  184. Nardaleon: ola do-nitear do spica nardi.
  185. Nastorcium aquaticum: bilar uisce.
  186. Nus muscata: nutmaic.
  187. Napei: sil musdaird.
  188. Nitrini: cuisli talman.
  189. Nux pontica: cnu serbh.
  190. Origanum, pulegium regale: poliol ruighel.
  191. Osrinna: righ raitneac.
  192. Oculus Christi, calendula, solsequium: noinin.
  193. Occilapacium, accedula: samadh bo.
  194.  p.5
  195. Opoponac: gum croind.
  196. Opium: sug poboil.
  197. Oleum de gluteo depentina: guim.
  198. Occirium, accetum forte: finegra laidir.
  199. Oboron: or foirfi.
  200. Olibanum: tuis.
  201. Orius, cignus olar: elar.
  202. Opirus: aran brain.
  203. Orinum, urtigo: nenntóg.
  204. Oliaster: cronn ola.
  205. Obalsamum: sudh croinn.
  206. Olisaichni, petrosillinum: {}
  207. Pendarium: spes.
  208. Pulegium: lus na sengan.
  209. Pestacis, festuca idem.
  210. Pesus adanus: feinel na mucc.
  211. Pasula, uule pace: caora na fineamhnac.
  212. Palma Christi, milium solis idim.
  213. Pix gregda, colofonia.
  214. Pesterion: ueruena.
  215. Petemoron, mater selue, caprifolium: feithlend.
  216. Pegma, ?perisis, fraxinus: fuinnsinn.
  217. Polenta: luaith do-nitear don cruitneacht.
  218. Permocitos: mercurial.
  219. Plantago, arnaglosa: cruach padraig.  101a
  220. Protiniasis, furfur existens in urina: bran fasas arin fual.
  221. Pimpinella, saxifragium: eigrim gaedilac.
  222. Pastinica: lus na righ.
  223. Portalaca: bilar muiri.
  224. Pes liporis: macoll.
  225. Peretra: piletra.
  226. Pompinus: foliana uenei.
  227. Pentafilon: niaffnait.
  228. Propelion: caor geal.
  229. Primoxalia: airneadha.
  230. Pisis persida: coirtt abla fidhain.
  231. Pampilogus, flocius
  232. Pigula: tengadh enain.
  233. Plantago Christi: odradh.
  234. Pruna: airneadha.
  235. Pes pulli: adhann.
  236. Quinque nerui minor: slanlus muidhe.
  237. Quinque folium, pentafilon: niaffnaid.
  238. Quercula maior, camapitios: millsen monad.
  239. Quercula minor, camamedrios: dairighin.
  240. Rosa: rós.
  241. Rafanus: raidiss.
  242. Resalgor: cuisli talman.
  243. Rauisa: indidha.
  244. Rostrum anciperis: ruidel.
  245.  p.6
  246. Ruta, bisaria, ermolia: ruibh.
  247. Regina aquilia: raibh uisci.
  248. Rosatrum, uiti isal:
  249. Rostrum porcinum: serbhan muc.
  250. Reubarbrum: fadharcan croind.
  251. Ruta agrestiss: ruibh cloichi.
  252. Rubea: lus na himirgi.
  253. Rauisal: crimh.
  254. Rubia maior: madra.
  255. Sufragaria: lus na subh.
  256. Silos, sileor mantanus: raidleog.
  257. Serapium, sagapinum: gum.
  258. Sulfur uium, gahaperum: raib beo.
  259. Sulpur aquaticum: raibh uisce.
  260. Sticatus1: sian sleibhi.
  261. Sturcion: caulis agrestis.
  262. Sgilla: sil uinnemain muiridhi.
  263. Senicio, cardus benedictus: grunlus2
  264. Scopa regia, herba perforata, yperion ídim: bithnua.
  265. Sarcacolla: gum coilli.
  266. Scolapendria, linga cerina: crim muice fiadha.
  267. Scaropiana: gerr na heidhmhi.  101b
  268. Semponica, coniculata, canicularis: gabfann.
  269. Serpentaria, anagallicum, consolida maior: lus na cnamh mbriste (?).
  270. Scariola, endiuia, lactuca agrestis: blicht fothfannan.
  271. Scordion, alium: gairleog coillidhi.
  272. Spentaria, dragancia, columba: athair losa.
  273. Senesium, nastorsium aquaticium: bilar uisce.
  274. Solcecium, calendula: noinin.
  275. Sparagus: mudomhan.
  276. Semperuiua, barba iouis: tenegal.
  277. Spodium: cnaimh elifinti.
  278. Sandali albi/rubia: {}
  279. Sirium, betonica: bitoine.
  280. Sandarica, spen flantis: gne do linn finn.
  281. Sinapis: musdard.
  282. Sinocula: ímhus.
  283. Sanicula: cáogma.
  284. Sopa regia: crechtach.
  285. Sandix: madra.
  286. Sapa, uinum cogtum: gaffann.
  287. Serafolium: comann gall.
  288. Storax: guim.
  289. Tartarium, fex uini: descadh fina.
  290. Terpentaria: guim.
  291. Titamalli: esba eorna.
  292. Taliparium: raib beo.
  293. Turiones, sumitates uine: barr na fineamhnac.
  294. Toraturpit, spens laxatiua: gne lagtac.
  295. Tapsus arbastus: coinnill mhuiri.
  296.  p.7
  297. Tapasia: ibran.
  298. Tímus: fraéchan.
  299. Tormintilla, lentilos: niaffnaid, niamfnait.
  300. Tisapium: sinapis.
  301. Tinea: leoghamhan.
  302. Ualeriana: caortann curraigh.
  303. Uua: caor na fineamhna.
  304. Uita toccita: lus na neimhe.
  305. Uenter apis, supersilium ueniris: {}
  306. Uolubilis minor, edera terestris: eidheann talman.
  307. Upa: fineamhain.
  308. Uertibrum: losna.
  309. Uisicus: sugh darach.
  310. Xilos, lingnum: crann.
  311. Xilo balsanum: gum.
  312. Ypa maior: flidh.
  313. Ypi minor: rind ruisc.
  314. Ysopus: ysoib.
  315. Yméra: iasg téid d'eag in la gheintear he.
  316. Ygor: en buidhi bec.
  317. Yrapigra, Yaralagodion, Yararufiní: leighis lactacha iad sein. 102a
  318. Ypcondum: taobh.
  319. Ycor: fuil uisgemhuil.
  320. Zina: bran cruitneachta.
  321. Zucara: sucair.
  322. Zimia: gne do linn dubh an uair téid cum nescoide.
  323. Zisania, lolium, nigella: cogal.
  324. Zinnsar: umha loiscti.

2. NOMINAIR

 p.8

This is a standardised version of the glossary. It is based on Donnchadh Ó Bolgaí's copy in NLI MS G 11, pp 98–102, AD 1468, with some variant readings from Tadhg Ó Neachtain's copy in List 3 of the Lusaire which is bound in at the end of the volume containing his Irish-English dictionary of 1739, TCD MS 1290 (H. 1. 16) Ó Neachtain's copy is independent of Ó Bolgaí's; it omits the last one-third of the glossary, but it includes some items (no. 319 to the end) which are not in Ó Bolgaí's copy. The Latin terms have been standardised, mainly on the basis of the headings in Hunt's Plant names of medieval England and Latham's Revised medieval Latin word-list.

  1.  A Ambrosia: iubur sleibhi.
  2. Acetula, Oxilappatium, Herba acetosa: samhadh (Ó Neachtain: búsamhadh).
  3. Agrimonia: mardroiden.
  4. Atriplex minor, Crisolocanna: elefleog.
  5. Arnoglossa, Plantago minor, Lingua arietis: slanlus.
  6. Asura?: gran arcain.
  7. Athanasia nigra: lus na fraechóg (recte lus na franc).
  8. Athanasia alba: brisglan.
  9. Auripigmentum: argadluim.
  10. Atramentum: pudur ailimi loiscti.
  11. Argilium, Terra tenax: almhuin (Ó Neachtain aluim).
  12. Avellana: cno cailli.
  13. Anabulla: gerr an éimhe.
  14. Acantum: ros neannta.
  15. Archangelica: caoch-neanntóg.
  16. Anacardia: toradh crainn.
  17. Antimonium: cuisli talman.
  18. Acinum: dris na subh.
  19. Aaron barba, Jarus, Pes vituli: gedhar.
  20. Angelica: fead coille.
  21. Asarus, Asarabacca, Gariofilus (agrestis) clobhus coillidhe.
  22. Ambrosia sylvestris: fead coilli.
  23. Aquileia: rind ruisc.
  24. Antos: ros marina.
  25. Aragia: orraitsi.
  26.  B Basilica, Dracontea, Serpentaria: lus na hathrach neimhi.
  27. Brassica, Caulis agrestis: praiseach coillidhi.
  28. Bleta, Beta, Sicla: biatus.
  29. Balsamita, Menta aquatica: mintus uisce.
  30.  p.9
  31. Berula: fothlachta.
  32. Buglossa, Lingua bovina: otradh (Ó Neachtain odradh) .
  33. Benedicta: maccall.
  34. Burit, Herba fullonum, Saponaria: lus na leadan.
  35. Betonica sylvestris (wood betony): glaisin ailgien (Ó Neachtain glasair coille).
  36. Barba Jovis, Sticados arabicum: sian sleibhi, cobha.
  37. Brassica maior: nefftt.
  38. Brassica minor: pastarnep.
  39. Bombax: bonnan.
  40. Boni, Brionia: esba eorna (Ó Neachtain esleorina).
  41. Bachillum: ponairi derg.
  42. Nosubullus, Cristomelle, Serpentaria: athair losa.
  43. Berberis: torad lactuca.
  44. Burneta: lus creidhi (Ó Neachtain lus croidhe).
  45. Been: pibur fada (Ó Neachtain piobar geal).
  46. Bardana, Lappa: mecon tua.
  47. Bifuscus, Bistoria: bilur.
  48.  C Ciclamen, Panis porcinus, Malum terre: culuran (Ó Neachtain cularáin).
  49. Castorium: magarlan.
  50. Cardonum: lus na ledan.
  51. Calcator: atrament buidhi.
  52. Cuscuta, Podagra lini: clamhan in lín.
  53. Cicuta tendium: benn mer (Ó Neachtain min mear).
  54. Calamentum maius: caliment.
  55. Calamentum minus: neft.
  56. Tetrafilon (?), Pentafilon, Tormentilia: niaffnait (Ó Neachtain niamhnaite).
  57. Centaurea, Fel terrae: dédgha.
  58. Camepitheos, Quercula minor: ueruena.
  59. Cannabis aquatica: cnaib uisci.
  60. Canicula: filipendula.
  61. Cherogryllus: coinin.
  62. Cicorea: nonin (Ó Neachtain noinin).
  63. Cara humano: min mantis.
  64. Cauda porcina, Milium solis: {}
  65. Ficus, Carica: {}
  66. Cassilago, Simphoniaca, Jusquiamus: gaffann (Ó Neachtain gathfann).
  67. Cepe, Bulbus agrorum (?): fed choilli.
  68. Chalcos cecaumenos: luaidhi loiscti.
  69. Congelatus, Tortex interior: (Ó Neachtain coirceach intior et cre(?)c).
  70. Caput monachi: serbhan muc.
  71. Caprifolium, Caprificus, Materna: fethlenn (Ó Neachtain feithleog).
  72. Corrigiola, Centinodium, Lingua passerina: tengadh gealbhain.
  73. Capparis, Radix niger: {}
  74. Cantabrum: bran cruitneachta.
  75.  p.10
  76. Codium, Papaver: {}
  77. Corona regia, Mellilotum: coroin ri.
  78. Cameactus, Ebulus: ualabard.
  79. Cardo asininus: fuaffannan gerr (Ó Neachtain fothannan gearr.
  80. Camforata, Abrotanum: surramont.
  81. Calendula: noinin.
  82. Cimbalaria, Umbilicus veneris: cornan caisil.
  83. Colophonia: pis grégach (Ó Neachtain pic greagach).
  84. Corpore epatica: ae abha (Ó Neachtain ae abhann).
  85.  D Daphneleum: oleum laureum (Ó Neachtain ola labhradh).
  86. Diagrydium, Scammonia cocta: {}
  87. Diptannus: ditontra (Ó Neachtain litunta).
  88. Dens leonis: serbhan.
  89. Dragantea, Serpentaria: athair losa (Ó Neachtain athar losa).
  90. Dendrolibanum, Libanotidos, Antos: ros muirigh.
  91.  E Elleborus niger: atabha dubh (Ó Neachtain dathabha dubh).
  92. Esbrium: blath saitsi.
  93. Eruca: cerrbocan.
  94. Ebulus: ualabard.
  95. Electuarium: bocsa.
  96. Endivia, Lactucella, Scariola: serban muc.
  97. Hedera: eidhenn.
  98. Electarus: buaffallan buidhe (Ó Neachtain buathballan buidh.
  99. Eupatorium: ibar sleibhe.
  100. Emblici: spisradh.
  101. Esula: esba eorna.
  102. Epithymum: blath epitim no féithlinne.
  103. Es ustum: umha loiscti.
  104. Haematites: cloch scaoileas in finn.
  105.  F Furfur: bran cruithneachta.
  106. Fragraria: lus na subh.
  107. Febrifuga: bithnua.
  108. Filipendula: greaban.
  109. Phlegmagogum: uisci do-nítear do spisradh.
  110. Fenugrecum: feinel grégach.
  111. Persicaria: gluinech.
  112. Flosmus, Tapsus barbastus: coinnill muire.
  113. Fraxinaria: iubar lena.
  114. Ferrugo, Squama ferri: gainnech an iaruinn (Ó Neachtain sale an iarain).
  115. Filago: liathlus beg.
  116. Faba amara: ponuiri capaill.
  117. Flammula: aibhill uisce.
  118. Feniculus: feinel.
  119.  G Granum solis: gurmuill.
  120. Gratia Dei: lus midi.
  121.  p.11
  122. Gentiana: cetharlach.
  123. Germandrea, Quercula minor: ibar léna.
  124. Git, Nigella: cogal.
  125. Caruta: cerrbocan.
  126. Glis, Lappa, Bardana: copog.
  127. Glara: cubar do-nítear de gealan uighe.
  128. Galla: uboll darac.
  129. Achates, agathes: cloch.
  130. Gumma pinea, Pix resina: {}
  131.  H Herba paralisis, Herba Sancti Petri, Primula veris: soibirgin (Ó Neachtain sobirgini.
  132. Hermodactila: tene talman.
  133. Herba Roberti, Pes columbe: ruidel.
  134. Herba paltenerii, Levisticum: lubaitse.
  135. Herba Sancti Johannis, Herba perforata, Hypericon, Fuga Demonum, Scopa regia: bitnua.
  136.  I Iris Illyrica: gloriam.
  137. Iacea nigra: finscoth.
  138. Iacea alba: scabiosa.
  139. Jarus, Barba Aaron, Pes vituli: gedar.
  140. Intuba, Solsequium, Cicorea, Heliotropia, Sponsa solis: noinin.
  141. Ippia minor, Morsus galline: flidh.
  142. Barba Jovis, Semperviva: tenegal.
  143. Ippia maior: rinn ruisc.
  144. Jusquiamus, Cassilago, Simphoniaca: gabfonn (Ó Neachtain gathfonn).
  145.  L Linozostis, Mercurialis: mercurial.
  146. Lolium, Nigella: cogal.
  147. Lingua avis: tenga enain.
  148. Olibanum, Libanum: tuis.
  149. Lini oleum: ola do-nitear do ros in lin.
  150. Labrum veneris: fuaffannan breac (Ó Neachtain fothannan breac.
  151. Lactuca asini: billeog mhaith (Ó Neachtain duileog mhaith).
  152. Lilifagus, Salvia: saitsi.
  153. Lamina plumbea: piata luaidhi.
  154. Lactucella: serbhan muc.
  155. Lingua canina, Cinoglossa: (Ó Neachtain fionnsgoth).
  156. Lingua bovina, Buglossa: odrad.
  157. Lavendula (?): noinin.
  158. Lingua arietis, Arnoglossa: cruac padruic.
  159. Lanceolata: slanlus.
  160. Lappatium: copog (Ó Neachtain capog).
  161. Lapis lazuli: cloch lactach.
  162. Lithargyrus: cac an airgit.
  163. Lacertusmunus brachii: rand do laimh.
  164.  p.12
  165.  M Mellilotum, Corona regia: airgead luacra.
  166. Mirta, Mirtus: raideog.
  167. Malva viscus, Bismalva: hocus.
  168. Heliotropia, Oculus bovis: dithan.
  169. Marrubium, Prassium: biolar muire.
  170. Mirica, Genesta: gilcach.
  171. Millefolium, Supercilium veneris: athair talman.
  172. Morella, Solatrum: midhaidi.
  173. Melanpiper: piper nigrum.
  174. Marsilium, Faba amara: ponairi capaill.
  175. Miconium, Mico, Codium, Papaver: popol rig.
  176. Malum punicum: uboll graineach.
  177. Maculata, Trifolium: semróg.
  178. Melicratum: deoch ara denamh d' uisce ⁊ do mil..
  179. Milium solis, Granum solis, Cauda porcina: gurmaill.
  180. Manna: spisrad no drucht tic do neamh.
  181. Muracidi, Lithargyrus: salcur luaidhi.
  182. Matricaria, Mater herbarum: buafallan liath (Ó Neachtain buathbhalan liath).
  183.  N Nenufar, Nuphar: raibh uisce.
  184. Nigella, Zizannia, Lolium: cogal.
  185. Nasturcium ortolanum: bilar garrgha.
  186. Nardostachium: spica nardi.
  187. Nardileon: ola do-nítear do spica nardi.
  188. Nasturcium aquaticum: bilar uisce.
  189. Nux muscata: nutmaic.
  190. Napei: sil musdaird.
  191. Nitrum: cuisli talman.
  192. Nux pontica: cnu serbh.
  193.  O Origanum, Pulegium regale: poliol ruighel.
  194. Osmunda: righ raitneac.
  195. Oculus Christi, Calendula, Solsequium: noinin.
  196. Oxilappatium, Acidula: samhadh bo.
  197. Opoponax: gum croind.
  198. Opium: sug poboil.
  199. TerebentinaOleum de gluta terebentine: guim.
  200. Oxyreum, acetum forte : finegra laidir.
  201. Obolus aureus: or foirfi.
  202. Olibanum: tuis.
  203. Olorinus, Cygnus, Olor: elar.
  204. Opirus: aran brain.
  205. Orminum, Urtica: gnennto.
  206. Oleaster: cronn ola.
  207. Opobalsamum: sudh croinn.
  208. Olusatrum, Petrosilium: {}
  209.  P Pendarium, spes: {}
  210.  p.12
  211. Pulegium*: lus na sengan.
  212. Pistacia, Festuca: {}
  213. Peucedanum: feinel na muc.
  214. Passula, Uva passa: caora na fineamhnac.
  215. Palma Christi, Milium solis: {}
  216. Pix Greca, Colophonia: {}
  217. Peristerion: ueruena.
  218. Periclymenon, Matrisilva, Caprifolium: feithlend.
  219. Pegma, Perisis, Fraxinus: fuinnsinn.
  220. Polenta: luaith do-nítear don cruitneacht.
  221. Parthenocidos: mercurial.
  222. Plantago, Arnoglossa: cruach padraig.
  223. Proteinuria: bran fasas arin fual.
  224. Pimpernella, Saxifraga: eigrim gaedilac.
  225. Pastinaca: lus na righ.
  226. Portulaca: bilar muiri.
  227. Pes leporis: macoll.
  228. Piretrum: piletra.
  229. Pampinus: {}.
  230. Pentafilon: niaffnait.
  231. Propoleos: cáor geal-.
  232. Primoxalia: airneadha.
  233. Psidia: coirtt abla fidhain.
  234. Panphiligos, Flosmus: {}.
  235. Pigula: tengadh enain.
  236. Planta Christi: odradh.
  237. Pruna: airneadha.
  238. Pes pulli: adhann.
  239.  Q Quinquenervia minor: slanlus muidhe.
  240. Quinquefolium, Pentafilon: niaffnaid.
  241. Quercula maior, Camepitheos: millsen monad.
  242. Quercula minor, Camedreos: dairighin.
  243.  R Rosa: rós.
  244. Raphanus: raidiss.
  245. Realgar: cuisli talman.
  246. Rauisa: indidha.
  247. Rostrum accipitris: ruidel.
  248. Ruta, Bisara, Hermolia: ruibh.
  249. Regina Achillea: raibh uisci.
  250. Rorastrum, Vitiscella: {}.
  251. Rostrum porcinum: serbhan muc.
  252. Reubarbarum: fadharcan croind.
  253. Ruta agrestis: ruibh cloichi.
  254. Rubea: lus na himirgi.
  255. Rauisal: crimh.
  256. Rubea maior: madra.
  257.  S Fragraria: lus na subh.
  258.  p.14
  259. Siseleos, Siler Montanum: raidleog.
  260. Serapinum, agapinumS: gum.
  261. Sulphur vivum, Thelon apyron: raib beo.
  262. Nuphar aquatica: raibh uisce.
  263. Sticados: sian sleibhi.
  264. Strutium, Cauliculus agrestis: {}.
  265. Squilla: sil uinnemain muiridhi.
  266. Senecio, Cardo benedictus: grunlus.
  267. Scopa regia, Herba perforata, Ypericon: bithnua.
  268. Sarcocolla: gum coilli.
  269. Scolopendria, Lingua cervi: crim muice fiadha.
  270. Scamonia: gerr na heidhmhi.
  271. Simphoniaca, Canicularis: gabfann.
  272. Sinphitum, Anagallicum, Consolida maior: lus na cnamh mbriste (?).
  273. Scariola, Endivia, Lactuca agrestis: blicht fothfannan.
  274. Scordion, Allium agreste: gairleog coillidhi.
  275. Serpentaria, Dracontea, Columbaria: athair losa.
  276. Senacium, Nasturcium aquaticum: bilar uisce.
  277. Solsequium, Calendula: noinin.
  278. Asparagus: mudomhan.
  279. Semperviva, Barba Jovis: tenegal.
  280. Spodium: cnaimh elifinti.
  281. Sandalis alba et rubra: {}.
  282. Serone, Betonica: bitoine.
  283. Sandarica, Spensa flantis: gne do linn finn.
  284. Sinapis: musdard.
  285. Sinonum: imhus.
  286. Sanicula: cáogma.
  287. Scopa regia: crechtach.
  288. Sandix: madra.
  289. Sapa, vinum coctum: gaffann.
  290. Cerfolium: comann gall.
  291. Storax: guim.
  292.  T Tartarum, fex vini: descadh fina.
  293. Terebentina: guim.
  294. Titimallus: esba eorna.
  295. Theion apyron: raib beo.
  296. Turiones, Summitates vini: barr na fineamhnac.
  297. Torqua (?) turbith, Spensa laxativa: gne lagtac.
  298. Tapsus barbastus: coinnill mhuiri.
  299. Tapsia: ibran fearbán (?).
  300. Thymus: fraechan.
  301. Tormentilla, Pentafilon: niaffnaid, niamfnait.
  302. Tesapium, Sinapis: {}.
  303. Tinea: leoghamhan.
  304.  U Valeriana: caortann curraigh.
  305. Uva: caor na fineamhna.
  306. Vicetoxicon: lus na neimhe.
  307.  p.15
  308. Venter apis, Supercilium veneris: {}.
  309. Volubilis minor, Hedera terrestris: talman.
  310. Uva: fineamhain.
  311. Vertebrum: losna.
  312. Viscus quercinus: sugh darach.
  313.  X Xilos, Lignum: crann.
  314. Xylobalsamum: gum.
  315.  V Ippia maior: flidh.
  316. Ippia minor: rind ruisc.
  317. Hysopus: ysoib.
  318. Hemera: iasg téid d' eag in la gheintear he.
  319. Ygor (?): en buidhi bec.
  320. Hiera picra, Hiera logodion, Hiera rufini: leighis lactacha iad sein.
  321. Hypochondria: taobh.
  322. Ichor: fuil uisgemhuil.
  323.  Z Zina (?): bran cruitneachta.
  324. Sucrum: sucair.
  325. Zima: gne do an uair téid cum nescoide linn dubh.
  326. Zizannia, Lolium, Nigella: cogal.
  327. Zinnsar (?): umha loiscti.
  328.  Ó Neachtain amháin: Epatica: ae abhann (Ó Neachtain).
  329. Herba scripta: crem muic fíadh (Ó Neachtain).
  330. Melota: miria (?) (Ó Neachtain).
  331. Maratilla (?): minbuach (Ó Neachtain).
  332. Malum matianum: uball coilligh (Ó Neachtain).
  333. Menta: mintas (Ó Neachtain).
  334. Mentastrum: cartlain (Ó Neachtain).
  335. Mastix: gum croinn (Ó Neachtain).
  336. Mercurialis: mearcuiriel (Ó Neachtain).
  337. Malum avellanum: cnu bheag (Ó Neachtain).
  338. Marrubium: miontas muire (Ó Neachtain).
  339. Nasturcium agreste: biolar gragain (Ó Neachtain).

Document details

The TEI Header

File description

Title statement

Title (uniform): Nominair

Title (supplementary): NLI G 11, 98b28–102a5

Author: Unknown

Editor: Micheál P. S. Ó Conchubhair

Responsibility statement

Irish text compiled by: Donnchadh Ó Bolgaí

Donated to CELT by: Philip O'Connor, Dublin

Donation facilitated by: Aoibheann Nic Dhonnchadha, DIAS, Dublin

Electronic edition compiled by: Beatrix Färber

Funded by: University College, Cork, School of History

Edition statement

2. Second draft.

Extent: 9120 words

Publication statement

Publisher: CELT: Corpus of Electronic Texts: a project of University College, Cork

Address: College Road, Cork, Ireland — http://www.ucc.ie/celt

Date: 2024

Distributor: CELT online at University College, Cork, Ireland.

CELT document ID: G600004

Availability: Available with prior consent of the CELT programme for purposes of academic research and teaching only. This unpublished edition was donated to CELT, by the family of Micheál P. S. Ó Conchubhair, facilitated by Prof. Aoibheann Nic Dhonnchadha of the School of Celtic, Dublin Institute for Advanced Studies.

Source description

Manuscript Sources

  1. Dublin, National Library of Ireland, G 11, pp 98–102. For details see Nessa Ní Shéghdha, Catalogue of Irish manuscripts in the National Library of Ireland, Fasciulus 1. Mss G 1–G 14 (Dublin 1967) 65–93.
  2. Dublin, Trinity College Library, TCD MS 1290 (H. 1 . 16): Tadhg Ó Neachtain's Irish-English dictionary of 1739 (variants).

Literature

  1. J. L. G. Mowat, Alphita, a medico-botanical glossary from the Bodleian manuscript, Selden B. 35 (Oxford: Clarendon Press 1887).
  2. Whitley Stokes, 'Three Irish Medical Glossaries', Archiv für Celtische Lexikographie 1 (1898) 325–347. (Online at CELT.)
  3. Edmund Hogan, Luibhleabhrán (Dublin 1900).
  4. H. Cameron Gillies, Regimen Sanitatis (Glasgow 1911). (Online at CELT.)
  5. Winifred Wulff, Rosa Anglica seu Rosa Medicinae Johannes Anglici (London: Irish Texts Society 1929).
  6. Séamus Ó Ceithearnaigh, Regimen na Sláinte (Dublin: Stationery Office 1942). (Online at CELT.)
  7. Ronald E. Latham, Revised Medieval Latin Word-list from British and Irish sources (London 1965, reprinted 1980).
  8. Tony Hunt, Plant names of medieval England (Cambridge 1989).
  9. Aoibheann Nic Dhonnchadha, 'Medical writing in Irish', in: J. B. Lyons (ed), Two thousand years of Irish medicine (Dublin 1999) 21–26. Published also in Irish Journal of Medical Science 169/3 (July–September 2000) 217–20.
  10. Monica H. Green (ed) and trans, The Trotula: a medieval compendium of women's medicine (Philadelphia: University of Pennsylvania 2001).
  11. Peter Wyse Jackson , Ireland's generous nature: the past and present uses of wild plants in Ireland (St. Louis, Missouri 2013).
  12. Juhani Norri, Dictionary of Medical Vocabulary in English, 1375–1550: Body Parts, Sicknesses, Instruments, and Medicinal Preparations (Oxford 2016).
  13. Micheál P. S. Ó (ed and trans) An Irish Materia Medica, Interim edition (University College Cork: CELT, 2019) An electronic publication available in CELT file G600005.
  14. Aoibheann Nic Dhonnachadha, 'Some words from 'Almúsor', in: Ossory, Laois and Leinster 7 (2019) 14–31. (Treats of the same Ms G 11).
  15. Beatrix Faerber (=Färber), 'A text preserved at the Aghmacart Medical School: Bernard de Gordon's De Prognosticis, Book II, 9', in: Ossory, Laois and Leinster 7 (2019) 100–122.

The edition used in the digital edition

Ó Conchubhair, Micheál P. S., ed. (2020). Nominair‍. 1st ed. Cork: CELT Project on behalf of Philip O’Connor, Dublin, 19 pp.

You can add this reference to your bibliographic database by copying or downloading the following:

@book{G600004,
  title 	 = {Nominair},
  editor 	 = {Micheál P. S. Ó~Conchubhair},
  edition 	 = {1},
  pages 	 = {19 pp.},
  publisher 	 = {CELT Project on behalf of Philip O'Connor, Dublin },
  address 	 = {Cork},
  date 	 = { 2020}
}

 G600004.bib

Encoding description

Project description: CELT: Corpus of Electronic Texts

Editorial declarations

Correction: Text has been checked and proof-read once. Text supplied (from the manuscript) at CELT is marked as such.

Normalization: The electronic text is Ó Conchubhair's edited text. The alphabetic index on pp 16–19 has not been reproduced. O'Connor only writes the first item of each entry in uppercase, although there may be three or more synonyms in one list entry. This has been left to stand.

Quotation: There are no quotations.

Hyphenation: There are no hyphens.

Segmentation: div0= the Treatise; div1= the list, with numbered entries.

Interpretation: Medical (med), botanical (bot), zoological (zoo), mineral (min), and pharmaceutical (pharm) terms are tagged.

Reference declaration

A canonical reference to a location in this text should be made using “List”, eg List 1.

Profile description

Creation:

Date: 1468

Language usage

  • The text is Early Modern Irish. (ga)
  • The opener is in English. (en)
  • Many terms and phrases are in Latin or Greco-Latin. (la)
  • Some terms are in Greco-Latin. (gr-la)
  • Some terms are in Greek. (gr)

Keywords: medical; botanical; prose; plant list; herb list; glossary; herbs; herbal; 15c; translation; Donnchadh Ó Bolgaí

Revision description

(Most recent first)

  1. 2024-12-09: More checking; file re-parsed and validated. (ed Beatrix Färber)
  2. 2020-03-02: First proofing and encoding completed; file parsed and validated. (ed Beatrix Färber)
  3. 2020-02-18: TEI-conformant structural and content encoding continued. (ed Beatrix Färber)
  4. 2019-04-02: Word Document (dated 15.11.92) converted to XML; TEI header created; application of TEI-conformant structural and content encoding begun. (ed Beatrix Färber)
  5. 2017: A digitized copy (in MS Word and PDF) of the book donated to CELT. (Donation Philip Ó Connor)
  6. 2017: Donation of digitized copy (in MS Word and PDF) to CELT facilitated. (Donation Professor Aoibheann Nic Dhonnchadha, School of Celtic Studies, DIAS)

Index to all documents

CELT Project Contacts

More…

Formatting

For details of the markup, see the Text Encoding Initiative (TEI)

page of the print edition

folio of the manuscript

numbered division

 999 line number of the print edition (in grey: interpolated)

underlining: text supplied, added, or expanded editorially

italics: foreign words; corrections (hover to view); document titles

bold: lemmata (hover for readings)

wavy underlining: scribal additions in another hand; hand shifts flagged with (hover to view)

TEI markup for which a representation has not yet been decided is shown in red: comments and suggestions are welcome.

Source document

G600004.xml

Search CELT

  1. or -os. 🢀

  2. See ANicD OLL 7. 🢀

CELT

2 Carrigside, College Road, Cork

Top